Materiały na OTWP

Pożar – niekontrolowany proces palenia w miejscu do tego nie przeznaczonym.

Podział pożarów ze względu na wielkość:

1.

Pożar mały – jest to pożar w wyniku którego zostały spalone budynki, urządzenia, lub
surowce znajdujące się na powierzchni 70m

2

lub o kubaturze 350m

3

, oraz pożary

lasów i upraw, łąk, torfowisk o powierzchni do 1ha.

2.

Pożar średni – w wyniku którego zostały spalone lub zniszczone obiekty lub ich
części, ruchomości, składowiska materiałów o powierzchni 71 – 300m

2

, lub kubaturze

351 – 1500m

3

, lasy, uprawy, torfowiska 1 – 10ha.

3.

Pożar duży – o powierzchni od 301 – 1000m

2

, o kubaturze od 1501 – 5000m

3

, lasy,

uprawy, torfowiska od 10 – 100ha

4.

Pożar bardzo duży – powierzchnia ponad 1001m

2

, kubatura ponad 5000m

3

, lasy,

uprawy, torfowiska ponad 100ha.

Podział pożarów pod względem taktycznym:

1.

pożar wewnętrzny

a)

ukryty

b)

odkryty

2.

pożar zewnętrzny

a)

pojedynczy

b)

blokowy

c)

przestrzenny

Podział pożarów w zależności od palącego się materiału i sposobu w jaki ten materiał się
pali:

1.

Grupa A

-

pożary ciał stałych pochodzenia organicznego przy spalaniu których występuje
zjawisko żarzenia (drewno, papier, węgiel, słoma, siano, torf, itp.)

2.

Grupa B

-

pożary cieczy palnych i substancji stałych topiących się w skutek ciepła
powstałego podczas pożaru (benzyna, parafina, smoła, tłuszcze, oleje, naftalen)

3.

Grupa B

s

– Pożary cieczy palnych polarnych (spirytus, siarczek węgla, aceton, estry)

4.

Grupa C – Pożary gazów palnych (metan, etan, wodór, gaz miejski, itp.)

5.

Grupa D – Pożary metali (magnez, potas, sód, itp.)

Rozwój i przebieg pożaru
Spalanie – jest to złożony proces fizykochemiczny podczas którego zachodzi gwałtowne
utlenienie materiału palnego połączone z wydzielaniem się ciepła, gazów i dymów,
powstawanie ewentualnie efektów świetlnych.
Rodzaje spalania:

1.

Spalanie płomieniowe (homogeniczne) – proces spalania palnej fazy lotnej, ma
miejsce podczas spalania gazów cieczy i materiałów stałych, które podczas
ogrzewania przechodzą w stan lotny. Aby zaistniał proces spalania płomieniowego
muszą być spełnione ściśle określone warunki:

a)

obecność paliwa ( w odpowiedniej ilości)

b)

obecność utleniania ( w odpowiednim stężeniu )

c)

obecność źródła ciepła ( odpowiednia moc, temperatura )

d)

obecność w płomieniu pośrednich produktów ( rodników ) warunkujących
ciągłość spalania

2.

Żarzenie się (spalanie heterogeniczne) – jest to typ spalania niektórych paliw stałych
charakteryzujących się tym że w czasie spalania nie występuje płomień, tzn. nie
tworzy się palna faza lotna.

3.

Spalanie dyfuzyjne (np. kuchenka gazowa)

4.

Spalanie wybuchowe ( kinetyczne)

Dolna i górna granica wybuchowości:

zbyt dużo O

2

zbyt mało O

2

D.G.W. G.G.W.

1.

Dolna granica wybuchowości – jest to najniższe stężenie składu palnego w mieszaninie
palnej przy której możliwe jest już możliwe rozprzestrzenianie się płomienia po całej
mieszaninie

2.

Górna granica wybuchowości – Największe stężenie składu palnego w mieszaninie
palnej przy którym jeszcze jest możliwe rozprzestrzenianie się płomienia po całej
objętości mieszaniny.

Dla gazów i par DGW i GGW podajemy w %, dla pyłów w g/m

3

.

Charakterystyka palenia się ciał stałych:

Palą się płomieniem, żarząc się jednocześnie. Płomieniem spalają się substancje lotne

czyli gazowe wydzielające się podczas rozkładu materiału pod wpływem ciepła. Podczas
wzrostu ciepła wyparowuje woda i uwalniają się substancje lotne które zapalają się
płomieniem.

Niektóre ciała stałe rozdrobnione, są zawieszone w powietrzu w postaci chmury pyłu.

Przy pewnej koncentracji pyłu w powietrzu powstaje mieszanina mająca właściwości
wybuchowe.

Ciała pozbawione gazów palą się bez płomienia.

Ciała o niskiej temperaturze topnienia najpierw topią się, a potem przechodzą w stan gazowy
i tak się palą.

Ciecze palne:

Ciecz paruje przy stosunkowo niskich temperaturach, gazy te łączą się z tlenem i

spalają się. Ciecze palne początkowo palą się wolno, na skutek ogrzewania wzrasta
intensywność parowania i proces spalania przyspiesza aż do szczytu. Niektóre ciecze mogą
się palić wybuchowo. Paleniu się ciecz towarzyszy wysoka temperatura, duży płomień oraz
dym.

Gazy palne:

Nagrzewają i zapalają się łatwiej niż ciecze i ciała stałe. Łączenie się gazu z tlenem

przebiega gwałtownie i wydziela się dużo ciepła. Gazy palą się płomieniem którego płomień
i temperatura zależy od składu chemicznego i objętości gazu oraz stopnia zmieszania z
tlenem. W przypadku odpowiedniego zmieszania proces ten przebiega wybuchowo.

Parametry rozwoju pożaru:
1.

Rozwój pożaru – jest to intensyfikacja procesów spalania , wyrażająca się wzrostem
temperatury, wzrostem masowej szybkości spalania , liniowej szybkości spalania i
wymianie gazów w strefie spalania.

2.

Masowa szybkość spalania – jest to ilość materiału palnego spalonego w jednostce
czasu na jednostkę powierzchni.

3.

Liniowa szybkość spalania – odnosi się do cieczy i dotyczy spalania cieczy w
zbiornikach.

Fazy rozwoju pożaru:


I Faza II Faza III Faza IV Faza

temp.


Rozgorzenie







Czas


I Faza – od momentu powstania płomienia otwartego następuje ogrzewanie materiału
palnego zarówno już zapalonego jak i materiałów sąsiednich. Strefa spalania stopniowo się
powiększa. Ogrzane powietrze unosi się ku górze powodując wzrost intensywności
promieniowania cieplnego. Nasila się wydzielanie produktów termicznego rozkładu. Czas
od zainicjowania procesów palenia do przygotowania gazowych mieszanin zależy od
czynników takich jak:

-

rodzaj i ilość materiałów palnych, ich temperatury początkowej i
stopnia wilgotności

-

ilości tlenu w powietrzu

-

temperatury czynnika inicjującego proces zapalania

-

stopnia rozdrobnienia materiałów

Faza I pożaru jest przygotowaniem do dalszego spalania.

II Faza pożaru – obserwuje się wzrost temperatury pożaru, powiększa się strefa spalania,
wzrasta liniowa i masowa szybkość spalania. W tej fazie następuje wzrost dynamiki pożaru.
II Faza charakteryzuje się rozgorzeniem.

III Faza pożaru ( porozgorzeniowa ) – następuje stabilizacja parametrów pożaru. Spalanie
przyjmuje w tej fazie postać żarzenia, temperatura pożaru charakteryzuje się gwałtownym
spadkiem.

IV Faza pożaru – temperatura i moc pożaru a także wymiana gazowa ulegają stopniowemu
zmniejszeniu, natomiast rośnie natężenie optyczne dymu.

Mechanizmy rozgorzenia:

1.

Rozgorzenie na skutek wzrostu temperatury pożaru

t



T

z1

T

z2

T

z3

T

z1

=T

z2

=T

z3

T

z

– temperatura zapalenia się materiału

W czasie pożaru gdy gaz dobrze miesza się w pomieszczeniu, jego temperatura rośnie, rośnie
też temperatura materiałów palnych nagromadzonych w pomieszczeniu. Jeśli temperatura
materiałów wzrośnie do temperatury zapalenia się ich, następuje rozgorzenie.

2.

Rozgorzenie w wyniku dotlenienia nie spalonych produktów

1. 2.


O

2

O

2

Y

y

Przy pożarach o dużej dynamice na początku I Fazy gaz wypływa na zewnątrz rys.1. Powstaje
deficyt tlenu, spalanie ma charakter niecałkowity. Stężenie nie spalonych produktów rozkładu
rośnie, równocześnie maleje moc pożaru. Tak się dzieje dopóki strefa neutralna osiągnie
położenie równe dolnej krawędzi otworu. Następnie do pomieszczenie zaczyna napływać
powietrze, tworzy się mieszanina nie spalonych produktów rozkładu i tlenu. Następuje
rozgorzenie.

3.

Rozgorzenie na skutek promieniowania cieplnego.

W rezultacie spalania tworzy się warstwa podsufitowa , gorące gazy. Warstwa ta promieniuje
w dół. Jeżeli strumień promieniowania jest dostatecznie duży tzn. bliski strumieniowi
krytycznemu dla danego materiału, wówczas cała powierzchnia materiału poddana temu
promieniowaniu ulega zapaleniu i następuje rozgorzenie.

Pojęcia z taktyki pożarniczej

I Teren akcji gaśniczej:


1

2

3

1 – pozycja wodna – jest to teren na którym rozmieszczone są punkty czerpania wody przy
pomocy pompy lub za pomocą hydrantów

2 – pozycja wężowa – jest to teren przez który przebiega linia główna i znajduje się
rozdzielacz

3 – pozycja ogniowa – jest to teren od rozdzielacz do pożaru gdzie rozwinięte są linie
gaśnicze ( znajdują się stanowiska gaśnicze )



II Teren pożaru

Prawe skrzydło Front poż.
kierunek wiatru





Granica terenu pożaru

Oś pożaru

Lewe skrzydło

Tył pożaru

Elementy terenu pożaru:

-

front pożaru (czoło pożaru ) – linia ograniczająca teren pożaru od
kierunku zasadniczego w którym się on rozprzestrzenia

-

tył pożaru – linia ograniczająca teren pożaru od strony przeciwnej do
frontu

-

oś pożaru – linia w zasadzie prostopadła do frontu pożaru
przechodząca przez teren pożaru

-

lewe i prawe skrzydło pożaru – linie ograniczające teren pożaru z
prawej i lewej strony

III Stanowiska bojowe

Stanowiska bojowe – są to miejsca zajmowane przez członków załogi podczas akcji
wykonujących podstawowe zadania bojowe.

1.

Stanowisko kierowania – miejsce pracy kierownika akcji ratowniczej (KAR) oraz
ewentualnie sztab akcji. Stanowisko kierowania powinno znajdować się jak najbliżej
miejsca pożaru lub na odcinku najbardziej zagrożonym.

2.

Stanowisko gaśnicze – miejsce pracy prądowników wyposażonych w linię gaśniczą
lub inny sprzęt do wykonywania określonych zadań bojowych.

3.

Stanowisko rozdzielacza – miejsce ustawienia rozdzielacza

4.

Stanowisko wodne – miejsce ustawienia pompy (moto, auto) pożarniczej w celu
pobierania wody do miejsca pożaru

IV Linie wężowe

Linie wężowe są to linie za pomocą których woda podawana jest do miejsca pożaru.
Wyróżnia się linie takie jak:

1.

Zasilająca – linia ssawna od zbiornika wodnego do nasady ssawnej pompy, lub linia
wężowa od nasady tłocznej pompy do nasady zasilającej zbiornika na innym wozie
bojowym, lub od nasady hydrantu do nasady zasilającej zbiornik na samochodzie lub
zbiornik składany. Może być też linia wężowa od nasady tłocznej pompy do nasady
ssawnej drugiej pompy, lub od nasady tłocznej samochodu do nasady zasilającej
zbiornik drugiego samochodu.

2.

Linia główna – linia wężowa od nasady tłocznej do rozdzielacza

3.

Linie gaśnicze

a)

linia wężowa os nasady tłocznej pompy lub autopompy zakończona
prądownicą

b)

linia wężowa od nasady rozdzielacza zakończona prądownicą

c)

linia wężowa od nasady hydrantu zakończona prądownicą

Podstawowe rodzaje działań taktycznych

1

2

3

1.

natarcie (10m powierzchnia skuteczna)

2.

obrona bliższa (20m)

3.

obrona dalsza (30m)

4.

działania połączone

1.

Natarcie – bezpośrednie atakowanie prądami gaśniczymi palących się obiektów lub
jego części i innych materiałów składowanych. Jest to metoda walki z pożarem
aktywna ( najważniejsza ma ona pierwszeństwo przed innymi ), ze względu na
stanowisko prądowników dzielimy je na zewnętrzne i wewnętrzne.

a)

natarcie frontalne

b)

natarcie oskrzydlające

c)

natarcie oskrzydlające

d)

natarcie klinem

Natarcia wewnętrzne dzielimy na:

a)

frontalne

b)

oskrzydlające

c)

okrążające

Układ prądowników jak przy natarciach zewnętrznych.


Obrona bliższa – obrona skierowana na obiekty zagrożone bezpośrednio, a zadaniem jest
niedopuszczenie do zapalenia się tych obiektów, 1 prąd wody efektywny na 20 m

Obrona dalsza (osłona) – obrona polega na bronieniu obiektów zagrożonych pośrednio. Jej
zadaniem jest niedopuszczenie do wytworzenia nowych ognisk pożarów. Może być
prowadzona w pasie przyległym do frontu pożaru i na tyłach. 1 prąd wody na 30m.

Działania połączone – są to działania prowadzone jednocześnie czyli natarcie i obrona
bliższa lub natarcie i obrona dalsza lub 3 działania jednocześnie.

Stanowiska gaśnicze

Stanowisko gaśnicze – jest to miejsce pracy prądowników wykonujących zadania bojowe za
pomocą odpowiedniego sprzętu i przy pomocy odpowiednich środków gaśniczych

Podział stanowisk gaśniczych:

1.

Stanowisko zewnętrzne i wewnętrzne

a)

stanowisko zewnętrzne – ratownik na zewnątrz budynku

b)

stanowisko wewnętrzne – ratownik wewnątrz budynku

2.

Stanowisko stałe i ruchome

a)

stanowisko stałe – bez możliwości przemieszczania się prądowników

b)

stanowisko ruchome – z możliwością przemieszczania się prądowników (kosz
drabiny, działko na jadącym samochodzie)

3.

Stanowisko niższe, równe, wyższe

a)

niższe – stanowisko niżej od pożaru

b)

równe – stanowisko na poziomie pożaru

c)

wyższe – stanowisko wyżej niż pożar

4.

Stanowisko odkryte i osłonięte

a)

odkryte – bez żadnych osłon

b)

osłonięte - prądownicy mają możliwość korzystania z osłon chroniących przed
promieniowaniem cieplnym

Podział i oznaczenia pojazdów pożarniczych

Samochód gaśniczy – jest to samochód pożarniczy przystosowany wożenia ludzi, sprzętu
pożarniczego i środków gaśniczych przeznaczonych do prowadzenia akcji gaśniczych.

Samochód specjalny – jest to samochód pożarniczy przystosowany do przewozu ludzi i
sprzętu potrzebnego do wykonywania zadań specjalnych przy akcji gaśniczej lub ratowniczej.

Oznaczenie zawiera

1.

rodzaj typu

-

G – gaśniczy

-

S – specjalny

2.

symbol rodzaju

-

L – samochód lekki do 7500 kg

-

C – ciężki > 1400 kg

-

Bez oznaczenia średni od 7500 – 1400 kg

3.

symbol odmiany

a)

Dla gaśniczych:

-

A – autopompa

-

M – z motopompą

-

B – ze zbiornikiem wodnym

-

Pr – ze zbiornikiem z proszkiem gaśniczym

-

Sm – z butlami z CO

2

(śniegowy)

b)

dla specjalnych

-

W – wężowy

-

D – drabina

-

H – podnośnik hydrauliczny

-

Dz – dźwig

-

Dł – dowodzenia i łączności

-

Op – operacyjny

-

Pgaz – przeciw-gazowo dymowy

-

On – świetleniowy

-

Rt – ratownictwa technicznego

-

Rw – ratownictwa wodnego

-

Rch – ratownictwa chemicznego

-

Kn – kontenerowy

-

Z – ze zbiornikiem przystosowanym do przewozu środków
gaśniczych

Charakterystyka zastępów gaśniczych

Zastęp – najmniejsza jednostka organizacyjna straży pożarnych
Definicja zastępu – zastęp gaśniczy lub ratowniczy jest to pododdział wyposażony w
samochód gaśniczy lub specjalny dysponujący środkami i łączności i ochrony osobistej
mogący wykonywać samodzielnie zadania gaśnicze lub ratownicze.

Skład osobowy i oznaczenia


Dowódca -





Przodownik roty I

Pomocnik roty I






Przodownik roty II

Pomocnik roty II






Kierowca





Rota – zespół 2 ratowników (przodownik i pomocnik ) wykonujący podstawowe zadania
bojowe w ramach zastępu.

Sposoby dostarczania wody na duże odległości.

1.

Przetłaczanie (pompa-pompa-pompa)

2.

przepompowywanie (pompa-zbiornik-pompa)

3.

dowożenie

4.

sposób mieszany

Ewakuacja
Ewakuacja są to wszystkie czynności i przedsięwzięcia zmierzające do usunięcia ludzi,
mienia, zwierząt ze strefy zagrożenia w miejsce bezpieczne.

Podział ewakuacji

1.

Ewakuacja prewencyjna

Są to wszystkie czynności i przedsięwzięcia zmierzające do usunięcia ludzi, zwierząt i
mienia ze strefy zagrożonej nie objętej bezpośrednio pożarem lub innym zdarzeniem
destrukcyjnym (ale zagrożonej pośrednio) do strefy bezpiecznej.
2.

Ewakuacja interwencyjna

Są to wszystkie czynności zmierzające do usunięcia ludzi, zwierząt i mienia ze strefy
bezpośrednio zagrożonej.

Środki gaśnicze

Ś

rodki gaśnicze mają na celu przerwanie procesu palenia. Aby przerwać ten proces należy

odciąć jeden z 4 (paliwo, reakcje łańcuchowe, ciepło, utleniacz) niezbędnych czynników,
bez których proces ten nie może istnieć. Tradycyjne środki gaśnicze to woda i piasek,
bardziej nowoczesne to tzw. Środki chemiczne do których zaliczamy piany gaśnicze,
proszki i halony. Podstawowe czynniki występujące podczas gaszenia pożarów to

-

chłodzenie

-

tłumienie

-

reakcje antykatalityczne

-

rozrzedzanie.

Woda i roztwory wodne

Woda wciąż jest najczęściej stosowanym środkiem gaśniczym, wynika to z wielu
powodów:

-

wielowiekowa tradycja

-

dostępność

-

niska cena

-

właściwości gaśnicze

Gaśnicza właściwość wody jest ściśle związana z jej działaniem chłodzącym. Woda
obniża temperaturę palących się materiałów a także temperaturę w strefie spalania. Ponadto
powstająca para wodna rozcieńcza strefę spalania, hamując częstotliwość zderzeń rodników z
palnymi gazami w pewien sposób działa również izolójąco. Do pożarów materiałów
porowatych stosuje się substancje zwilżające które mają na celu zmniejszenie napięcia
powierzchniowego przez co woda dostaje się w głębsze partie materiału porowatego dając
lepszy efekt gaśniczy. Najczęściej jednak do celów gaśniczych stosuje się podawanie wody w
postaci prądów gaśniczych (zwartych i rozproszonych).
Zaletą prądów zwartych najczęściej stosowanych w pożarach są:

-

zasięg rzutu

-

wysoka energia kinetyczna

-

duża możliwość sterowania strumieniem

-

możliwość schładzania obszaru na którym nam szczególnie zależy

-

możliwość „omiatania” wodą dużych powierzchni

-

podawanie wody przez otwory okienne

-

możliwość podawania wody do strefy bezpośredniego spalania

Wady prądów zwartych:

-

małe działanie chłodzące

-

małe odparowywanie wody

-

działanie na niewielką powierzchnię materiału palnego

Prądy rozproszone są bardzo zróżnicowane pod względem stopnia rozdrobnienia :

-

prądy mgłowe – średnica kropli od 0,1 – 1 mm

-

prądy kropliste – średnica kropli od 1 – 3 mm

Prądy mgłowe stosuje się do gaszenia cieczy palnych, prądy kropliste do gaszenia materiałów
stałych. Przyjmuje się że prądy gaśnicze osiągają optymalne właściwości przy średnicy kropel
0,35mm. Wadą prądów rozproszonych jest niewielka odległość na jakie można je podawać.
Zasięg ten jest tym krótszy im bardziej rozdrobniony jest prąd wodny.

Piany

Piana jest to niestabilny układ dyspersyjny w którym środkiem dyspersyjnym jest ciecz, a
fazą rozproszoną jest gaz. Ze względu na sposób wytwarzania pianę dzielimy na:

1.

pianę mechaniczną – powstaje przez energiczne mieszanie WRŚpian. Od 1,5% - 7% z
powietrzem. Piana mechaniczna zawiera od 83 – 96,5% powietrza

2.

pianę chemiczną otrzymujemy poprzez zmieszanie roztworu alkaicznego i kwasu.
Roztwór alkaiczny zawiera kwaśny węglan sodu
2NaHCO

3

+ H

2

SO

4

~ Na

2

SO

4

+ 2CO

2

+ 2H

2

O

Piana chemiczna zawiera około 80% CO

2

, 19,7% WRŚPian. I soli mineralnych.

Ogólnie pianę definiujemy jako zbiór pęcherzyków gazu niepalnego oddzielonych od siebie
błonkami zwanymi filmem, o grubości rzędu mikrometrów. Aby zwiększyć stabilność piany

stosuje się dodatki i substancje powierzchniowo czynne. Minimalna grubość poduszki piany
potrzebna aby ugasić ciecz palną o temp. powyżej 120 st.C musi wynosić 10 cm.

Pianę ze względu na struktórę przestrzenną dzielimy na pianę o budowie kulistej i
wielościennej.



Właściwości pian określają następujące parametry:

-

Liczba spienienia (L

s

)

-

Dyspersyjność

-

Trwałość

-

Płynność

Liczba spienienia jest to stosunek objętości piany do wodnego roztworu środka pian.
L

s

=V

p

/V

r

Dyspersyjność – parametr określający stopień rozdrobnienia pęcherzyków piany
D

p

= 1/L

pp

L

pp

– średnica pęcherzyków piany

Trwałość – zdolność zachowania właściwości takich jak w momencie powstania

Pianę ze względu na liczbę spienienia dzielimy na:

a)

ciężką – do 20

b)

ś

rednią – 20 – 200

c)

lekką >200

Armatura służąca do wytwarzania pian to:

a)

piana ciężka – prądownice pianowe (PP-2, PP-4, PP-8)

b)

piana średnia – wytwornice pianowe (WP-2/75, WP-2/150, WP-4/75)

c)

piana lekka – agregaty pianotwórcze

Gazy gaśnicze
Gazem gaśniczy nazywamy gazy obojętne tzn. nie biorące udziału w procesie palenia,
zaliczamy na przykład do nich: CO

2

, N, para wodna, gazy spalinowe, SO

2

. działanie ich

polega na obniżeniu stężenia tlenu w powietrzu do takiego aby przerwać proces palenia.

Proszki gaśnicze
Są to produkty chemiczne o dużym rozdrobnieniu . Nowoczesne proszki gaśnicze posiadają
cząsteczki o średnicy 0,05mm, cząstek o średnicy 0,1mm nie powinno być więcej jak 2%.
Proszki odporne są na wilgoć przez tzw. Polerowanie proszku. W skład polskich proszków
wchodzą:

-

kwaśny węglan sodu 98%

-

stearynian wapnia 1,5 – 2%

-

talk 1%

Proszki dzielimy na: węglanowe, fosforowe, specjalne.
Proszki mają działanie antykatalityczne łączą się z rodnikami odbierając im energię,
dodatkowo tworzą powłokę izolującą na powierzchni palącego się materiału.



Podział budynków ze względu na zagrożenie dla ludzi:

1.

ZL I – budynki ich części, lub poszczególne pomieszczenia w których mogą
przebywać ludzie w grupach powyżej 50 osób

2.

ZL II – budynki ich część lub pomieszczenia dla osób o ograniczonej możliwości
poruszania się (szpital, dom starców, żłobek)

3.

ZL III – obiekty o różnorodnym przeznaczeniu które należą do obiektów użyteczności
publicznej np. szkoły, hotele, zakłady karne, puby, koszary.

4.

ZL IV – budynki mieszkalne

5.

ZL V – obiekty w których przechowywane są dobra artystyczne, archiwalne

Strefy zagrożenia wybuchem

-

Z0

-

Z1

-

Z2

-

Z10

-

Z11

a)

Z0 – obejmuje obszar w którym niebezpieczna atmosfera wybuchowa stale lub
długotrwale w normalnych warunkach pracy (zagrożenie stałe) np. wnęka
zbiorników na ciecze palne, nie wentylowane kanały, studzienki.

b)

Z1 – obejmuje obszary w których mieszaniny wybuchowe z powietrzem mogą
prawdopodobnie wystąpić w normalnych warunkach pracy np. nalewanie,
przelewanie zbiorników cystern.

c)

Z2 – obejmuje obszary w których występuje niewielkie prawdopodobieństwo
wystąpienia mieszaniny wybuchowej z powietrzem, przy czym mieszanina
może wystąpić krótkotrwale.

d)

Z10 – Obejmuje obszary w których mieszanina wybuchowa pyłów występuje
często lub długotrwale w normalnych warunkach pracy (młyny, silosy)

e)

Z11 – Obejmuje obszary w których zalegające pyły mogą krótkotrwale
stwarzać mieszaninę wybuchową w skutek przypadkowych zawirowań
powietrza np. osiadłe pyły, przesypowe

Ratownictwo chemiczne

Podział sprzętu ratownictwa chemicznego:

1.

sprzęt ochrony osobistej strażaka

-

ubrania ochronne

-

sygnalizator bezruchu

2.

sprzęt do wykrywania i oznakowania

-

materiały wskaźnikowe

-

przyrządy rurkowe

-

przyrządy elektroniczne (eksplozymetry, toksymetry, oxymetry)

4.

Sprzęt do uszczelniania wycieków

-

poduszki uszczelniające

-

tuleje uszczelniające

-

pasty uszczelniające

5.

sprzęt do przechwytywania wyciekającej substancji

-

zbiorniki

-

zbieraki

-

wiadra

6.

sprzęt do przepompowywania substancji niebezpiecznych

-

pompy

-

armatura

-

węże

Pompy wykorzystywane przy akcjach ratownictwa chemicznego

-

wężowe (perystaltyczne)

-

beczkowe (zbiornikowe)

-

zanurzeniowe

-

membranowe

-

wirnikowe

Pompa Depa Elro GP 20/10 EX
Jest to pompa wężowa, samozasysająca, przeciwwybuchowa EX, ale nie dopuszczone do
pracy w strefie 0. Wydajność pompy : stopień 1 – 150 l/min (kwasy, ługi, farby, kleje, mydło,
melasa), stopień 2 – 300 l/min (rzadkie oleje min. brudna woda). Dopuszczalna średnica
zanieczyszczeń w ciecz 8mm. Pompa może przepompować minimalnie 50 m

3

cieczy każdego

rodzaju przy nowym wężu.
Oznakowanie węża w liście odporności chemicznej:

-

*** - wąż absolutnie odporny

-

** - wąż normalnie odporny

-

** - wąż starczająco odporny ( do 50m

3

cieczy)

czas zasysania pompy 5 sek, wysokość ssania 2,5m, w pompie znajduje się 1litr silikonu który
co 3 lata należy wymienić.


Sorbent
Sorbent jest to materiał porowaty pochodzenia organicznego lub nie mający właściwości
pochłaniania substancji chemicznych. Przykładem sorbentu naturalnego jest:

-

piasek

-

trociny

-

słoma w balach

Przykłady sorbentu sztucznego:

-

diatomit

-

Eko – perl

-

Uni – safe

Dekontaminacja
Dekontaminacją nazywamy zespół czynności wykonywanych przez służby ratownicze na
terenie akcji ratownictwa chemicznego lub ekologicznego zmierzających do zneutralizowania
szkodliwego oddziaływania substancji chemicznych. Przykładowe substancje i sposoby
dekontaminacji:

1.

HCL – neutralizacja poprzez zraszanie chmury HCL wodą , następnie posypanie
wapnem

2.

fosfor – neutralizacja poprzez użycie NH

3

lub rozpylonej wody

3.

Acetylen – neutralizacja poprzez kontrolowane spalanie

4.

SO

2

– neutralizacja przy pomocy Ca(OH)

2

i Na

2

OH

Neutralizator

Substancja która cechuje się właściwościami zobojętniającymi w przypadku substancji którą
chcemy zneutralizować.


Do zatrzymywania substancji ropopochodnych na ciekach wodnych stosujemy zapory:

-

zapory pływające (pneumatyczne)

-

zapory sztywne (pomostowe)

-

zapory sorpcyjne z wkładem syntetycznym

-

zapory sorpcyjne z wkładem naturalnym

do neutralizacji nie zebranych resztek substancji ropopochodnych stosujemy dyspergenty – są
to środki chemiczne które rozbijają cząsteczki przez co ulega ona szybciej biodegradacji.

Pojazdy kołowe przewożące substancje niebezpieczne posiadają karty przewozów materiałów
niebezpiecznych, oznaczone są tablicami identyfikacyjnymi. Tablica ma wymiary 30x40 cm,
kolor pomarańczowy, podzielona czarną linią, cyfry w liczniku oznaczają numer
rozpoznawczy niebezpieczeństwa – mówi on o stanie skupienia i właściwościach
fizykochemicznych substancji np.: ciecz, ciało stałe, substancja palna, żrąca, trująca itp.,
powtórzenie cyfry oznacz nasilenie niebezpieczeństwa głównego. Dodatkowo znak X
oznacza niebezpieczeństwo podczas kontaktu z wodą. Mianownik oznacz kod ONZ
konkretnej substancji.

Przykładowa akcja ratownictwa chemicznego.

1.

Założenie:

Samochód przewożący HCL uderzył w drzewo, nastąpił wyciek, kierowca opuścił pojazd
i powiadomi PSK PSP.
2.

PSK zadysponowało siły i środki

-

GBA – osób 6

-

SRT – osób 6

-

SRCh – osó 3

3.

Przebieg akcji

Po przyjeździe na miejsce akcji dowodzenie obejmuje dowódca SRCh, do akcji przygotowuje
przodownik roty I SRt i ratownik z SRCh, asekurację stanowią rota II SRT, kierowcy SRt i
SRCh i ratownik z SRt przygotowują sprzęt który będzie potrzebny podczas akcji, dowódca
SRt obejmuje rolę meldunkowego – jego zadaniem jest kontrola czasu pracy ratowników w
strefie zagrożenia. Dowódca GBA wyznacza strefę ZII, rota I przygotowuje bramkę wyjścia
(tj. punkt dekontaminacyjny ), rota II blokuje ruch. Ratownicy wchodzą w strefę zagrożenia,
wyznaczają strefę ZI, dokonują rozpoznania i przekazują informację dowódcy akcji,
postawiona zostaje kurtyna wodna , blokuje się studzienki kanalizacyjne, uwodniony HCL
zostaje zneutralizowany wapnem. Sprzęt użyty podczas akcji zostaje wyniesiony do bramki
wyjścia gdzie przeprowadzony zostaje proces dekontaminacji.

Kierunek wiatru



Z II

Z I

SRt

SRCh








GBA

Podstawowe sposoby likwidacji zagrożeń chemicznych:

-

uszczelnienie uszkodzonego zbiornika

-

zebranie substancji

-

rozcieńczenie

-

neutralizacja

-

sorbcja

Budowa sprzętu i podstawowe pojęcia.

Drabiny pożarnicze

Drabiny pożarnicze dzielimy na:

1.

autodrabiny

2.

drabiny przenośne

a)

przystawne

-

DN-2,7

-

D-5

-

D-10W

-

D-3,8

b)

wolnostojące

-

D-10W

Bosaki

-

ciężki

-

lekki

-

sufitowy

-

podręczny

-

strzechowy

Wytwornice pianowe

-

WP 2/75

-

WP 2/150

-

WP 4/75

Zasysacze liniowe

-

Z-2

-

Z-4

-

Z-8

Prądownice pianowe

-

PP –2

-

PP -4

-

PP –8

Agregaty piany lekkiej

-

APL 2/1000

Prądownice wodne

-

zwykłe

-

zamykane

-

uniwersalne

Strefa bezpieczna przy pożarze butli

-

strefa bezpieczna przy pożarze butli z acetylenem wynosi 150m

-

czas chłodzenia 60 min.

Podział sprzętu ratowniczego

1.

tnący

a)

piły mechaniczne do betonu i stali, piły mechaniczne do drewna

b)

piły ręczne

2.

burzący

-

łomy

-

bosaki

-

siekiery

3.

podnoszący

a)

poduszki wysokiego ciśnienia

b)

poduszki niskiego ciśnienia

4.

rozpierający

5.

specjalny

6.

ewakuacyjny

Definicja wypadku
Wypadek jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powstałe w służbie lub w
związku z nią.
Rodzaje wypadków

-

ś

miertelne

-

ciężkie

-

lekkie

-

zbiorowe

Podstawowe obowiązki strażaka w zakresie BHP

-

znać regulamin i instrukcję BHP

-

brać udział w szkoleniu

-

dbać o należyty stan techniczny sprzętu i maszyn

-

używać odzieży ochronnej

-

podawać się badaniom lekarskim

Rodzaje szkoleń w zakresie BHP

-

wstępne

-

podstawowe

-

okresowe

Zasady korzystania z ześlizgów

-

z ześlizgu korzystamy tylko w czasie alarmu lub ćwiczeń

-

przed zjazdem należy opuścić i pozapinać rękawy

-

nie wolno używać ześlizgu będąc w uzbrojeniu osobistym

-

na ześlizg można wejść gdy poprzednia osoba go opuści

Definicja BHP
BHP jest to zbiór nakazów i zakazów określających organizacyjne i techniczne warunki dla
zapewnienia bezpieczeństwa i higieny osobistej podczas czynności związanych ze służbą.

Węże tłoczne

-

W-25 – 50 l/min

-

W-52 – 200 l/min

-

W-75 – 800 l/min

-

W- 110 – 1600 l/min

Uzbrojenie osobiste

-

jest to sprzęt pożarniczy stanowiący wyposażenie osobiste strażaka,
lub służące do ochrony osobistej w czasie akcji rat-gaś

Sekcja

-

jest to najmniejszy pododdział taktyczny straży pożarnej, wyszkolony
oraz wyposażony w sprzęt techniczny oraz ochrony osobistej zdolny
do wykonywania zadań ratowniczych

Zastęp

-

jest to czteroosobowy zespół, w tym dowódca stanowiący obsadę
samochodu pożarniczego i wykonujący zadania ratownicze

Rozkaz

-

jest to polecenie określonego działania lub jego zaniechania wydane
przez przełożonego lub uprawnionego starszego

Intensywność podawania środka gaśniczego

-

jest to ilość środka gaśniczego podawana w jednostce czasu na
jednostkę powierzchni palącego się materiału. Wyróżniamy
intensywność liniową l/m/s, intensywność powierzchniową l/m

2

/s,

intensywność objętościową l/m

3

/s.

Elementy pożaru piwnicznego

-

duże zadymienie, temperatura, składowiska różnorodnych materiałów
palnych, łatwość rozprzestrzeniania się pożaru, ognie żrące

Geometryczna wysokość podnoszenia

-

geometryczną wysokość podnoszenia mierzymy od lustra wody do
prądownicy

Geometryczna wysokość tłoczenia

-

jest to wysokość mierzona od osi nasady ssawnej do prądownicy

Geometryczna wysokość ssania

-

jest mierzona od lustra wody do osi nasady ssawnej

Miejscowe zagrożenie

-

zdarzenie inne niż pożar wynikające z rozwoju cywilizacyjnego i
naturalnych praw przyrody a stwarzające zagrożenie dla ludzi i
mienia.

Napięcie krokowe

-

Napięcie krokowe występuje podczas przemieszczania się po terenie
na którym występuje nierównomierny rozkład pola elektrycznego np.
wtedy gdy zerwany przewód linii energetycznej dotyka ziemi.
Różnica potencjałów pola elektrycznego w punktach wyznaczonych
przez kolejny krok może wywoływać przepływ prądu elektrycznego
przez ciało człowieka.

Budowa i zasada działania lokomotyw

Wiadomości o budowie i zasadzie działania lokomotyw są niezbędne podczas akcji rat-gaś.
Zagrożenia wynikają stąd iż pojazdy te podłączone są pantografem do linii elektrycznej z
prądem stałym o napięciu 3000 V, bądź też wytwarzają takie napięcie co powoduje
specyficzny sposób postępowania podczas akcji rat-gaś. Każda lokomotywa składa się z 2
zasadniczych elementów: podwozia i nadwozia. Głównym elementem podwozia jest wózek
czyli część jezdna. Środkiem napędowym lokomotywy są silniki elektryczne, zasilane prądem
stałym z trakcji elektrycznej w przypadku lokomotywy elektrycznej, lub z prądnicy w
przypadku lokomotyw spalinowych. Prądnica z kolei zasilana jest silnikiem spalinowym.
Nadwozie lokomotywy spalinowej to miejsce w którym znajduje się: kabina motorniczego,

silnik spalinowy, zbiorniki paliwa. Kabina motorniczego wyposażona jest w: przyrządy
sterownicze, przyrządy kontrolne (SCHP, czuwak aktywny). Oznakowanie dwuliterowe
lokomotywy mówi nam o przeznaczeniu: T – towarowa, P – pasażerska, U – uniwersalna, a
druga litera mówi o zasilaniu: E – elektryczna (zasilanie z trakcji), S – spalinowa.
W przypadku akcji ratowniczej z lokomotywą elektryczną na leży w pierwszej kolejności
powiadomić dyżurnego ruchu aby wyłączył prąd na danym odcinku trakcji, następnie należy
uszynowić trakcję za i przed lokomotywą, pantograf powinien być opuszczony.
W przypadku lokomotyw spalinowych dodatkowym zagrożeniem w czasie katastrof jest
możliwość zapalenia się paliwa.

Instalacje zasilania samochodów ciekłym gzem

Dane techniczne paliwa gazowego

Ciekły gaz używany jako paliwo silnikowe należy do grup skroplonych gazów

węglowych pozostających w zamkniętych zbiornikach pod ciśnieniem własnych par.
Ponieważ propan jak i butan posiadają niską prężność par w temperaturach otoczenia
ciśnienie powstałe w zbiornikach kształtuje się w granicach kilku atmosfer. Podstawowymi
składnikami gazu są:

-

propan, propylen

-

butan, butylen oraz butadieny

-

metan

-

etan

-

pentany

Prężność par gazu płynnego uzależniona jest nie tylko od temperatury, uzależniona jest także
od procentowego udziału poszczególnych składników. W miarę opróżniania zbiornika
następuje zmiana składu procentowego poszczególnych gazów. Z tego względu skład
procentowy mieszaniny propan-butan dobiera się uwzględniając pory roku. W okresie letnim
stosuje się mieszaninę po około 50%, w okresie zimowym propan 70%, a butan 30%.
Dane pożarowe paliwa gazowego
Zarówno propan jak i butan są gazami tworzącymi mieszaniny wybuchowe z powietrzem. Z
uwagi na niską wartość DGW oraz szybki odparowywanie skroplonego gazu w zamkniętych
pomieszczeniach powoduje że stężenie szybko spada poniżej DGW. Dodatkowym
zabezpieczeniem są substancje zapachowe które są dodawane do gazu, a pozwalają dzięki
intensywnemu aromatowi wyczuć gaz w małych ilościach. Zagrożenie sprawia to iż gazy te
są cięższe od powietrza a więc zalegają w dolnych partiach pomieszczenia i wszelakich
zagłębieniach. Do zainicjowania wybuchu mieszaniny gazu z powietrzem potrzebna jest
stosunkowo mała energia, wystarczająca jest energia powstała w czasie zaiskrzenia instalacji
elektrycznej w samochodzie.
Zachowanie się butli w warunkach pożaru
W instalacji gazowej w samochodzie największe zagrożenie stwarza zbiornik z ciekłym
propanem-butanem. Oczywiście dotyczy to głównie warunków ekstremalnych takich jak
wypadek lub pożar, a więc sytuacja z jaką najczęściej spotyka się ratownik PSP. W
normalnych warunkach eksploatacji może wystąpić rozszczelnienie instalacji powodujące w
miejscu garażowania samochodu strefy zagrożenia wybuchem. Badania zbiorników na
wytrzymałość prowadzone są głównie w tak zwanej próbie hydraulicznej. W czasie jej
przeprowadzania badane jest jakie ciśnienie jest rozrywającym, jakie następują zmiany
kształtu, wymiarów, oraz jakie nastąpiły pęknięcia. Dla zbiorników klasy B nie
wyposażonych w zawór bezpieczeństwa ciśnienie rozrywające nie powinno być mniejsze niż
9/4 ciśnienia próbnego tzn. 101,25 at. Dla zbiorników klasy A odpowiednio 67,5 at.
Występują jednak pewne obostrzenia które np. zakazują garażowania pojazdów
wyposażonych w instalację gazową w garażach podziemnych i parkingach. Zbiorniki zdają

się być bezpieczne gdyż obliczobe zostały na wytrzymanie ciśnień 100 at, oraz na
przeciążenie do 20g. Mankamentem jest fakt iż wiele pojazdów wyposażonych jest w
instalację nie posiadającą homologacji. Ta sytuacja stwarza szczególne zagrożenie dla służb
ratowniczych, gdyż w czasie wypadku lub pożaru takiego samochodu nie możemy oczekiwać
określonego zachowania się poszczególnych elementów instalacji gazowej. Największym
zagrożeniem są tak zwane zbiorniki przepełnione i sytuacje w których pożar powstaje w
tylnych częściach pojazdu. Rozerwanie i ewentualny wybuch może nastąpić przed
przybyciem jednostek straży, w pozostałych przypadkach może to nastąpić w trakcie działań.
Stąd konieczne jest po stwierdzeniu w czasie rozpoznania że mamy do czynienia z pojazdem
wyposażonym w instalację gazową podjęcie odpowiednik kroków i środków bezpieczeństwa.
Baczne obserwowanie zachowania się pożaru pozwoli podjąć właściwe decyzje co może
uratować życie ratowników. Jeśli pożar powstał w przedniej części pojazdu należy jak
najszybciej dostać się do przedziału bagażnika i odciąć dopływ gazu poprzez zakręcenie
zaworów. Jeśli cały samochód objęty jest pożarem należy obserwować intensywność pożaru i
zachować bezpieczną odległość. W przypadku wypadku samochodu wyposażonego w
instalację gazową nie należy zdejmować przewodów elektrycznych z akumulatora, iskra
elektryczna powstała podczas zdejmowania mogła by spowodować zapłon mieszaniny gazów
(które mogły się wydostać z uszkodzonej instalacji) z powietrzem w komorze silnika.

Sprzęt hydrauliczny i pneumatyczny

Nożyce typ CU 3020

a)

maksymalna siła cięcia

-

w wykroju - 34,7 t

-

w środku ostrza – 19 t

-

maksymalne rozwarcie - 13,8 cm

-

waga – 12,5 kg

-

profil okrągły pełny 28 mm

-

płaskownik – 60 x 5 mm

-

rura 48 x 3 mm

-

kątownik – 60 x 30 x 3

Rozpieracz typ SP 3240
Maksymalna siła rozpierania (przy otwartych ramionach) - 14,3 t
Maksymalna siła rozpierania (przy zamkniętych ramionach, 25 mm od końcówek – 4,3 t
Maksymalna siła ściskania - 6,4 t
Maksymalna siła ciągnięcia – 6,7 t
Maksymalne rozparcie – 686 mm
Maksymalna długość ciągnięcia – 450 mm
Waga – 19 kg



Rozpieracz kolumnowy typ RA 3331
Maksymalna siła rozpierania – 16,5 t

Maksymalna siła ciągnięcia 5 t
Długość zsuniętego rozpieracza – 640 mm
Skok roboczy tłoka – 350 mm
Maksymalna długość – 990 mm
Waga – 15,5 kg


Wspornik progowy
Wspornik progowy umieszczamy na nadprożu,
zabezpiecz przed suwaniem się końcówki
rozpieracza kolumnowego, jaki i przed wciskaniem

się

końcówki rozpieracza w nadproże, zwłaszcza w
starszych skorodowanych modelach samochodów.


Zestaw klinów, podkładów i podpór
Zestaw ten może być wykorzystywany w wypadkach komunikacyjnych (do stabilizacji
pojazdu, wydobycia poszkodowanego z pod pojazdu itp.), w katastrofach budowlanych itp.

Pokrowiec na poduszkę powietrzną SECUNET
Pokrowiec ten chroni ratownika jak i osobę poszkodowaną przed niekontrolowanym wystrzeleniem
poduszki powietrznej. Pokrowiec zakładamy na koło kierownicy (paski powinny znajdować się na górze) a
następnie mocno zaciągamy paski.

Pompa hydrauliczna nożna typ FTQ 1800 BU
Maksymalne ciśnienie robocze 720 atm.
Możliwość podłączenia jednego narzędzia
Rozpieracz do drzwi typ HDO 100
Maksymalne ciśnienie robocze - 720 atm.
Siła rozpierania - 10 t, (100 kN)
Skok - 130 mm
Masa – 6,6 kg

Pompa hydrauliczna z napędem spalinowym typ TPU 20
Maksymalne ciśnienie robocze – 720 atm.
Możliwość podłączenia 2 narzędzi (praca jednym)
Pompa tłokowa, 2-stopniowa
Silnik 2-suwowy, benzynowy – 1,47 kW, (2KM)
Pojemność zbiornika paliwa - 1,1 l
Pojemność zbiornika oleju hydraulicznego – 1,5 l

Nożyce typ 2001U
Maksymalna siła cięcia w wykroju – 28 t
Maksymalna siła cięcia w środku ostrza – 18 t
Maksymalne rozwarcie – 125 mm
Waga – 12 kg
Profil okrągły pełny średnica maksymalnie 25 mm

Nożyco-rozpieracz kombi typ 2002U
Maksymalna sił rozpierania – 4,4 t
Maksymalna sił ciągnięcia – 7,2 t
Zakres ciągnięcia – 23 cm
Maksymalna siła ciągnięcia z adaptorami – 2,2 t
Zakres ciągnięcia z adaptorami – 37,5 cm
Maksymalna siła tnąca – 28,5 t
Siła tnąca w środku ramion – 12,4 t
Siła ściskająca między końcówkami – 4,4 t
Waga – 15 kg
Zestaw adaptorów

-

haki skracające

-

łańcuchy ciągnące o długości – 4,5 m

Rozpieracz kolumnowy typ 2004 U
Maksymalna siła rozpierania – 16 t
Maksymalna siła ciągnięcia – 4,4 t
Skok tłoka – 25 cm
Minimalna długość – 54 cm
Maksymalna długość - 79 cm
Waga – 12 kg


Pompa hydrauliczna spalinowa typ 2030 U
Maksymalna ciśnienie robocze – 720 atm
Możliwość podłączenia jednego urządzenia
Pompa tłokowa, 2-stopniowa
Silnik 2-suwowy, benzynowy

Nożyce do pedałów typ HMC 8 U
Maksymalne ciśnienie robocze – 720 atm
Cylinder (powrót sprężynowy) pojedyncze działanie
Maksymalna siła cięcia – 8 t
Maksymalna głębokość szczęk – 40 mm
Maksymalna szerokość szczęk – 40 mm

Zakres temperatury pracy – (-20 st.C - +60 st.C)
Waga – 3 kg






Poduszka pneumatyczna wysokociśnieniowa typ HKB 20
Maksymalny ciężar podnoszenia – 20 t
Maksymalna wysokość podnoszenia – 28,5 cm
Ciśnienie robocze – 8 atm
Wymiary – 51 x 51 cm
Grubość – 2,2 cm

Poduszka pneumatyczna wysokociśnieniowa typ HKB 67
Maksymalny ciężar podnoszenia – 67 t
Maksymalna wysokość podnoszenia – 51 cm
Ciśnienie robocze – 8 atm
Wymiary – 92 x 92 cm
Grubość – 2,5 cm

System uszczelniania wycieków typ HVSP 250 U
Maksymalne ciśnienie robocze – 8

atm

Zużycie powietrza – 300 l/min
Wymiary nakładki uszczelniającej

- 600x390

mm
Wymiary części uszczelniającej –

250x50 mm

Długość węża odpływowego – 3 m
Waga – 5,3

Zestaw do uszczelniania

małych

wycieków

a) Poduszka w kształcie klina

-

wymiary – 23 x 8x 5,5 mm

-

ciśnienie robocze – 1,5 atm

-

pojemność nominalna – 1,4 l

-

zapotrzebowanie powietrza – 3,5 l

-

waga – 0,28 kg

-

dla otworów o przecieku 1,5 –4,5 x 8-11

b) Poduszka w kształcie klina

-

wymiary - 23 x 11 x 7

-

ciśnienie robocze – 1,5 atm

-

pojemność nominalna – 3,1 l

-

zapotrzebowanie powietrza – 7,8 l

-

waga – 0,42 kg

-

dla otworów o przecieku 3-6 x 11-17

c)

Poduszka w kształcie stożka

-

wymiary – 23 x 7

∅

-

ciśnienie robocze – 1,5 atm

-

pojemność nominalna – 1,2 l

-

zapotrzebowanie powietrza – 3 l

-

waga – 0,16 kg

-

dla otworów o przecieku – 3 x 9

d)

Pompka nożna do pompowania z zaworem bezpieczeństwa

e)

Lanca składająca się:

-

1x lancy o długości 35 cm, z łańcuchem i króćcem odpowietrzającym

-

3x lancy o długości 35 cm

f)

Kołnierz chroniący przed chlapaniem mediów

Przykład zastosowania zestawu

Poduszki uszczelniające

a)

Poduszka uszczelniająca typ RDK 30/60

-

długość cylindra – 73,5 cm

-

długość całkowita – 78 cm

-

ś

rednica – 29,5 cm

-

pojemność nominalna 156 l

-

zapotrzebowanie powietrza 315 l

-

ś

rednica rury jaką można uszczelnić – 30 – 60 cm

-

waga – 7 kg

b)

poduszka uszczelniająca typ RDK 60/120

-

długość cylindra – 132 cm

-

długość całkowita – 137 cm

-

ś

rednica – 58 cm

-

pojemność nominalna – 990 l

-

zapotrzebowanie powietrza – 2475 l

-

ś

rednica rury jaką można uszczelnić – 59 – 120 cm

-

waga – 25 kg

Uszczelnianie studzienki kanalizacyjnej

Uszczelnianie rur

Zagadnienia z ratownictwa technicznego

Czynniki wpływające na ustawienie samochodu ratownictwa drogowego podczas
wypadku

Wybierając miejsce na ustawienie samochodu ratownictwa drogowego i rozlokowanie sprzętu należy wziąć
pod uwagę:

a)

Ruch drogowy

Samochód należy ustawić tak aby zabezpieczał ratowników przed nadjeżdżającymi samochodami,
bezpieczeństwo ratowników odgrywa role pierwszoplanową.
b)

dojazd karetek pogotowia

c)

możliwość użycia wyciągarki

d)

wymagania sprzętu oświetleniowego

e)

ruch drogowy

f)

występowanie palnych cieczy, gazów, chemikaliów

g)

kierunek wiatru

Kolejność punktów jest zmienna w zależności od sytuacji.

Podział katastrof komunikacyjnych

-

powietrzne

-

wodne

-

szynowe

-

drogowe

Rodzaje działań prowadzonych przez PSP podczas katastrof

-

uwalnianie rannych i poszkodowanych z pojazdów

-

podnoszenie, przesuwanie pojazdów

-

zabezpieczenie trasy przed dalszymi uszkodzeniami wynikającymi z katastrof

-

odgruzowywanie budowli

-

ewakuacja osób, zwierząt, mienia z zagrożonych miejsc na trasie komunikacyjnej

-

oświetlenie terenu działań

-

udzielanie pomocy przedlekarskiej

-

usuwanie, zmywanie jezdni z pozostałości powypadkowych

-

rozcinanie, rozginanie elementów konstrukcji, maszyn

Pojęcie ratownictwa technicznego

Ratownictwo techniczne są to działania podczas klęsk żywiołowych, katastrof, awarii lub przy usuwaniu ich
skutków. Ich celem jest ratowanie życia ludzkiego, zwierząt, mienia za pomocą sprzętu będącego na
wyposażeniu PSP.

Rozpoznanie wstępne

Rozpoznanie wstępne należy przeprowadzić p dwóch okręgach: większym – dowódca ma obraz całościowy
zdarzenia, może się zdarzyć że podczas wypadku poszkodowany wypadnie z pojazdu i podczas takiego
rozpoznania można ustalić takie fakty, po mniejszym okręgu – dowódca akcji ma obraz szczegółowy.
Podczas rozpoznania dowódca akcji powinien zebrać następujące informacje:

-

wielkość zdarzenia (który pojazd został najbardziej uszkodzony, czy są uwięzieni
pasażerowie itp. )

-

czy istnieje zagrożenie dla ludzi

-

ilość osób poszkodowanych i ich stan

-

czy istnieje zagrożenie pożarem lub wybuchem

-

możliwość wydostania rannych

-

inne zagrożenia

Pojęcie katastrofy budowlanej

Pod pojęciem katastrofy budowlanej rozumiemy zawalenie się całego, części lub kilku budynków,
rusztowań budowlanych i dźwigów oraz zasypanie lub nagłe zalanie wykopów pod zamierzoną budowę,
które pociągają zagrożenie dla ludzi.

Teren akcji ratowniczej

PSP

1

PSP

2

W przypadku kiedy do wypadku dysponowane są dwa samochody ratownicze, a co za tym
idzie większa liczba ratowników teren akcji ratowniczej powinien być podzielony na dwie
części:

1.

miejsce prowadzenia bezpośrednich działań ratowniczych

W miejscu prowadzenia bezpośrednich działań ratowniczych powinna przebywać
niezbędna ilość, ratowników w tym dowódca akcji, oraz sprzętu. Dowódca akcji
powinien kierować działaniami, kierować polecenia określonego działania lub jego
zaniechania do konkretnych ratowników w sposób zwięzły i zrozumiały dla nich. Zbyt

duża liczba ratowników i sprzętu w strefie 1 może powodować niepotrzebne zamieszanie
i chaos podczas akcji.
2.

miejsce koncentracji ratowników i sprzętu

W miejscu tym powinni znajdować się ratownicy i sprzęt nie biorący w danej chwili
udziału w akcji. Powinni oni wchodzić do strefy 1 na polecenie dowódcy akcji aby np.
zastąpić ratownika który zmęczył się pracując sprzętem hydraulicznym.

1. Rodzaje węży

.

1.1.

Węże ssawne.

Węże ssawne dzielimy na:

a)

wąż ssawny W75:

-

długość -2400 mm,

-

natężenie przepływu - 400 l/min,

-

ciężar węża - 7 kg,

b)

wąż ssawny W110 - gumowo - przekładkowy ze spiralą:

-

długość 1600 i 2400 mm,

-

natężenie przepływu - 1600 l/min,

-

ciężar - 9 kg,

-

podciśnienie robocze - 0.063 Mpa,

c)

wąż ssawny W 150-gumowo-przekładkowy ze spiralą:

-

długość 1600 i 2400 mm,

-

natężenie przepływu - 3200 l/min,

-

ciężar - 15 kg,

-

podciśnienie robocze - 0.063 Mpa,

Węże te zapewniają szczelność przy ciśnieniu hydraulicznym do 4 atm. oraz wytrzymałość
na podciśnienie do -8 +(-) 0.5 metra słupa wody bez zniekształceń wewnętrznej okładziny
gumowej. Odporne są na działania niskich temperatur do -30 C oraz nie ulegają
odkształceniom przy obciążeniu miejscowym do 100 kg

1.2. Węże tłoczne.

Służą do podawania wody oraz wodnych roztworów środka pianotwórczego. Wykonane

są

najczęściej

z

torlenu

z

wkładką

PCV,

występują

także

węże

stylonowe

z wewnętrzną okładziną gumową.
Parametry wytrzymałościowe:

a)

wąż tłoczny W 25:

-

ciśnienie robocze 9 kg/cm

2

,

-

ciśnienie próbne 15 kg/cm

2

,

-

ciśnienie rozrywające 30 kg/cm

2

,

b)

węże tłoczne W 52 ; W 75 ; W 110:

-

ciśnienie robocze 12 kg/cm

2

,

-

ciśnienie próbne 18 kg/cm

2

,

-

ciśnienie rozrywające 40 kg/cm

2

,

Długości odcinków :

-

W 25 - 15 m,

-

W 52 , W 75 , W 110 - 20 m

Nominalne natężenie przepływu :

-

W 25 - 50 l/min,

-

W 52 - 200 l/min,

-

W 75 - 800 l/min,

-

W 110 - 1600 l/min.

Czarny pasek znajdujący się na wężu oznacza wąż przystosowany do pracy

z autopompami lub motopompami, natomiast czerwony lub niebieski oznacza wąż
hydrantowy długości 15 m.

SPRZ

Ę

T I ARMATURA DO PODAWANIA WODY

1. Podział sprz

ę

tu i armatury wodnej

-

sprz

ę

t i armatura ssawna

-

sprz

ę

t i armatura tłoczna

-

sprz

ę

t do pobierania wody z hydrantu

-

sprz

ę

t pomocniczy do budowy linii w

ęż

owych

2. sprz

ę

t i armatura ss

ą

ca:

•

w

ęż

e ssawne: słu

żą

do budowy linii ssawnej, od nasady ssawnej pompy do otwartego

zbiornika wody

budowa:

-

wewn

ę

trzna warstwa ruchoma, wzmocnienie tekstylne oraz spirala z drutu stalowego

lub z polichlorku winylu oraz z spirali z twardego PVC

-

zako

ń

czenia odpowiednimi ł

ą

cznikami (110 lub 150)

-

długo

ść

1600mm. lub 2400mm.

-

podział Ø 150mm motopompy o du

ż

ych wydajno

ś

ciach

-

Ø 110 mm najcz

ęś

ciej stosowane

-

Ø 75 mm motopompy o małych wydajno

ś

ciach

-

Ø 52 i 25 mm w

ęż

yki do zasysania

ś

rodków pianotwórczych

Smoki ssawne ( z koszem): stanowi

ą

zako

ń

czenie linii ssawnej w celu ochrony pompy przed

zanieczyszczeniami, a tak

ż

e przed zerwaniem słupa zassanej wody.

Rodzaje: sko

ś

ny i prosty.

Budowa:

-

korpus

-

lej napływu wody z sitem

-

zawór zwrotny z dzwigni

ą

-

nasada ssawna

Pływak: przeznaczony do utrzymania smoka ssawnego na

żą

danej gł

ę

boko

ś

ci

Budowa:

-

kształt cylindryczny

-

wykonany z tworzywa sztucznego lub blachy cynkowej

-

wypełniony tworzywem typu korek, styropian

-

posiada kółko do umocowania zatrza

ś

nika

Linka do smoka ssawnego –przeznaczona do zabezpieczenia linii ssawnej przed rozł

ą

czeniem i

zatopieniem. Wykonana z konopi 00lub tworzywa sztucznego. Dlugo

ść

15 m.

Klucze do ł

ą

czników: - słu

żą

do szczelnego ł

ą

czenia nasad w

ęż

y.

Masa – ok. 09 kg

Mo

ż

emy nimi ł

ą

czy

ć

w

ęż

e 110, 75, 52, oraz niektóre hydranty nadziemne.

Ł

ą

cznik ssawny, tłoczny – stanowi zako

ń

czenie odcinków w

ęż

y po

ż

arniczych umo

ż

liwiaj

ą

c ich

ł

ą

czenie

Budowa:

-

korona

-

tuleja

-

pier

ś

cie

ń

oporowy

-

uszczelka (gumowa lub silikonowa)

Nasada tłoczna, ssawna – nakr

ę

cana jest na króciec kolektora ssawnego lub tłocznego w celu

poł

ą

czenia z innym sprz

ę

tem po

ż

arniczym

Budowa:

-

korpus

-

uszczelka

3. Sprz

ę

t i armatura tłoczna

w

ęż

e tłoczne – przeznaczone do przesyłania wody oraz wodnego roztworu

ś

rodka

pianotwórczego do po

ż

aru.

Budowa:

-

oplot polistyrenowy

-

wkładka gumowa

-

powłoka zewn

ę

trzna poliuretanowa

-

długo

ść

20 metrów

Rodzaje:

-

W – 52 przeznaczony do tłoczenia wody od rozdzielacza do stanowiska

ga

ś

niczego

-

W – 75 do przetłaczania wody od

ź

ródła wody do rozdzielacza

-

W – 110 do tłoczenia wody na znaczne odległo

ś

ci

Rozdzielacz – rozdziela strumie

ń

wody na trzy nasady zasilaj

ą

ce linie ga

ś

nicze

Budowa:

-

Korpus

-

Nasada wlotowa 75

-

Dwie nasady wylotowe 52

-

Nasada wylotowa 75

-

Trzy zawory odcinaj

ą

ce (grzybkowe lub kulkowe)

Zbieracz – przeznaczony do ł

ą

czenia dwóch linii zasilaj

ą

cych W – 75 nasad

ą

ssawn

ą

110 pompy i

podstawy działek wodno pianowych (GWP) lub linii w

ęż

owej W – 110 (tłocznej)

Budowa:

-

Korpus

-

Nasady wej

ś

ciowe 2x75

-

Nasada wyj

ś

ciowa 110

-

Zawór zamykaj

ą

cy (klapowy)

Przeł

ą

cznik – przeznaczonym do ł

ą

czenia linii w

ęż

owych z ró

ż

nymi

ś

rednicami

Rodzaje:

-

25/52

-

52/75

-

75/110

-

110/150

Wsysacz gł

ę

binowy – przeznaczony do usuwania wody z zalanych piwnic, studzienek oraz

pobierania wody ze zbiorników (wysoko

ść

ssania do 25 metrów)

Rodzaje: - pionowy, - poziomy

Pr

ą

downice wodne – słu

żą

do zako

ń

czenia linii w

ęż

owych w celu wytworzenia pr

ą

du wodnego.

Rodzaje:

•

zwykła 52, 75

•

krótka 25, 52

•

zamykana 25,52, 75

•

uniwersalne 52,75

Głowice mgłowe: 16, 32, GM 50, GM 100

4. Sprz

ę

t do pobierania wody z hydrantów

stojak hydrantowy - do pobierania wody z hydrantów podziemnych stosujemy stojak hdrantowy,
przeznaczony do ł

ą

czenia w

ęż

y hydrantowych z hydrantem podziemnym.\

Budowa:

•

korpus

•

dwie nasady 75

•

dwa zawory grzybkowe lub kulowe

•

zaczep mocuj

ą

cy w gnie

ź

dzie hydrantu

masa ok. 7,5 kg

Klucz do hydrantu podziemnego – słu

ż

y do otwarcia pokrywy oraz zaworu podziemnego

5. Sprz

ę

t pomocniczy do budowy linii ga

ś

niczych

mostek przejazdowy – zabezpiecza w

ęż

e tłoczne uło

ż

one w poprzek drogi przed

zmia

ż

d

ż

eniem

Budowa:

•

klepki drewniane odpowiednio ukształtowane

•

dwie ta

ś

my parciane

•

blaszane wzmocnienia

siodełko w

ęż

owe – przeznaczone do ochrony w

ęż

y tłocznych przed uszkodzeniem o ostre

kraw

ę

dzie druty kolczaste itp.

Torba mechanika – zawiera dora

ź

ne n

żę

dzia do naprawy motopompy na miejscu akcij.

Torba w

ęż

owego – zawiera sprz

ę

t do przeprowadzenia dora

ź

nych napraw nieszczelno

ś

ci w

liniach w

ęż

owych

Zawarto

ść

:

•

banda

ż

e gorsetowe 2 szt.

•

Banda

ż

e guzikowe 2 szt.

•

Komplet uszczelek

•

Klucz do ł

ą

czników 2 szt.

Zbiorniki przeno

ś

ne – słu

żą

do magazynowania wody podczas akcji oraz do jej

przepompowywania

Rodzaje:

•

Z – 2500

•

Z – 3000

•

ZK – 1600

•

ZK – 5000 o kształcie kulistym

•

ZK – 3000 z nasad

ą

tłoczn

ą

75 i zaworem zwrotnym

Budowa:

•

konstrukcja szkieletowa składana

•

materiał brezent

5. konserwacja w

ęż

y po

ż

arniczych.

W

ęż

e po

ż

arnicze musz

ą

by

ć

utrzymane w stanie czystym i suchym

Po ka

ż

dym u

ż

yciu myj

ę

si

ę

je w specjalnych myjkach. W

ęż

e po

ż

arnicze

zmagazynowane, raz na kwartał rozwija si

ę

je w celu przewietrzenia i przekantowania. Raz

do roku podaje si

ę

je prób

ą

wytrzymało

ś

ci ci

ś

nieniowej.

SPRZĘT DO PODAWANIA PIANY

Sprzęt pianowy przeznaczony jest do wytwarzania gaśniczej piany powstałej w wyniku zmieszania wodnego
roztworu pianotwórczego z powietrzem, oraz do podawania piany.

Piana wytwarzana jest mechanicznie, o liczbie spienienia (Ls) charakteryzującą pianę lekką, średnią, ciężką.

1.

Prądownice pianowe – przeznaczone są do wytwarzania piany ciężkiej

Rodzaje:- PP 2;- PP 4;- PP 8;- PP 200;- PP 600.

2;4;8: - wydajność w hektolitrach na minutę
200; 600: - wydajność w litrach na minutę

Budowa:

•

Płaszcz prądownicy z otworami powietrznymi

•

Nasada wlotowa

•

Dysza

•

Zawór kulowy

Zasada działania:

-

Uruchomienie prądownicy pianowej następuje poprzez otwarcie zaworu kulowego.
Wodny roztwór środka pianotwórczego linią wężową poprzez nasadę przedostaję się
do dyszy wewnątrz prądownicy. Przepływając przez dyszę wokół powstaje
podciśnienie, dzięki któremu zasysane jest powietrze poprzez otwory w płaszczu
prądownicy. Za dyszą następuję gwałtowne zmieszanie się WRŚP wytwarzając pianę
ciężką

2.

Wytwornice pianowe: - przeznaczone są do wytwarzania piany średniej

Rodzaje:

•

WP 2 – 75

•

WP 2 – 150

•

WP 4 – 75

Budowa:

•

Płaszcz wytwornicy z otworami powietrznymi

•

Manometr

•

Kierownica

•

Dysza

•

Siatki zapieniające

•

Nasada 52

•

Przyłącze

Zasada działania:

- zasada działania jest podobna jak w prądownicy pianowej z wyjątkiem kierownicy, która

ma za zadanie wytworzyć więcej piany, oraz siatek, które rozdrabniają pianę.

TAKTYKA DZIAŁAŃ GAŚNICZYCH

Zagadnienia:
1.

POJĘCIE POŻARU

2.

PODZIAŁ POŻARÓW Z TAKTYCZNEGO PUNKTU WIDZENIA

3.

STREFY ODZIAŁYWANIA POŻARU

4.

OGNIE LOTNE

Pożar jest to nie kontrolowany proces spalania dóbr materialnych w miejscu do tego nie przewidzianym

PODZIAŁ POŻARÓW ZE WZGLĘDÓW NA MIEJSE POWSTANIA

KLASYFIKACJA POŻARÓW ZE WZGLĘDU NA RODZAJ PALĄCEGO SIĘ

MATERIAŁU

A – materiały stałe pochodzenia organicznego ( drewno węgiel itp.)
B – ciecze palne i ciała łatwo topiące się pod wpływem temperatury i ognia (benzyny i tworzywa sztuczne)
C – gazy palne ( acetylen i propan butan )
D – metale lekkie ( sód i magnez ) oraz materiały reagujące z wodą (karbid)
E – pożary grup od Ado D w pobliżu urządzeń elektrycznych

POŻAR

ZEWNĘTRZNY

POJEDYŃCZY

BLOKOWY

PRZESTRZEN
NY

WEWNĘTRZNY

UKRYTE

OTWARTE

PODZIAŁ POŻARÓW ZE WZGLĘDÓW NA WIELKOŚĆ

Rodzaj
pożaru

Powierzchnia w
m

Kubatura w m

Powierzchnia

w ha

Ilość prądów

gaśniczych

MAŁY

Do 70

Do 350

Do 1

1 –4

Ś

REDNI

71 – 300

351 – 1500

1,01 – 10

5 – 12

DUŻY

301 – 1000

1501 – 5000

10,01 – 100

13 – 16

BARDZO

DUŻY

Pow. 1000

Pow. 5000

Pow. 100

Pow. 16

Strefa spalania to przestrzeń w której następuje przygotowanie materiałów do spalania oraz ich spalenie
W strefie spalania wyróżniamy ognisko pożaru czyli przestrzeń w której spalanie jest najintensywniejsze.
Ochrony strażaka w strefie spalania może stanowić ubranie żaro odporne typu ciężkiego oraz prądy
rozproszone wody.

Strefa oddziaływania cieplnego to część przestrzeni wokół strefy spalania w której wydalające się ciepło
stwarza niebezpieczeństwo zmian w sytuacji pożarowej np.: zawalenia się konstrukcji itp., oraz zagrożenia
dla ludzi.
Za temperaturę graniczną określającą wielkość strefy oddziaływania cieplnego przyjęto temperaturę 60
stopni Celsjusza.
Ochrony strażaka w strefie oddziaływania cieplnego może stanowić ubranie żaro odporne typu średniego
lub lekkiego raz prądy rozproszone wody.

Strefa zadymienia to przestrzeń wypełniona dymem w stopniu utrudniającym prowadzenie działań i stwarza
zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi
Ochrony strażaka w strefie zadymienia

Ognie lotne są to palące się fragmenty materiału palnego unoszone prądami konwekcyjnymi i
rozprzestrzeniające się na znaczne odległości . czynnikiem sprzyjającym powstaniu ogni lotnych jest
wiatr.

Ratownictwo medyczne

Zatrzymanie krążenia
Termin zatrzymanie krążenia i oddychania oznacza zaburzenia czynności serca i oddychania. Zatrzymanie
krążenia prowadzi do śmierci. W wyniku zatrzymania krążenia tlen przestaje być dostarczany do narządów i
tkanek. Najmniej odporny na brak tlenu jest mózg. Po 3 – 5 min. dochodzi do obumierania komórek mózgu,
potem kolejno innych narządów. W razie zatrzymania krążenia ratujący musi jak najszybciej rozpocząć
reanimację, czyli masarz serca i sztuczne oddychanie. Reanimację czyli ożywianie stosuję się po to, by
organizm ratowanego sam mógł podjąć czynności serca i oddychania.

Objawy zatrzymania krążenia

-

utrata przytomności

-

brak wyczuwalnego tętna na dużych tętnicach

-

zatrzymanie oddechu

Metoda postępowania:

1.

Ułóż ratowanego na wznak na twardym podłożu

Sprawdź czy ratowany ma wyczuwalne tętno. Najlepiej robić to na tętnicy szyjnej lub na tętnicy udowej.
Tętno można mierzyć dwoma palcami lub trzema (wskazującym, środkowym, serdecznym).
2.

Sprawdź czy ratowany oddycha.

Aby sprawdzić czy ratowany oddycha, klękamy przy głowie ratowanego, odginamy ją do tyłu i
przykładamy ucho do twarzy ratowanego jednocześnie obserwując ruchy klatki piersiowej ratowanego.
3.

Jeśli okaże się że u ratowanego nie stwierdziliśmy oddechu i tętna rozpoczynamy reanimację. Zanim
jednak rozpoczniemy reanimację musimy udrożnić drogi oddechowe poszkodowanego.

Usuń palcem zabezpieczonym rękawiczką z jego ust sztuczną szczękę, resztki jedzenia, wymiociny,
ciało obce.
Odegnij głowę do tyłu tak aby broda była skierowana ku górze. Zapobiegniesz zapadnięciu się języka i
zatkaniu dróg oddechowych.
Reanimację zacznij od sztucznego oddychania metodą usta-usta.

Nabierz powietrza i wdmuchaj je do ust, zaciskając palcami jego nos. Po dwóch wdmuchnięciach
powietrza rozpocznij masarz serca.

Ułóż lewą dłoń na dolnej części mostka, prawą na lewej i uciśnij mostek, nie zginając rąk w łokciach.
Reanimację przy jednym i dwu ratownikach prowadzimy w takim samym stosunku częstości uciśnięć i
ilości wdmuchiwanego powietrza 30 uciśnięć / 2 wdmuchnięcia. Uciskaj mostek 100 – 120 razy na minutę.
Po około minucie reanimacji sprawdź czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha, jeśli nie, prowadź
reanimację aż do skutku lub do przejęcia poszkodowanego przez zespół pogotowia. Jeśli sztuczne
oddychanie prowadzone jest skutecznie, to klatka piersiowa powinna po każdym wdechu unosić się a
następnie opadać. Jeśli ruchy klatki piersiowej są niewidoczne, popraw ułożenie głowy i sprawdź czy drogi
oddechowe są drożne.


Zadławienie
Zadławienie jest następstwem zablokowania przepływu powietrza w drogach oddechowych. Jest to
spowodowane drobnymi przedmiotami lub pokarmem. Całkowite zablokowanie przepływu powietrza
powoduje śmierć mózgu w ciągu 3 – 5 min.
Objawy

-

gest rękami w kierunku szyi

-

krztuszenie się

-

słabe nie skuteczne wykrztuszanie

-

sine zabarwienie skóry

-

drgawki

-

utrata przytomności

Jeśli widzisz charakterystyczny gest natychmiast oceń sytuację.

Inaczej będziesz ratował osobę przytomną, a inaczej nieprzytomną, małe dziecko, osobę dorosłą, kobietę w
ciąży.
Przytomnemu ratowanemu zwięźle powiedz, w jaki sposób chcesz mu pomóc.
Stań za ratowanym, obejmij go rękami. Jedną dłoń zwiń w pięść połóż ją tak aby kciuk przylegał do brzucha
nieco powyżej pępka.

Następnie obejmij pięść drugą dłonią.

Najskuteczniejsze jest gwałtowne uciśnięcie brzucha ratowanej osoby.






Jeśli ratujesz kobietę w ciąży

ucisk brzucha zastąp uciskiem mostka. Uderz w mostek jeśli ucisk okaże się nie skuteczny.

Jeśli zadławiło się dziecko poniżej roku życia a jest przytomne, połóż je na swojej twarzą w dół, tak aby
głowa znajdowała się niżej.

Uderz kilkakrotnie w plecy pomiędzy łopatkami.. Jeśli ciało obce nie zostało wypchnięte, odwróć dziecko
na plecy, trzymając je nadal głową w dół.

Przyłóż palec wskazujący i środkowy do mostka poniżej sutków. Kilkakrotnie gwałtownie uciśnij mostek w
dół, uciśnij mostek na głębokość 2 – 2,5 cm. Jeśli i to okaże się nieskuteczne, próbuj na przemian uciskać
mostek i uderzać w plecy.
Jeśli dziecko poniżej roku straci przytomność, połóż je na plecach. Udrożnij drogi oddechowe, odchylając
głowę dziecka, podciągając jego brodę do góry. Sprawdź czy dziecko oddycha, jeśli nie rozpocznij sztuczne
oddychanie.

Zadławienie (ratowany nieprzytomny)
Jeśli dorosły straci przytomność, ułóż go na plecach. Udrożnij drogi oddechowe, odchylając głowę
ratowanego do tyłu,

podciągnij jego brodę do góry, aby nie dopuścić do zapadnięcia się języka i zatkania dróg oddechowych.
Sprawdź czy ratowany oddycha. Jeśli nie, natychmiast rozpocznij sztuczne oddychanie. Jeśli nie możesz
wdmuchnąć powietrza do ust ratowanego gwałtownie uciśnij jego brzuch.

Klęknij nad udami ratowanego i przyłóż dłonie do jego brzucha nieco powyżej pępka. Gwałtownym ruchem
od siebie i w kierunku głowy ratowanego wepchnij dłonie w brzuch. Jeśli za pierwszym razem ciało obce
nie zostanie wypchnięte z dróg oddechowych ratowanego próbuj kilka razy.

Pozycja bezpieczna
Największym niebezpieczeństwem dla osoby nieprzytomnej jest możliwość zachłyśnięcia. Ułożenie na
brzuchu z głową w bok powoduje, że ewentualne wymiociny, krew czy ślina będą wypływały na zewnątrz i
tym samym nie dostaną się do dróg oddechowych. Stąd nazwa – pozycja bezpieczna. W pozycji tej
powinien być ułożony każdy, kto prawidłowo oddycha, ma wyczuwalne tętno i nie doznał urazu kręgosłupa.
Odegnij głowę ratowanego do tyłu.

Oczyść jamę ustną z resztek pokarmu, śliny, wymiocin, wyjmij ciała obce oraz sztuczną szczękę.

Delikatnie przekręć głowę ratowanego na bok.

Następnie połóż prawą rękę ratowanego jak najbliżej tułowia lub nad głowę.
Zdecydowanym ruchem przewróć ratowanego na swoją stronę.

Zegnij nogę ratowanego.

Następnie zegnij w łokciu rękę ratowanego.

Jeśli trzeba sprawdź ułożenie ratowanego. Sprawdzaj co 1 – 2 minuty tętno i oddech. Jeśli nastąpi
zatrzymanie krążenia rozpocznij reanimację.






Utrata przytomności

Na skutek zaburzeń świadomości człowiek może stracić orientację. Świadomość może być zaburzona w
różnym stopniu: powierzchownie i na krótko (omdlenie) lub głęboko i przez dłuższy czas (śpiączka). Z
ratowanym , który ma zaburzenia świadomości, na ogół nie można nawiązać logicznego kontaktu słownego,
nie reaguje na bodźce zewnętrzne np. uciśnięcie ręki, im głębsza jest utrata przytomności, tym sytuacja jest
groźniejsza i wymaga szybszego działania.
Objawy utraty przytomności:

-

zaburzenia orientacji

-

brak reakcji na ból

-

brak reakcji na bodźce zewnętrzne

-

brak logicznego kontaktu słownego z ratowanym

-

ś

piączka

Postaraj się ustalić przyczynę zaburzeń i ich nasilenie. Sprawdź czy ratowany orientuje się w otoczeniu,
logicznie odpowiada na pytania, spełnia proste polecenia np. otwórz oczy, reaguje na ból.

Sprawdź czy ratowany oddycha. Jeśli nie, rozpocznij sztuczne oddychanie.

Sprawdź czy ma wyczuwalne tętno. Jeśli nie, rozpocznij reanimację.
Jeśli ratowany jest nieprzytomny , ale ma wyczuwalne tętno i oddycha ułóż go w pozycji bocznej ustalonej.
Sprawdź czy ratowany doznał urazów. Jeśli ratowany ma drgawki chroń go przed urazem. Sprawdź czy u
ratowanego pojawiły się następujące objawy mogące sugerować że nastąpiło:

1.

Udar mózgu

-

nierówność źrenic

-

opadnięcie kącika ust po jednej stronie

jeśli ratowany stracił przytomność, czy było to poprzedzone zaburzeniami mowy, równowagi, osłabieniem
siły mięśniowej po prawej lub lewej części ciała

2.

Cukrzyca

-

sprawdź czy z ust czuć zapach owoców

3.

Zatrucie

-

sprawdź czy z ust ratowanego czuć alkohol

-

sprawdzić czy przyczyną zatrucia mógł być tlenek węgla, leki, grzyby

-

sprawdzić czy w dokumentach ratowanego niema informacji o chorobie

Omdlenie
Jest to nagła, krótkotrwała utrata przytomności wywołana niedostatecznym przepływem krwi przez mózg.
Mogą ją poprzedzać zawroty głowy, zaburzenia widzenia, kołatanie serca, nudności i wymioty. Najczęstsze
przyczyny omdlenia to:

-

emocje

-

długie przebywanie w dusznym pomieszczeniu

-

długie przebywanie w dusznym pomieszczeniu w pozycji stojąc

-

zbyt niski poziom cukru we krwi

-

urazy i krwawienia

Sposoby postępowania.
Ułóż ratowanego na wznak.

unieś jego nogi na wysokość 20 – 30 cm, pod nogi możesz podłożyć koc. Poprawi to dopływ krwi do
mózgu. Postaraj się ustalić przyczynę omdlenia. Jeśli objawy ustępują po kilku minutach pomóż
poszkodowanemu wstać. Pozostań przy nim – omdlenie może się powtórzyć.

Drgawki
Napad drgawek najczęściej spowodowany jest padaczką (epilepsją), gorączką (szczególnie u dzieci),
chorobą serca, gwałtownym wzrostem ciśnienia tętniczego krwi, udarem mózgu (wylew, zator), niskim
poziomem cukru we krwi. Drgawki mogą się także pojawić po urazach np. głowy, zatruciach np. alkoholem,
lub po porażeniu prądem. Drgawki nie zawsze dotyczą całego ciała, niekiedy obejmują jedynie pewną grupę
mięśni np. nóg, rąk.

Objawy

-

pojawienie się (niezależnych od woli ) skurczów mięśni

-

bezwiedne oddawanie moczu, stolca

-

zaburzenia oddychania

-

zaburzenia świadomości

-

utrata przytomności

Sposoby postępowania
Ułóż ratowanego w bezpiecznym miejscu. Twarde podłoże i ostre kanty mogą spowodować zranienie.
Rozluźnij ubranie wokół szyi ratowanego. Jeśli w czasie drgawek ratowany wymiotuje ułóż go w pozycji
bezpiecznej. Jeśli drgawki spowodowane są wzrostem temperatury (gorączka) spróbuj ją obniżyć. Sprawdź
czy ratowany nie doznał urazów. Po ustąpieniu drgawek pomóż ratowanemu, który jest przewlekle chory
przyjąć lek. Napad drgawek mógł być wywołany tym iż chory nie zdążył przyjąć leku.
Nie należy wkładać przedmiotów między szczęki ratowanego.
Nie należy przeciwdziałać drgawką siłą przytrzymując ratowanego.


Wstrząs
Jest to groźny dla życia stan spowodowany zmniejszeniem przepływu krwi. Przyczyną wstrząsu może być
zakłócenie pracy serca lub reakcja na ciężkie urazy (masywny krwotok, uraz głowy, kręgosłupa), operacje,
oparzenia, zakażenia, zatrucia. Wstrząs może wystąpić również po przegrzaniu, obniżeniu temperatury ciała,
obniżeniu poziomu cukru we krwi, u osób uczulonych po ukąszeniu. Łatwiej jest zapobiegać wstrząsowi niż
go leczyć.

Objawy wstrząsu

-

osłabienie, niepokój

-

zimna, wilgotna skóra

-

przyspieszone, nieregularne tętno

-

przyspieszony, płytki oddech

-

nudności, wymioty

-

wzmożone pragnienie

-

zaburzenie świadomości

Sposób postępowania

-

postaraj się ustalić przyczynę wstrząsu

-

sprawdź czy przyczyną wstrząsu jest uraz kręgosłupa

-

jeśli ratowany nie doznał urazu kręgosłupa ułóż go na płaskim podłożu z
uniesionymi nogami (20 – 30 cm)

-

sprawdź czy ratowany oddycha . Jeśli nie rozpocznij sztuczne oddychanie

-

sprawdź czy ma wyczuwalne tętno

-

jeśli ratowany wymiotuje ułóż go w pozycji bocznej

-

jeśli ratowany ma pragnienie zwilż tylko jego usta wodą

Wstrząs uczuleniowy
Uczulenie czyli alergia, jest to swoista reakcja organizmu na pewne związki chemiczne znajdujące się
między innymi w powietrzu i pokarmach. Człowiek może być uczulony na niektóre składniki pokarmowe,
na leki, kosmetyki, proszki do prania, a także na jad wstrzyknięty w wyniku użądlenia lub ukąszenia.
Reakcja na związki chemiczne może być bardzo różna – od niewielkiego swędzenia skóry i wysypki, aż po
wystąpienie wstrząsu uczuleniowego (anafilaktycznego). Wstrząs uczuleniowy jest bardzo silną reakcją
organizmu, do której dochodzi w ciągu kilku sekund, lub minut od wstrzyknięcia.

Objawy

-

zmiana zabarwienia skóry

-

czasami wysypka, obrzęk powiek, języka, kończyn

-

nudności, wymioty, bule brzucha

-

duszności, przyspieszony świszczący oddech

-

przyspieszone tętno

-

utrata przytomności

Sposób postępowania

-

ustalić bezpośrednią przyczynę uczulenia

-

usunąć przyczynę

-

dowiedzieć się od ratowanego czy ma tabletki przeciw uczuleniowe. Jeśli ma podać
mu je

-

uspokoić ratowanego, niepokój nasila reakcję uczuleniową

Zaburzenia oddychania
Niezbędny dla życia tlen wdychany jest nos, usta, a następnie drogami oddechowymi czyli przez krtań,
tchawicę, oskrzela, dociera do płuc, skąd przedostaje się do krwi.
W oddychaniu biorą udział także mięśnie klatki piersiowej i żebra. Oddychanie jest kontrolowane przez
centralny układ nerwowy. Uraz lub niewydolność któregokolwiek z elementów biorących udział w
oddychaniu prowadzi do zaburzeń.

Objawy

-

przyspieszony płytki oddech

-

kaszel niekiedy z wyksztuszeniem

-

ś

wist, rzężenie słyszalne podczas wydychania, wdychania

-

sinica warg, paznokci

-

zaburzenia świadomości

-

zatrzymanie oddechu

-

utrata przytomności

Sposób postępowania

Sprawdzić czy zaburzenia oddychania nie polegają jedynie na przyspieszonym oddechu, czyli
hiperwentylacji. Przyczyną może być zdenerwowanie. Uspokój ratowanego i postaraj się aby zwolnił tempo
oddychania. Każ mu aby oddychał z taką częstotliwością jak ty.
Sprawdź czy przyczyną zaburzeń jest ciało obce (patrz zadławienie). Patrz czy oprócz zaburzeń oddychania
ratowany ma objawy wstrząsu. Dowiedz się od ratowanego czy zaburzeniom oddychania towarzyszy ból w
klatce piersiowej (piekący, gniotący, zlokalizowany za mostkiem) może to być spowodowane zawałem
serca.


Udar mózgu
Udar mózgu jest następstwem nagłego przerwania dopływu krwi tętniczej do pewnego obszaru mózgu w
skutek pęknięcia lub zakrzepu w naczyniach krwionośnych.
Objawy

-

nagły silny ból głowy

-

nudności

-

zaburzenia równowagi, zawroty głowy

-

nagłe osłabienie siły mięśni

-

drgawki

-

opadnięcie kącika ust po jednej stronie

-

zaburzenia mowy

-

nagłe zaburzenie widzenia

-

nierówność źrenic

-

utrata przytomności

Uraz głowy
Do urazu głowy dochodzi najczęściej w wyniku uderzenia lub upadku. Obrażenia mogą być zewnętrzne,
wewnętrzne. Na podstawie obrażeń i okoliczności, w jakich doszło do urazu można wstępnie ocenić stan
ratowanego.
Objawy

-

uszkodzenie skóry lub kości czaszki

-

przezroczysta i (lub) krwawa wydzielina z nosa i (lub) ucha może świadczyć o
pęknięciu podstawy czaszki

-

zaburzenia świadomości, mowy i widzenia

-

nudności, wymioty

-

drgawki

-

nierówność źrenic

Doraźnym sposobem działania jest założenie opatrunku jałowego. W przypadku wydzieliny z ucha i nosa
nie należy tamować wypływu płynu rdzeniowo-mózgowego.

Uraz kręgosłupa

Kręgosłup składa się z kilu odcinków:

-

szyjny 7 kręgów

-

piersiowy 12 kręgów

-

lędźwiowy 5 kręgów

-

krzyżowy 5 kręgów

-

guziczny (ogonowy) 3 – 4 kręgi

Odcinek szyjny, lędźwiowy i piersiowy zbudowany jest z kręgów które połączone są ze sobą stawowo.
Odcinek krzyżowy nazywany jest kością krzyżową gdyż kręgi się zrastają stanowiąc element miednicy.
Podczas złamań najczęściej uszkodzeniu ulega odcinek szyjny i lędźwiowy.
Objawy

-

ból głowy, szyi, pleców

-

zaburzenia oddychania

-

niedowład, porażenie siły mięśni

-

bezwiedne oddawanie moczu, stolca

-

zaburzenia czucia rąk i nóg

-

utrata przytomności

Sposób postępowania

-

postaraj się ustalić przyczynę urazu i okoliczności wypadku

-

sprawdzić tętno i oddech

-

opatrzyć rany

jeśli poszkodowany leży na boku należy ułożyć go na plecach, należy podczas tej czynności zadbać o to aby
kręgosłup, szyja i głowa były jak najmniej narażone na ruch. Dodatkowo zabezpieczamy kręgosłup szyjny
kołnierzem ortopedycznym.

W momencie przenoszenia poszkodowanego należy zadbać o to aby była większa grupa ratowników w celu
bezpiecznego przemieszczenia poszkodowanego.

Jeden ratownik podczas przemieszczania cały czas musi podtrzymywać głowę. Przed transportem należy
przypiąć poszkodowanego pasami.
Jeśli ratowany z urazem kręgosłupa ma na sobie kask nie należy zdejmować go bez wyraźnej potrzeby.

W sytuacji gdy zdjęcie kasku jest absolutnie konieczne muszą to zrobić dwie osoby. Podczas gdy jedna
osoba będzie powoli zdejmować kask druga podtrzymuję szyję z tyłu i brodę.


Urazy klatki piersiowej
W wyniku urazu klatki piersiowej może nastąpić uszkodzenie płuc, serca i dużych naczyń krwionośnych.

Objawy

-

uszkodzenie skóry

-

krwawienie

-

ból

-

zaburzenia oddychania

-

utrata przytomności

Sposób postępowania

-

sprawdzić oddech i tętno

-

sprawdzić czy ratowany oprócz urazu klatki ma inne obrażenia

-

założyć opatrunek

Nie wolno

-

wyjmować tkwiącego w ranie klatki piersiowej ciała obcego

-

podawać niczego doustnie

-

podkładać poduszki pod głowę

Uraz brzucha
Uraz brzucha jest bardzo niebezpieczny. Obrażeniom może towarzyszyć krwotok wewnętrzny. Pęknięcia
narządów wewnętrznych np. śledziony, wątroby.
Objawy

-

uszkodzenie powłok brzusznych

-

krwawienie

-

ból początkowo niewielki a następnie narastający

-

nudności wymioty

-

utrata przytomności

Sposób postępowania

-

ustalić przyczynę urazu, jego wielkość, uraz zewnętrzny, wewnętrzny

-

sprawdzić czy poszkodowany nie doznał innych obrażeń

-

ułożyć poszkodowanego jeśli niema przeciwskazań z nogami uniesionymi do góry

-

założyć opatrunek jeśli rana krwawi

-

jeśli widoczne są narządy wewnętrzne założyć opatrunek (nie wolno stosować waty
ani ligniny)

Złamania
Złamania kości najczęściej spowodowane są urazem mechanicznym. Jeśli złamana kość przebije skórę
mamy do czynienia ze złamaniem otwartym, jeśli nie ze złamaniem zamkniętym.
Objawy

-

ból, obrzęk, krwawienie

-

zmiana zabarwienia skóry

-

zmiana kształtu

-

trudności w poruszaniu

-

widoczne w ranie odłamy kostne

Sposoby postępowania

-

unieruchomienie – jeśli mamy do czynienia ze złamaniem otwartym należy
opatrzyć ranę. Złamane kończyny unieruchmiamy poprzez unieruchomienie
sąsiednich stawów

a)

Unieruchomienie stawu skokowego

b)

Unieruchomienie kolana

c) Unieruchomienie kości udowej

d) Unieruchomienie nadgarstka

e) Unieruchomienie łokcia

Krwotok
Dorosły człowiek ma około 5 – 6 litrów krwi. Krew płynie naczyniami krwionośnymi: tętnicami (bogata w
tlen) i żyłami (odtlenowana). Z uszkodzonej tętnicy krew wypływa pod dużym ciśnieniem i jest jasno
czerwona. Podczas krwotoku z żył krew jest ciemniejsza i wypływa pod mniejszym ciśnieniem. Krwotok w
wyniku którego krew wydostaje się na zewnątrz, nazywamy zewnętrznym, krwotok do jam ciała nazywamy
wewnętrznym. W organiźmie zdrowego człowieka działają mechanizmy, które powodują krzepnięcie krwi i
powstanie skrzepu. Im wolniej krew wypływa tym łatwiej powstaje skrzep i naczynia zasklepiają się. Obfity
krwotok może stanowić zagrożenie dla życia, powodować wstrząs.

Miejsca na ciele człowieka gdzie można sprawdzać puls

Krwotoki żylne należy opatrywać kładąc opatrunek, a następnie bandażować, bądź ucisnąć. Krwotoki
tętnicze tamujemy poprzez założenie opaski uciskowej powyżej krwawienia, a następnie zranioną kończynę
unosimy powyżej poziomu serca.