@mw®

materiałoznawstwo

str. 1

Wg „Budownictwo ogólne – materiały i wyroby budowlane” – tom 1 / 2005 r.

Drewno jako materiał budowlany

Gatunki drewna stosowane w budownictwie

Gatunki iglaste

Sosna pospolita (Pinius silvestris). Biel sosny pospolitej o kolorze jasnożółtym lub

ż

ółtoszarym jest szeroki. Twardziel ma zabarwienie czerwonobrunatne i charakteryzuje się

intensywnym zapachem żywicy. Słoje roczne sosny są wyraźne z szeroką strefą drewna późnego.
Najlepsze właściwości techniczne ma drewno sosny z drzew ściętych w wieku 80-120 lat. W
drzewach starszych drewno jest mniej spoiste. Drewno sosny jest średnio ciężkie, ma dobre
właściwości wytrzymałościowe, a dzięki dużej zawartości żywicy jest stosunkowo trwałe, odporne
na działanie umiarkowanej wilgoci i dobrze zachowuje się pod wodą. Biel daje się dobrze nasycać
impregnatami, podczas gdy twardziel jest praktycznie nieprzesiąkliwa. Drewno sosnowe ma
uniwersalne zastosowanie w budownictwie. Wykonuje się z niego konstrukcje nośne (dachowe,
stropy, ściany, słupy, ramy, kratownice itp.), tarcicę jako surowiec do dalszego przerobu, stolarkę
budowlaną, podłogi, sklejki, okleiny, obłogi i wyroby drewnopochodne. Drewno sosnowe dobrze
przyjmuje farby i lakiery z wyjątkiem miejsc żywicznych.

Świerk (Picea excelsa). Drewno świerka jest słabo żywiczne, ma twardziel białą z żółtym

odcieniem u odmiany białej lub czerwonobiałą u odmiany czerwonej. Ma wyraźne słoje roczne
(odmiany północne i wysokogórskie są wąskosłoiste). Najlepsze właściwości techniczne ma
drewno z drzew ściętych w wieku 80-120 lat. Drewno świerka jest lekkie, miękkie, ma średnie
parametry wytrzymałościowe. Jest łupliwe i „trudne” w obróbce mechanicznej. Przeważnie ma
wiele sęków rozmieszonych w regularnych okółkach oraz pęcherze żywiczne. Drewno świerkowe
jest materiałem trwałym, gdy jest stosowane w miejscach suchych i przewiewnych lub gdy stale
znajduje się pod wodą. Świerk wysokogórski i północny ma lepsze właściwości wytrzymałościowe
i jest trwalszy od świerka nizinnego. Drewno świerkowe nie nadaje się do nasycania ciśnieniowego,
natomiast można go impregnować w kąpielach lub innymi metodami. Nadaje się do malowania i
bejcowania, lecz nie do polerowania. Świerk ma zastosowanie podobne jak sosna, jest jednak
materiałem od niej gorszym.

Jodła (Abies pectinata). Drewno jodły zawiera najmniej żywicy spośród wszystkich drzew

iglastych. Ma twardziel jednolicie białą lub żółtawobiałą różowiejącą ku rdzeniowi, czasem z
odcieniem szarym lub zielonkawo-szarym. Drewno jodły ma kwaśny zapach garbników.
Wzrokowo trudno je odróżnić od świerka. Najlepsze właściwości techniczne ma drewno z drzew
ś

ciętych w wieku ok. 100 lat. Drewno jodłowe ma średnie parametry wytrzymałościowe. Jest

miękkie, łupliwe, ma wiele sęków wypadających z tarcicy, skłonność do pękania i paczenia. Jest
twardsze i trudniejsze w obróbce od świerka, bardzo trwałe w wodzie. Drewno jodłowe ma
zastosowanie w budownictwie wodnym, mostowym i budownictwie ogólnym.

Modrzew (Larix europaea). W przekroju poprzecznym modrzewia wyróżnia się wąski,

ż

ółtawobiały biel, czerwonobrązową twardziel oraz wyraźne słoje roczne z szeroką strefą drewna

późnego. Najlepsze właściwości techniczne ma drewno z drzew ściętych w wieku 100-120 lat.
Drewno modrzewiowe jest ciężkie, żywiczne, twarde i łupliwe. Jest trudne w obróbce i skłonne do
pękania. Ma zapach silnie żywiczny i wyraźny połysk. Drewno modrzewiowe jest najlepszym i
najtrwalszym drewnem budowlanym.

Gatunki liściaste

Dąb (Quercus robur, Quercus petraea). Biel u dębu jest wąski, żółtawobiały, twardziel zaś

ż

ółtobrunatna z odcieniem zielonkawym lub zielonkawo-szarym. Na przekroju poprzecznym

widoczne są jasno połyskujące promienie rdzeniowe, które na przekroju promieniowym przyjmują
postać wysokich błyszczących smug (błyszcz). Najlepsze właściwości techniczne ma drewno z
drzew ściętych w wieku ok. 180 lat. Drewno szerokosłoiste jest twarde, trudne w obróbce, ma dużą
wytrzymałość i odporność na ścieranie. Drewno wąskosłoiste jest miękkie i łatwe w obróbce. Biel

www.lech-bud.org

Str. 2

Rodzaje drewna budowlanego

Data utworzenia 2005-12-20 17:33

Data ostatniego wydruku 2006-06-06 14:29

jest nietrwały i nieużyteczny, gdyż łatwo może być zaatakowany przez owady. Drewno dębowe ma
silny i trwały kwaśny zapach garbników, w wodzie twardnieje i z czasem czernieje, w wyniku
reakcji chemicznych między garbnikami znajdującymi się w drewnie, a związkami żelaza
znajdującymi się w wodzie. Elementy z drewna dębowego łatwo ulegają pękaniu i paczeniu,
dlatego materiał przed użyciem powinien być dobrze wysuszony. Drewno dębowe ma zastosowanie
w budownictwie lądowym i wodnym. Wykonuje się z niego podkłady kolejowe, podwaliny ścian,
stolarkę budowlaną, posadzki, używa się go w szkutnictwie, kołodziejstwie i bednarstwie.

Jesion (Fraximus excelsior). Jesion ma wąski biel i twardziel o jednolitej barwie

cytrynowobiałej u drzew młodych i brunatnożółtej u drzew starszych, wyraźne słoje. Drewno
szerokosłoiste jest ciężkie, twarde, o dużej wytrzymałości, trudne w obróbce, natomiast
wąskosłoiste jest lżejsze, miękkie, o mniejszej wytrzymałości i łatwe w obróbce. Drewno jesionu
jest elastyczne. Świeże drewno pod wpływem parzenia łatwo się wygina, dobrze się poleruje. W
warunkach suchych drewno jesionu jest trwałe, a w zmiennych wilgotnych szybko ulega
zniszczeniu. Stosuje się je do wyrobu stolarki budowlanej, boazerii, robót posadzkarskich itp.

Buk (Fagus silvatica). Drewno buka jest bez-twardzielowe, jasno-zielonkawożółte z

różowym odcieniem, a słoje wyraźne. W drewnie buka często występuje szarobrunatna fałszywa
twardziel. W przekrojach są wyraźnie widoczne błyszczące promienie rdzeniowe. Buki wycina się
w wieku ok. 110 lat. Drewno buka jest ciężkie, łupliwe, o dużej kurczliwości, skłonne do pękania i
paczenia. Trudno je konserwować; jest trwałe w warunkach suchych, także wówczas gdy stale
znajduje się pod wodą. Pod wpływem wilgoci i zmiennych warunków atmosferycznych drewno to
staje się nietrwałe. Trwałość i właściwości mechaniczne buka są lepsze niż dębu. Drewno buka
łatwo ulega zniszczeniu przez owady. Daje się łatwo nasycać pod ciśnieniem. Wykonuje się z niego
stolarkę budowlaną, posadzki, schody i balustrady.

Wiąz (Ulmus campestris, Ulmus montana). Biel wiązu jest jasnożółty, twardziel od jasno-

do ciemnobrunatnej z żółtymi, fioletowymi lub zielonkawymi odcieniami. Naczynia i promienie
rdzeniowe są widoczne gołym okiem. Drewno wiązu jest ciężkie, trudno łupliwe, trudne w obróbce,
trwałe na powietrzu i pod wodą, twarde i charakteryzuje się dobrymi parametrami
wytrzymałościowymi. Dobrze się toczy, trudno poleruje, parzone dobrze – dobrze się wygina. Z
drewna wiązu wykonuje się stolarką budowlaną, boazerię, posadzki.

Olcha (Alnus glutinosa). Drewno olchy jest beztwardzielowe o zabarwieniu

pomarańczowobiałym w stanie świeżym i różowobrunatnym po wysuszeniu. Czasem w drewnie
olchy występuje szaro zabarwiona fałszywa twardziel. Słoje są niewyraźne. Są widoczne liczne
brunatne plamki rdzeniowe. Drewno olchy jest lekkie, miękkie i łupliwe, łatwo się obrabia i
poleruje. Ma przeciętne właściwości mechaniczne. Dzięki dużej zawartości garbników drewno
olchy znajdujące się stale pod wodą jest bardzo trwałe, zaś w zmiennych warunkach
atmosferycznych mało odporne. Łatwo ulega zniszczeniu przez owady. Ma zastosowanie do
produkcji sklejek, płyt pilśniowych, wiórowych itp.

Brzoza (Betula verrucosa, Betula pubescens). Beztwardzielowe drewno brzozy jest białe z

ż

ółtawym lub czerwonym odcieniem. Słoje są niewyraźne. Widoczne są liczne plamki rdzeniowe.

Ma średnią gęstość, jest średnio twarde i łupliwe. Właściwości mechaniczne brzozy są dobre. Jej
trwałość i odporność na grzyby domowe jest mała. Drewno brzozy jest stosowane do produkcji
sklejek, oklein, narzędzi itp.

Grab (Carpinus betulus). Drewno grabu jest beztwardzielowe o zabarwieniu białym z

szarym odcieniem. Czasem występuje szarobrunatna fałszywa twardziel. Słoje są niewyraźne, o
falistym zarysie. Na przekroju poprzecznym są widoczne szerokie promienie rdzeniowe. Drewno
grabu ma dużą gęstość, jest trudno łupliwe, bardzo twarde. Charakteryzuje się korzystnymi
właściwościami mechanicznymi. Jest trudno ścieralne. Stosuje się je na deszczułki posadzkowe i
jako drewno narzędziowe.

@mw®

materiałoznawstwo

str. 3

Wg „Budownictwo ogólne – materiały i wyroby budowlane” – tom 1 / 2005 r.

Materiały drzewne (ogólnie)

Podział drewna budowlanego

Drewno budowlane najogólniej można podzielić na dwie podstawowe grupy: drewno okrągłe i tarcicę
(iglastą i liściastą). Oprócz tych materiałów wyodrębnić należy jeszcze grupę obejmującą wyroby z drewna i
z materiałów drewnopochodnych.

Drewno okrągłe

Z części pnia, po odcięciu wierzchołka, usunięciu kory oraz odcięciu gałęzi i sęków równo z
obwodem drzewa, otrzymuje się drewno okrągłe. W zależności od średnicy i długości drewno
okrągłe dzieli się na następujące sortymenty: grubiznę, dłużyce, kłody, wyrzynki, żerdzie, szczapy i
wałki. Drewno okrągłe ma zastosowanie do wyrobu takich elementów jak: pale słupy, podpory i
belki mostowe, słupy do rusztowań, stemple oraz stanowi surowiec tartaczny.

Ś

rednice drewna okrągłego nie może być mniejsza niż 7 cm. Długość dłużyc z drzew iglastych

wynosi minimum 9 m, z drzew liściastych zaś minimum 6 m. Długość kłód z drzew iglastych wynosi 2,5 ÷
8,9 m, a z drzew liściastych 2,5 ÷ 5,9 m. Długość wyrzynków nie przekracza 2,5 m. Żerdzie mają długość do
6 m, a średnicę 7 ÷ 14 cm.

W przypadku elementów z drewna okrągłego lepiej wykorzystuje się przekrój oraz zachowuje się

części tkanki łyka chroniącej biel przed wpływami atmosferycznymi i zakażeniami. Wadą drewna okrągłego
stosowanego do budowy konstrukcji może być trudniejsze wykonywanie połączeń lub jego zbieżystość. W
belkach złożonych można wyrównać różnice w grubości elementów i uzyskać jednakową wysokość
przekroju przez naprzemianległy układ dłużyc. Wymagania w zakresie wymiarów i jakości drewna
okrągłego są podane w BN-75/9220-01.

Drewno okrągłe przeciera się w tartakach na elementy o różnych wymiarach. Zależnie od kształtów i
wymiarów przekroju poprzecznego uzyskuje się poszczególne rodzaje sortymentów tarcicy, np. deski, bale.

Tarcica

Materiał przetarty z drewna okrągłego nazywa się tarcicą. Przecieranie drewna odbywa się w
tartakach. Drewno zwykłe miękkie lub mniej wartościowe przeciera się na trakach pionowych
jedno- lub wielopiłowych. Cenniejsze rodzaje drewna twardego przeciera się piłami taśmowymi
blokowymi na trakach poziomych. W zależności od sposobu przetarcia, tarcicę dzieli się na grupy,
a w grupach na sortymenty. Drewno okrągłe może być przecierane jednokrotnie – na ostro, lub
dwukrotnie – z pryzmowaniem. Materiał uzyskany z przetarcia na ostro nosi nazwę tarcicy
nieobrzynanej. Przecieranie dwukrotne polega na uformowaniu pryzmy przez odcięcie materiału
bocznego, a następnie na przetarciu pryzmy obróconej o kąt 90º . Materiał uzyskany z przetarcia
dwukrotnego z pryzmowaniem lub z przetarcia na ostro i następnie obrzynania równoległego do osi
wzdłużnej nosi nazwę tarcicy obrzynanej. Materiał przetarty na ostro i następnie obrzynany
nierównolegle do osi wzdłużnej nosi nazwę tarcicy zbieżyście obrzynanej. Jeśli na narożach
przekrojów poprzecznych tarcicy pozostają części obwodu okrąglaka, tzw. obliny lub oflisy, to
materiał drzewny określa się jako obliniasty.

Rys. 1-1. Tarcica: a) nieobrzynana; b) obrzynana.

Podział tarcicy oraz nazwy i określenia są podane w PN-75/D-01001. Sortymenty tarcicy obejmują

deski, bale, łaty, krawędziaki i belki. Podział tarcicy iglastej, wymiary poszczególnych sortymentów oraz
charakterystykę klas jakości wg wad drewna podane są w PN-75/D-96000, a tarcicy liściastej w PN-72/D-
96002. Podział wg długości obejmuje tarcicę: długą (2,4 ÷ 6,3 m) i tarcicę średniej długości (0,9 ÷ 2,3 m).

www.lech-bud.org