Olej nie tylko w silniku

Wielu kierowców zapomina o tym, że w ich autach poza olejem silnikowym znajdują się
również inne płyny wymagające wymiany

W większości samochodów olej w silniku wymienia się po prostu przy okazji każdego
rutynowego przeglądu. Łatwo więc o tym pamiętać. Gorzej z olejami znajdującymi się w
innych podzespołach - w skrzyni biegów, tylnym moście czy przekładni kierowniczej.
Wymagają one wymiany stosunkowo rzadko, zwykle raz na kilka lat lub co kilkadziesiąt
tysięcy kilometrów, a nawet rzadziej. Taka częstotliwość może uśpić czujność! Tym bardziej
że producenci samochodów coraz częściej twierdzą, że olej fabrycznie zalany do przekładni
powinien wystarczyć na całe "życie" auta.
Przekładnie potrzebują świeżego oleju
Stosując się do tych zaleceń, warto jednak pamiętać, że wytwórcom aut wcale nie zależy na
tym, aby to "życie" trwało szczególnie długo. Po prostu wolą zarabiać, sprzedając nowe
samochody, a nie materiały eksploatacyjne do nich. O ile
w przypadku oleju silnikowego zaniedbania mszczą się zwykle bardzo szybko, o tyle bez
wymiany oleju w przekładniach auto z pewnością wytrzyma do końca gwarancji, a czasem
nawet kilka lat dłużej. Później jednak koszty napraw lub wymiany przedwcześnie zużytych
elementów potrafią być szokujące. Nowa skrzynia biegów może kosztować od kilku do ponad
20 tysięcy złotych. Pompy wspomagania czy tylne mosty też należą do bardzo drogich
podzespołów. Czytając zalecenia eksploatacyjne, należy uważać na teksty napisane drobnym
drukiem. Często informacji o tym, że w aucie nie trzeba nigdy wymieniać olejów w
przekładniach, towarzyszy mały dopisek, iż zalecenie to dotyczy "normalnych warunków
eksploatacji". Tymczasem jazdę np. w polskich miastach należy traktować jako eksploatację
w warunkach ciężkich. I jeszcze jedna ciekawostka - producenci aut twierdzą, że oleje
wystarczają "dożywotnio". Tymczasem sami wytwórcy olejów określają trwałość produktów
(zwykle) na 5 lat. Czyżby samochody miały starczać nam na tak krótko?

SKRZYNIA BIEGÓW

Większość nowoczesnych samochodów wyposażonych w manualne skrzynie biegów wymaga
stosowania olejów klasy jakościowej GL-4 lub GL-5. Nie można ich jednak używać
"w ciemno", bo niektórzy producenci zalecają nawet do manualnych skrzyń biegów oleje typu
ATF (Automatic Transmission Fluid - płyn do przekładni automatycznych) lub nawet zwykłe
oleje silnikowe. W takim przypadku, jeśli nieświadomy mechanik zastosuje klasyczny olej
przekładniowy, np. 80W-90 GL-5, to albo nie będzie można sprawnie zmieniać biegów, albo
dojdzie do uszkodzenia skrzyni. W przypadku "automatów" ryzyko awarii w razie wlania
niewłaściwego oleju (lub nieodpowiedniej jego ilości) jest znacznie większe, koszty pomyłki
zresztą też!

WSPOMAGANIE

Nie ma jednego, uniwersalnego oleju do układów wspomagania! W zależności od modelu
auta stosowane są oleje przekładniowe typu ATF, specjalne syntetyczne, mineralne do
układów hydraulicznych lub - w niektórych autach - oleje typu LHM, takie jak np. do
zawieszenia hydraulicznego w klasycznych Citroënach.

MOSTY NAPĘDOWE
O konieczności "zaglądania" do tylnego mostu kierowcy przypominają sobie zwykle dopiero

wtedy, kiedy zaczyna hałasować. Kontrola poziomu oleju oraz - w razie potrzeby - również
jego wymiana, to warunek długiej pracy przekładni. We współczesnych autach zwykle stosuje
się oleje 75W-90 lub 80W-90, klasy jakościowej GL-5. Największą ostrożność należy
zachować w przypadku aut wyposażonych w tzw. szperę. Mosty z takim rozwiązaniem
wymagają najczęściej olejów syntetycznych ze specjalnym oznaczeniem LS (Limited Slip -
ograniczony poślizg). Zastosowanie innych olejów grozi uszkodzeniem mechanizmów
przekładni, a doraźnie - pogorszonymi właściwościami jezdnymi samochodu.

Zbyt mało albo za stary
Poza starymi, zużytymi olejami częstą przyczyną awarii przekładni w samochodach jest zbyt
niski poziom oleju. Ubytki bardzo łatwo przegapić, gdyż przez długi czas nie powodują
żadnych objawów poza plamami pod samochodem. Najwcześniej reagują nowoczesne,
automatyczne skrzynie biegów - o za niskim poziomie oleju zostaniemy poinformowani przez
zapalającą się kontrolkę. W przypadku skrzyń manualnych problem uda się zauważyć w
zasadzie dopiero wtedy, kiedy jest już zbyt późno. Najczęstsze objawy to głośna,
grzechocząca praca przekładni (uszkodzone łożyska, wyrobione koła zębate), wypadanie
biegów lub problemy ze zmianą przełożenia (uszkodzone synchronizatory). W takiej sytuacji
samo dolanie oleju już nie pomoże. Skrzynię należy rozebrać i naprawić. Eksperymenty z
innymi "cudownymi" olejami, które mają "zregenerować" zużytą przekładnię, pomagają
zwykle na krótko, a potem skrzynia nadaje się już tylko do wymiany. Uwaga! W
przekładniach większości aut znajduje się bardzo mało oleju. Z reguły jest to od ok. 1 do 3
litrów. Wystarczy niewielka nieszczelność, np. uszkodzone uszczelniacze przy półosiach, by
w ciągu kilku miesięcy eksploatacji z przekładni wypłynęła niemal cała zawartość. To bardzo
groźne, bo większość skrzyń jest tak skonstruowana, że do prawidłowej pracy niezbędna jest
zalecana ilość oleju. W wielu skrzyniach automatycznych już ubytek rzędu 100 ml (pół
szklanki) może być przyczyną kłopotów.

Oleje nie są wieczne
- Od wielu lat zajmuję się naprawą automatycznych skrzyń biegów. Z mojego doświadczenia
wynika, że oleje przekładniowe w większości przypadków wytrzymują bez problemów
pierwsze 70 tys. km eksploatacji, a po tym przebiegu należy je bezwzględnie wymienić.
Później, wraz z posuwającym się zużyciem podzespołów przekładni, okresy między
wymianami warto skrócić. Osobiście zalecam wymianę oleju co 30 tys. km Przy większych
przebiegach między wymianami mogą się pojawić problemy np. z drożnością filtrów, a co za
tym idzie - z ciśnieniem oleju w przekładni automatycznej. Zalecenia producentów aut -
którzy coraz częściej twierdzą, że oleju w przekładniach nie trzeba wymieniać - traktuję z
rezerwą. W wielu przypadkach stosowanie się do nich może się skończyć tym, że krótko po
upływie gwarancji konieczne będą duże naprawy.