Energetyczne uprawy wierzby salix viminalis, czyli zielone plantacje
ekologicznego węgla

Katarzyna Urbańczyk-Kogut

("Nafta & Gaz Biznes”)

Uprawa wyselekcjonowanych gatunków wierzby w celach energetycznych, szczególnie na
glebach niewykorzystanych rolniczo ze względów na nieopłacalności tradycyjnej produkcji
rolnej, stwarza dla polskiego rolnika możliwość uzyskania stałego, pewnego dochód z jej
sprzedaży

Wierzba krzewiasta (salix viminalis) to roślina, której uprawa na gruntach rolnych i
wykorzystanie – z powodzeniem m.in. w Danii, Szwecji i Niemczech – do celów
ekologicznej energetyki odnawialnej jest znane od wielu lat.

Jest to roślina wieloletnia. Jej uprawa może odbywać się na terenie niemal całej Polski.
Idealnie nadają się do tego celu grunty orne. Posiada niespotykane przyrosty masy drewna w
cyklu rocznym – średnio ok. 40 ton biomasy z jednego hektara, co w przeliczeniu daje prawie
14-krotne większe przyrosty w stosunku do lasu rosnącego w stanie naturalnym. Wartość
energetyczna wierzby jest porównywalna z miałem węglowym, co przy jej całkowicie
ekologicznych parametrach procesu spalania czyni ją paliwem przyszłości.
Prof. Stefan Szczukowski analizując w swoich badaniach naukowych opłacalność uprawy
rolnej wierzby krzewiastej na terenie Polski i korzyści z jej energetycznego wykorzystania.
Porównując koszty uprawy w Polsce z np. szwedzkimi (tam plantacje liczą łącznie ponad 30
tys. ha), stwierdza, że jest to wyjątkowo opłacalne źródło energii (tabela 1) o całkowicie
ekologicznych parametrach procesu spalania, idealnie nadające się do uprawy na terenie
naszego kraju.

Tabela 1.

paliwo kaloryczność

koszt jednostki ciepła przy zakupie paliwa

GJ/t lub GJ/1000 m

3

zł/t lub zł/1000 m

3

zł/GJ

olej opałowy

43,0 1490,00

34,65

gaz ziemny

38,0 1003,00

26,39

węgiel kamienny

26,0 392,78

15,71

miał węglowy

21,0 229,60

10,93

zrębki wierzby krzewiastej
(sucha masa)

19,36 160,00 8,26

Wymierne korzyści
Zdaniem Jerzego Domańskiego, współwłaściciela firmy JERO zajmującej się dystrybucją
sadzonek salix viminalis, uprawa zielonego węgla w celach energetycznych, szczególnie na
glebach niewykorzystanych rolniczo ze względów na brak opłacalności produkcji rolnej,
stwarza dla polskiego rolnika możliwość uzyskania stałego, pewnego dochodu z sprzedaży,
rosnącego proporcjonalnie do wzrostu cen energii z innych paliw. Dodatkowy zysk może
przynieść rolnikowi sprzedaż sadzonek i możliwość zagospodarowania na plantacji, za
odpłatnością, osadów ściekowych pochodzących z okolicznych oczyszczalni ścieków.
Z uwagi na bardzo niski koszt wytworzenia 1 GJ energii oraz ekologiczne parametry procesu
spalania, dla energetyki, wdrożenie technologii spalania tego typu biomasy jest szansą na
modernizację urządzeń przy wykorzystaniu środków pochodzących ze specjalnych funduszy
(EKO FUNDUSZ i dopłaty do odsetek kredytów bankowych) oraz uzyskanie dodatkowego

dochodu z tytułu stosowania technologii ekologicznych przez zwolnienie z wysokich opłat za
korzystanie ze środowiska naturalnego. Już dziś istnieje możliwość uzyskania dotacji na
modernizację kotłowni biopaliwowej, które mogą dochodzić do 90% kosztów inwestycji.
Produkcja wierzby krzewiastej to wielka szansa dla przedsiębiorców. Zarobić można
obsługując wytwórców biomasy, inwestując w specjalistyczny sprzęt do zbioru i produkcji
ekologicznego paliwa w formie brykietów lub zrębków, na dostawie ZIELONEGO
WĘGLA® jako surowca dla dużej energetyki (skup biomasy, brykietowanie, transport) czy
na produkcji własnej tego paliwa i jego sprzedaży na terenie Polski oraz eksporcie do krajów
UE.
Duże plantacje zielonego węgla w obrębie jednej lub kilku sąsiednich gmin to doskonały
biznes zgodny z nowym polskim „Prawem energetycznym” i normami UE.

Sadzimy i kosimy
Do uprawy mogą być wykorzystane prawie wszystkie grunty, jednak przewidywaną
wydajność plantacji, od 30 do 40 ton, uzyskuje się na gruntach rolnych III-V klasy.
Przygotowanie terenów pod uprawę wierzby sprowadza się do orki, bronowania a gdy areał
jest zachwaszczony uprzedniego opryskania herbicydem. Wierzbę wysadza się przygotowaną
w okresie od grudnia do początków maja - późniejszy okres wysadzeń wpływa na
zmniejszenie przyrostu w pierwszym roku oraz kłopoty z zachwaszczeniem.
Nasadzenie na jeden hektar wynosi od 20-50 tys.; może odbywać się ręcznie lub
mechanicznie. Materiał do pierwszych nasadzeń należy zakupić, sadzonki do kolejnych (z 1
ha jest ich ok. 40 tys.) uzyskuje się z własnej plantacji.
Cięcie witek odbywa się późną jesienią, pod koniec listopada – grudnia. Odrosty jednoroczne
dzieli się wówczas przy użyciu sekatora na odcinki od 20 do 25 cm. Nie ukorzenione
sadzonki można sadzić bezpośrednio do gruntu jeżeli pozwalają na to warunki pogodowe lub
przechować w chłodni nawet do końca kwietnia. Przycięte witki sadzi się na głębokość 23
cm, wówczas pędy wystają 2-3 cm nad powierzchnię gruntu. Rośliny sadzi się co 0,3 m, w
rzędach odległych o 0,7 m. W pierwszym roku roślina ukorzenia się, stąd też jest bardzo
wrażliwa na brak wody oraz na zachwaszczenie plantacji.

Obfite plony
Do zbioru przeznaczonego zarówno na sadzonki jak i opał nadają się już jednoroczne odrosty.
Mają one ok. 3-4 m wysokości i grubość ok. 2 cm u podstawy. Dwuletnie rośliny mierzą ok.
3-5 m (grubość u podstawy sięga 3 cm). Coroczny zbiór powoduje rozkrzewianie się rośliny i
rozrost plantacji – optymalnie zagęszczenie następuje po trzech latach uprawy.
Na profesjonalnie przygotowanej plantacji niezbędne jest wykorzystanie zmechanizowanego
sprzętu. Do zbioru odrostów jednorocznych najlepiej nadaje się kombajn wykorzystywany do
zbioru kukurydzy na kiszonkę. Możliwe jest także wykorzystanie wzmocnionych kosiarek
listwowych. Do zbioru odrostów 2 i 3 letnich należy stosować specjalistyczne kombajny o
większej mocy.
W gospodarstwach o małym areale, które założą plantacje dla uzyskania bezpłatnego opału,
można ścinać roślinę wykorzystując np. kosiarkę listwową, zwykłą piłę łańcuchową lub
proste urządzenie z tarcza tnącą. Rozdrabnianie dla celów gospodarstwa może odbywać się w
najprostszej rozdrabniarce do gałęzi, a spalanie w zwykłych kotłach domowych lub też w
specjalnych kotłach do spalania biomasy.
Badania przeprowadzone przez Główny Instytut Górnictwa w Katowicach i Instytut
Chemicznej Przeróbki Węgla w Zabrzu dowiodły, iż zrębki ZIELONEGO WĘGLA® mogą
być spalane w tradycyjnych kotłach miałowych w postaci mieszanek 5 do 20% wierzby z
miałem węglowym. To idealna recepta na natychmiastowe obniżenie emisji szkodliwych

substancji spalania, bez konieczności wymiany kotła na nowy (szczególnie dla kotłowni,
które nie są w stanie zmodernizować urządzeń).

Ruszają pierwsze kotłownie
Tworzeniem plantacji wierzby krzewiastej zainteresowane są zarówno osoby prywatne,
posiadające 20-30 arowe gospodarstwa rolne, którym plony z upraw zapewnią całoroczny
opał, jak i całe gminy, które prowadzą uprawy w celu pokrycia lokalnego zapotrzebowania na
ciepło. W Sępolnie Krajeńskim, w listopadzie 2001 r., ruszyła największa w Polsce kotłownia
na biomasę: zrębki i słomę, o mocy 6 MW – pokrywa zapotrzebowania na ciepło całego
miasta. Kolejna inwestycja tego typu finalizowana jest w Nowej Dębie. Elektrociepłownia
Tychy buduje za 9 mln zł zakład produkcji biomasy – zakłada plantacje wierzby na 2 tys. ha
w gminie Radków w woj. świętokrzyskim. 18 kwietnia br. uruchomiono kotłownię w gminie
Janów w województwie śląskim o mocy 370 kW, co zapewnia okolicznym rolnikom zbyt na
wiele lat, a także tworzy nowe miejsca pracy. To tylko nieliczne przykłady inwestycji w
energetyce wykorzystujące tego typu paliwo odnawialne.
Obecnie energetyczne plantacje znajdują się głównie na terenie województwa:
małopolskiego, śląskiego, świętokrzyskiego, opolskiego i podkarpackiego. Zainteresowanie
zakupem sadzonek wyraziło kilkaset sołectw. Do końca roku materiał nasadzeniowy zostanie
rozprowadzony na terenie całego kraju.
Nierównomierne rozmieszczenie geograficzne zasobów konwencjonalnej energii zmusza
wiele krajów uprzemysłowionych, do opartego na bazie importu zaspokojenia dużej części
potrzeb energetycznych. Rozwój i oparcie gospodarki kraju na wybranych źródłach energii,
stwarza zagrożenie przerw w dostawie oraz fluktuacje cen. Dążenia gospodarcze do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju i polityka rządu każdego państwa powinny opierać się
na równoczesnej realizacji celów ekonomicznych i ekologicznych. Zatem z myślą o
zachowaniu zasobów naturalnych dla przyszłych pokoleń, należy przyjąć dążenie do rozwoju
i wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Perspektywy ich szerszego użycia stanowią
krok na przód w zapewnieniu bezpieczeństwa w skali całego kraju. Sprzyjają rozwojowi
gospodarki zarówno lokalnej jak i regionalnej.