DYREKTYWA RADY 2000/78/WE

z dnia 27 listopada 2000 r.

ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie

zatrudnienia i pracy

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, w szczególności jego
Artykuł 13,

uwzględniając wniosek Komisji

1

,

uwzględniając opinię Parlamentu Europejskiego

2

,

uwzględniając opinię Komitetu Ekonomiczno - Społecznego

3

,

uwzględniając opinię Komitetu Regionów

4

,

a także mając na uwadze, co następuje:

1)

Zgodnie z art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej, Unia Europejska opiera się na
zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych
wolności oraz zasadach państwa prawa, zasadach, które są wspólne dla wszystkich
Państw Członkowskich i przestrzega podstawowych praw, zagwarantowanych w
Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności
oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich,
jako zasad ogólnych prawa wspólnotowego.

2)

Zasada równego traktowania mężczyzn i kobiet jest wyraźnie ustanowiona w
znaczącej części prawa wspólnotowego, w szczególności w dyrektywie Rady
76/207/EWG z dnia 9 lutego 1976 r. w sprawie

wprowadzenia w życie zasady

równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia,
kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy

5

.

3)

Wprowadzając w życie zasadę równego traktowania, Wspólnota powinna, zgodnie
z Artykułem 3 ustęp 2 Traktatu WE, podejmować działania mające na celu
likwidację nierówności oraz wspierać równość mężczyzn i kobiet, w szczególności
ze względu na fakt, iż kobiety są często ofiarami różnego rodzaju dyskryminacji.

4)

Prawo wszystkich osób do równości wobec prawa i ochrony przed dyskryminacją
jest powszechnym prawem uznanym przez Powszechną Deklarację Praw

1

Dz.U. C l77 E z 27.06.2000, str. 42.

2

Opinia wydana w dniu 12 paźdzernika 2000 r. (dotychczas nieopublikowana w Dzienniku Urzędowym).

3

Dz.U. C 204 z 18.07.2000, str. 82.

4

z.U. C 226 z 8.08.2000, str. 1.

5

Dz.U. L 39 z 14.02.1976, str. 40.

Człowieka, Konwencję Narodów Zjednoczonych w sprawie Likwidacji Wszelkich
Form Dyskryminacji Kobiet, Pakty Narodów Zjednoczonych dotyczące praw
obywatelskich i politycznych oraz praw gospodarczych, społecznych i kulturalnych
oraz przez Europejską Konwencją o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych
Wolności, których sygnatariuszami są wszystkie Państwa Członkowskie.
Konwencja nr 111 Międzynarodowej Organizacji Pracy (MOP) zakazuje
dyskryminacji w zakresie zatrudnienia i pracy.

5)

Istotne znaczenie ma przestrzeganie podstawowych praw i wolności. Niniejsza
dyrektywa nie narusza wolności zrzeszania się, włącznie z prawem do tworzenia z
innymi osobami związków zawodowych i wstępowania do takich związków w celu
obrony swoich interesów.

6)

Wspólnotowa Karta Socjalnych Podstawowych Praw Pracowników uznaje
znaczenie walki z dyskryminacją we wszystkich jej postaciach, włącznie z potrzebą
podjęcia właściwych działań na rzecz integracji społecznej i gospodarczej osób
starszych i niepełnosprawnych.

7)

Wśród celów Traktatu WE znajduje się wspieranie koordynacji polityk zatrudnienia
poszczególnych Państw Członkowskich. W tym celu, do Traktatu WE został
dodany nowy rozdział dotyczący zatrudnienia w celu rozwinięcia skoordynowanej
Europejskiej strategii zatrudnienia, która zakłada wspieranie wykwalifikowanej,
przeszkolonej i zdolnej do dostosowania się siły roboczej.

8)

Wytyczne dotyczące zatrudnienia na rok 2000, przyjęte przez Radę Europejską w
Helsinkach w dniach 10 i 11 grudnia 1999 r., podkreślają potrzebę wspierania
rynku pracy przychylnego dla integracji społecznej, formułując spójną całość
polityk, których celem jest walka z dyskryminacją takich grup jak osoby
niepełnosprawne. Wytyczne te podkreślają również potrzebę zwrócenia szczególnej
uwagi na pomoc starszym pracownikom, aby mogli oni w szerszym zakresie
uczestniczyć w życiu zawodowym.

9)

Zatrudnienie i praca są podstawowymi elementami mającymi zapewnić równe
szanse dla wszystkich i w szerokim zakresie przyczyniają się do pełnego
uczestnictwa obywateli w życiu gospodarczym, kulturalnym i społecznym oraz do
ich rozwoju.

10) W dniu 29 czerwca 2000 r. Rada przyjęła dyrektywę 2000/43/WE

6

w sprawie

stosowania zasady równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe
lub etniczne, która już zapewnia ochronę przed tego rodzaju dyskryminacją w
dziedzinie zatrudnienia i pracy.

11) Dyskryminacja ze względu na religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek

lub orientację seksualną, może być przeszkodą w realizacji celów Traktatu WE, w
szczególności w zakresie wysokiego poziomu zatrudnienia i ochrony socjalnej,
podnoszenia poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej,
solidarności i swobodnego przepływu osób.

6

Dz.U. L l80 z 19.06.2000, str. 22.

12) W tym celu wszelka bezpośrednia i pośrednia dyskryminacja ze względu na

wyznawaną religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację
seksualną w zakresie regulowanym niniejszą dyrektywą powinna być w całej
Wspólnocie zakazana. Zakaz dyskryminacji powinien również dotyczyć obywateli
państw trzecich, ale nie obejmie on odmiennego traktowania ze względu na
przynależność państwową, bez uszczerbku dla postanowień dotyczących wjazdu i
pobytu obywateli państw trzecich oraz ich dostępu do zatrudnienia i pracy.

13) Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do uregulowań w zakresie zabezpieczenia

społecznego i ochrony socjalnej, których korzyści nie są tożsame z dochodami w
znaczeniu nadanym temu terminowi do celów stosowania Artykułu 141 Traktatu
WE, ani do wszelkiego rodzaju płatności dokonywanych przez państwo, których
celem jest dostęp do zatrudnienia lub utrzymanie zatrudnienia.

14) Niniejsza dyrektywa nie narusza przepisów prawa krajowego ustanawiających wiek

emerytalny.

15) Ocena stanu faktycznego, który nasuwa przypuszczenie o istnieniu bezpośredniej

lub pośredniej dyskryminacji, należy do sądu krajowego lub innego właściwego
organu, zgodnie z prawem krajowym lub praktyką krajową, które mogą
przewidywać, w szczególności, że fakt występowania dyskryminacji pośredniej
można udowodnić z wykorzystaniem wszelkich środków, również na podstawie
danych statystycznych.

16) Przyjęcie środków uwzględniających potrzeby osób niepełnosprawnych w miejscu

pracy jest najważniejszym czynnikiem w walce z dyskryminacją osób
niepełnosprawnych.

17) Niniejsza dyrektywa nie nakłada wymogu, aby osoba, która nie jest kompetentna

ani zdolna bądź dyspozycyjna do wykonywania najważniejszych czynności na
danym stanowisku lub kontynuacji danego kształcenia, była przyjmowana do
pracy, awansowana lub dalej zatrudniana, nie naruszając obowiązku wprowadzania
racjonalnych zmian uwzględniających potrzeby osób niepełnosprawnych.

18) Niniejsza dyrektywa nie wymaga, w szczególności od sił zbrojnych, policji, służb

więziennych lub ratowniczych przyjmowania do pracy lub dalszego zatrudniania
osób nie posiadających wymaganych zdolności umożliwiających wykonywanie
zadań, które mogą im zostać powierzone z uwzględnieniem wynikającego z prawa
celu utrzymania zdolności operacyjnej tych służb.

19) Ponadto, aby umożliwić Państwom Członkowskim utrzymywanie skuteczności sił

zbrojnych, mogą one nie stosować przepisów niniejszej dyrektywy dotyczących
niepełnosprawności i wieku w całych siłach zbrojnych lub ich części. Państwa
Członkowskie, które zdecydują się na taki krok, muszą określić zakres stosowania
takiego odstępstwa.

20) Należy przyjąć właściwe, to znaczy skuteczne i praktyczne środki w celu

przystosowania miejsca pracy z uwzględnieniem niepełnosprawności, na przykład
przystosowując pomieszczenia lub wyposażenie, czas pracy, podział zadań lub
ofertę kształceniową lub integracyjną.

21) Aby ustalić, czy przyjęcie danych środków wiąże się z koniecznością

nieproporcjonalnie wysokiego obciążenia, należy uwzględnić w szczególności
związane z tym koszty finansowe i inne, rozmiar organizacji lub środki finansowe,
którymi dysponują przedsiębiorstwa oraz możliwość pozyskania środków
publicznych lub jakiejkolwiek innej pomocy.

22) Niniejsza dyrektywa nie narusza przepisów prawa krajowego dotyczących stanu

cywilnego i wynikających z tego świadczeń.

23) W bardzo niewielu okolicznościach różnice w traktowaniu mogą być uzasadnione

w przypadku, gdy charakterystyka związana z religią lub przekonaniami,
niepełnosprawnością, wiekiem bądź orientacją seksualną jest istotnym i
determinującym wymogiem zawodowym, pod warunkiem, że cel jest zgodny z
prawem a wymóg zachowuje proporcje. O takich okolicznościach należy
powiadamiać w informacjach dostarczanych przez Państwa Członkowskie Komisji.

24) Unia Europejska w swojej Deklaracji nr 11 w sprawie statusu kościołów i

organizacji niewyznaniowych, załączonej do Aktu Końcowego Traktatu
Amsterdamskiego w wyraźny sposób uznała, że uznaje i nie narusza statusu, z
którego korzystają na mocy prawa krajowego kościoły i stowarzyszenia lub
wspólnoty religijne w Państwach Członkowskich oraz, że szanuje w równym
stopniu status organizacji filozoficznych i niewyznaniowych. Uwzględniając
powyższe, Państwa Członkowskie mogą utrzymywać lub wprowadzać zgodne z
prawem i uzasadnione postanowienia szczególne dotyczące podstawowych
wymagań zawodowych, które mogą być stawiane w odniesieniu do prowadzenia
działalności zawodowej.

25) Zakaz dyskryminacji ze względu na wiek jest podstawowym elementem na drodze

do osiągnięcia celów określonych w wytycznych dotyczących zatrudnienia i
popierania zróżnicowania zatrudnienia. Jednakże w niektórych okolicznościach
różnice w traktowaniu ze względu na wiek mogą być uzasadnione i wymagają
wprowadzenia szczególnych przepisów, które mogą się różnić w zależności od
sytuacji Państw Członkowskich. Należy więc odróżnić odmienne traktowanie, które
jest uzasadnione, w szczególności wynikającymi z prawa celami polityki
zatrudnienia, rynku pracy i kształcenia zawodowego, od dyskryminacji, która musi
być zakazana.

26) Zakaz dyskryminacji powinien być obowiązujący, bez uszczerbku dla utrzymania

i przyjęcia środków mających zapobiegać lub rekompensować niekorzystną
sytuację grup osób danej religii lub przekonania, niepełnosprawności, wieku lub
orientacji seksualnej i takie środki mogą dopuszczać istnienie organizacji osób
danej religii lub przekonania, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej
w przypadku, gdy ich głównym celem jest wspieranie szczególnych potrzeb tych
osób.

27) W Zaleceniu 86/379/EWG z dnia 24 lipca 1986 r. w sprawie zatrudniania we

Wspólnocie osób niepełnosprawnych

7

, Rada określiła ramy, w których podane są

przykłady pozytywnych działań mających wspierać zatrudnienie i kształcenie osób
niepełnosprawnych a w rezolucji z dnia 17 czerwca 1999 r. w sprawie możliwości

7

Dz.U. L 225 z 12.08.1986, str. 43.

zatrudnienia osób niepełnosprawnych

8

, potwierdziła szczególną wagę, jaką

przywiązuje się w szczególności do rekrutacji, dalszego zatrudniania i kształcenia
oraz kształcenia ustawicznego osób niepełnosprawnych.

28) Niniejsza dyrektywa określa minimalne wymagania, co daje Państwom

Członkowskim możliwość przyjmowania lub utrzymywania korzystniejszych
przepisów. Stosowanie niniejszej dyrektywy nie może uzasadniać regresu w
stosunku do sytuacji istniejącej obecnie w każdym Państwie Członkowskim.

29) Osoby, które były dyskryminowane ze względu na religię lub przekonania,

niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną, powinny dysponować
odpowiednimi środkami ochrony prawnej. Dla zapewnienia skuteczniejszego
poziomu ochrony, stowarzyszenia lub osoby prawne powinny mieć również
możliwość wszczynania procedur sądowych, na zasadach określonych przez
Państwa Członkowskie, na rzecz ofiary lub ją wspierając, nie naruszając reguł
procedury krajowej dotyczących przedstawicielstwa i obrony przed sądem.

30) Skuteczne wprowadzenie w życie zasady równości wymaga odpowiedniej ochrony

prawnej przed retorsjami.

31) Wprowadzenie przepisów dotyczących ciężaru dowodu wymaga, od momentu

zaistnienia domniemania dyskryminacji i, w przypadkach, gdy fakt ten zostanie
potwierdzony, skutecznego stosowania zasady równego traktowania, w której
ciężar dowodu przypadnie na pozwanego. Jednakże pozwany nie ma obowiązku
udowadniania, że powód jest wyznawcą danej religii, posiada określone
przekonania, jest w szczególny sposób niepełnosprawny, jest w danym wieku lub
określonej orientacji seksualnej.

32) Państwa Członkowskie mogą nie stosować zasad dotyczących ciężaru dowodu do

procedur sądowych, w których ustalenie okoliczności faktycznych sprawy należy
do sądu lub właściwego organu. Takie procedury są procedurami, w których powód
nie musi udowadniać stanu faktycznego, których ustalenie należy do sądu lub
właściwego organu.

33) Państwa Członkowskie powinny wspierać dialog między przedstawicielami

pracodawców i pracowników i, w ramach krajowej praktyki, z organizacjami
pozarządowymi w celu zwrócenia uwagi na różne formy dyskryminacji w miejscu
pracy oraz walki z nimi.

34) Potrzeba wspierania pokoju i pojednania między głównymi wspólnotami Irlandii

Północnej wymaga umieszczenia w niniejszej dyrektywie przepisów szczególnych.

35) Państwa Członkowskie powinny wprowadzić skuteczne, proporcjonalne i dolegliwe

sankcje stosowane w przypadkach nieprzestrzegania zobowiązań wynikających z
niniejszej dyrektywy.

36) Państwa Członkowskie mogą powierzać przedstawicielom pracodawców i

pracowników, na ich wspólny wniosek, wprowadzenie w życie niniejszej
dyrektywy, w zakresie tego co wynika ze zbiorowych układów pracy, pod

8

Dz.U. C 186 z 2.07.1999, str. 3.

warunkiem, że zostaną podjęte wszystkie niezbędne czynności umożliwiające im w
każdej chwili osiągnięcie rezultatów określonych w niniejszej dyrektywie.

37) Zgodnie z zasadą pomocniczości określoną w art. 5 Traktatu WE, cel niniejszej

dyrektywy, to znaczy stworzenie we Wspólnocie obszaru działania w sferze
równości zatrudnienia i pracy, nie może być w wystarczającym stopniu
realizowany przez Państwa Członkowskie, powinien więc, ze względu na rozmiary
i rezultaty akcji, być lepiej realizowany na poziomie wspólnotowym. Zgodnie z
zasadą proporcjonalności określoną we wspomnianym artykule, niniejsza
dyrektywa nie wykracza ponad to, co jest konieczne dla osiągnięcia jej celu,

PRZYJMUJE NINIEJSZĄ DYREKTYWĘ:

ROZDZIAŁ I

PRZEPISY OGÓLNE

Artykuł 1

Cel

Celem niniejszej dyrektywy jest wyznaczenie ogólnych ram dla walki z dyskryminacją ze
względu na religię lub przekonania, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną w
odniesieniu do zatrudnienia i pracy, w celu realizacji w Państwach Członkowskich
zasady równego traktowania.

Artykuł 2

Pojęcie dyskryminacji

1. Do celów niniejszej dyrektywy „zasada równego traktowania” oznacza brak
jakichkolwiek form bezpośredniej lub pośredniej dyskryminacji z przyczyn określonych
w art. 1.

2.

Do celów ust. 1:

a)

dyskryminacja bezpośrednia występuje w przypadku, gdy osobę traktuje się mniej
przychylnie, niż traktuje się, traktowano lub traktowano by inną osobę w
porównywalnej sytuacji, z jakiejkolwiek przyczyny wymienionej w art. 1;

b)

dyskryminacja pośrednia występuje w przypadku, gdy przepis, kryterium lub
pozornie neutralna praktyka może doprowadzić do szczególnej niekorzystnej
sytuacji dla osób danej religii lub przekonań, niepełnosprawności, wieku lub
orientacji seksualnej, w stosunku do innych osób, chyba że:

(i)

taki przepis, kryterium lub praktyka jest obiektywnie uzasadniona zgodnym
z prawem celem, a środki mające służyć osiągnięciu tego celu są właściwe i
konieczne, lub

(ii)

jeżeli w przypadku osób w określony sposób niepełnosprawnych,
pracodawca lub każda osoba, do której odnosi się niniejsza dyrektywa jest
zobowiązany, na mocy przepisów krajowych, podejmować właściwe środki
zgodnie z zasadami określonymi w art. 5, w celu zlikwidowania
niedogodności spowodowanych tym przepisem, kryterium lub praktyką.

3.

Molestowanie uważa się za formę dyskryminacji w rozumieniu ust. 1, jeżeli ma

miejsce niepożądane zachowanie mające związek z jedną z przyczyn określonych w art.
1, a jego celem lub skutkiem jest naruszenie godności osoby i stworzenie onieśmielającej,
wrogiej, poniżającej, upokarzającej lub uwłaczającej atmosfery. W tym znaczeniu pojęcie
molestowania może być definiowane zgodnie z ustawodawstwem i krajową praktyką
Państw Członkowskich.

4.

Każde zachowanie polegające na zmuszaniu kogokolwiek do praktykowania wobec

osób zachowań dyskryminacyjnych z jednej z przyczyn określonych w art. 1, uważa się
za dyskryminację w rozumieniu ust. 1.

5.

Niniejsza dyrektywa nie narusza środków przewidzianych przepisami krajowymi,

które w społeczeństwie demokratycznym są niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa
publicznego, utrzymania porządku i zapobiegania działaniom podlegającym sankcjom
karnym, ochrony zdrowia i ochrony praw i wolności innych osób.

Artykuł 3

Zakres

1.

W granicach kompetencji Wspólnoty, niniejszą dyrektywę stosuje się do

wszystkich osób, zarówno sektora publicznego jak i prywatnego, włącznie z instytucjami
publicznymi, w odniesieniu do:

a)

warunków dostępu do zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w tym również
kryteriów selekcji i warunków rekrutacji, niezależnie od dziedziny działalności i na
wszystkich szczeblach hierarchii zawodowej, również w odniesieniu do awansu
zawodowego;

b)

dostępu do wszystkich rodzajów i szczebli poradnictwa zawodowego, kształcenia
zawodowego, doskonalenia i przekwalifikowania zawodowego, łącznie ze
zdobywaniem praktycznych doświadczeń;

c)

warunków zatrudnienia i pracy, łącznie z warunkami zwalniania i wynagradzania;

d)

członkostwa i działania w organizacjach pracowników lub pracodawców bądź
jakiejkolwiek organizacji, której członkowie wykonują określony zawód, łącznie z
korzyściami, jakie dają tego typu organizacje;

2. Celem niniejszej dyrektywy nie jest zróżnicowane traktowanie ze względu na
przynależność państwową i nie narusza ona przepisów oraz warunków odnoszących się
do wjazdu i pobytu obywateli państw trzecich oraz bezpaństwowców na terytorium
Państw Członkowskich i wszelkiego traktowania związanego ze statusem prawnym
danych obywateli państw trzecich i bezpaństwowców.

3. Niniejszej dyrektywy nie stosuje się do wszelkiego rodzaju płatności dokonanych z
systemów publicznych lub podobnych, włączając w to systemy zabezpieczenia
społecznego i ochrony socjalnej.

4.

Państwa Członkowskie mogą ustalić, że niniejsza dyrektywa w kwestii

dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność lub wiek, nie znajduje zastosowania
wobec sił zbrojnych.

Artykuł 4

Wymagania zawodowe

1.

Niezależnie od przepisów od art. 2 ust. 1 i 2, Państwa Członkowskie mogą uznać,

że odmienne traktowanie ze względu cechy związane z jedną z przyczyn wymienionych
w art. 1 nie stanowi dyskryminacji w przypadku, gdy ze względu na rodzaj działalności
zawodowej lub warunki jej wykonywania, dane cechy są istotnym i determinującym
wymogiem zawodowym, pod warunkiem, że cel jest zgodny z prawem, a wymóg jest
proporcjonalny.

2.

Państwa Członkowskie mogą utrzymać w mocy swoje ustawodawstwo krajowe,

które obowiązuje w dniu przyjęcia niniejszej dyrektywy, lub przewidzieć w przyszłym
ustawodawstwie, uwzględniającym praktykę krajową istniejącą w dniu przyjęcia
niniejszej dyrektywy, przepisy na mocy których, w przypadku działalności zawodowej
kościołów albo innych organizacji publicznych bądź prywatnych, których etyka opiera
się na religii lub przekonaniach, odmienne traktowanie ze względu na religię lub
przekonania osoby nie stanowi dyskryminacji w przypadku gdy ze względu na charakter
tego rodzaju działalności lub kontekst, w którym jest prowadzona, religia lub przekonania
stanowią podstawowy, zgodny z prawem i uzasadniony wymóg zawodowy,
uwzględniający etykę organizacji. Tego rodzaju odmienne traktowanie powinno być
realizowane z poszanowaniem zasad i postanowień konstytucyjnych Państw
Członkowskich oraz zasad ogólnych prawa wspólnotowego, i nie powinno być
usprawiedliwieniem dla dyskryminacji, u podstaw której leżą inne przyczyny.

Pod warunkiem, że jej przepisy są przestrzegane, niniejsza dyrektywa nie narusza więc
prawa kościołów i innych organizacji publicznych lub prywatnych, których etyka opiera
się na religii lub przekonaniach, działających zgodnie z krajowymi przepisami
konstytucyjnymi i ustawodawczymi, do wymagania od osób pracujących dla nich
działania w dobrej wierze i lojalności wobec etyki organizacji.

Artykuł 5

Racjonalne usprawnienia dla osób niepełnosprawnych

W celu zagwarantowania przestrzegania zasady równego traktowania osób
niepełnosprawnych, przewiduje się wprowadzenie racjonalnych usprawnień. Oznacza to,
że pracodawca podejmuje właściwe środki, z uwzględnieniem potrzeb konkretnej
sytuacji, aby umożliwić osobie niepełnosprawnej dostęp do pracy, wykonywanie jej lub
rozwój zawodowy bądź kształcenie, o ile środki te nie nakładają na pracodawcę
nieproporcjonalnie wysokich obciążeń. Obciążenia te nie są nieproporcjonalne, jeżeli są

w wystarczającym stopniu rekompensowane ze środków istniejących w ramach polityki
prowadzonej przez dane Państwo Członkowskie na rzecz osób niepełnosprawnych.

Artykuł 6

Uzasadnienie odmiennego traktowania ze względu na wiek

1.

Niezależnie od przepisów art. 2 ust. 2, Państwa Członkowskie mogą uznać, że

odmienne traktowanie ze względu na wiek nie stanowi dyskryminacji, jeżeli w ramach
prawa krajowego zostanie to obiektywnie i racjonalnie uzasadnione zgodnym z
przepisami celem, w szczególności celami polityki zatrudnienia, rynku pracy i
kształcenia zawodowego, i jeżeli środki mające służyć realizacji tego celu są właściwe i
konieczne.

Takie odmienne traktowanie może polegać między innymi na:

a)

wprowadzeniu specjalnych warunków dostępu do zatrudnienia i kształcenia
zawodowego, zatrudnienia i pracy, włącznie z warunkami zwalniania i
wynagradzania, dla ludzi młodych, pracowników starszych i osób mających na
utrzymaniu inne osoby, w celu wspierania ich integracji zawodowej lub
zapewnienia im ochrony;

b)

określeniu warunków dolnej granicy wieku, doświadczenia zawodowego lub stażu
pracy, wymaganego do zatrudnienia lub niektórych korzyści związanych z
zatrudnieniem;

c)

określenia górnej granicy wieku przy rekrutacji, z uwzględnieniem wykształcenia
wymaganego na danym stanowisku lub potrzeby racjonalnego okresu zatrudnienia
przed przejściem na emeryturę.

2.

Niezależnie od przepisów art. 2 ust. 2, Państwa Członkowskie mogą uznać, że nie

stanowi dyskryminacji ze względu na wiek ustalanie, dla systemów zabezpieczenia
społecznego pracowników, wieku przyznania lub nabycia praw do świadczeń
emerytalnych lub inwalidzkich, włącznie z wyznaczaniem, w ramach tych systemów,
różnych granic wieku dla pracowników lub grup bądź kategorii pracowników i
wykorzystania, w ramach tych systemów, kryteriów wieku do obliczania wysokości
świadczeń, pod warunkiem, że nie stanowi to dyskryminacji ze względu na płeć.

Artykuł 7

Działanie pozytywne

1. W celu zapewnienia całkowitej równości w życiu zawodowym, zasada równości
traktowania nie stanowi przeszkody dla utrzymywania lub przyjmowania przez Państwo
Członkowskie szczególnych środków mających zapobiegać lub wyrównywać
niedogodności, u podstaw których leży jedna z przyczyn określonych w art. 1.

2.

W odniesieniu do osób niepełnosprawnych, zasada równego traktowania nie

stanowi przeszkody dla prawa Państw Członkowskich do utrzymywania lub
przyjmowania przepisów dotyczących ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w miejscu

pracy, ani środków mających na celu stworzenie lub utrzymanie przepisów bądź ułatwień
w celu ochrony lub wspierania integracji w środowisku pracy.

Artykuł 8

Wymagania minimalne

1.

Państwa Członkowskie mogą przyjmować lub utrzymywać przepisy bardziej

korzystne w celu ochrony zasady równego traktowania od przepisów ustanowionych w
niniejszej dyrektywie.

2. Stosowanie niniejszej dyrektywy nie może być w żadnym wypadku powodem
obniżenia poziomu ochrony przed dyskryminacją, który już zapewnia Państwo
Członkowskie w zakresie regulowanym niniejszą dyrektywą.

ROZDZIAŁ II

ŚRODKI ODWOŁAWCZE ORAZ STOSOWANIE PRAWA

Artykuł 9

Ochrona praw

1.

Państwa Członkowskie zapewnią, aby procedury sądowe i / lub administracyjne

oraz, w przypadku gdy uznają to za właściwe, procedury pojednawcze, których celem jest
doprowadzenie do stosowania zobowiązań wynikających z niniejszej dyrektywy, były
dostępne dla wszystkich osób, które uważają się za pokrzywdzone w związku z
naruszeniem wobec nich zasady równego traktowania, nawet po zakończeniu związku,
w którym przypuszczalnie miała miejsce dyskryminacja.

2.

Państwa Członkowskie zapewnią, aby stowarzyszenia, organizacje lub osoby

prawne, które mają, zgodnie z przewidzianymi prawem krajowym kryteriami,
uzasadniony interes w zapewnieniu aby przestrzegane były postanowienia niniejszej
dyrektywy, mogły wszczynać, na rzecz osoby występującej z powództwem lub ją
wspierając, za jej zgodą, postępowania sądowe i / lub procedury administracyjne
przewidziane w celu spowodowania stosowania niniejszej dyrektywy.

3. Przepisy ust. 1 i 2 nie naruszają przepisów krajowych dotyczących terminów
składania odwołań w odniesieniu do zasady równego traktowania.

Artykuł10

Ciężar dowodu

1. Zgodnie z ich krajowymi systemami sądowymi, Państwa Członkowskie podejmują
niezbędne środki dla zapewnienia, aby strona pozwana musiała udowodnić, że nie
wystąpiło pogwałcenie zasady równego traktowania, w przypadku gdy osoby, które
uważają się za pokrzywdzone w związku nie przestrzeganiem wobec nich zasady
równego traktowania, ustalą przed sądem lub innym właściwym organem fakty, które
nasuwają przypuszczenie o zaistnieniu bezpośredniej i pośredniej dyskryminacji.

2. Ust. 1 nie stanowi przeszkody dla ustanawiania przez Państwa Członkowskie zasad
dowodowych korzystniejszych dla strony skarżącej.

3.

Ust. 1 nie ma zastosowania do postępowań karnych.

4. Przepisy ust. 1, 2 i 3 stosuje się również do każdej procedury sądowej wszczętej
zgodnie z art. 9 ust. 2.

5.

Państwa Członkowskie nie mogą stosować przepisu ust. 1 do procedur sądowych,

w których ustalenie okoliczności faktycznych sprawy należy do sądu lub właściwego
organu.

Artykuł 11

Ochrona przed retorsjami

Państwa Członkowskie wprowadzają do swoich krajowych systemów prawnych środki
niezbędne do ochrony pracowników przed wszelkimi zwolnieniami lub nieprzychylnym
traktowaniem przez pracodawcę, będącymi reakcją na skargę złożoną w
przedsiębiorstwie lub na uruchomienie procedury sądowej mającej na celu
doprowadzenie do przestrzegania zasady równego traktowania.

Artykuł 12

Upowszechnianie informacji

Państwa Członkowskie zapewnią, że przepisy przyjmowane zgodnie z niniejszą
dyrektywą, jak również przepisy, które już obowiązują w tej materii, udostępniane będą
zainteresowanym osobom z wykorzystaniem wszelkich właściwych środków, na
przykład w miejscu pracy, na całym ich terytorium.

Artykuł 13

Dialog społeczny

1. Zgodnie ze swoją tradycją i krajową praktyką Państwa Członkowskie podejmują
odpowiednie środki wspierające dialog między przedstawicielami pracodawców i
pracowników w celu promowania równego traktowania, włącznie ze sprawowaniem
nadzoru w miejscu pracy, poprzez zbiorowe układy pracy, kodeksy postępowania oraz
badanie lub wymianę doświadczeń i dobrych praktyk.

2. W poszanowaniu swoich tradycji i krajowej praktyki, Państwa Członkowskie
zachęcają przedstawicieli pracodawców i pracowników, nie naruszając ich autonomii, do
zawierania, na właściwym poziomie, umów ustanawiających zasady niedyskryminacji w
zakresie określonym w art. 3, który wchodzi w zakres rokowań zbiorowych. Umowy
takie powinny być zgodne z minimalnymi wymaganiami przewidzianymi w niniejszej
dyrektywie oraz przepisami krajowymi będącymi ich transpozycją.

Artykuł 14

Dialog z organizacjami pozarządowymi

Państwa Członkowskie wspierają dialog z właściwymi organizacjami pozarządowymi,
które mają, zgodnie z praktyką i prawem krajowym, uzasadniony interes w przyczynianiu
się do walki z dyskryminacją z przyczyn wymienionych w Art. 1, w celu promowania
zasady równego traktowania.

ROZDZIAŁ III

PRZEPISY SZCZEGÓLNE

Artykuł 15

Irlandia Północna

1.

Aby uporać się z problemem mniejszej liczby przedstawicieli jednej z głównych

wspólnot religijnych w służbach policyjnych Irlandii Północnej, odmienne traktowanie
przy rekrutacji do tych służb, również personelu wsparcia, nie stanowi dyskryminacji, o
ile w wyraźny sposób zezwalają na to przepisy krajowe.

2. Dla utrzymania równowagi w możliwościach zatrudniania nauczycieli w Irlandii
Północnej, wspierając przy tym przełamywanie podziałów historycznych między
zamieszkałymi tam głównymi wspólnotami religijnymi, przepisy niniejszej dyrektywy
dotyczące religii lub przekonań nie mają zastosowania do rekrutacji nauczycieli do szkół
w Irlandii Północnej, chyba że w wyraźny sposób zezwalają na to przepisy krajowe.

ROZDZIAŁ IV

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 16

Zgodność

Państwa Członkowskie podejmują niezbędne działania, aby:

a)

zniesione zostały przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne sprzeczne z
zasadą równego traktowania;

b)

przepisy sprzeczne z zasadą równego traktowania zawarte w umowach lub
układach zbiorowych, regulaminach wewnętrznych przedsiębiorstw, jak również w
statutach regulujących wykonywanie wolnych zawodów oraz w statutach
organizacji pracowników i pracodawców, zostały uznane za nieważne lub zostały
zmienione.

Artykuł 17

Sankcje

Państwa Członkowskie ustanowią zasady stosowania sankcji obowiązujących wobec
naruszeń przepisów krajowych przyjętych zgodnie z niniejszą dyrektywą i podejmą
wszelkie niezbędne działania dla zapewnienia ich stosowania. Sankcje, które mogą
określać wypłacenie odszkodowania ofierze, muszą być skuteczne, proporcjonalne i
dolegliwe. Najpóźniej do dnia 2 grudnia 2003 r. Państwa Członkowskie poinformują
o tych przepisach Komisję, jak również poinformują niezwłocznie o wszystkich ich
kolejnych zmianach.

Artykuł 18

Wprowadzenie w życie

Państwa Członkowskie do dnia 2 grudnia 2003 r. przyjmą przepisy ustawowe,
wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy lub mogą
powierzyć przedstawicielom pracodawców i pracowników, na ich wspólny wniosek,
wprowadzenie w życie niniejszej dyrektywy, w zakresie przepisów dotyczących
zbiorowych układów pracy. W takich wypadkach Państwa Członkowskie zapewnią do
dnia 2 grudnia 2003 r., aby przedstawiciele pracodawców i pracowników wprowadzili w
drodze umowy niezbędne środki, przy czym podejmą wszelkie niezbędne działania
gwarantujące przedstawicielom pracodawców i pracowników w każdym czasie
osiągnięcie wyników określonych w niniejszej dyrektywie. Państwa niezwłocznie
powiadamiają o tym Komisję.

W celu uwzględnienia szczególnych warunków, Państwa Członkowskie mogą, o ile
zaistnieje taka potrzeba, dysponować dodatkowym terminem trzech lat licząc od dnia 2
grudnia 2003 r., to znaczy w sumie sześć lat na wprowadzenie w życie przepisów
niniejszej dyrektywy dotyczących dyskryminacji ze względu na wiek i
niepełnosprawność. W tym wypadku niezwłocznie powiadamiają o tym Komisję. Każde
Państwo Członkowskie, które korzysta z dodatkowego terminu, przedstawia Komisji
corocznie raport na temat kroków, jakie podjęło w celu uporania się z dyskryminacją ze
względu na wiek i niepełnosprawność oraz postępu we wprowadzeniu w życie
dyrektywy. Komisja przedstawia roczny raport Radzie.

Jeżeli Państwa Członkowskie przyjmą te środki, powinny one zawierać odniesienie do
niniejszej dyrektywy lub powinno towarzyszyć im powołanie się na tę dyrektywę przy
ich urzędowej publikacji. Metody dokonywania takiego odniesienia określane są przez
Państwa Członkowskie.

Artykuł 19

RAPORT

1. Do dnia 2 grudnia 2005 r. i następnie raz na pięć lat, Państwa Członkowskie
przekażą Komisji wszelkie informacje niezbędne do sporządzenia przez Komisję,
przeznaczonego dla Parlamentu Europejskiego i Rady, raportu dotyczącego stosowania
niniejszej dyrektywy.

2.

Raport Komisji uwzględniać będzie odpowiednio opinię przedstawicieli

pracodawców i pracowników oraz zainteresowanych organizacji pozarządowych.

Zgodnie z zasadą zintegrowanego osiągania równości szans kobiet i mężczyzn, w
raporcie tym zawarta będzie, między innymi, ocena wpływu podjętych działań na
mężczyzn i kobiety. W świetle uzyskanych informacji w raporcie tym zawarte będą, o ile
zaistnieje taka potrzeba, propozycje zmian i aktualizacji niniejszej dyrektywy.

Artykuł 20

Wejście w życie

Niniejsza dyrektywa wchodzi w życie z dniem jej opublikowaniu w Dzienniku

Urzędowym Wspólnot Europejskich.

Artykuł 21

Adresaci

Niniejsza dyrektywa skierowana jest do Państw Członkowskich.

Sporządzono w Brukseli, dnia 27 listopada 2000 r.

W imieniu Rady

E. GUIGOU

Przewodnicząca