k l i n i k a

58

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

Zespół metaboliczny – zmiany w kryteriach rozpoznawania

Metabolic syndrome - changes in diagnostic criteria

Marta Cituk, Anna Jeznach-Steinhagen, Beata Sińska

S

S tt rr e

e s

s z

z c

c z

z e

e n

n ii e

e

Zespó³ metaboliczny to stan, w którym wspó³istnienie zaburzeñ metabolicznych i hormonalnych, takich
jak oty³oœæ centralna, zaburzenia gospodarki wêglowodanowej z insulinoopornoœci¹ i hiperinsulinemi¹,
dyslipidemia, nadciœnienie têtnicze, stanowi powa¿ne ryzyko wyst¹pienia powik³añ ze strony uk³adu
sercowo-naczyniowego. Zespó³ metaboliczny rozwija siê pod wp³ywem interakcji czynników
genetycznych, œrodowiskowych i nieprawid³owoœci w ¿yciu p³odowym, a podstawowym elementem
patogenezy jest insulinoopornoœæ. W literaturze pojawia siê coraz wiêcej publikacji na temat zespo³u
metabolicznego. Celem pracy jest analiza zmian, jakie zachodzi³y w ci¹gu ostatnich lat w definiowaniu
zespo³u metabolicznego, oraz wp³yw nowych definicji na czêstoœæ diagnozowania zespo³u metabolicznego
w populacji. Obserwacje prowadzone przez naukowców na ca³ym œwiecie potwierdzaj¹, ¿e mamy do
czynienia z narastaj¹c¹ epidemi¹ zespo³u metabolicznego. Wed³ug danych z 2005 r. objawy zespo³u
metabolicznego ma 5,8 mln doros³ych Polaków.

S

Słło

ow

wa

a k

kllu

uc

cz

zo

ow

we

e::

zespó³ metaboliczny, insulinoopornoœæ, cukrzyca typu 2, oty³oœæ.

A

A b

b s

s tt rr a

a c

c tt

Metabolic syndrome is a common disorder characterized by metabolic and hormonal dysfunctions.
Metabolic syndrome is considered to increase the risk of diabetes and cardiovascular morbidity and
mortality. The objective of this study was to present of changes in the definition and the prevalence of
metabolic syndrome. Observations continued by scientists throughout the world confirm that the
epidemic of metabolic syndrome is increasing. According to data from 2005 5.8 million adult Poles
have symptoms of metabolic syndrome.

K

Ke

ey

y w

wo

orrd

ds

s::

metabolic syndrome, insulin resistance, diabetes mellitus, obesity.

Wstęp

Narastaj¹ca w spo³eczeñstwie epidemia oty³oœci

i zwi¹zany z tym rozwój zaburzeñ towarzysz¹cych
(m.in. cukrzycy typu 2, nadciœnienia têtniczego, dys-
lipidemii) powoduj¹ coraz czêstsze diagnozowanie
zespo³u metabolicznego wœród pacjentów.
W piœmiennictwie pojawia siê coraz wiêcej publika-
cji na temat zespo³u metabolicznego, a od kilku lat
trwa dyskusja nad ustaleniem optymalnych i ³atwych
do stosowania w praktyce klinicznej kryteriów roz-
poznawania. Wczesna i szybka identyfikacja pacjen-
tów zagro¿onych wyst¹pieniem zaburzeñ
metabolicznych jest niezwykle istotna ze wzglêdu
na koniecznoœæ wdro¿enia odpowiedniego postêpo-
wania leczniczego.

Celem pracy jest analiza zmian, jakie zachodzi³y

w ci¹gu ostatnich lat w definiowaniu zespo³u meta-
bolicznego, oraz wp³yw nowych definicji na czêstoœæ
diagnozowania zespo³u metabolicznego w populacji.

Rys historyczny

Pierwsze wzmianki o zespole metabolicznym poja-

wi³y siê na pocz¹tku XX w. Ernest Kretschmer – nie-
miecki lekarz – rozpozna³ pykniczny typ budowy cia³a,
który charakteryzowa³ siê oty³oœci¹ brzuszn¹ i zwiêk-
szon¹ sk³onnoœci¹ do chorób serca i nadciœnienia têtni-
czego. Opisywane cechy odpowiadaj¹ wspó³czesnym
elementom zespo³u metabolicznego [1].

Po I wojnie œwiatowej ukaza³a siê publikacja Karla

Hitzenbergera i Martina Richtera-Quittera. Autorzy
opisywali swoje obserwacje dotycz¹ce wspó³istnienia
cukrzycy i nadciœnienia têtniczego wœród pacjentów
z zaburzeniami metabolicznymi. W 1921 r. w czaso-
piœmie Zentrallblatt fur Innere Medizin ukaza³ siê artyku³
Eskina Kylina i Gregorio Marana Nadciœnienie têtnicze
i cukrzyca (Hipertonie und Zuckerkrankheit) dotycz¹cy
problematyki zaburzeñ opisanych przez Hitzenberge-
ra i wsp. [1]. Kylin, rozszerzaj¹c swoje badania w 1923
r., zauwa¿y³, i¿ oprócz wspó³istnienia cukrzycy i nad-

k l i n i k a

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

59

ciœnienia têtniczego wa¿ne jest tak¿e dodanie do tych
zaburzeñ podwy¿szonego poziomu kwasu moczowe-
go. Odkryte schorzenie nazwa³ zespo³em nadciœnie-
nia, hiperglikemii i hiperurykemii [1, 2].

Kolejne zmiany w definiowaniu zespo³u metabo-

licznego wprowadzi³ w 1958 r. polski lekarz – Ja-
kub Wêgierko, który zwróci³ uwagê na wspólne
wystêpowanie cukrzycy z oty³oœci¹, nadciœnieniem
têtniczym oraz chorob¹ niedokrwienn¹ serca [1, 2].

W 1966 r. Camus doda³ do wczeœniej ju¿ wyod-

rêbnionych elementów – cukrzycy i dny – hipertrój-
glicerydemiê. Rozpoznane przez siebie zaburzenia
nazwa³ trójzespo³em metabolicznym (ang. trisyndro-
me metabolique) [1].

Rok póŸniej w³oscy badacze, Avogardo i Crepla-

di, wprowadzili pojêcie zespo³u plurimetaboliczne-
go. Wed³ug nich komponentami zespo³u s¹ oty³oœæ
brzuszna, nadciœnienie têtnicze, dyslipidemia i za-
burzenia gospodarki wêglowodanowej. Ich rozpo-
znanie stanowi wysokie ryzyko wyst¹pienia choroby
niedokrwiennej serca [3].

W 1968 r. niemieccy lekarze, Mehnert i Kuhl-

mann, stworzyli pojêcie zespo³u dostatniego ¿ycia
(Wohlstandsyndrome), którego wystêpowanie charak-
teryzuje siê stylem ¿ycia i od¿ywiania odpowiedni-
mi dla kultury zachodniej, co w konsekwencji
prowadzi do zwiêkszonego prawdopodobieñstwa za-
chorowania na cukrzycê, dyslipidemiê, nadciœnienie
têtnicze i chorobê niedokrwienn¹ serca [1].

W latach 70. Hanefeld wykaza³ zwi¹zek pomiêdzy

wystêpowaniem omawianych wczeœniej zaburzeñ
a mia¿d¿yc¹, natomiast w 1981 r. wraz z Leonhardtem
zdefiniowali pojêcie zespo³u metabolicznego ³¹cz¹cego
wspó³istnienie cukrzycy, nadciœnienia têtniczego, hiper-
insulinemii, oty³oœci, hiperlipidemii, dny i zwiêkszonej
krzepliwoœci krwi [1, 2]. Badania te nie ograniczy³y siê
jedynie do zdefiniowania opisanych zaburzeñ, naukow-
cy zwrócili te¿ uwagê na mo¿liwe przyczyny rozwoju

zespo³u metabolicznego. Szczególne znaczenie przypi-
sywali czynnikom genetycznym, warunkom œrodowi-
skowym, a tak¿e nieprawid³owemu od¿ywianiu [1].

Wœród wielu prób zdefiniowania zespo³u meta-

bolicznego prze³omowe wydaj¹ siê obserwacje Ge-
rarda M. Reavena. W 1988 r. opublikowa³ swoje
spostrze¿enia, zwracaj¹c szczególn¹ uwagê na insu-
linoopornoœæ, czyli opornoœæ tkanek na dzia³anie in-
suliny, oraz na hiperinsulinemiê jako g³ówne
czynniki wp³ywaj¹ce na rozwój zaburzeñ, takich jak
dyslipidemia, zaburzenia w gospodarce wêglowoda-
nów, nadciœnienie têtnicze. Wspó³wystêpowanie opi-
sanych czynników nazwa³ zespo³em X. Wed³ug
Reavena hiperinsulinemia i insulinoopornoœæ s¹ tak-
¿e niezale¿nymi elementami maj¹cymi istotny wp³yw
na zwiêkszenie czêstoœci zachorowañ na choroby
uk³adu sercowo-naczyniowego [3–5].

W 1989 r. Norman Kaplan wprowadzi³ pojêcie

œmiertelny kwartet (ang. deadly quartet). Zwróci³ on
szczególn¹ uwagê na oty³oœæ centraln¹, zdefiniowa-
n¹ jako zwiêkszone zasoby tkanki t³uszczowej trzew-
nej i podskórnej okolicy brzucha, wspó³istniej¹ce
nadciœnienie têtnicze, hipertrójglicerydemiê oraz za-
burzony metabolizm glukozy [1].

W 1991 r. DeFronzo i Ferranini wprowadzili ko-

lejne pojêcie do zaburzeñ metabolicznych – zespó³
insulinoopornoœci – które sugeruje zwi¹zek insuli-
noopornoœci z wystêpowaniem wczeœniej opisywa-
nych nieprawid³owoœci. Natomiast w 1999 r.
Camphell do wymienionych przez Kaplana czynni-
ków doda³ mia¿d¿ycê i nasilon¹ trombogenezê [2].

Ostateczna nazwa dla zespo³u wymienianych

przez wielu autorów czynników zosta³a stworzona
przez Œwiatow¹ Organizacjê Zdrowia (WHO
– ang. World Health Organization) w 1999 r.
i od tamtej pory nosi nazwê zespo³u metabolicznego.
Podczas spotkania eksperci WHO ustalili definicjê
i kryteria rozpoznawania zespo³u metabolicznego.

T

Taab

b.. 1

1.. Kryteria rozpoznawania zespo³u metabolicznego wg ATP III z 2001 r. [9]

Kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego

czynnik

charakterystyka

warunek

otyłość brzuszna (obwód talii)

mężczyźni >94 cm, kobiety >80 cm

konieczny

trójglicerydy w surowicy

>150 mg/dl (1,7 mmol/l) lub leczenie hipertrójglicerydemii

co najmniej
2 z wymienionych
czynników

cholesterol HDL

mężczyźni <40 mg/dl (0,9 mmol/l), kobiety <50 mg/dl
(1,3 mmol/l) lub odpowiednie leczenie

ciśnienie tętnicze krwi

>130/85 mmHg lub leczenie hipotensyjne

glikemia na czczo

>100 mg/dl (5,6 mmol/l) lub leczenie hipoglikemizujące

k l i n i k a

60

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

Wed³ug wytycznych z 1999 r., aby rozpoznaæ ze-

spó³ metaboliczny, nale¿y stwierdziæ zaburzenia
w gospodarce wêglowodanowej (np. nieprawid³ow¹
tolerancjê glukozy, insulinoopornoœæ) oraz 2 z 4
czynników: nadciœnienie têtnicze, dyslipidemiê, oty-
³oœæ, mikroalbuminuriê (tab. 1.).

W okreœlaniu oty³oœci u¿ywane s¹ wskaŸnik ta-

lia-biodro (WHR – ang. wist to hip ratio) oraz
wskaŸnik masy cia³a (BMI – ang. body mass index).

Wed³ug definicji WHO rozpoznanie zespo³u

metabolicznego polega g³ównie na wystêpowaniu in-
sulinoopornoœci i zaburzeñ gospodarki wêglowoda-
nowej. Wykonywanie badañ pod

k¹tem

insulinoopornoœci lub mikroalbuminurii wi¹¿e siê
z u¿ywaniem specjalistycznych testów, co – mimo
du¿ej czu³oœci i skutecznoœci wykrywania zespo³u
– wi¹¿e siê z utrudnionym dostêpem i dodatkowy-
mi kosztami. Diagnozowanie zespo³u metaboliczne-
go, zw³aszcza ze wzglêdu na jego bardzo silny
zwi¹zek z zaburzeniami sercowo-naczyniowymi, po-
winno byæ mo¿liwie tanie i dostêpne [1, 6].

Rok po wprowadzeniu definicji WHO Lemieux

zaprezentowa³ koncepcjê zespo³u pasa hypertrójglicery-
dowego u mê¿czyzn, który podobnie jak zespó³ metabo-
liczny ma bardzo silny zwi¹zek z zaburzeniami uk³adu
kr¹¿enia. Definicja wprowadzona przez tego autora
jest znacznie uproszczona i obejmuje: obwód talii po-
wy¿ej 90 cm i stê¿enie trójglicerydów powy¿ej
2 mmol/l. Zdiagnozowanie tych czynników pozwala
na wyodrêbnienie pacjentów zagro¿onych chorobami
uk³adu sercowo-naczyniowego i cukrzyc¹ typu 2 [6].

Do listy elementów sk³adowych zespo³u metabo-

licznego dodaje siê tak¿e: podwy¿szone stê¿enia
bia³ka C-reaktywnego i czynnika martwicy nowo-
tworów (TNF-

α) – jako wskaŸników stanu proza-

palnego – oraz fibrynogen i adiponektynê [4, 7].

Definicja i kryteria rozpoznawania z 2001 i 2005 r.

Definicje wprowadzone po 2000 r. mia³y na celu

ujednolicenie i u³atwienie identyfikacji pacjentów
z zespo³em metabolicznym.

Pierwsze próby ustalenia dok³adnych kryteriów

rozpoznawania zespo³u metabolicznego poczyniono
w 2001 r. Kliniczne rozpoznawanie zespo³u zosta³o
ustalone na podstawie zaleceñ amerykañskiego Na-
rodowego Programu Edukacji Cholesterolowej Do-
ros³ych (NCEP – ang. National Cholesterol Education
Program) przedstawionych w III Raporcie Zespo³u
Ekspertów do spraw Wykrywania, Oceny i Leczenia
Hipercholesterolemii u Doros³ych (ATP III – ang.
Adult Treatment Panel III ) [6, 8]. W porównaniu
z zaproponowanymi wczeœniej przez WHO wytycz-
nymi kryteria NCEP – ATP III zosta³y uproszczone
i dziêki temu sta³y siê ³atwe do stosowania w praktyce
lekarskiej [2, 6].

Eksperci NCEP – ATP III zdefiniowali zespó³

metaboliczny jako zaburzenie, w sk³ad którego wcho-
dz¹ takie czynniki ryzyka, jak: oty³oœæ brzuszna, dys-
lipidemia aterogenna, czyli podwy¿szone stê¿enie
trójglicerydów i lipoprotein o ma³ej gêstoœci (LDL
– ang. low density lipoproteid) oraz obni¿one stê¿enie li-
poprotein o du¿ej gêstoœci (HDL – ang. high density
lipoprotein), podwy¿szone ciœnienie têtnicze, insulino-
opornoœæ, upoœledzona tolerancja glukozy, stan proza-
krzepowy i prozapalny. Ustalone kryteria rozpoznania
obejmuj¹: oty³oœæ brzuszn¹ wyra¿on¹ jako zwiêkszony
obwód talii (dla mê¿czyzn >102 cm, dla kobiet
>88 cm), stê¿enie trójglicerydów (>150 mg/dl), stê-
¿enie HDL (>40 mg/dl dla mê¿czyzn i <50 mg/dl
dla kobiet), ciœnienie têtnicze (>130/85 mmHg) oraz
poziom glukozy we krwi na czczo (>110 mg/dl).
Obecnoœæ 3 z 5 wymienionych czynników pozwala
rozpoznaæ zespó³ metaboliczny (tab. 2.).

T

Taab

b.. 2

2.. Wartoœci obwodu talii w grupach etnicznych [12]

Grupa etniczna

Obwód talii

mężczyźni

kobiety

Europa

>94 cm

>80 cm

Azja Południowa

>90 cm

>80 cm

Chiny

>90 cm

>80 cm

Japonia

>85 cm

>90 cm

Ameryka Południowa i Środkowa

wartości takie jak dla Azji Południowej do czasu pojawienia się nowych
danych

Afryka

wartości takie jak dla Europy do czasu pojawienia się nowych danych

populacje arabskie

k l i n i k a

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

61

Eksperci NCEP – ATP III za kluczowe zabu-

rzenie w zespole metabolicznym uznali oty³oœæ
trzewn¹. Wprowadzenie jedynie pomiaru obwodu
talii jako wyznacznika oty³oœci znacznie u³atwi³o
identyfikacjê pacjentów. W porównaniu z poprzed-
nimi wytycznymi obni¿ono wartoœci ciœnienia têtni-
czego, zrezygnowano z okreœlania mikroalbuminurii
oraz zmodyfikowano wartoœci cholesterolu frakcji
HDL [6, 10].

Przeprowadzone w 2004 r. badania The Insulin

Resistance Artherosclerosis Study (IRAS) wykaza³y, ¿e
najwiêksze znaczenie wœród zaburzeñ metabolicz-
nych ma oty³oœæ trzewna wyra¿ona przez obwód ta-
lii. Dodatkowo zauwa¿ono, ¿e profil aterogennych
czynników ryzyka u pacjentów z cukrzyc¹ typu 2 lub
insulinoopornoœci¹ jest znacznie wyraŸniejszy u tych,
u których zaobserwowano opornoœæ tkanek na dzia-
³anie insuliny [2, 10].

W tym samym roku obni¿ono doln¹ granicê nor-

my dla glikemii na czczo do 100 mg/dl zgodnie
z zaleceniami Amerykañskiego Towarzystwa Dia-
betologicznego (ADA – ang. American Diabetes As-
sociation) [11].

Obserwacje i zmiany wprowadzone w 2004 r.

przyczyni³y siê do utworzenia nowej definicji zespo-
³u metabolicznego. W 2005 r. Œwiatowa Organizacja
do spraw Cukrzycy (IDF – International Diabetes
Federation) wyznaczy³a nowe kryteria klinicznego
rozpoznawania zespo³u metabolicznego. Za czynnik
priorytetowy przy rozpoznawaniu zespo³u uznano
oty³oœæ wisceraln¹. Obwody talii zosta³y zró¿nico-
wane pod wzglêdem grup etnicznych (tab. 3.) [10].

Przyjêto, ¿e w przypadku pacjentów z BMI po-

wy¿ej 30 kg/m

2

oznaczanie obwodu talii nie jest ko-

nieczne [12]. W ustalaniu nowych kryteriów wziêto
pod uwagê obni¿enie poziomu glukozy na czczo
do 100 mg/dl lub obecnoϾ cukrzycy typu 2.
Przy wartoœciach glikemii na czczo >100 mg/dl za-
lecane jest wykonanie testu doustnego obci¹¿enia
glukoz¹. Pozosta³e kryteria rozpoznawania nie uleg³y

modyfikacji i pozosta³y takie same, jak te zapropo-
nowane przez ATP III (tab. 3.).

Eksperci IDF za czynniki ryzyka chorób sercowo-

-naczyniowych i cukrzycy w zespole metabolicznym
uznali insulinoopornoœæ, a tak¿e nieprawid³ow¹ dys-
trybucjê tkanki t³uszczowej, zaburzenia lipidowe inne
ni¿ nieprawid³owe poziomy trójglicerydów i choleste-
rolu HDL, stan prozakrzepowy i prozapalny [10].

Kilka miesiêcy po wprowadzeniu kryteriów IDF

Amerykañskie Towarzystwo Kardiologiczne (AHA
– ang. American Heart Association) wraz z Narodowym
Instytutem Kardiologii, Pulmonologii i Hematologii
(NHLBI – ang. National Heart, Lung, and Blood In-
stitute) zgodnie z zaleceniami ADA wprowadzi³y drob-
ne modyfikacje kryteriów rozpoznawania polegaj¹ce
na do³¹czeniu osób przyjmuj¹cych leki z powodu dys-
lipidemii, nadciœnienia têtniczego, hiperglikemii
do grupy pacjentów z zespo³em metabolicznym [12].

Wed³ug niektórych autorów obni¿enie wartoœci ob-

wodu talii, jak ma to miejsce w przypadku wytycznych
IDF, powoduje w³¹czenie do grupy pacjentów z ze-
spo³em metabolicznym osób z niskim ryzykiem ser-
cowo-naczyniowym. Ponadto czêœæ ekspertów uwa¿a,
¿e uznanie oty³oœci za najwa¿niejszy czynnik zaburzeñ
metabolicznych odwraca uwagê od innych wa¿nych
elementów ryzyka chorób uk³adu kr¹¿enia [10].

Przy diagnozowaniu zespo³u metabolicznego war-

to zwróciæ uwagê na inne, dodatkowe kryteria towa-
rzysz¹ce, których obecnoœæ mo¿e byæ istotna dla
leczenia zespo³u metabolicznego. W zaproponowanych
ostatnio definicjach pomija siê wyk³adniki subklinicz-
nego stanu zapalnego (np. podwy¿szone wartoœci bia³-
ka C-reaktywnego), a tak¿e zaburzenia krzepniêcia,
stan prozakrzepowy, czêsto obecne u pacjentów z ze-
spo³em metabolicznym. W wiêkszoœci przypadków
przy prowadzeniu badañ pod k¹tem cukrzycy typu 2
pod uwagê bierze siê tylko stê¿enie glukozy na czczo,
które jednak mo¿e byæ prawid³owe nawet u pacjentów
z insulinoopornoœci¹. To powoduje, ¿e ok. 1/3 przy-
padków mo¿e zostaæ nierozpoznana [6].

T

Taab

b.. 3

3.. Kryteria rozpoznawania zespo³u metabolicznego wg IDF z 2005 r. [9]

Kryteria rozpoznawania zespołu metabolicznego

czynnik

charakterystyka

warunek

otyłość brzuszna

mężczyźni >102 cm, kobiety >88 cm

co najmniej

(obwód talii)

3 z 5 wymienionych

trójglicerydy w surowicy

>150 mg/dl (1,7 mmol/l)

czynników

cholesterol HDL

mężczyźni <40 mg/dl (0,9 mmol/l), kobiety <50 mg/dl (1,3 mmol/l)

ciśnienie tętnicze krwi

>130/85 mmHg

glikemia na czczo

>110 mg/dl (6,1mmol/l)

k l i n i k a

62

p

prrzze

ew

wo

od

dn

niikk lekarza

Mo¿na siê spodziewaæ, ¿e badania nad okreœle-

niem najbardziej w³aœciwych i dok³adnych kryteriów
rozpoznawania zespo³u metabolicznego bêd¹ w naj-
bli¿szych latach wci¹¿ ulegaæ modyfikacji.

Epidemiologia

Obserwacje prowadzone przez naukowców i klini-

cystów na ca³ym œwiecie potwierdzaj¹, ¿e mamy
do czynienia z narastaj¹c¹ epidemi¹ zespo³u metabo-
licznego. Czêstoœæ wystêpowania zespo³u metabolicz-
nego w populacjach jest zró¿nicowana pod wzglêdem
przynale¿noœci do grupy etnicznej, wieku i p³ci.

Liczba pacjentów z zespo³em metabolicznym ro-

œnie wraz z wiekiem. U osób powy¿ej 60. roku ¿ycia
odsetek chorych wynosi ok. 40%, podczas gdy liczba
chorych w wieku powy¿ej 20. roku ¿ycia wynosi
ok. 23% (w populacji mieszkañców Stanów Zjedno-
czonych) [6, 11].

Badanie przeprowadzone wed³ug kryteriów

ATP III przez Forda i wsp. wykaza³o wystêpowanie
zespo³u metabolicznego u 25% badanych Ameryka-
nów [7].

We francuskim badaniu STANISLAS zespó³ me-

taboliczny rozpoznano wed³ug kryteriów ATP III
u 5,9% mê¿czyzn i 2,1% kobiet, a po powtórzeniu ba-
dañ po 5 latach otrzymano wyniki 7,2% u mê¿czyzn
i 5,4% u kobiet [2].

W Polsce wed³ug badañ Pol-MONICA zespó³

metaboliczny stwierdza siê wœród 20,6% mê¿czyzn
i 17,4% kobiet w populacji w wieku 20–74 lat. W ba-
daniu pos³u¿ono siê kryteriami rozpoznania WHO
[10]. Inne polskie badanie – NATPOL PLUS
(Nadciœnienie Têtnicze w Polsce Plus Zaburzenia Li-
pidowe i Cukrzyca) z 2002 r., które przeprowadzono
w populacji w wieku 18–94 lat wed³ug kryteriów
ATP III z 2001 r., wykaza³o, ¿e zespó³ metaboliczny
wystêpuje u 22% kobiet i 18% mê¿czyzn [10, 13]. Ba-
danie WOBASZ przeprowadzone w populacji polskiej
w latach 2003–2005, w którym wziêto pod uwagê za-
równo kryteria ATP III z 2001 r., jak i kryteria IDF
z 2005 r., wykaza³o czêstoœæ wystêpowania zespo³u me-
tabolicznego na poziomie 19,5% u mê¿czyzn i 18,6%
u kobiet. Kryteria IDF spe³nia³o 23% mê¿czyzn i 20%
kobiet. Wed³ug kryteriów IDF spoœród wszystkich ele-
mentów zespo³u metabolicznego najczêœciej obserwo-
wano wystêpowanie nadciœnienia têtniczego
(u mê¿czyzn 69%, u kobiet 50%), podwy¿szonego stê-
¿enia trójglicerydów u mê¿czyzn (34%) i oty³oœci
brzusznej wœród kobiet (41%). Wed³ug najnowszych
danych objawy zespo³u metabolicznego ma 5,8 mln
doros³ych Polaków [9].

Pojawianie siê oty³oœci w coraz m³odszym wieku

przyczynia siê do wykrywania zespo³u metaboliczne-
go w grupie dzieci i m³odzie¿y. Wed³ug danych uzy-
skanych w

badaniu NHANES

III

zespó³

metaboliczny wystêpuje u 4,2% dzieci w wieku 12–19
lat w populacji amerykañskiej [1].

Podsumowanie

Zespó³ metaboliczny traktuje siê jako powa¿ny czyn-

nik ryzyka wyst¹pienia choroby niedokrwiennej serca.
Pacjenci nara¿eni s¹ na rozwój wielu zaburzeñ meta-
bolicznych prowadz¹cych do mia¿d¿ycy i cukrzycy ty-
pu 2. Ustalenie odpowiednich kryteriów rozpoznawania
jest bardzo wa¿ne, gdy¿ umo¿liwia szybk¹ identyfikacjê
pacjentów z zespo³em metabolicznym i pozwala
na wprowadzenie leczenia. Rolê w rozwoju zespo³u me-
tabolicznego przypisuje siê wspó³dzia³aniu czynników
genetycznych i œrodowiskowych, a u podstawy patoge-
nezy zespo³u le¿y prawdopodobnie insulinoopornoœæ.
Dyskusja nad problematyk¹ zespo³u jest ca³y czas
otwarta, dlatego w najbli¿szych latach mo¿na spodzie-
waæ siê kolejnych propozycji dotycz¹cych definicji i kry-
teriów rozpoznawania zespo³u metabolicznego.

Piśmiennictwo

1. Szotowska M, Wiêcek A. Zespó³ metaboliczny. Terapia

2006; 7/8: 27-36.

2. Janeczko D. Zespó³ metaboliczny – epidemia XXI wieku.

Przew Lek 2005; 3: 14-27.

3. Sieradzki J. Zespó³ metaboliczny – pojêcie, patofizjologia,

diagnostyka i leczenie. Diabetol Prakt 2002; 3: 187-95.

4. Gumprecht J. Zespó³ metaboliczny – czas na krytyczne

spojrzenie. Przew Lek 2006; 3: 16-8.

5. Reaven GM. Banting lecture 1988. Role of insulin resistance

in human disease. Diabetes 1988; 37: 1595-607.

6.

Piotrkowski G, Gawor Z. Modyfikacja zaburzeñ
metabolicznych kluczem do prewencji chorób uk³adu
sercowo-naczyniowego. Kardioprofil 2006; 3: 80-94.

7. Pupek-Musialik D, Bryl W. Zespó³ metaboliczny – nowe

standardy, nowe wyzwania. Przew Lek 2006, 6: 94-7.

8. Wykrywanie, ocena i leczenie hipercholesterolemii u doros³ych

– cz. I. III Raport Zespo³u Ekspertów National Cholesterol
Education Program (USA). Medycyna Praktyczna 2003; 3.

9. Wyrzykowski B, Zdrojewski T, Sygnowska E i wsp.

Epidemiologia zespo³u metabolicznego w Polsce. Wyniki
programu WOBASZ. Kardiol Pol 2005; 63 (supl. 4): 6.

10. Kociêcki M. Zespó³ metaboliczny w roku 2006. Przegl¹d

Kardiodiabetologiczny 2006; 1: 55-60.

11. Wo¿akowska-Kap³on B, Bartowiak R, Stêpieñ A. Zespó³

metaboliczny – epidemia naszych czasów, nowa definicja, cele
dzia³añ prewencyjnych i leczniczych. Przew Lek 2005; 6: 32-8.

12. Sarzyñska-D³ugosz I, Cz³onkowska A. Zespó³ metaboliczny

jako czynnik ryzyka udaru mózgu. Czynniki Ryzyka
2006; 2: 26-32.

13. Wyrzykowski B, Bandosz P, Zdrojewski T. Ocena czêstoœci

wystêpowania zespo³u metabolicznego w Polsce. Kardioprofil
2006; 4: 3-12.

Marta Cituk

lek. med. Anna Jeznach-Steinhagen

dr inż. Beata Sińska

Zakład Żywienia Człowieka

Wydział Nauki o Zdrowiu Akademii Medycznej w Warszawie

kierownik Zakładu

prof. dr hab. n. med. Bruno Szczygieł