Lata 1926-35:

Przewrót Majowy:
Początek akcji Piłsudskiego: Przygotowania zwolenników Piłsudskiego do zamachu stanu trwały od

jesieni 1925r. Sam marszałek n ie tylko pragnął wład zy, ale widział pogarszanie się sytuacji Po lski - zagro żenia
zewnętrzne i zajadłe walki międ zy partiami. Sąd ził, że należy wprowad zić rządy znaczenie bardziej
scentralizowane. Przygotowania weszły w fazę końcowa wiosna 1926r, w mo mencie kruszenia się koalicji.
Minister spraw wo jskowych gen. Żeligowski wydał polecenie zgro mad zenia na 10.05 specjalnie dobranych
oddziałó w na poligonie w Rembertowie pod pozorem ćwiczeń. W nocy z 10/11.05 Żeligowski oddał dowództwo
nad zgrupowaniem zebrany m w Rembertowie Piłsudskiemu. 12.05 zgrupowanie to podjęło marsz na Warszawę i
przy po mocy pułków z Garwolina, Pu łtuska o oraz Ciechanowa opanował dworzec wschodni. Inne grupy
sprzyjające Piłsudskiemu zdobyły g mach MSW. Prezydent Wojciechowski udał się na most Poniatowskiego i
spotkał się w 4 oczy z Piłsudskim. Rząd nie ugiął się pod zamachowcami.

Przebieg działań: wiec zore m oddzia ły Piłsudskiego przystąpiły do ataku na most Kierbedzia, a po jego

zdobyciu zajęły p lac Zamkowy, krako wskie przemieście. Wład ze schroniły się do belwederu. Wojskami
wiernymi p rezydentowi i rządowi dowodził gen. Jó zef Malczewski, a obroną gen. Ro zwadowski. Piłsudskiego
poparł inspektor armii w Wilnie gen. Ryd z-Śmig ły.

Rezygnacja konstytucyjnych władz: 14.05 położen ie wo jsk rządowych stało się beznadziejne. Prezydent

i rząd wycofali się do Wilanowa, a następnie zaniechali oporu. Ustępujący prezydent przekazał swe uprawnien ia
marszałkowi Sejmu. W ten sposób Rataj po raz drugi został pełn iącym obowiązki głowy państwa. Ponieważ
Piłsudski nie zamierzał obejmo wać wład zy w pełni dyktatorskiej, u znał konstytucyjne uprawnienia Zataja. Z
kolei marszałek Sejmu oświadczy ł, że nowy rząd powstanie po rozmo wie z Piłsudskim. Rataj nakazał też
zaniechanie d ziałań zbro jnych wysłanniko m wojsk wiernych obalonym wład zo m. Walki zostały zakończone
15.05.1926. Zginęło 215 żołn ierzy i 164 osoby cywile; rannych zostało 900osób. Taka była cena jaką
społeczeństwo zapłaciło za pragnienie Piłsudskiego, by zwiększyć dyscyplinę w państwie. Po zwycięstwie
marszałek wysuną hasła pojednania i współdziałania w budowie państwowości/.

Nowy rząd i prezydent: Misję utworzen ia nowego rządu powierzono Bartlo wi, związanemu z

Piłsudskim. W nowy m gabinecie nie znalazł się ani jeden dotychczasowy minister. 31.05.1926 Zgro mad zenie
Narodowe dokonało wyboru nowej gło wy państwa. Lewica wysunęła kandydaturę Piłsudskiego, Piłsudskiego
endecja- Adolfa Banińskiego. Endecja głosowała z Piłsudskim, „Piast” pozostawił posło m wolny wybór.
Piłsudski został głową państwa i jego przewrót został zalegalizowany. Piłsudski wyboru nie przyjął, tłu macząc
się ograniczeniami konstytucji marcowej. 1.06 Zg ro madzanie Narodowe zebrało się ponownie. Marszałek
zaproponował na swe miejsce prof. I. Mościckiego i on tez został trzecim prezydentem RP.

Nowy system rządów:

Nowela sierpniowa: Piłsudski nie zdecydował się rozwiązać parla mentu sądząc ze dotychc zasowy,

upokorzony przez przewrót, mo że być bardziej skłonny do posłuszeństwa. Stało się jednak inaczej. 16.06.1926
nowy rząd przed łoży ł Sejmo wi projekt noweli konstytucyjnej przewidujący nadanie prezydentowi prawa
rozwiązy wania sejmu i senatu, wydawania dekretów na mocy pełno mocnictw sejmowych. 2.08.1926 sejm
uchwalił ustawę zmieniająca konstytucję. Wraz z nowelą sierpniową sejm upoważn ił też prezydenta do
wydawania rozporządzeń mocą ustaw do końca 1927r.

Dalsze k rok i sanacji: rząd u zyskał w ten sposób s wobodę realizo wania da lszych planów sanacji c zy li

uzdrowienia państwa. 6.08. 1926 prezydent wydał dekret o organizacji najwyższych wład z wojskowych.
Powołano instytucję Generalnego Inspektoratu Sił Zbrojnych, która nie była odpowied zialna przed Sejmem an i
rządem, podlegała tylko prezydentowi. W czasie wojny generalny inspektor stać się miał automatyczn ie wodzem
naczelny m.

Otaczanie prawicy: podczas debaty dotyczącej budżetu prawica i centru m i mn iejszości uchwa liły

votum nieufności wobec dwóch min istrów. Zdy misjowano rząd, poczy m powołano go ponownie i ponownie
zdy misjonowano. 2.10.1926 na czele nowego rządy stanął Piłsudski obejmując Ministerstwo Spraw
Wojskowych.

Metody rządzenia: B. Mied ziński (PSL „Wyzwolenie”) i J. Moraczewski (PPS) wnosili do obozu

rząd zącego tradycję socjalistyczną. Dezorientacja w poszczególnych partiach i sukcesy polityczne sanacji
powodowały, że parlament był systematycznie odsuwany od wpływu na rządy. Z chwilą uchwalenia budżetu w
marcu 1927 sejm stawał się niepotrzebny rządowi i sesję zamkn ięto. Piłsudskiemu łatwiej było rządzić za
pomocą dekretów prezydenckich. Sejm został rozwiązany 28.09.1927 w związku z zakończeniem jego kadencji.

Opozycja: 4.12.1926 Kie rownictwo endeckie powo łało do życia obóz wie lkie j polski , organizac ję

nawiązującą do zasad faszyzmu włoskiego i łączącą d ziałania oficjalne z konspiracyjnymi. Na czele wielkiej
rady owp staną Dmowski. Ko muniści poparli początkowo p rzewrót majowy licząc na zyski polityczne, jednak
już po miesiącu stwierdzili że był to przewrót „faszystowski”. Przemianowana w 1925r na KPP partia pro-
radziecka n ie miała większego znaczenia.

Sejm drugiej kade ncji:

Powstanie BBWR: po wygaśnięciu pierwszej kadencji sejmu na jesieni 1927r nowe wybory rozp isano

na ma rzec 1928. Sanacja przed wyborami wycofała swoich głównych przedstawicie li ze stronnictw sejmowych
powołała do życia Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem ze Sławkiem na czele. W wyniku energ icznej akcji
politycznej do BBW R przystąpiły ró żnorodne organizacje oraz grupy polityczne. Blo k był kierowany przez
Piłsudskiego

Wybory 1928: odbyły się 4.03.1928. W re zultac ie wyborów BBW R stał się na jwię kszą frakc ja

parlamentarną. Posiadał jednak n iespełna 1/3 g łosów. Na lewicy najsiln iejsza partia była PPS. Sanacja n ie
zdobyła planowanej prze wagi, większość sejmie stanowiły ugrupowania opozycyjne do BBWR.

W nowym Sejmie: 27.031928 Piłsudski otwiera jąc obrady sejmu usłyszał „Prec z z faszystowskim

rządem Piłsudskiego”. Po zamknięciu sesji ustąpił gabinet Piłsudskiego za szefem rządu ponownie zo stał Bartel.
1.07 Piłsudski zwy myślał w wywiadzie posłów. Nazwę endecji zmieniono na Stronnictwo Narodowe. 14.04
1929 w zawiązku ze zły m stanem zdrowia Piłsudskiego powołano nowy gabinet ze płk. Świtalsim na czele.
Gabinet został zmilitary zowany, gabinet późn iej zyskał miano rządem pułkown ikó w. 31.10.1929 Daszyński nie
pozwolił na otwarcie obrad sejmu. Prezydent Mościki odroczy ł sesję o 30 dni. Gdy sejm zebrał się ostatecznie
5.12, PPS postawiła wniosek o votum n ieufności dla rządu. Świtalski ogłosił dymis ję gabinetu. 29.12.1929
Bartel utworzył nowy gabinet w który m zabrakło najbardziej krytykowanych min istrów rządu pułko wników.
25.08 Piłsudski ponownie stanął na czele rządu. 29.08 prezydent Mościki rozwiązał sejm i senat zapowiadając
nowe wybory.

Wybor y brzeskie:

Aresztowanie posłów opozycji: Po rozwiązan iu parlamentu stronnictwa Centrolewu zawiązały

9.09.1930 blok wyborczy pod nazwą Związek Obrony Prawa i Wolności Ludu. Wład ze tej samej nocy
aresztowały 19 posłów opozycyjnych z PPS, PSL „Wyzwolen ie”, Stronnictwa chłopskiego, PSL „Piast” w tym
Witosa. Aresztowania dokonano bez nakazów pod zarzutem wywo łania zamieszek, przewieziono ich do
twierd zy w Brześciu nad Bug iem. Kilka dn i później p rzewieziono tam ró wnież przy wódcę chadecji Korfantego.

Wybory rok u 1930r: Ka mpania p rzed wyborcza odbywała się w wa runkach unie możliwia jących

swobodną grę polityczną. Minister Sławoj-Składko wski polecił starostom by doprowadzili do triu mfu :idei
Marszałka Piłsudskiego”. Próbowano rozbijać partie opozycyjne. Na kresach BBWR przedstawiono jako
gwaranta polskości. W wyborach 16.11.1930 . Według oficjalnych wynikó w BBWR uzyskało 55%. Stronnictwo
narodowe 14% . W senacie BBWR uzyskało większość.

Początek dyktatury: po wyborach Piłsudski zrezygnował ze stanowiska premiera i oddał je Sławkowi.

Jego rząd był całkowicie zdo minowany przez pułko wników. Zapowied zią polityki twardej ręki było mianowan ie
Czesława Michało wskiego, organizatora przed wyborczych aresztowań, min istrem sprawiedliwości. 9.12.1930
nastąpiło otwarcie parlamentu. Prezydent Mościki zapowiedział ze głó wnym celem będzie uchwalenie
konstytucji.

Umac nianie dyktatur y:

Obóz rządzący i opozycja po wyborach: wybory 1930 rozpoczęły okres w który m przewaga sanacji w

sejmie zmn iejs zyła zakres konfliktów międ zy najwy ższy m organem przedstawicielskim a rządem. Gab inet
Walezego Sławka sprawował władzę p rzez pół roku a 27.05.1931 nowy m premierem został Aleksander Prystor.
Zróżn icowanej wewnętrzn ie sanacji ton nadawał Piłsudski, Sławek, Prystor i Mied ziński. W ładza ewoluowała w
stronę rządów autorytarnych. Opozycja została zepchnięta do roli obserwatora poczynań sanacji. 15.03.1931
przedstawiciele PSL „Piast”, PSL „wy zwo lenie”, i stronnictwa chłopskiego utworzyli jednolite stronnictwo
ludowe na jego czele stanął Witos.

Proces brzesk i: 26.10.1931 rozpoc zął się w Warszawie proces przy wódców opozycji aresztowanych w

1930 na ławie oskarżonych zasiadło 6 członków PPS, 5 ludowców. A kt oskarżen ia zarzucał im usiło wanie
usunięcia rządu siłą. Skazano ich na wiezienie.

Nowe ustawodawstwo sanacyjne: sanacja dysponując wię kszością głosów przepro wadził wie le zmian

ustawodawczych. Ustawa z dnia 1932 ograniczała swobodę organizowania zebrań publicznych. Zmieniono
ustawę o stowarzyszeniach i ustawę samorządową. Ograniczono autonomię uniwersyt etów. Ograniczono
wolność adwokatury.

Ponowny wybór Mościckiego: w maju 1933 upłynęła sied mioletnia kadencja prezydenta Mościckiego.

Zgromad zenie Narodowe 8.05.1933 ponownie wybrano Mościckiego na prezydenta. Nie miał on
kontrkandydatów. Po reelekcji Mościskiego nowym premierem 10.05.1933 został J. Jędrzejwicz, kolejny rząd
sformuło wany 15.05.1934 przez L.Ko zło wskiego nie p rzyniósł więks zych zmian personalnych.

Na prawicy: w kwietniu 1934 doszło do zasadniczego podziału w endecki Zwią zku M łodych

narodowców. narodowców jego rezu ltacie powstał ONR z Mosdrofem i Rossmanem na czele.

Konstytucja k wietniowa:

Uchwalenie k onstytucji: Cele m głó wny m sanacji c zyli obozu rządzącego była zmiana konstytucji.

26.01.1934 ko misja konstytucyjna przedło żyła sejmowi g łówne tezy nowej ustawy zasadniczej. Opozycja
zamiast je odrzucić wyszła z Sali i d zięki temu obecna na posiedzeniu pozarządowa większość uchwaliła tezy
jako pro jekt konstytucji. 23.04.1935 prezydent Mościki zło żył swój podpis pod sygnowanym wcześniej przez
Piłsudskiego tekście konstytucji.

Założenia konstytucji kwietniowej: pierwsze 10 artyku łów odnosiło się do nadrzędności państwa.

Społeczeństwo miało kształtować swe losy w ramach państwa. Obowiązująca dotąd zasadę suwerenności narodu
zastąpiono zatem charakterystyczną dla obozu sanacji ideologię państwową. Prezydent skupiał w swoim ręku
jednolita i nie podzielną wład zę państwową. Jego wyboru miano dokonywać co 7 Lat w głosowaniu
powszechnym spośród 2 kandydatów, jednego zgłaszano przez Zgro mad zenie Elektorów, drugi zaś mianowany
był przez ustępującego prezydenta. Prezydent mógł mianować szefa rządu, odwo ływać i zwoływać sejm i senat,
był zwierzchnikiem sił zbrojnych, zawierał i ratyfikował u mo wy międzynarodowe. Sejm miał pochodzić ze
powszechnych, równych, tajnych i bezpośrednich wyborów, przy czy m czynne prawo wyborcze było od 24 lat a
bierne od 30lat. Nowa konstytucja za kończyła proces przebudowy ustroju państwa demo kratycznego na
autorytarny. Nadrzędna rola państwa i p rezydenta oraz ocena obywateli według wartości wysiłku i usług
upodabniały konstytucje to konstytucji Włoch czy portugalii.