Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze

Z kapustą jest problem, bo tą nazwą objęte zostały także gatunki niewiele mające wspólnego z

wyobrażeniem kapusty. Na przykład kapusta karaibska, zwana także kolokazją, to bogata w

skrobię bulwa z obszarów podzwrotnikowych wymagająca pieczenia lub gotowania, bo w ten

sposób usuwa się z niej szkodliwe dla zdrowia kryształy szczawianu wapnia.

Rośnie w Australii, Afryce i obu Amerykach, u nas uprawiana rzadko jako roślina ozdobna w

szklarniach. Pochodząca z Etiopii kapusta abisyńska, czyli modrak abisyński, przypomina

rzepak i podobny do niego olej się z niej wydobywa. Kapustę palmową, znaną także pod

nazwą serca palmowego, otrzymuje się ze specjalnie spreparowanego stożka wzrostu palmy.

Zamieszanie powiększa się i przez to, że choć nasza medycyna ludowa z właściwości

leczniczych tej jarzyny korzysta wszechstronnie, w polskich podręcznikach ziołolecznictwa jej

nie ma. Według klasyfikacji Tatiany Lizgunowej, rosyjskiej badaczki właściwości leczniczych

roślin, do rodzaju kapusta (Brassica L.) należy osiem gatunków: kapusta głowiasta, brukselska,

jarmuż, kapusta pekińska i chińska, kalafior i kalarepa.

Uprawiać zaczęto najpierw – bo w IV wieku przed Chrystusem – formy liściowe, z których

powstała później kapusta głowiasta. Starymi gatunkami są również kalafior i kalarepa, które

zaczęto uprawiać w środkowej lub wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Do

młodszych należą kapusta włoska, pekińska, chińska, brukselka i jarmuż. Włoska ma liście

pomarszczone, zwinięte w główkę mniej zbitą od głowiastej i o nieco wyższych od niej

wartościach odżywczych;  pekińska ma liście zbite w mniej lub bardziej wydłużoną główkę i

więcej białka od poprzednich, a chińska  luźną główkę z pomarszczonych, jasnozielonych liści o

grubych ogonkach. Brukselska – główki wielkości orzecha włoskiego tworzące się w

pachwinach liści – powstała w wyniku mutacji pączkowej dokonanej w 1785 r. w Belgii i stąd jej

nazwa. Jarmuż nie zwija się w główkę, a liście ma tak bogato pomarszczone, że doskonale

nadaje się do dekoracji. Ale nie tylko, bo obok brukselki i kalafiora ma najwięcej witaminy C.

Najbardziej powszechnie uprawiana jest kapusta głowiasta biała i trochę mniej – czerwona.  Za

roślinę leczniczą uważana jest od najdawniejszych czasów, o czym są wzmianki w dziełach

Katona, Dioskura, Pliniusza i Galena. Starożytni rzymscy lekarze leczyli kapustą choroby płuc,

wątroby, stawów oraz wrzody i uważali ją za środek przeciw zamroczeniu alkoholowemu.

Rosyjskie lecznictwo ludowe zalecało kapustę w przypadkach zaburzeń trawienia, chorób

wątroby i śledziony, stanów zapalnych skóry, egzem, oparzeń, stłuczeń, ran i wrzodów oraz na

kaca. Liście ugotowane w mleku i zmieszane z otrębami przykładano do chorych miejsc przy

1 / 3

Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze

skazie limfatycznej i mokrej egzemie. Hindusi robią z niej różne wyciągi. 

Wartości leczących ma wiele, zawiera bowiem witaminę U, działającą przeciwwrzodowo, toteż

sok ze świeżej kapusty jest świetnym środkiem gojącym przy owrzodzeniach żołądka i

dwunastnicy. Stosowany jest także przy nieżycie żołądka z niedokwasnością, przy chorobach

dróg oddechowych i strun głosowych, zapaleniach pęcherzyka żółciowego, cukrzycy,

niestrawności, kurczowym i wrzodziejącym zapaleniu okrężnicy oraz atonii jelit. W Związku

Radzieckim wyprodukowano nawet suchy sok z kapusty, preparat otrzymywany w suszarni

rozpyłowej.

Sok z kapusty kiszonej zaleca się przy schorzeniach sercowo-naczyniowych, bo zawarte w nim

sole potasu wzmagają wydalanie płynów z organizmu i poprawiają pracę serca. Pomaga też w

schorzeniach żołądkowo-jelitowych oraz jako środek wpływający dodatnio na pałeczkę

okrężnicy. Sok ten znamy jako napój witaminowy i ogólnie wzmacniający, poprawiający apetyt i

trawienie przy chorobach wątroby, śledziony, pęcherzyka żółciowego, zaparciach i żylakach

odbytu. Rozcieńczony z wodą jest dobry do płukania jamy ustnej i gardła, działa też

wzmacniająco w przypadku rozpulchnienia dziąseł. Osłodzony – przy kaszlu i chrypce, z

miodem – przy zapaleniu dróg oddechowych.

Okłady ze świeżej, zmiażdżonej kapusty pomagają na wszelkiego rodzaju gorące obrzęki, toteż

są dobre tak przy zapaleniach stawów, jak i przy zwichnięciach. Ropiejące rany, oparzenia,

mokre egzemy leczy się miazgą z liści kapusty połączoną z białkiem jajek, gdyż fitocydy

kapusty działają bakteriobójczo. Zabijają też gronkowce złociste, a nawet prątki gruźlicy.

Europa Zachodnia nie znała kiszonej kapusty i teraz ją dopiero odkrywa. W dużej mierze dzięki

nam, czego dowodem jest zaczynająca się moda na bigos. Wśród jaroszy zaś furorę robi 

kiszona kapusta zasmażana z grzybami.

Wiesława Kwiatkowska

 

2 / 3

Kapusta. Rodzaje i właściwości lecznicze

 

3 / 3