Leczenie ran
Na ustrój ludzki działają ustawicznie czynniki mechaniczne,
cieplne i chemiczne.
Są one bodźcami fizjologicznymi, ale jeżeli siła ich jest nadmierna,
to stają się szkodliwe i okre lamy je jako
uraz
(trauma).
Zmiany chorobowe w tkankach wywołane urazem nazywamy
obrażeniem, czyli
uszkodzeniem (
laesio
).
Obrażenia, jakie powstają wskutek urazu mechanicznego,
dzielimy zazwyczaj na
stłuczenie
(contusio)
i
ranę
(vulnus,
vulneratio).
Jedyna, lecz ważna dla leczenia różnica polega na tym, że w stłuczeniu,
czyli obrażeniu zamkniętym, uszkodzone tkanki są odgraniczone od
wiata zewnętrznego nienaruszoną powłoką skóry lub błony luzowej.
W ranie istnieje przerwanie ciągło ci przynajmniej jednej z tych powłok.
Ponieważ głębsze warstwy tkanek nie zawierają drobnoustrojów,
powstające po urazie procesy biologiczne przebiegają w obrażeniu
zamkniętym w rodowisku jałowym.
Natomiast w ranie zaznaczają się w większym stopniu wpływy wiata
zewnętrznego, w ród których największe znaczenie przypada
drobnoustrojom.
Zakażenie może jednak dołączyć się do obrażenia zamkniętego, jeżeli
drobnoustroje przenikają do uszkodzonych tkanek (locus
minoris
resistentiae)
drogą krwiono ną, albo gdy uraz uczynni ogniska tzw.
zakażenia utajonego
(infectio latens),
istniejącego już uprzednio w
ustroju.
STŁUCZENIE
Działanie urazu w stłuczeniu
(contusio)
sprowadza się do uciskania
lub rozciągania tkanek przez przedmioty tępe
nie doprowadzające jednak do przerwania skóry.
Rany
Przerwanie ciągło ci tkanek pod wpływem urazu lub celowego
działania (zabieg chirurgiczny) nazywamy raną (
vulnus).
Ze względu na głęboko ć rany rozróżniamyŚ
- otarcie lub zadrapanie naskórka
(excoriatio),
-
rany powierzchowne
(v. superficiale),
-
rany głębokie
(v. profundum),
-
rany powikłane
(v. complicatum),
tj. drążące do jam ciała lub
uszkadzające naczynia, nerwy, cięgna.
Ze względu na rodzaj urazu i kształt rozróżniamyŚ
-
ranę kłutą (v.
ictum),
-
ranę ciętą
(v. sectum),
-
ranę szarpaną
(v. laceratum),
-
ranę tłuczoną
(v. contusum),
-
ranę miażdżoną (v.
conquasatum),
-
ranę kąsaną
(v. morsum),
-
ranę postrzałową
(v.sclopetarium),
-
ranę oparzeniową
(v. combustum),
-
ranę zatrutą
(v. venenatum).
Rana
kłuta (v.
ictum).
Powstaje wskutek zranienia przedmiotem ostrym,
długim i wąskim
(igła, gwoźdź, szydło, widły, bagnet, floret).
Rana
kłuta ma wąski kanał, którego długo ć jest większa niż szeroko ć.
Rana nie zieje lub zieje nieznacznie i brzegi jej
często stykają się ze
sobą.
Kanał rany ma zwykle przebieg prosty, jednak różna spoisto ć i
sprężysto ć poszczególnych tkanek oraz skurcz mię ni mogą zmieniać
kierunek i
załamywać go, co utrudnia wypływanie wydzieliny i sprzyja
zatrzymaniu w
głębi ciał obcych.
Dlatego po
obrażeniu naczyń krwiono nych krew wycieka obfitym
strumieniem natychmiast po
usunięciu z rany narzędzia, po czym
wypływanie krwi na zewnątrz może ustać, a wynaczynia się ona w
dalszym
ciągu w przestrzenie międzytkankowe albo do jamy ciała.
Rany
kłute nie zakażone goją się łatwo.
Rana
cięta (v.
incisum s. sectum).
Powstaje wskutek urazu ostrymi przedmiotami
tnącymi, jak brzytwa,
nóż, kosa, szkło.
Ma brzegi i
ciany równe, może broczyć obficie.
Przecięte tkanki rozdzielone cienkim i gładkim ostrzem nie ulegają
zgnieceniu lub poszarpaniu.
Dlatego
wieże rany cięte goją się łatwo po zbliżeniu cian i brzegów
szwami.
Rana rąbana (v.
caesum).
Jest odmianą rany ciętej.
Powstaje przez zranienie szablą, dłutem, siekierą itp.
Tkanki ulegają nie tylko przecięciu, lecz w pewnym stopniu i stłuczeniu,
gdy ostrze nie jest zbyt ostre, a narzędzie raniące ciężkie.
Rana rąbana jest zazwyczaj głęboka, broczy mniej obficie niż rana cięta.
Uszkodzenie nerwów, naczyń krwiono nych, okostnej i ko ci widuje się
często.
Nierzadko zostają oddzielone całkowicie (odrąbane) znaczne czę ci
tkanek, a nawet całe kończyny.
Rana szarpana (v.
laceratum).
Powstaje wskutek
rozciągania tkanek zakrzywionymi przedmiotami
(szponami, haczykami,
sękami, gwoździami itp.).
Najłatwiej ulega rozdarciu tkanka tłuszczowa oraz mię nie i narządy
miąższowe, najtrudniej skóra i cięgna.
Brzegi rany
są poszarpane, rozciągnięte lub podwinięte, wskutek czego
mało broczą.
ciany i dno są nierówne, mogą zawierać szczeliny i kieszenie.
Rana
tłuczona (v. contusum).
Jest zadana
tępymi przedmiotami, jak drąg, kopyto, kamień, ma brzegi
nierówne,
obrzękłe, nieco wywinięte na zewnątrz.
W brzegach i ich
sąsiedztwie często stwierdza się krwawe podbiegnięcia.
ciany rany złożone są z tkanek zgniecionych, zawierają uchyłki i kieszenie.
Naczynia krwiono ne są przerwane lub zgniecione, dlatego krwawienie z rany
tłuczonej jest mniejsze niż w ranie ciętej.
Rana tłuczona wypełniona skrzepłą krwią i chłonką zawiera często ciała obceŚ
strzępy ubrania, włosy, grudki ziemi, kurz.
Zanieczyszczenie rany, obecno ć w niej tkanek o upo ledzonym ukrwieniu,
skrzepów krwi oraz zachyłków i kieszeni sprzyjają zakażeniu i stwarzają
niepomy lne warunki gojenia.
Je li uraz zadany narzędziem tępym trafia w okolice, w których skóra i tkanki
miękkie przykrywają występy kostne cienką warstwą, to pęknięcie skóry
wykazuje brzegi równe i rana upodabnia
się do rany ciętej.
Jednak obrzęk brzegów oraz podbiegnięcia krwawe ułatwiają wła ciwe
rozpoznanie.
Rana
miażdżona (v. conguassatum).
Jest
odmianą rany tłuczonej, ale siła urazu oraz obrażenia tkanek są znacznie
większe.
Zgniecenie
między zderzakami wagonów, pod kołami pojazdów, w trybach
maszyn, spadek z
wysoko ci, przysypanie ziemią, węglem, gruzem itp. należą
do
najczęstszych przyczyn powstawania ran miażdżonych.
Brzegi rany
są nierówne, obrzękłe, blade lub o zabarwieniu sinoczerwonym.
W
cianach i dnie spostrzega się tkanki zmiażdżone, przesiąknięte krwią,
strzępy mię ni, powięzi, cięgien oraz odłamki ko ci; naczynia krwiono ne są
poszarpane,
skręcone, wypełnione skrzepliną, nerwy zgniecione lub
przerwane.
Ubytki tkanek bywają bardzo znaczne. Rana zazwyczaj nie broczy silniej,
skóra w jej otoczeniu nie jest wrażliwa na ból. Rozległo ć obrażeń usposabia
do szybkiego występowania .groźnych dla życia zaburzeń stanu ogólnego
(wstrząs urazowy) i sprzyja wczesnemu rozwojowi niebezpiecznych zakażeń
(zgorzel gazowa). Z tych powodów w ranach miażdżonych leczenie powinno
być wdrożone jak najwcze niej.
Rana kąsana (v.
morsum).
Zadana zębami ludzi lub zwierząt zbliża się wyglądem do rany kłutej,
tłuczonej i miażdżonej (szczęki konia) albo wreszcie do rozległej rany
szarpanej (zęby dzikich zwierząt).
Bardzo często przez wyrwanie powstaje znaczny ubytek tkanek.
Rany kąsane goją się źle wskutek zakażenia drobnoustrojami z jamy
ustnej i obecno ci poszarpanych strzępów tkanek
Rana
postrzałowa (v. sclopetarium).
Jest następstwem działania różnego rodzaju pocisków bojowych lub ich
czę ci, a więc kul karabinów ręcznych i maszynowych, pocisków dział
artyleryjskich, bomb lotniczych, min itp.
Rana po
strzałowa swoim wyglądem jest zbliżona do rany kłutej, szarpanej lub
miażdżonej, niekiedy do obrażenia cieplnego lub chemicznego. Podobieństwa
te są tylko pozorne.
Rana postrzałowa różni się od wszystkich innych nie tylko mechanizmem
powstawania i rozległo cią uszkodzeń tkanek.
Olbrzymia energia kinetyczna
pocisku sprawia, że działająca siła jest ogromna
w stosunku do wielko ci pocisku.
Z tego powodu działanie pocisku wywołuje, obok obrażenia anatomicznego
tkanek,
również wybitne zaburzenia czynno ciowe, co nadaje ranom
postrzałowym swoiste piętno i odróżnia je od ran innego pochodzenia.
W ten sposób w ranie
postrzałowej powstają trzy współ rodkowo
ułożone strefy:
a)
kanał rany,
b) strefa zniszczonych
obumarłych tkanek (necrosis),
c) strefa tkanek uszkodzonych w
różnym stopniu czynno ciowo i
anatomicznie w zakresie ukrwienia, unerwienia i
odżywienia
wskutek
działania energii kinetycznej pocisku.
Uszkodzenia uwidaczniają się przede wszystkim w postaci zaburzeń w
krążeniu, a więc w przekrwieniu, zastoju krwi, licznych drobnych
wylewach krwawych, zawałach.
Tkanki te, upo ledzone w swej żywotno ci, mogą nawet ulegać szybko
martwicy lub powolnemu obumieraniu oraz zakażeniu.
Na tym polega znaczenie praktyczne tej strefy.
Oglądając ranę zwracamy uwagę na:
• jej umiejscowienie,
• kształt,
• wielko ć,
• brzegi,
• otoczenie,
• krwawienie,
• wpuklanie się do niej tkanek lub narządów głębiej leżących,
• charakter wycieku z niej (
krew,
żółć, mocz, płyn mózgowo-
rdzeniowy,ropa
),
• obecno ć ciał obcych.
Wnętrza rany nie dotykamy, ale badanie dotykiem jej otoczenia może
nam wiele wyjaśnić (krwiak, ropień, trzeszczenie banieczek gazu).
W razie potrzeby należy sięgnąć do badań pracownianych (badanie
krwi, moczu, rtg), a w
przypadkach wątpliwych do badań bardziej
złożonych, jak urografia czy arteriografia.
Chirurg podejmuje
decyzję postępowania zależnie od wyników
badania:
1)
jeżeli na pierwszy plan wysuwają się objawy wstrząsu, należy
zabezpieczyć rany opatrunkiem, unieruchomić je?
—w razie potrzeby i przystąpić najpierw do zwalczenia wstrząsu;
dopiero po
ustąpieniu jego objawów można rozpocząć leczenie rany;
2) w przypadku gdy objawy
wstrząsu nasilają się wskutek
utrzymującego się krwotoku w głębi rany lub do jamy ciała, stosując
postępowanie przeciwwstrząsowe decydujemy się na szybkie
operacyjne opanowanie krwotoku i
operację rany;
3)
jeżeli chory nie znajduje się w stanie wstrząsu, przygotowujemy go
do zabiegu zaraz po ustaleniu rozpoznania.
LECZENIE RANY
Leczenie rany polega na pomaganiu ustrojowi
w usuwaniu lub zmniejszaniu szkód wyrządzonych urazem
Wycięcie rany świeżej.
Podstawą leczenia rany wieżej, zawierającej tkanki martwe, jest usunięcie
tych tkanek przez
wycięcie.
Korzy ci wycięcia są ogromne i przewyższają każdy inny sposób leczenia. W
ten sposób skraca
się czas niezbędny do wydalenia martwych tkanek drogą
złożonych i długotrwałych procesów biochemicznych oraz usuwa się z rany
podłoże, w którym drobnoustroje znajdują najpomy lniejsze warunki do
rozmnażania.
Wycięcie rany zapobiega zakażeniu wielokrotnie skuteczniej niż inne sposoby
odkażania, dlatego też zabiegi wykonywane w celu usunięcia tkanek martwych
znalazły szerokie rozpowszechnienie. Nadaje się im różne nazwy: wycięcie
rany, chirurgiczne zaopatrzenie, oczyszczenie, opracowanie,
oporządzenie.
Do zabiegów tych używa się skalpeli, które znacznie mniej obrażają tkanki niż
nożyczki.
Rozróżniamy: rozcięcie rany (discisio), wycięcie częściowe (excisio partialis),
wycięcie zupełne (excisio totalis vulneris).
Rozcięcie rany ma na celu zmniejszenie napięcia tkanek, uwidocznienie
wszelkich jej zachyłków i kieszeni.
Otwierając szeroko kieszenie, łączy się je w jedną całość, zapewnia szerokie
zianie rany oraz swobodny odpływ wydzieliny.
Zabieg polega na nacięciu skóry w obie strony od kątów rany.
Na kończynach nacięcie należy wykonać równolegle do ich długiej osi i
zarazem rozlegle naciąć powięź.
Ranę pozostawia się otwartą i w razie potrzeby wprowadza paski z gumy,
wyjątkowo z gazy, do głębszych kieszeni i przykrywa opatrunkiem.
Czę ciowe wycięcie rany różni się od poprzedniego zabiegu tym, że do rozcięcia
dołącza się wycinanie tkanek martwych.
Dotyczy to zarówno skóry
(wycinać bardzo oszczędnie) i powięzi, jak
zmiażdżonej tkanki mię niowej, która ma zabarwienie ciemnoczerwone, jest
przepojona
wynaczynioną krwią, nie kurczy się i nie broczy przy wycinaniu.
Wyciąć ją trzeba aż do granic zdrowego mię nia, który poznaje się po
żywoczerwonym zabarwieniu i obfitym broczeniu krwi z przekroju.
Usuwa
się z rany skrzepy, a ciała obce jedynie wówczas, gdy ukazują się w
ranie.
Starannie
podwiązuje się naczynia krwiono ne. Wycinając ranę należy pamiętać
o
konieczno ci oszczędzania ważnych narządów i tkanek.
Nie wolno
przecinać nerwów, większych naczyń krwiono nych ani otwierać nie
uszkodzonych jam
ciała.
Te
narządy anatomiczne stanowią granicę nie pozwalającą na wycięcie rany
całkowite, lecz nakazują zadowolić się wycięciem czę ciowym. W ostatecznym
wyniku rana powinna
mieć ciany równe, bez uchyłków, złożone przeważnie z
tkanek
żywych, i powinna być tak ukształtowana, by zapewniała wydzielinie
swobodny
odpływ.
Z u p e
ł n e wycięcie rany polega na wycięciu w całości brzegów,
ścian i dna rany w granicach tkanek zdrowych. Tkanki wycina się
warstwowo,
poczynając od skóry, przy czym grubość rąbka
wycinanych tkanek
zależy od umiejscowienia rany i stopnia
uszkodzenia tkanek.
Jeśli rana jest niewielka, wycina się ją tak, by usunąć tkanki w
jednej,
całości (en bloc).
Po
zupełnym wycięciu zostaje rana o świeżym wyglądzie,
pozbawiona tkanek martwych,
którą, jak ranę operacyjną, można
zeszyć całkowicie (szew pierwotny), aby zapewnić gojenie doraźne
Oznaczenie cięcia skóry
Wycinanie skóry
Wycinanie powięzi
Wycinanie mię ni
Rana po wycięciu
Wycinanie rany w
cało ci
Zeszywanie rany
• Z wycinaniem ran łączy się ściśle sprawa ich zeszywania. Szew
może być nałożony w każdym okresie gojenia rany, ale tylko wtedy,
gdy nie ma zakażenia, a ściany i brzegi wykazują pełną żywotność i
mogą być zespolone bez napięcia powłoki.
• Ranę można zeszyć niezwłocznie po wycięciu (szew pierwotny
doraźny). Stosuje się go w świeżych ranach ciętych i w niezbyt
rozległych ranach tłuczonych Natomiast zeszywanie pierwotne ran
postrzałowych, zwłaszcza odłamkowych, Jest niebezpieczne i
przeciwwskazane. Gdy po wycięciu nie ma pewności, że rana jest
niezakażona, należy ją pozostawić otwartą.
• Jeżeli po upływie kilku dni (3—6) nie wystąpią objawy zakażenia,
brzegi rany można zeszyć (szew pierwotny odroczony).
Przeszczepianie skóry
• Skrócenie okresu gojenia się ran można uzyskać nie tylko
zeszywaniem, lecz i przeszczepianiem skóry na ich powierzchnię.
Skóra jest najlepszym opatrunkiem dla rany. Przeszczepienie
wykonuje się, gdy zespolenie brzegów za pomocą szwów jest
niemożliwe z powodu zbyt rozległego ubytku skóry albo gdy
mogłoby ograniczyć ruchy lub wreszcie oszpecać.
• W świeżej ranie przeszczepia się skórę bezpośrednio po wycięciu
rany, jeśli ma wygląd zbliżony do czystej rany operacyjnej.
• W ranie ziarninującej należy dążyć do przeszczepiania w okresie,
gdy ziarnina jest młoda i soczysta, gdy w jej głębszych warstwach
nie ma większej ilości tkanki bliznowatej. Przez wczesne
przeszczepianie zapobiega się powstaniu pod przeszczepem
zbitego, niepodatnego, źle ukrwionego podłoża...
Unieruchomienie.
• Należy je zawsze stosować, gdy istnieje znaczniejsze
obrażenie tkanek.
• zmniejsza krążenie chłonki i sprzyja równomiernemu
przepływaniu krwi bez nagłych i rozległych wahań,
jakie powstają podczas ruchów mięśni.
• Zmniejsza się również ból i towarzyszące mu w
drodze odruchowej zaburzenia naczyniowo-ruchowe.
• zmniejsza się wchłanianie trujących wytworów
rozpadu tkankowego i jadów bakteryjnych, a objawy
zapalne ulegają złagodzeniu
Rozcięcie rany
Jest zabiegiem mającym na celu walkę z zakażeniem w
ranie zakażonej. W ranie zakażonej należy stworzyć jak
najlepsze warunki odpływu wydzieliny, nacinając zachyłki
rany i otwierając ropnie.
Z rany należy wyciąć tkanki martwe i usunąć z niej ciała
obce. Jeżeli w czasie tego zabiegu natrafi się na otwartą jamę
ciała, należy ją zamknąć i leczyć później nakłuciem (staw) lub
drenażem ssącym (klatka piersiowa).
Krwawiące naczynia podwiązujemy. Nie zeszywamy w
ranie żadnych innych struktur.
Po stworzeniu dobrego odpływu wydzieliny,
wprowadzeniu drenów i unieruchomieniu rany podajemy
antybiotyki, na które wyhodowane z rany drobnoustroje okażą
się wrażliwe
Sączkowanie rany.
• Należy zapewnić swobodny odpływ wydzielinie,
tak by w miarę wytwarzania się opuszczała ranę.
• Nawet w ranie rozległej i głębokiej można uniknąć
sączkowania, a tym bardziej nie należy używać
sączków, gdy rana jest powierzchowna, a
zakażenie łagodne.
Antybiotyki.
• Tylko umiejętne leczenie antybiotykami, oparte
na ścisłych regułach, przynosi dobre wyniki.
Należy:
• a) ustalić badaniem bakteriologicznym rodzaj
bakterii, który wywołał zakażenie;
• b) zbadać in vitro ich wrażliwość na różne
antybiotyki;
• c) określić właściwą dawkę oraz sposób
podawania, aby osiągnąć korzystne stężenie
leku na czas najdłuższy i swobodne docieranie
do ogniska zakażenia
Leczenie zachowawcze ran
• operacyjny byłby zbędny lub szkodliwy, stosujemy
leczenie zachowawcze.
• Stłuczenie (contusio) z zachowaniem ciągłości skóry nie
wymaga leczenia, chyba że powstały krwiak ma
skłonność do narastania. W tych przypadkach uciekamy
się do nakłucia. Gdyby nakłucie okazało się
nieskuteczne, należy krwiak naciąć, usunąć jego
zawartość, podkłuć krwawiące naczynie i zeszyć ranę.
Krwiak po stłuczeniu należy odróżnić od krwiaka
tętniącego (haematoma pulsans), który jest tętniakiem
rzekomym.
Otarcia naskórka
• na mniejszej lub większej przestrzebi, nawet zanieczyszczone
wyhodowane z ran. Oprócz wspomniaczone grudkami ziemi i
ziarenkami piasku, wymagają jedynie leczenia zachowawczego. Ranę
taką zmywamy ciepłym rozczynem fizjologicznym soli; możemy ją też
przemyć 3% wodą utlenioną i wypłukać cząsteczki ziemi ze skóry, jeśli
to tylko możliwe. Ranę przykrywamy jałowym opatrunkiem. Zwykle
uzyskujemy dobre gojenie.
• Drobne śródskórne rany po wybuchu zapalnika, postrzale ze ślepego
naboju, drobne rany sięgające głębiej po postrzale ptasim śrutem
leczymy również zachowawczo.
• Rany postrzałowe na wylot, które nie naruszyły czynności narządów
we
wnętrznych, zmuszając do chirurgicznego ich leczenia, oraz rany
kłute ze zniszczeniem tkanek ograniczonych do, kanału rany leczymy
za pomocą jałowego opatrunku po uprzednim obmyciu 1 odkażeniu
skóry wokół rany.
Rana zatruta (vulnus venenatum)
Powstaje w naszych warunkach geografi-
cznych po ukąszeniach przez żmije oraz
po ukłuciach żądłem pszczoły, osy lub
szerszenia.
Leczenie wstępne ran
oparzeniowych
• Leczenie wstępne (na oddziale intensywnej terapii). Leczenie wstępne oparzonego
musi zapewnić drożność dróg oddechowych, resuscytację i stabilizację układów
ważnych dla życia, oraz ocenę i leczenie urazów współistniejących. W tych
pierwszych godzinach miejscowe leczenie rany oparzeniowej ma mniejsze
znaczenie.
• a. Zabezpieczyć drożność dróg oddechowych.
• b. Wykonać pomiary objawów życiowych łącznie z temperaturą dała.
• c. Rozebrać i zważyć chorego.
• d. Wprowadzić do żyły cewnik o dużym przekroju.
• e. Rozpocząć wlewanie roztworu Ringera z dodatkiem mleczanów.
• f. Obliczyć rozległość oparzeń drugiego i trzeciego stopnia.
• g. Obliczyć zapotrzebowanie na płyny.
• h. Wprowadzić cewnik Foleya do pęcherza moczowego.
• i. Wprowadzić przez nos zgłębnik do żołądka (przy oparzeniach powyżej 25%
powierzchni ciała).
• j. Uspokoić chorego wstrzykując dożylnie odpowiednie leki w podzielonych
dawkach.
• k. Uodpornić przeciw tężcowi.
• l. Okryć chorego czystym prześcieradłem.
• m. Przyjąć do szpitala lub przenieść do ośrodka leczenia oparzonych
Ostry okres choroby
oparzeniowej
Leki:
• Krem z solą srebrową
sulfadiazyny
.
• Mafenid (Sulfamylon)
• Roztwór azotanu
srebra (0.5%)
• Bacytracyna
Początkowe leczenie ran
• a. Przy przyjęciu rany przemywa się łagodnym mydłem
i wodą, usuwając brud i luźne fragmenty tkanek
martwiczych.
• b. Pęcherze o średnicy do l—2 cm pozostawia się
nietknięte.
• c. Oparzenia miejsc owłosionych (czaszka, dół pachowy,
okolica łonowa) należy ogolić tak, aby uzyskać dookoła
rany oparzeniowej pas nie oparzonej skóry.
• d. Po umyciu i początkowym oczyszczeniu ran stosuje
się lek działający miejscowo i nakłada gruby opatrunek.
• e. Oparzone kończyny układa się na podwyższeniu w
celu zmniejszenia obrzęku.
LECZENIE OGÓLNE
Jest ono równie ważne jak miejscowe, polega na usuwaniu
lub łagodzeniu zaburzeń ogólnoustrojowych, powstałych w
następstwie urazu.
We wstrząsie urazowym stosuje się należyte
postępowanie przeciwwstrząsowe. Jeśli nastąpiła znaczna
utrata krwi, należy szybko wyrównać jej objętość i skład.
Dąży się do przywrócenia prawidłowej czynności układu
nerwowego. Zapewnia się rannym całkowity spokój i
odpoczynek. Usiłuje się zmniejszyć ból, który wespół z
innymi nieuświadomionymi bodźcami płynącymi z ogniska
urazowego wpływa szkodliwie na układ nerwowy. W
tłumieniu silnego bólu ostrożnie stosuje się pochodne
makowca (morfina, pantopon, dilaudid) albo inne leki, jak
dolantyna, pabialgina itp* Mniej dokuczliwy ból można,
złagodzić pochodnymi kwasu barbiturowego, które
zapewniają choremu sen. Sole bromu . podawane w
małych dawkach działają uspokajająco.
Gospodarka wodno-mineralna.
W razie potrzeby należy ją
wyrównać doustnym lub pozajelitowym
podawaniem odpowiednich roztworów
elektrolitów i glikozy. Przeciwdziała się
utracie białka za pomocą diety
obfitującej w łatwo strawne białko, a w
razie potrzeby przetacza się osocze
lub wlewa roztwory aminokwasów.
WITAMINY
• Należy podawać 500 mg — 3 g witaminy
C oraz ryboflawinę, tiaminę i witaminę A.
Nie wolno zapominać o niedokrwistości,
występującej w rozległych ranach i dłużej
trwa
jącym zakażeniu. Przetaczanie krwi i
uzupełnienie tkankowych zapasów białka i
żelaza staje się wówczas niezbędne.