OPOZYCJA LAT 70.

SYTUACJA W PAŃSTWIE PRZED OBJĘCIEM WŁADZY PRZEZ GIERKA

12 XII 1970 r. – rząd podjął decyzję o podwyżce cen; propaganda
przedstawiła podwyżki jako niewinną regulację, próbując ukryć jej wpływ
na obniżenie stopy życiowej społeczeństwa.
14 XII – w Stoczni Gdańskiej rozpoczął się masowy ruch protestu,
wyłoniono rzeczników załogi i sformułowano pierwsze, głównie
ekonomiczne postulaty. Mówiono o konieczności rekompensaty za
podwyżkę i o fasadowości związków zawodowych. Wobec braku reakcji
demonstranci ruszyli pod gmach KW w Gdańsku, po południu tłum
rozpoczął szturm gmachu KW, do akcji wkroczyły oddziały MO, starcia
trwały do wieczora, było wielu rannych i aresztowanych.
15 XII - do strajku przystąpiła gdyńska stocznia im. Komuny Paryskiej.
Komitet strajkowy zażądał cofnięcia podwyżki, sprawiedliwego podziału
premii i wyrównania dla najmniej zarabiających, a także wolności prasy i
religii. W nocy komitet aresztowano. W Gdańsku strajki rozpoczęły załogi
Stoczni im. Lenina, Stoczni Północnej, Gdańskiej Stoczni Remontowej.
Spalono gmach KW.
15 XII - rano na posiedzeniu ścisłego kierownictwa PZPR zapadła decyzja
zezwalająca na użycie broni aby stłumić demonstracje na Wybrzeżu
16 XII - rano wojsko obsadziło główne drogi i gmachy w Trójmieście,
Stocznia Gdańska uchwaliła rozpoczęcie strajku okupacyjnego, postulaty
obejmowały ukaranie winnych złego stanu gospodarki, podwyżkę płac i
usunięcie wojska z Trójmiasta.
17 XII - masakra w Gdyni, wojsko bez ostrzeżenia użyło ognia
18 XII – większość członków Biura Politycznego opowiedziała się za
politycznym rozwiązaniem konfliktu, którego cenę musiał zapłacić
Gomułka. 20 XII Gomułka złożył pisemną rezygnację, odsunięto też
Strzeleckiego, Spychalskiego, Jaszczuka i Kliszkę, jako ludzi najbardziej
związanych z Gomułką.
VII Plenum KC – wina za kryzys spada na Gomułkę i jego czterech
współpracowników, zostali odsunięci a ich miejsce zajęli: Jaroszewicz,
Moczar, Szydlak, Babiuch. Edward Gierek został I Sekretarzem.
Gierek wygłosił mowę telewizyjną, w której zapowiedział rozpatrzenie
możliwości poprawy położenia materialnego najniżej uposażonych,
pochwalił robotników, którzy nie strajkowali i wybaczył tym, którzy „dali
się ponieść emocjom”. Przemówienie to zostało przyjęte raczej
pozytywnie.

CHARAKTERYSTYKA DEKADY GIERKA

-

zmiana sposobu propagandy – mówiono o rozwoju „demokracji
socjalistycznej”, o wzmożeniu roli organów przedstawicielskich,
rozszerzaniu praworządności i tworzeniu gwarancji uczestnictwa mas w
rządzeniu państwem

-

złagodzenie cenzury

-

20 I 1971 r. Gierek zakomunikował decyzję Biura Politycznego o
odbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie. Realizacja podjętej przez

Sejm uchwały jeszcze w 1949 roku miała dowodzić, że nowe władze
troszczą się o kulturę narodową

-

władze nie cofnęły podwyżek, przemilczały masakrę – 22 I 1971 r. –
strajk w stoczni szczecińskiej, 11 II – strajk w Łodzi

-

15 II Biuro Polityczne zdecydowało o cofnięciu grudniowej podwyżki

-

pozorny liberalizm ekipy gierkowskiej – głosząc ustępstwa ekonomiczne
jednocześnie rozbudowywano siły przemocy i utrzymywano represje –
Sejm PRL uchwalił ustawę o kodeksie wykorzeń rozszerzając możliwość
skazywania bez wyroków sądowych

-

nowa polityka gospodarcza – VIII Plenum KC odrzuciło przygotowany
plan 5-letni na lata 1971 – 1975

-

pożyczki zagraniczne

-

wielki skok inwestycyjny, poprawa położenia materialnego ludności,
rozbudowywano zakłady przetwórstwa rolnego, państwowe fermy
hodowlane, zwiększano świadczenia społecne, przeznaczano duże sumy
nabadania naukowe, zwłaszcza techniczne

-

zaczęły narastać dysproporcje w rozwoju przmysłu, w 1975 r. załamała
się produkcja rolnicza

-

kontrola MSW i KGB

-

kryzys społeczny – korupcja, lekceważenie obowiązków zawodowych,
zniechęcenie, pijaństwo

-

nowy podział terytorialny kraju na 49 województw, zlikwidowano
powiaty

-

stabilizacja w kierownictwie PZPR popchnęła władze do ofensywy
politycznej. Nasilały się konfiskaty cenzury, represje wobec
niepokornych pisarzy i indoktrynacja społeczeństwa

-

mimo objawów kryzysu gospodarki władze nasilały propagandę
dynamicznego rozwoju i budowy drugiej Polski.

Zmiana konstytucji - 10 II 1976 – na czele komisji do przygotowania
projektu ustawy o zmianie konstytucji stał Jabłoński; - konsytucyjne
potwierdzenie socjalistycznego charakteru państwa, nierozerwalnych więzi
z ZSRR, przywódczej roli partii oraz faktyczne ograniczenie praw
obywatelskich

STOSUNKI PAŃSTWO – KOŚCIÓŁ

Władza zaczęła odmawiać zgody na budowę obiektów sakralnych. Prymas
Wyszyński wspomniał podczas procesji Bożego Ciała w Warszawie o
ponownym pogorszeniu się sytuacji Kościoła w PRL.
W listopadzie 1973 roku minister spraw zagranicznych Olszowski był w
Rzymie. Władze próbowały nawiązać bezpośrednie kontakty z Rzymem,
zmieniły więc ton propagandy w stosunku do Stolicy Apostolskiej, pojawiły
się pogłoski o wizycie Pawła VI w PRL.
W styczniu 1974 roku kardynał Wyszyński wygłosił serię kazań w
warszawskim kościele Św. Krzyża, w których wymieniał prawa człowieka
do godnej stopy życiowej, zrzeszania się, do obrony swych praw.

W lutym 1974 roku do Warszawy przybył sekreterz Rady do Spraw
Publicznych Kościoła arcybiskup Casaroli. Zamiast pełnego konkordatu
rząd PRL uzyskał stałe przedstawicielstwo przy Stolicy Apostolskiej, a
reprezentant Watykanu miał co pewien czas przyjeżdżać do Polski na
konsultacje. W tydzień po Stefanie Olszowskim Paweł VI przyjął sekretarza
Episkopatu biskupa Bronisława Dąbrowskiego. Wbrew oczekiwaniom władz
zmuszono je do załatwiania spraw wyznanionowych z hierarchią Kościoła
polskiego.
W styczniu 1976 roku Episkopat skrytykował poprawki w konstytucji w
specjalnym memoriale przesłanym Jabłońskiemu, który stał na czele
komisji do przygotowania projektu ustawy o zmianie konstytucji. Biskupi
krytykowali zasadę przewodniej roli partii i konstytucyjnego sojuszu z
ZSRR. Podkreślali konieczność wzięcia pod uwagę Powszechnej Deklaracji
Praw Człowieka. Żądali usunięcia z projektu zapowiedzi, że „nadużywanie
wolności sumienia i wyznania dla celów sprzecznych z interesem PRL
będzie karane”, wiązania praw obywatelskich ze spełnieniem obowiązków
wobec ojczyzny.
Po wydarzeniach 1976r. i powstaniu KOR-u władze chciały zneutralizować
Kościół wykonując wobec niego pojednawcze gesty. W sierpniu Jaroszewicz
przesłał prymasowi list gratulacyjny z okazji ukończenia 75 lat. Władze
zwróciły się nawet do Pawła VI z prośbą o zgodę na kontynuowanie przez
kardyanła Wyszyńskiego funkcji arcybiskupa warszawsko-gnieźnieńskiego,
osiągnął on bowiem wiek emerytalny. Mimo tych zabiegów oraz niechęci
do angażowania się w bieżące sprawy polityczne, Episkopat stanął w
obronie poszkodowanych robotników. We wrześniu biskupi zaapelowali o
rzetelną pracę, a nawet wyrzeczenia w ciężkiej sytuacji gospodarczej, ale
jednocześni zwrócili się do władz o zaniechanie represji, przywrócenie
praw osobom skazanym i pozbawionym pracy oraz o amnestię.W podanej
przez PAP informacji znalazła się tylko pierwsza część apelu, co
zniekształciło intencje biakupów, przeciw takiej manipulacji zaprotestował
prymas. Kardynał Wyszyński zwrócił się do Gierka z osobistym listem w
obronie represjonowanych robotników. Na przłomie października i
listopada 1976 roku prymas pojechał do Rzymu, gdzie oddał swą osobę do
dyspozycji paieża, a następnie otrzymał od Pawła VI polecenie dalszego
sprawowania pełnionych funkcji. Konferencja Episkopatu w listopadzie
1976 r. zaapelowała do władz PRL o amnestię i respektowanie praw
ludzkich jako warunków przezwyciężenia trudności w kraju.
Ekipa rządząca starała się wykorzystać autorytet Kościoła dla łagodzenia
nastrojów społecznych czyniąc wobec niego pojednawcze gesty. Hierarchia
kościelna zdawała sobie z tego sprawę i kierowała uwagę społeczeństwa
przede wszystkim na odbudowę trwałych wartości. Coraz częściej jednak
Episkopat zabierał głos w sprawach bieżącej sytuacji społecznej i
gospodarczej.
16 X 1978 – papieżem zostaje Polak – Karol Wojtyła.
Stosunki państwo-kościół układały się pozornie dobrze, władze jednak
nadal nie zgadzały się na zwiększenie nakładu pism katolickich i dostęp
Kościoła do środków przekazu, nie chciały przyznać mu osobowości
prawnej, nie chciały zgodzić się na wizytę papieża w maju, podczas
uroczystości ku czci św. Stanisława – w ten dzień kardynał Wyszyński
często wytykał władzom niesprawiedliwość.

http://notatek.pl/opozycja-polityczne-dylematy?notatka