OCHRONA ODGROMOWA

Ochrona przed zagrożeniem piorunowym

w strefach zagrożonych pożarem

Andrzej Sowa

Podstawowym zadaniem instalacji piorunochronnej jest ochrona obiektu przed zagrożeniami wy-
stępującymi podczas bezpośredniego wyładowania piorunowego. W takim przypadku przepływ
prądu piorunowego jest szczególnie niebezpieczny w obiekcie zawierającym materiały lub urządze-
nia palne. Przepływ prądu piorunowego może spowodować:
• erozję termiczną metalu w miejscu jego bezpośredniego kontaktu z kanałem piorunowym (miejsce

wpływania prądu piorunowego ),

• nagrzewanie się przewodów pod wpływem przepływającego przez nie prądu piorunowego,
• zapłon materiałów palnych w bezpośrednim sąsiedztwie kanału piorunowego lub przeskoku iskrowego,
• przeskoki iskrowe w miejscach występowania materiałów lub urządzeń palnych.
Ryzyko pożaru zależy od prawdopodobieństwa wystąpienia powyższych zagrożeń w miejscach wystą-
pienia materiałów lub urządzeń palnych.

Zagrożenie stwarzane przez prąd piorunowy

Ocena zagrożeń stwarzanych przez przepływ prądu piorunowego wymaga określenia kształtów prą-
dów piorunowych pierwszego oraz kolejnych wyładowań doziemnych. Zalecane przez normy
ochrony odgromowej [4, 6] wartości podstawowych parametrów charakteryzujących kształty prą-
dów piorunowych zestawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Wartości podstawowych parametrów charakteryzujących prąd piorunowy wyładowania
doziemnego [6]

Wartości podstawowych parametrów charakteryzujących prąd piorunowy

Składowa
wyładowania

Poziom
ochrony

Wartość

szczytowa

Stromość

narastania

kA/

µs

Kształt

Całkowity

ładunek

C **

Ładunek

impulsowy

C *

Energia

właściwa

kJ/

Ω

I 200kA 20

300 100 10

000

II 150kA 15

225 75 5

600

Pierwsza
składowa

II i IV

100kA

10

10/350

150 50 2

500

I 50kA 200

-- --- ---

II 37,5kA 150

--

---

---

Kolejne
składowe

III i IV

25kA

100

0,25/100

-- --- ---

I 400A --

200 -- --

II 300A --

150 --

--

Długotrwała
składowa
prądu

III i IV

200A

--

Czas

trwania

0,5 s

100 -- --

* - Ponieważ zasadnicza część całkowitego ładunku jest zawarta w pierwszym udarze to uznaje się, że
podane wartości zawierają ładunek wszystkich udarów krótkotrwałych,
** - Ładunek całkowity - suma ładunku krótkotrwałego i ładunku składowej długotrwałej prądu.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

2

Przebiegi czasowe prądów pierwszego i kolejnych wyładowań doziemnych przedstawiona na rys. 1 i 2.

a)

b)

Rys. 1. Przebieg czasowy prądu pierwszego wyładowania piorunowego w kanale: a) cały przebieg,

b) przebieg czoła ( prąd wymagany dla I poziomu ochrony odgromowej[6])

a)

b)

Rys. 2. Przebieg czasowy prądu kolejnego wyładowania piorunowego w kanale: a) - cały przebieg,

b) - przebieg czoła ( prąd wymagany dla I poziomu ochrony odgromowej [6])

W wielokrotnym doziemnym wyładowaniu piorunowym występuje również składowa długotrwała,
którą można scharakteryzować czasem trwania T

L

na poziomie 10% wartości maksymalnej oraz ła-

dunkiem całkowitym Q

L

(rys. 3.).

Rys. 3. Przebieg czasowy długotrwałej składowej prądu piorunowego [6]

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

3

W przypadku klasycznej instalacji piorunochronnej przepływ prądów o przedstawionych kształtach
może spowodować zarówno rozgrzanie przewodu, jak i wytopione z niego krople metalu.
Określając kryteria opadania kropel wytopionego metalu z przewodu przyjęto [9, 10], że wystąpie-
nie tego zjawiska wymaga ubytku połowy masy przewodu na długości równej jego średnicy.

Krytyczną wartość ładunku wymaganą do wytopienia takiej ilości metalu określa równanie:

e

w

K

r

Q

3

⋅

=

π

gdzie: K

e

– współczynnik erozji, r - promień przewodu.

Uwzględniając, wartości ładunków przenoszonych przez prąd piorunowy można określić średnice
przewodów, w których na skutek erozji termicznej może wystąpić zagrożenie stwarzane przez opa-
dające krople metalu. Przykładowe wyniki obliczeń dla przewodów stalowych, aluminiowych i
miedzianych zestawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Krytyczne wartości ładunku dla przewodów wykonanych z różnych materiałów

Ładunek Q (As)

Średnica przewodu

Stal Miedz

Aluminium

5 mm

32,72

18,11

9,82

6 mm

56,64

31,29

16,96

7 mm

89,79

49,70

26,93

8 mm

134,04 74,19 40,21

9 mm

190,85

105,63 57,25

10 mm

261,79

144,90 78,53

11 mm

348,45

192,87

104,53

Obliczone wartości należy porównać z wartościami ładunku impulsowego, jaki jest zalecany przy
tworzeniu urządzenia piorunochronnego zapewniającego wybrany poziom ochrony odgromowej. W
przypadku wybrania I poziomu ochrony uniknięcie spadania kropel wytopionego metalu wymaga
zastosowania przewodów, dla których krytyczne wartości ładunku są większe od 100As (obszar za-
cieniony na tabeli 2.).
Wzrost temperatury przewodu o

ϑ

∆

pod wpływem przepływającego prądu piorunowego można

wyznaczyć z zależności [7, 10]:

)

1

(exp

1

2

−

⋅

⋅

⋅

⋅

=

∆

w

c

S

R

W

γ

ρ

α

α

ϑ

gdzie :

ρ

- rezystywność metalu (

Ω⋅m),

γ

- gęstość metalu (kg

⋅m

-3

),

c

w

– ciepło właściwe (J

⋅ kg

-1

⋅ K

-1

),

α

- współczynnik temperaturowy (K

-1

),

S

2

– przekrój przewodu (m

2

).

Przybliżone wartości współczynników występujących w powyższym równaniu dla różnych mate-
riałów zestawiono w tabeli 3.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

4

Tabela 3. Wartości współczynników występujących w równaniu określającym

ϑ

∆

Materiał

Współczynnik

Aluminium Stal

miękka Miedz

Stal

nierdzewna

)

(

3

m

kg

γ

2 700

7 700

8 920

8 10

3

)

(

K

kg

J

c

w

⋅

908 469 385 500

)

( m

Ω

ρ

29 10

-9

120

10

-9

17,8

10

-9

0,7

10

-9

)

/

1

( K

α

4,0 10

-3

6,5

10

-3

3,92

10

-3

0,8

10

-3

)

(

0

C

v

s

658

1 530

1080

1 500

)

(

kg

J

C

s

397

⋅10

3

272 10

3

209

⋅10

3

--

Wykorzystując przedstawione wartości można określić przyrost temperatury różnorodnych przewo-
dów o różnych średnicach przy przepływie prądu piorunowego o kształcie 10/350

µs i wartościach

szczytowych uzależnionych od przyjętego poziomu ochrony odgromowej. Do oceny przyrostu tem-
peratury przewodu, jaki nastąpi przy przepływie prądu piorunowego o wartościach uzależnionych
od wybranego poziomu ochrony, można wykorzystać dane zestawione w tabeli 4.

Tabela 4.

Przyrost temperatury przewodów przy przepływie prądu piorunowego w zależności od

ich średnicy materiału, z którego są wykonane oraz przyjętego poziomu ochrony odgro-
mowej [7]

Aluminium Stal

miękka Miedz

Stal

nierdzewna

Przyjęty poziom ochrony

przekrój

w

mm

2

III+IV II I

III+IV

II I

III+IV

II I III+IV

II I

4

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

10 564 *

*

*

*

* 169

542 *

*

*

*

16 146

454

* 1120 *

* 56

143

309 *

*

*

25 52

132

283

211

913

* 22 51 98 940 *

*

50 12 28

52

37

96

211

5

12

22

190 460

940

100 3 7

12

9

20

37

1

3

5

45 100

190

* - wzrost temperatury powoduje eksplozję lub stopienie przewodu.

Erozja termiczna blachy

Głównym czynnikiem prowadzącym do wzrostu temperatury w miejscu stykowym jest energia
związana z ładunkiem wyładowania i z przyelektrodowym spadkiem napięcia:

e

U

Q

W

⋅

=

[J]

gdzie:
Q – ładunek wyładowania [As],

U

e

– przyelektrodowy spadek napięcia [V].

Osiągnięcie temperatury stanowiącej próg topliwości metalu świadczy o zapoczątkowanej jego ero-
zji. Temperatura topnienia jest różna dla różnych metali, zatem przepływ prądu wywołuje różne skutki

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

5

w różnych metalach. Do obliczeń objętości metalu wytopionego przez przepływający prąd piorunowy
można wykorzystać zależność []:

(

)

s

u

s

w

c

c

W

V

+

−

⋅

⋅

=

ϑ

ϑ

γ

1

[m

3

]

gdzie:
W – energia [J],

γ

– gęstość metalu [kg/m

3

].

c

w

– ciepło właściwe [J/kg

⋅K],

c

s

– ciepło topnienia [J/kg],

ϑ

s

– temperatura topnienia [

°C],

ϑ

u

– temperatura otoczenia [

°C].

Wartości poszczególnych współczynników dla wyżej wymienionych metali znajdują się w tab. 3.
Przykładowe wyniki obliczeń objętości wytopionego metalu V wykonanych dla Q = 100 As oraz
dla dwóch wartości przyelektrodowego spadku napięcia (dla U

e

=13 V i dla U

e

= 30 V) zestawiono

w tabeli 5.

Tabela 5.

Wyniki obliczeń objętości wytopionego metalu przez ładunek Q = 100 As

Metal

U

e

[V]

W [J]

V [cm

3

]

13 1300 0,49

Aluminium

30 3000 1,14

13 1300 0,17

Stal

30 3000 0,40

13 1300 0,24

Miedź

30 3000 0,56

W prowadzonych obliczeniach przyjęto temperaturę otoczenia

ϑ

u

równą 20

°C.

Po wyznaczeniu objętości wytopionego metalu można wyznaczyć przybliżone wymiary otworów
„wypalonych” w blachach o różnej grubości. Dla uproszczenia można przyjąć, że wypalony otwór
ma kształt walca (rys. 4.) i wykorzystać prosty wzór:

d

r

V

⋅

⋅

=

2

π

d - grubość blachy,
2r - średnica „wytopionego” otworu.

2 r

d

Rys. 4.

Wycinek blachy z wypalonym otworem

Przykładowe wartości średnice otworów wytopionych w blachach o różnych grubościach i z róż-
nych materiałów przedstawiono na rys. 5.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

0,03

0,04

0,05

0,06

0,07

0,08

0,09

0,1

grubość blachy [cm]

śr

ed

ni

ca

w

ypal

oneg

o o

tw

or

u

[c

m

]

Aluminium

Stal

Miedź

Rys. 5.

Zależność średnicy wypalonego otworu od grubości blach aluminiowych, stalowych lub

miedzianych dla U

e

= 30 V i Q = 150 As

Wykorzystując wyniki dostępnych badań laboratoryjnych można porównać rzeczywiste wymiary
otworów powstałych przy przepływie prądów o określonym ładunku z wynikami obliczeń (tabela
10). W prowadzonych obliczeniach przyjęto U

e

= 13 V, gdyż można założyć, że optymalna wartość

przyelektrodowego spadku napięcia wynosi około 12-15 V.
Przykładowe fotografie otworów wytopionych w blachach wykonanych z różnych materiałów
przedstawiono na rys. 6 i 7.

Rys. 6.

Otwór wypalony w blasze aluminiowej o grubości 0,05 cm w wyniku działania prądu o war-

tości I = 200 A przez czas t = 350 ms (Q = I

⋅

t = 70 As) [15]

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

7

a)

b)

Rys. 7.

Otwór wypalony w blasze o grubości 0,05 cm a) miedzianej w wyniku działania prądu o

wartości I = 200 A przez czas t = 180 ms (Q = I

⋅

t = 36 As, b) stalowej w wyniku działania

prądu o wartości I = 200 A przez czas t = 100 ms (Q = I

⋅

t = 20 As)[15]

Porównanie średnic wyznaczonych praktycznie i obliczonych przy pomocy przedstawionych zależ-
ności wykazuje dużą zbieżność (tabeli 6).

Tabela 6.

Porównanie obliczeń teoretycznych z rzeczywistością

Metal

Przybliżona średnica

wypalonego otworu

[cm]

Obliczona średnica

wypalonego otworu

[cm]

Aluminium

2,20

2,94

Stal 0,75 0,87

Miedź 1,10 1,43

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

8

Występujące różnice mogą być spowodowane niezbyt dokładnym określeniem średnic wytopio-
nych otworów otrzymanych podczas badań laboratoryjnych (odczyt ze zdjęć) oraz wynikać z zało-
żeń przyjętych w rozważaniach teoretycznych.

Ochrona dachów z pokryciem wykonanym z materiałów łatwozapalnych

W obiektach budowlanych jako zwody należy wykorzystać elementy przewodzące naturalne lub
przewody sztuczne.

W przypadku dachów wykonanych z materiału łatwo zapalnego ochroną przed

zagrożeniem piorunowym zapewniają zwody poziome podwyższone, zwody nieizolowane pionowe
lub poziome wysokie nieizolowane.
Najmniejsze wymiary materiałów stosowanych jako zwody zestawiono w tabeli 7.
Tabela 7.

Najmniejsze wymiary elementów stosowanych jako zwody

Materiały (wymiary znamionowe w mm)

Rodzaj wyrobu

Norma

stal ocynkowana

aluminium

miedź

Drut 6

10

6

Taśma

20

× 3

20

× 4

20

× 3

Linka

PN-86/E-05003/01

7

× 2,5

-

7

×3

bez wyszczególnienia

PN-IEC 61024-1.

50 mm

2

70

mm

2

35 mm

2

Zwody powinny być mocowane w sposób trwały. Odległość zwodu od pokrycia dachowego palne-
go nie może być mniejsza od 40 cm. Wymiary oka siatki w obiektach zagrożonych pożarem nie
mogą być większe niż 15

×15m. Dopuszcza się zwiększenie jednego boku sieci, jednak nie więcej

niż o 3m, przy jednoczesnym zmniejszeniu drugiego boku o ten sam wymiar. Powyższy wymiar
siatki zwodów odpowiada III poziomowi ochrony odgromowej.

Przykładowe rozwiązanie instalacji piorunochronnej na dachu krytym słomą przedstawiono na rys.
8.

Rys. 8.

Zwody podwyższone na dachach krytych słomą lub łatwozapalnym materiałem

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

9

Konieczność stosowania zwodów podwyższonych może również wystąpić w obiektach zabytko-
wych, które wymagają podstawowej ochrony odgromowej. Zgodnie z interpretacją dokonaną przez
Normalizacyjną Komisję Problemową nr 55 [6] konieczność stosowania zwodów podwyższonych
ma uzasadnienie w przypadku strzech ze słomy lub innych materiałów równoważnych pod wzglę-
dem łatwopalności i nie dotyczy drewnianych pokryć dachowych.
Przyjęcie takiej interpretacji powoduje, że na dachach z gontów lub desek drewnianych można sto-
sować zwody niskie ułożone w odległości nie mniejszej niż 2 cm nad powierzchnią dachu lub bez-
pośrednio na nim.
W przypadku drzew w sąsiedztwie obiektów należy zachować minimalna odległość, około 2 m,
pomiędzy gałęziami drzewa (w przypadku bezpośredniego trafienia w drzewo) a dachem z materia-
łu łatwopalnego (rys. 9.).

Rys. 9 I

nstalacja piorunochronna na dachu krytym słomą oraz odstępy izolacyjne od drzew w są-

siedztwie obiektu.

Metalowe pokrycia dachowe

Blachę pokrycia dachowego można i należy wykorzystywać jako zwód poziomy niski pod warun-
kiem, że jej grubość będzie nie mniejsza niż 0,5 mm bez względu na rodzaj materiału pokrycia da-
chowego (wg PN-IEC 61024-1 – tabela 8). Dodatkowo w tabeli 8 zestawiono wartości minimal-
nych grubości blach z różnych materiałów zalecane przez normę PN-86/E-05003/01.
Tabela 8.

Minimalne grubości blach stosowanych do odprowadzenia prądu piorunowego

Minimalne grubości blachy [mm]

Materiały

PN-86/E-05003/01

PN-IEC 61024-1

stal ocynkowana

0,5

stal nierdzewna

-

miedź 0,5
aluminium 1
cynk 0,5
ołów -

0,5

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

10

Uwzględniając powyższe informacje można stwierdzić, że metalowe pokrycia dachowe obiektów
budowlanych należy wykorzystywać do ochrony odgromowej w następujących przypadkach:
• Zapewniona jest trwała ciągłość połączeń pomiędzy poszczególnymi częściami pokrycia da-

chowego.

• Warstwa metalu ma grubość nie mniejszą od wartości podanych w tabeli 8 w przypadku, gdy:

-

nie zachodzi potrzeba zapobieganiu perforacji pokrycia dachowego,

-

pod powierzchnią pokrycia dachowego nie występuje warstwa materiału łatwo palnego.

• Metalowe elementy nie są pokryte materiałem izolacyjnym.
Nie jest uznawane za izolację pokrycie blachy cienką warstwą farby ochronnej, warstwą asfaltu o
grubości do 0,5mm lub warstwą folii o grubości do 1mm.
Jak już wspomniano, pokrycie drewniane dachu powinno być zakwalifikowane do pokryć i podłoży
wykonanych z materiałów trudno zapalnych i metalowe pokrycie dachowe może być ułożone na
pokryciu drewnianym. W przypadku wykorzystywania blach o dopuszczalnych grubościach istnieje
możliwość wytopienia otworów w miejscu wpływania prądu piorunowego. Wytopione krople meta-
lu lub nawet podwyższona jego temperatura mogą stanowić duże zagrożenie, jeśli bezpośrednio pod
blacha znajdują się materiały palne. W takim przypadku może również zaistnieć konieczność sto-
sowania zwodów podwyższonych.

Przewody odprowadzające

Podobnie jak w przypadku zwodów, jako przewody odprowadzające należy wykorzystać elementy
przewodzące naturalne lub przewody sztuczne. W tabeli 9 przedstawiono wymagane odległości po-
między przewodami odprowadzającymi, przewodami a ścianami obiektu oraz samymi wspornika-
mi.
Tablica 9.

Odległości przewodów odprowadzających od ścian obiektów budowlanych

Minimalna odległość od ściany budynku

Ściana

PN-86/E-05003/01

PN- IEC 61024-1

materiał palny

40 cm

1,5m

Podłoże z
materiałów
łatwo
zapalnych

nie mniejsza niż 40 cm od ściany

10 cm

1,0m

Podłoże z
materiału
łatwo
zapalnego

na ścianie* lub 10 cm od ściany**

* - wzrost temperatury przewodu odprowadzającego przy przepływie prądu piorunowego nie jest groźny dla materiału ściany,
** - temperatura przewodu przekracza wartości dopuszczalne dla palnego materiału ściany.

Jeśli zachodzi konieczność prowadzenia przewodów w odległości mniejszej niż 40 cm należy za-
stosować przewody o przekroju nie mniejszym niż 100 mm

2

. pomaczania przewodów powinny być

spawane lub zgrzewane.
W przypadku dachów blaszanych prąd piorunowy powinien być odprowadzony do ziemi przy po-
mocy przewodów odprowadzających połączonych z blachą. Przykład takiego połączenia przedsta-
wia rys. 10.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

11

Rys. 10.

Odprowadzanie prądu piorunowe z metalowego pokrycia dachowego

Uziomy

W obiektach zagrożonych pożarem wypadkowa wartość rezystancji uziemienia (mierzona most-
kiem do pomiaru uziemień lub metodą techniczną) powinna być możliwie najmniejsza i nie prze-
kraczać wartości podanych w tabeli 10.

Tabela 10.

Najwyższe dopuszczalne wartości wypadkowej rezystancji uziemienia obiektów zagro-

żonych pożarem lub wybuchem [

Ω

] (zgodnie z[])

Rodzaj uziomów

Grunt podmokły, ba-
gienny, próchniczny,
torfiasty, gliniasty

Wszystkie pośred-
nie rodzaje grun-
tów

Grunty kamie-
niste i skaliste

Uziomy poziome, pionowe i mieszane oraz
stopy fundamentowe

10

20

40

Uziomy otokowe oraz ławy fundamentowe

15

30

50

Tworząc układ uziomowy należy ograniczać występowanie różnic potencjałów pomiędzy poszcze-
gólnymi elementami uziomu. Spełnienie tego warunku wymaga tworzenia układu symetrycznego, o
trwałych i pewnych połączeniach pomiędzy poszczególnymi elementów uziomu.
Do celów ochrony odgromowej i przepięciowej należy w pierwszej kolejności wykorzystać uziomy na-
turalne obiektu. Przy budowie nowych obiektów zalecane jest wykorzystywanie uziomów funda-
mentowych. Połączenia uziomów naturalnych z przewodami uziemiającymi powinny być wykonane w
sposób trwały za pomocą spawania lub zgrzewania. Jeśli wykonanie takich połączeń jest niemożliwe
lub utrudnione dopuszczalne jest wykorzystanie obejm lub uchwytów mających zacisk lub zaciski za-
bezpieczone przed rozluźnieniem się.
W przypadkach obiektów, w których nie ma możliwości wykorzystania uziomów naturalnych lub ich
wykorzystanie jest niecelowe, należy stosować uziomy sztuczne. Uziomy sztuczne należy wykonywać
z materiałów zestawionych w tabeli 11.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

12

Tabela 11.

Najmniejsze wymiary elementów stosowanych na uziomy

Materiały (wymiary znamionowe w mm)

PN-86/E-05003/01 [mm]

PN- IEC 61024-1

Rodzaj wyrobu

stal bez pokrycia

stal ocynkowana

miedz

stal

miedz

Druty 8,0

6,0

6,0

Taśmy 20x4

20x3

20x3

Rury 20/2,9

15/2,75

---

Kształtowniki o gru-
bości ścianki

5,0 4,0

---

80 mm

2

50 mm

2

Uziomy sztuczne należy wykonywać jako uziomy poziome otokowe, promieniowe lub pionowe. Zale-
cane jest stosowanie uziomów otokowych.

Wewnętrzna ochrona odgromowa

W przypadku ochrony obiektów zagrożonych pożarem podstawowym zadaniem ochrony wewnętrznej
jest zapobieganie przeskokom iskrowym pod wpływem bezpośredniego lub pośredniego (za pomocą
pola elektromagnetycznego) oddziaływaniu prądu piorunowego. Podstawowym sposobem ochrony
przed przeskokami iskrowymi jest zachowanie odpowiednich odstępów izolacyjnych lub ich zwieranie.
W obiektach o konstrukcji stalowej lub żelbetowej znacznie częściej stosowana ekwipotencjalizacja
wykorzystująca połączenia wyrównawcze bezpośrednie lub ochronnikowe.
Połączeniami wyrównawczymi bezpośrednimi należy objąć wszystkie urządzenia metalowe znajdujące
się wewnątrz obiektów i wprowadzane do nich.

Badania urządzeń piorunochronnych

W przypadku ochrony w obiektach zagrożonych pożarem nadal obowiązują zalecenia zawarte w nor-
mach serii PN-../E-05003/03. Zakres badań wymaganych przez te normy zestawiono w tabeli 12.

Wnioski

Instalacje piorunochronne powinny zapewnić pewną i niezawodną ochronę obiektów budowlanych
przed działaniem prądu piorunowego. Spełnienie takich warunków jest szczególne ważne w obiek-
tach zagrożonych pożarem. Ułatwieniem dla projektantów i wykonawców są zalecenia zawarte
normach. Ich spełnienie powinno ułatwić stworzenie pewnej i niezawodnej ochrony. Należy za-
uważyć, że poprawne zaprojektowanie instalacji odgromowej wymaga dokładnego przeanalizowa-
nia występujących zagrożeń oraz wybrania właściwych rozwiązań i powinno być wykonywane
przez specjalistów.

LITERATURA

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 kwietnia 2004 r. zmieniające rozporządzenie w

sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie – Dz.
U. Nr 109, poz.1156.

2. PN-86/E-05003/01: Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Wymagania ogólne.
3. PN-89/E-05003/03 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona
4. PN-IEC 61024-1:2001, Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne (oraz Po-

prawka PN-IEC 61024-1:2001/Ap1:2002).

5. PN-IEC 61024-1-2:2002,Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Zasady ogólne. Prze-

wodnik B – Projektowanie, montaż, konserwacja i sprawdzanie urządzeń piorunochronnych.

A. Sowa Ochrona przed zagrożeniem piorunowym w strefach zagrożonych pożarem

13

Tabela 12.

Zakres badań urządzeń piorunochronnych w przypadku ochrony obostrzonej.

Badania częściowe wykonywane podczas budowy obiektu

1. Sprawdzenie elementów urządzenia piorunochronnego, zgodności ich rozmieszczenia oraz

sprawdzenia wymiarów i rodzajów połączeń elementów sztucznych.

2. Sprawdzenie

ciągłości połączeń za pomocą omomierza lub mostka do pomiarów rezystancji w

układzie połączeń zwód – przewód uziemiający.

3. Sprawdzenie

połączeń wewnętrznych słupów wsporczych na poziomie ziemi.

Badania odbiorcze

1. Oględziny.

2. Sprawdzenie

ciągłości i prawidłowości połączeń.

3. Pomiar rezystancji uziemienia.

4. Sprawdzenie

prawidłowości montażu bezpieczników ogniowych

Badania okresowe

1. Przeprowadzanie – raz w roku przed okresem burzowym (nie później niż do 30 kwietnia).

2. Zakres

badań okresowych:

a) Sprawdzenie ciągłości połączeń części nadziemnej za pomocą omomierza lub mostka

do pomiarów rezystancji w układzie połączeń zwód – przewód uziemiający.

b) Pomiar rezystancji uziemienia – zalecane jest zastosowanie mostka udarowego. Jeśli

pomiar wykonywany jest metodą techniczną należy odłączyć od mierzonego uziomu
wszelkie masy metalowe.

c) Sprawdzenie uziomu po ich odkopaniu wykonywane co 5 lat (jeśli wyniki pomiarów z

punktu b są pozytywne). Należy wykonać nowy uziom, jeśli stopień skorodowania prze-
kracza 40% przekroju.

d) Sprawdzenie stanu technicznego bezpieczników ogniowych.

6. PN-IEC 61312-1:2001, Ochrona przed piorunowym impulsem elektromagnetycznym. Zasady

ogólne.

7. PN-EN 62305-1:2006, Ochrona odgromowa – Część 1. Wymagania ogólne.
8. Interpretacja postanowień norm PN-86/E-05003/01 i PN-86/E-05003/02 dokonana przez NKP

nr 55 w dniu 17.12.1997 r.

9. Flisowski Z.: Trendy rozwojowe ochrony odgromowej budowli. Część 1. Wyładowania pioru-

nowe jako źródło zagrożenia. Warszawa 1986.

10. Hasse P., Wiesinger J.: Handbuch für Blitzschutz und Erdung. Richard Pflaum Verlag GmbH

& Co. KG, Munchen 1998

11. Kiefer G.: VDE 0100 und die Praxis. Wegweise für Anfänger und Profis. VDE-Verlag GMBH.

Berlin und Offenbach 1997.

12. Kopecky V.: EMV, Blitz- und Überspannungsschutz von A bis Z. Sicher planen, prüfen und er-

richten. Huthing

&Pflaum, 2001.

13. Sowa A.: Kompleksowa ochrona odgromowa i przepięciowa. Biblioteka COSiW SEP Warsza-

wa 2005.

14. Szpor St. :Ochrona odgromowa. Tom 3. Piorunochrony. WNT 1978.,
15. Materiały informacyjne firmy DEHN