1

Dr Marcin Sienkiewicz

Niepodległe państwo białoruskie a bezpieczeństwo i pozycja

międzynarodowa Polski

1.

Podstawowe tezy polskiej polityki wobec Białorusi

Polskę i Białoruś nie łączy obecnie dwustronny czy wielostronny sojusz polityczno-

militarny. W przeciwieństwie do innych sąsiadów, takich jak Niemcy czy Litwa, Białoruś nie

współtworzy z Polską wspólnej jednostki wojskowej, oddziały obu armii nie służą razem

w żadnej misji wojskowej oraz nie przeprowadzają wspólnych manewrów. Przeciwnie,

sąsiednie kraje dokonały w ostatniej dekadzie XX wieku odmiennych wyborów

strategicznych. Polska stała się członkiem NATO i stara się pogłębić swoje więzi

z najważniejszym krajem tej organizacji – Stanami Zjednoczonymi. Białoruś natomiast

upatruje gwarancji swojego bezpieczeństwa w bliskich stosunkach z Federacją Rosyjską.

Pomimo tych politycznych różnic Białoruś nie jest dla Polski strategicznym rywalem czy

też przeciwnikiem. Wręcz przeciwnie, państwo białoruskie postrzegane jest jako potencjalny

i zarazem pożądany partner dla polskiej polityki wschodniej. W relacjach między obu

sąsiednimi krajami nie ma bowiem fundamentalnych różnic interesów. Otwarte i nie

konfrontacyjne podejście Polski do Białorusi oparte jest na przyjętych po upadku Związku

Sowieckiego tezach:

•

Niedopuszczalne

jest

odtworzenie

Imperium

Sowieckiego

i

ponowne

zwasalizowanie przez Moskwę swoich dawnych republik i państw satelickich;

•

Istnienie niepodległy państw, w tym Białorusi, między Polską a Rosją jako

prężnych podmiotów i uczestników stosunków międzynarodowych, leży

w żywotnym interesie Polski;

2

•

Bezpieczeństwu Polski i regionu sprzyjać będzie przyjęcie przez Białoruś

demokratycznych zasad ustrojowych i wartości społeczeństwa obywatelskiego.

Polityka wobec Białorusi realizowana przez rząd Donalda Tuska opierając się na

powyższych tezach akcentuje m.in. gotowość udzielenia swojemu wschodniemu sąsiadowi

pomocy w jego rozwoju oraz wsparcia dla działań na rzecz poszanowania praw człowieka.

Wyrażane jest także oczekiwanie na większe otwarcie Białorusi na Europę

1

. Przyjęte przez

polski rząd cele średnio - i krótkoterminowe zakładają przede wszystkim:

- utrwalenie politycznej i gospodarczej suwerenności Białorusi,

- zwiększenie ilości kanałów komunikacji i powiązań Białorusi z Europą oraz z instytucjami

gospodarki światowej,

- rozwój społeczeństwa obywatelskiego, w tym niezależnych mediów,

- zagwarantowanie praw mniejszości polskiej na Białorusi oraz swobody funkcjonowania

firm z kapitałem polskim.

Osiąganie tych celów realizowane ma być poprzez dialog ze stroną białoruską. Jakość

tego dialogu strona polska uzależnia jednak od postawy władz białoruskich w zakresie „(…)

liberalizacji sytuacji wewnętrznej oraz od złagodzenia administracyjnych szykan wobec

działaczy mniejszości polskiej na Białorusi. Za podtrzymaniem kontaktów dwustronnych

przemawia również przekonanie, iż izolacja państwa białoruskiego nie leży w interesie

polskim ani nie sprzyja rozwojowi społeczeństwa obywatelskiego na Białorusi”

2

.

Władze polskie często podnoszą kwestię sytemu politycznego panującego na Białorusi,

podkreślając potrzebę zbliżenia go do standardów demokracji zachodnioeuropejskich.

W przekonaniu polskiego prezydenta Lecha Kaczyńskiego ewolucja Republiki Białoruś

w kierunku demokracji liberalnej powinna była odbywać się przede wszystkim w wyniku

wewnętrznych, suwerennych decyzji politycznych. Jakakolwiek interwencja zewnętrzna,

1

Informacja Ministra Spraw Zagranicznych na temat polityki zagranicznej RP w 2008 roku, www.msz.gov.pl

2

Grażyna Bernatowicz, Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych - z upoważnienia

ministra - na interpelację nr 3393 w sprawie polskiej polityki wobec Białorusi, Warszawa, dnia 23 lipca 2008 r.,
www.sejm.gov.pl

3

łamiąca normy prawa międzynarodowego byłaby niedopuszczalna „(…) bo Białoruś jest

niezależnym państwem i musimy to uszanować”

3

.

2. Znaczenie granicy i sąsiedztwa z Białorusią

Rzeczpospolita Polska na długości 418 km graniczy z Republiką Białoruś. Jest to

w całości granica lądowa nie posiadająca oparcia o znaczące przeszkody geomorfologiczne.

Terytorium

Białorusi

liczące

207

tyś

km2

zajmuje

zachodnią

część

Niziny

Wschodnioeuropejskiej, która po stronie polskiej przechodzi płynnie w Nizinę

Ś

rodkowoeuropejską. Białoruś to kraj o krajobrazie w zdecydowanej mierze ukształtowanym

przez ostatnie zlodowacenie. Terytorium charakteryzuje się gęstą siecią rzeczną (główne

rzeki: Dniepr, Prypeć, Niemen, Berezyna, Dźwina) o małym spadku wody spowodowanym

nizinnym ukształtowaniem terenu (70% powierzchni poniżej 200 m n.p.m.). Białoruś leży

w strefie klimatu umiarkowanego, w którym występuje wyraźny podział na cztery pory roku.

W styczniu średnia temperatura kształtuje się w przedziale od -8° do -4°C, a w lipcu

17-19°C. Charakterystyczne dla ziem białoruskich warunki naturalne decydują o ich

otwartości na kierunku wschód-zachód. Obszary nizinne Białorusi wraz polskimi nizinami

tworzą naturalny korytarz, przez który przemieszczały się od stuleci masy wojsk: wojna

Moskwy z Rzeczpospolitą 1654-1655, wyprawa Napoleona na Rosję w 1812 r., zajęcie ziem

białoruskich przez Niemcy w czasie I wojny światowej, wojna polsko-bolszewicka z lat

1919 -1921, niemiecka operacja Barbarossa z 1941 roku, rosyjska kontrofensywa z 1944

roku. Historia konfliktów zbrojnych pokazuje jednocześnie, że ziemie białoruskie, choć łatwo

zajmowane przez różne armie, posiadają pewne walory pozwalające na prowadzenie działań

partyzanckich – asymetrycznych. Liczne i rozległe kompleksy leśne oraz obszary bagienne

(Puszcze: Białowieska, Nalibocka, Różańska, Lipczańska, Grodzieńska, lasy i błota Polesia)

pozwalały w przeszłości na stawianie oporu agresorom i okupantom. Przykładem jest tutaj:

Konfederacja Barska, powstania listopadowe i styczniowe w XIX w, polskie i sowieckie

odziały partyzanckie walczące z Niemcami w latach 1941-1944 oraz walka polskiego

podziemia antykomunistycznego po 1945 r.

4

.

3

Wywiad z Prezydentem RP Lechem Kaczyńskim, Program I Polskiego Radia, audycja „Sygnały Dnia”,

09.02.2006 r.

4

Na terytorium sowieckiej Białorusi najsilniejszy opór zbrojny trwał na terytorium dawnych powiatów lidzkiego

i szczuczyńskiego. Główną rolę odgrywał tam oddział ppor. Anatola Radziwonika "Olecha", który prowadził
kilkunastoosobowy oddział aż do połowy 1949 roku. Ostatnie znane starcie zbrojne miało miejsce w sierpniu

4

Granica między obu państwami nie pokrywa się w pełni z podziałem etnicznym. Na

odcinku południowym ludność białoruska stanowi znaczący procent w rejonie Hajnówki

i Białowieży, natomiast ludność polska na północy zamieszkuje w zwartej masie białoruskie

Grodno z okolicami. Linia graniczna między dwoma państwami: Polską i Białorusią, oddziela

także od siebie kilka organizacji międzynarodowych i związków państw. Odpowiednio od

1999 roku i od 2004 roku granica Rzeczpospolitej z Białorusią jest jednocześnie częścią

wschodniej granicy NATO i Unii Europejskiej, oddzielającą obie organizacje od Wspólnoty

Niepodległych Państw, od Związku Białorusi i Rosji (od 1997 r.), a także od

zorganizowanego przez Rosję sojuszu - Organizacji Układu o Bezpieczeństwie Zbiorowym.

Przez terytorium Polski i Białorusi przebiegają ważne połączenia transportowe,

umożliwiające utrzymywanie wymiany handlowej, kontaktów gospodarczych i społecznych

pomiędzy krajami Europy Zachodniej a Rosją. Są to przede wszystkim rurociągi: Przyjaźń

(płynie przez niego 30% eksportowanej przez Rosję ropy naftowej)

5

i Jamał (płynie przez

niego 20% eksportowanego do Europy Zachodniej rosyjskiego gazu), umożliwiające

zaopatrywanie zachodnioeuropejskich odbiorców (przede wszystkim Niemcy) w rosyjską

ropę i gaz ziemny. Przez terytorium Białorusi dostarczana jest oczywiście, wspomnianymi

wyżej rurociągami, ropa naftowa i gaz ziemny do Polski.

Przez Białoruś przebiegają również dwa ogólnoeuropejskie korytarze transportu

kolejowego: Pierwszy łączący Berlin– Brześć – Mińsk – Moskwę – Niżnij Nowgorod oraz

dwa odgałęzienia Kreckiego korytarza: pierwszy to Kaliningrad/Kłajpeda – Wilno – Mińsk

– Homel – Kijów (Odessa) – Kiszyniów – Bukareszt – Aleksandropulis (Grecja), drugi to

Helsinki – Sankt-Petersburg – Witebsk – Homel – Kijów (Odessa) – Bukareszt. Białoruś

stanowi „geograficzny łącznik” między krajami bałtyckimi, Ukrainą, Polską i Rosją.

3. Geopolityczne znaczenie Białorusi

Z punktu widzenia Polski najważniejszym podmiotem w jej polityce wschodniej jest

i pozostanie Rosja (niezależnie od bieżącej intensywności stosunków). Doświadczenia

historyczne ostatnich 300 lat uczą, że ten „punkt odniesienia” jest generalnie źródłem

problemów dla Polski (co najmniej od II wojny północnej z początku XVIII w.)

6

. Bezpośredni

1953 r., kiedy to w walce z niewielkim oddziałkiem dowodzonym przez Hryncewicza zginęło 4 funkcjonariuszy
NKWD, „Żołnierze wyklęci. Zapomniani Bohaterowie”, www.podziemiezbrojne.blox.pl

5

Rurociągi ropy naftowej, PERN „Przyjaźń” S.A., www.pern.com.pl

6

D. Gawin, Przekleństwo 1709 roku, „Rzeczpospolita”, 16.01.2009 r.

5

kontakt z o wiele silniejszym sąsiadem jest dla Polski niepożądany. Położenie geograficzne

Polski, cechy geomorfologiczne jej terytorium oraz całego regionu Europy Środkowo-

Wschodniej decydują o otwartości naszego kraju na linii wschód-zachód. Powstanie po

rozpadzie Związku Sowieckiego szeregu nowych państw przyczyniło się do osłabienia,

utrzymującej się od początku XVIII w., presji polityczno-militarnej na Polskę z kierunku

wschodniego. Obecnie Rzeczpospolita oddzielona jest od Rosji (poza granicą z Obwodem

Kaliningradzkim) obszarem rozciągającym się pomiędzy Morzem Bałtyckim a Morzem

Czarnym, na który składają się terytoria 6 państw: Litwy, Łotwy, Estonii, Białorusi, Ukrainy,

Mołdowy, o łącznej powierzchni 1.020.000 km2 i ludności liczącej ponad 64 mln. Taki stan

rzeczy na Wschodzie jest dla Warszawy stanem jak najbardziej pożądanym. Z tego względu

w pierwszorzędnym interesie Polski leży utrzymywanie się w tych krajach sił politycznych

stojących na gruncie zachowania podmiotowości prawno-politycznej przez owe państwa.

Równie istotne dla Polski jest intensyfikowanie wszechstronnych stosunków ze swoimi

wschodnimi sąsiadami oraz jednoczesne wspieranie rozwoju i zacieśniania więzi miedzy tymi

krajami, a zachodnimi strukturami (NATO, UE).

Przyciąganie byłych republik sowieckich w orbitę polityki euro-atlantyckiej jest i będzie

ź

ródłem napięć w stosunkach Polski z Rosją. Dodatkowo aktywna polityka wschodnia

prowadzona przez Polskę postrzegana jest przez Moskwę jako przedłużenie polityki

amerykańskiej wobec państw dawnego Związku Sowieckiego

7

. Białoruś związana

politycznie, militarnie i gospodarczo z Rosją stanowi przeciwwagę dla zachodnich wpływów

w Europie Wschodniej. To specyficzne i ważne położenie geopolityczne Białorusi uwypukla

się szczególnie w obliczu uformowanego na przełomie XX i XXI w. porządku politycznego

w Europie Wschodniej. Prorosyjsko nastawiona Białoruś w tym układzie rozdziela znajdujące

się w strukturach euroatlantyckich Litwę, Łotwę i Estonię od skłonnej jeszcze niedawno do

intensywniejszej współpracy z NATO i UE Ukrainy. Jednocześnie białoruskie terytorium,

wypełniające przestrzeń między Litwą a Polską, zdecydowanie powiększa oddalenie Obwodu

Kaliningradzkiego od głównego terytorium Federacji Rosyjskiej. Separacja tej nadbałtyckiej

rosyjskiej enklawy jest jednym z głównych powodów zainteresowania Moskwy Białorusią

i dążenia do utrzymywania z nią jak najściślejszych więzi. Posiadanie przez Rosję

Kaliningradu oraz utrzymywanie bliskich związków z Białorusią, umożliwia Kremlowi

polityczne oddziaływanie na Europę Środkową i region bałtycki. Za przykład takiej

7

Ł. Polinceusz, Europa Środkowa wobec nowej koncepcji polityki zagranicznej Federacji Rosyjskiej, Biuletyn

„OPINIE”, nr 9, listopad 2008 r., s. 2-3.

6

aktywność służyć tu może zapowiedź władz rosyjskich rozmieszczenia na terytorium

Białorusi m.in. mobilnego systemu międzykontynentalnych pocisków balistycznych Topol

w odpowiedzi na elementy tarczy antyrakietowej USA w Czechach i Polsce

8

. Współdziałanie

w zakresie bezpieczeństwa z Białorusią oraz swą militarną aktywność w regionie, Rosja

realizuje m.in. organizując wspólnie z armią białoruską manewry wojskowe. We wrześniu

i październiku 2008 r. na terytorium Białorusi prowadzono ćwiczenia, w których udział

wzięły m.in. rosyjskie jednostki wojsk lądowych, lotnictwa oraz siły obrony powietrznej.

Manewry pod kryptonimem "Stabilność-2008", zorganizowane, bezpośrednio po kryzysie

gruzińskim z sierpnia 2008 r., miały być potwierdzeniem sprawności rosyjskiej armii oraz

prężności sojuszu z Białorusią. Miały być także sygnałem potwierdzającym determinację

Rosji w powstrzymywaniu NATO przed rozszerzeniem o Ukrainę i Gruzję

9

.

4. Znaczenie Białorusi dla bezpieczeństwa energetycznego Polski

Polska i Białoruś są importerami ropy naftowej i gazu ziemnego. W obu przypadkach

głównym dostawcą surowca jest Rosja. Przez terytorium Białorusi do Polski i dalej do

Niemiec biegną dwa wspomniane wyżej połączenia przesyłowe: ropociąg Przyjaźń i gazociąg

Jamał. Oba państwa nie posiadają dostępu do infrastruktury pozwalającej na otrzymywanie

gazu alternatywną drogą od innego dostawcy. W przypadku dostaw ropy naftowej sytuacja

Polski jest lepsza ze względu na posiadany nafto-port i ropociąg Pomorski, natomiast Białoruś

nie rozporządza obecnie żadnymi możliwościami odbioru ropy od innego niż rosyjski

dostawca. Z punktu widzenia Polski ważne jest utrzymanie stabilnego, pewnego tranzytu,

szczególnie gazu, przez Białoruś. Istotne znaczenie Białorusi w zakresie bezpieczeństwa

energetycznego Polski utrzymywać się będzie do czasu zrealizowania planów dywersyfikacji

ź

ródeł i szlaków transportowych ropy i gazu. Polskie wysiłki koncentrują się przede

wszystkim na multilateralnym przedsięwzięciu umożliwiającym dostawy kaspijskiej ropy

w postaci rurociągu Odessa-Brody-Gdańsk. W przypadku gazu ziemnego koncern Polskie

Górnictwo Naftowe i Gazownictwo współuczestniczy w realizacji gazowego połączenia

z państwami skandynawskimi Skanled i Baltic Pipe. Zwiększeniu bezpieczeństwa

energetycznego służyć ma także budowa terminalu gazowego w Świnoujściu.

8

Moskwa postawi rakiety przy polskiej granicy, „Dziennik”, wtorek 23 grudnia 2008 r.

9

Wielkie manewry w Rosji i na Białorusi, 22.09.2008 r., www.kresy.pl

7

W polskich planach dywersyfikacyjnych Białoruś, wraz z Ukrainą i republikami

nadbałtyckimi, traktowana jest jako pożądany partner

10

. Szanse na podjęcie współpracy

energetycznej zwiększają się w wyniku postępowania władz rosyjskich zmierzających do

weryfikacji zasad handlu surowcami z Białorusią i Ukrainą. Realizowana od początku XXI w.

polityka Federacji Rosyjskiej w zakresie eksportu surowców energetycznych zmierza do

osiągnięcia dwóch podstawowych celów:

- dywersyfikacji połączeń transportowych i uzyskanie bezpośredniego połączenia ze

swoimi zachodnioeuropejskimi klientami,

- utrzymanie swej dominującej pozycji w handlu ropą naftową i gazem z byłymi

republikami sowieckimi przy jednoczesnym odejściu od stosowanych wobec nich cen

preferencyjnych na te surowce

11

.

Osiągnięcie przez Rosję powyższych zamierzeń pogorszy znacząco pozycję państw

tranzytowych takich jak Białoruś, Ukraina, a także Polska. Podejmowane przez Rosję w tym

zakresie działania stają się też źródłem konfliktów naftowych i gazowych. W przypadku

Białorusi od początku 2004 roku Rosja zaczyna odchodzić od preferencyjnych dla swego

wschodniego sąsiada cen za gaz, a od 2006 r. cen za ropę naftową. W białoruskie interesy

gospodarcze (tranzyt i przerób rosyjskiej ropy) uderza także systematyczne zwiększanie przez

Moskwę przesyłu ropy naftowej do terminalu w Primorsku kosztem tranzytu rurociągiem

Przyjaźń. 11 stycznia 2007 r. prezydent Władimir Putin wydaje rozporządzenie o rozpoczęciu

przygotowań do budowy rurociągu do Primorska. W konsekwencji tej decyzji tranzyt

rosyjskiej ropy przez terytorium Białorusi zmniejszyć się ma docelowo do 30 mln ton

z obecnych około 80 mln ton

12

. Podważenie tranzytowego znaczenia Białorusi w przesyle

rosyjskiego gazu na Zachód, następuje także w wyniku realizowanego przez Rosję projektu

bałtyckiego połączenia przesyłowego Nord Stream. Polityka rosyjska podważa więc

podstawową gwarancję bezpieczeństwa energetycznego swego zachodniego sąsiada, jakim

jest tranzyt. Działania te wywołują zrozumiałą irytację strony białoruskiej. Realizowana przez

Rosję inwestycja spotkała się z ostrą krytyką prezydenta Białorusi Aleksandra Łukaszenki.

W styczniu 2007 roku (po zakończonym z Rosją sporze naftowym) określił on powstający

10

A. Fandrejewska , B. Drewnowska, Stary Kontynent potrzebuje energetycznej współpracy, „Rzeczpospolita”,

11 września 2008 r.

11

E. Waszkiewicz, Projekt gazociągu Południowy Potok – interesy stron i implikacje dla UE, „Biuletyn”

Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, nr 3(471), 28 stycznia 2008 r.

12

PM Fradkov orders second leg of Baltic Pipeline System – 1,

21.05

2007, RIA Novosti, www.en.rian.ru

8

gazociąg jako „(…) najgłupszy pomysł w historii Rosji (…)”, który nie posiada

ekonomicznego uzasadnienia

13

.

Pogorszenie się warunków współpracy energetycznej z Rosją zmusza władze

białoruskie do szukania alternatywnych sposobów pozyskiwania ropy i gazu. W 2006 roku

narodowy koncern naftowy Bielnieftiechim wyraził zainteresowanie przystąpieniem do

projektu ropociągu Odessa-Brody-Płock. Podczas kijowskiego szczytu energetycznego

w maju 2008 r. przedstawiciele Bielnieftiechimu przedstawili wstępną koncepcję współpracy

zakładającą budowę łącznika między południowym fragmentem ropociągu Przyjaźń,

a północnym odcinkiem ukraińskiej magistrali naftowej. Realizacja tego projektu

umożliwiłaby transport surowca do łotewskiego terminalu naftowego w Ventspils

(niewykorzystywanego od 2002 roku po odcięciu dostaw przez Rosję). Białoruski koncern

deklaruje, że pozyskiwana w przyszłości tą drogą kaspijska ropa przeznaczona będzie na

rynek międzynarodowy, a Białoruś ma spełniać rolę kraju tranzytowego.

Wnioski

Skrajne położenie Polski na rubieżach Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii

Europejskiej rodzi naturalną potrzebę rozszerzania granic tych organizacji, przede wszystkim

na kierunku wschodnim. Optymalnym rozwiązaniem dla Polski byłoby przeorientowanie

polityki zagranicznej przez jej białoruskiego sąsiada. Opowiedzenie się Mińska za ścisłą

współpracą z NATO i EU (a nawet integracją) niewątpliwie poprawiłoby strategiczne

położenie Rzeczpospolitej. Związanie się Białorusi z Zachodem wypełniłoby geograficzną

lukę we wspomnianym wyżej pasie krajów między morzami: Bałtyckim i Czarnym. Jednak

w perspektywie najbliższych lat polskie władze nie przewidują zasadniczego

przewartościowania w białoruskiej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa. Przyjmowany jest

natomiast scenariusz ewolucyjnego, stopniowego otwierania się Mińska na nowych

partnerów

14

. Z punktu widzenia szeroko rozumianego bezpieczeństwa oraz pozycji

międzynarodowej Rzeczpospolitej, polska polityka w relacjach z Białorusią powinna

zajmować przychylną i aktywną postawę wobec:

13

Łukaszenko krytykuje gazociąg, www.gazeta.pl, 15.01.2007 r.

14

P. Żurawski vel Grajewski, Wyspa Białoruś, „Obserwator” Biuletyn Biura Bezpieczeństwa Narodowego, nr 1,

2008 r., s. 78-79.

9

•

podejmowanych

przez

Białoruś

prób

zróżnicowania

swoich

relacji

międzynarodowych (należy dążyć do większego otwarcia Mińska na państwa

ś

rodkowo-europejskie i nadbałtyckie);

•

rozszerzenia współpracy gospodarczej, podjęcia wspólnych inwestycji szczególnie

w sektorze energetycznym

15

;

•

działań zmierzających do zmniejszenia zależności białoruskiej gospodarki od

rosyjskich surowców energetycznych;

•

polityki umacniania pamięci historycznej i świadomości narodowej Białorusinów;

•

podjęcia przez obecną władzę dialogu z opozycja polityczną.

W sposób zasadniczy polskie władze odnosić się natomiast powinny do problemu mniejszości

polskiej na Białorusi. W tym zakresie polskie działania muszą wyrobić w świadomości

administracji białoruskiej jednoznaczne przekonanie, że ze strony polskiej nigdy nie będzie

przyzwolenia na ograniczanie niezależności polskich organizacji mniejszościowych.

Polska będąc członkiem Unii Europejskiej powinna zmierzać także do przyjęcia takiej

koncepcji wspólnej polityki wschodniej, w której w sposób wyraźny zaznaczony zostanie

wielowymiarowy charakter tej polityki. Z punktu widzenia Polski polityka Unii nie powinna

jedynie skupiać się na relacjach z największym państwem tego regionu – Rosją.

Uwzględnianie przez czołowe państwa Unii, takie jak Francja czy Niemcy, jedynie

egoistycznych korzyści płynących ze stosunków z Rosją, niewątpliwie pogarsza

międzynarodowa pozycję Polski. Zdominowanie relacji politycznych i gospodarczych

w Europie przez oś Paryż – Berlin – Moskwa, doprowadzić może bowiem do marginalizacji

i umniejszenia podmiotowości politycznych państw Europy Środkowej i Wschodniej, a w tym

Polski i Białorusi.

15

Współpraca ta może obejmować m.in. polskie inwestycje w energetyce białoruskiej związane z modernizacją

istniejących elektrowni, budowę nowych elektrowni węglowych opartych na nowych czystych i efektywnych
technologiach, połączenie sieci energetycznych.