1 

Produkcja. Wydajność i pracochłonność 

Pojęcie produkcji. Mierniki produkcji. Jakość produkcji kwk. Czaso-

chłonność. Pracochłonność. Wykres narastania pracochłonności. Wy-

dajność pracy. Wykres zaniku wydajności pracy. Wskaźniki redukcji 

wydajności. 

 

Pojęcie produkcji. 

Pod pojęciem produkcji rozumie się zbiór powiązanych ze sobą- wza-

jemnie uwarunkowanych i tworzących określoną całość- procesów 

pracy. Wytwarzane dobra materialne mogą być  środkami produkcji 

lub środkami konsumpcji w zależności od funkcji spełnianych w pro-

cesach produkcji i spożycia.  

 

2 

Na przykład górnictwo rud wytwarza głównie środki produkcji (kon-

centraty) dla przedsiębiorstw o charakterze przetwórczym. 

 W 

zależności od głównego celu, dla realizacji którego zostało powo-

łane przedsiębiorstwo, można w ramach jego działalności wyróżnić: 

 produkcję podstawową, 
 produkcję pomocniczą, 
 produkcję uboczną, 
 usługi nieprzemysłowe. 

 

Produkcja podstawowa

 jest to ten rodzaj produkcji, który stanowi 

główny cel istnienia danego przedsiębiorstwa. W odniesieniu do przed-

siębiorstwa górniczego będzie to wytwarzanie (wydobywanie) np. kon-

 

3 

centratów rudy określonego rodzaju, jako kopalin podstawowych oraz 

kopalin towarzyszących.  

Do produkcji pomocniczej

 zalicza się wytwarzanie wszystkich tych 

produktów i usług, które spełniają rolę usługową w stosunku do pro-

dukcji podstawowej, lecz jednocześnie bez których wytwarzanie pro-

dukcji podstawowej byłoby znacznie utrudnione lub w ogóle niemożli-

we. 

Produkcja uboczna

 jest to wytwarzanie wyrobów niestanowiących 

elementu składowego produkcji podstawowej i pomocniczej, a będą-

cych wynikiem zagospodarowania występujących w przedsiębiorstwie 

odpadów surowcowych i materiałów zużywanych w procesie podsta-

 

4 

wowym, bądź też mocy produkcyjnych niewykorzystywanych do pro-

dukcji podstawowej lub pomocniczej. 

 

Mierniki produkcji.

 

 Produkcję przedsiębiorstwa przemysłowego można ująć w rozma-

itych miernikach. Dobór tych mierników zależy od celu pomiaru i jest 

niezwykle ważny w ocenie działalności przedsiębiorstwa. Ta sama bo-

wiem wielkość produkcji, jeśli jest wyrażona w różnych miernikach, 

może niejednakowo charakteryzować wyniki pracy przedsiębiorstwa. 

Biorąc za podstawę podziału sposób agregacji efektów pracy przedsię-

biorstwa, można wyróżnić: 

–  mierniki naturalne,  

 

5 

–  mierniki umowne,  

– mierniki 

wartościowe.  

 

 

Wyrażenie rzeczowych efektów pracy przedsiębiorstwa przemysłowe-

go za pomocą 

mierników naturalnych

 jest podstawowym i najprost-

szym sposobem mierzenia wielkości produkcji. Mierniki naturalne są 

oparte na fizycznych jednostkach miary długości, masy, powierzchni, 

objętości, energii albo są wyrażone po prostu w sztukach.  

 

 

 

 

 

6 

WYDOBYCIE W KOPALNI ZG „RUDNA” 
Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE 

JEDNOSTKA 

1. Wydobycie 

dobowe 

[Mg/dobę] [ton/dobę] 

2. Waga 

wilgotna 

[Mg/rok] 

[ton/rok] 

3. Waga 

sucha 

[Mg/rok] 

[ton/rok] 

4. Ilość Cu 

[Mg/rok] [ton/rok] 

 

Roczne wydobycie węgla kamiennego w KWK „Bogdanka” w latach 1982 - 2006 

Wydobycie brutto 

Wydobycie netto- wydobycie w węglu handlowym 

 

7 

Mierniki umowne

 umożliwiają przeliczenie produkcji różnorodnej, w 

ramach grup asortymentowych, na określony produkt lub produkt 

umowny.  

Podstawą przeliczenia jest najczęściej określona cech użytkowa wyro-

bu gotowego, podobny proces technologiczny, zbliżony rodzaj surowca 

lub jednostkowa pracochłonność. 

 

1 t p.u. = 29.3076 GJ = 8.141 MWh = 0.7 t o.e. 
1 t o.e. = 41.86 GJ = 11.6278 MWh = 1.4286 t p.u. 

tpu–   tona paliwa umownego (węgla), jednostka energii, 1 tpu = 29 GJ 

toe–   tona oleju ekwiwalentnego, jednostka energii, 1 toe = 41,9 GJ 

 

8 

m

3

p–   metr sześcienny przeliczeniowy, jednostka przeliczeniowa ilości 

gazu o wartości opałowej 34,3 GJ/m

3

 

 

9 

Przeliczniki ilościowe pomiędzy różnymi paliwami 

 

  

gaz ziem-

ny [m] 

węgiel 

[kg] 

słoma 

15% wilg. 

[kg] 

drewno 

15% wilg. 

[kg] 

olej opało-

wy [litr] 

kWh MJ 

gaz ziemny [m

3

] *  1,31 2,46 1,98 0,98 

9,72 

35 

węgiel 

[kg] 

0,76 * 1,88 1,52 0,75 

7,46 

26,8 

słoma 15% wilg. 
[kg] 

0,41 0,53  *  0,81  0,40 3,96 

14,3 

drewno 15% wilg. 
[kg] 

0,5 0,66 1,24  *  0,49 

4,89 

17,62 

olej opałowy 

[litr] 

1,02 1,33 2,50 2,62  * 9,89 

35,60 

kWh 0,103 

0,134 

0,252 

0,204 

0,101 

* 

3,60 

MJ 

0,0286 0,0373 0,0702  0,0568 0,0281 

0,278 * 

Źródło: 

http://www.ogrzewnictwo.pl/index.php?akt_cms=119&cms=265

  

 

 

10 

W praktyce najczęściej stosuje się mierniki wartościowe. Pozwalają 

one wyrazić produkcję różnych asortymentów, odmian i gatunków w 

najbardziej ogólnej jednostce miary, jaką jest pieniądz. Mierniki war-

tościowe mają tę zaletę, że za ich pomocą można sumować nie tylko 

liczbę wytworzonych wyrobów gotowych i półproduktów, lecz także 

wielkość usług przemysłowych i produkcji w toku. Z wyrażaniem pro-

dukcji w ujęciu wartościowym wiąże się problem przyjęcia odpowied-

nich cen. Do obliczenia wartości produkcji stosuje się ceny bieżące i 

ceny stałe. Ceny bieżące są cenami rzeczywiście obowiązującymi w 

okresie sprawozdawczym. Są to zazwyczaj ceny zbytu i ceny transak-

cyjne. Do badania dynamiki wielkości i struktury produkcji służą ceny 

stałe. Są one niezmienne w dłuższych okresach. 

 

11 

Wartościowe mierniki pracy ze względu na udział pracy własnej i 

przeniesionej można podzielić na mierniki: 

– produkcji 

brutto, 

 

–  mierniki produkcji netto.  

Podstawowymi miernikami produkcji brutto są produkcja towarowa i 

produkcja globalna, a do podstawowych mierników produkcji netto 

zalicza się produkcję czystą i produkcje sprzedaną netto. 

 

Produkcja towarowa– wartość przeznaczonych na sprzedaż i zużycie 

własne produktów, wytworzonych w przedsiębiorstwie w danym okre-

sie czasu. 

 

12 

Produkcja globalna– wartość produktów wytworzonych przez przed-

siębiorstwo w danym okresie czasu (=produkcja towarowa + różnica 

stanu produkcji niezakończonej (produkty w toku)). 

 

Produkcja czysta– wartość część produkcji globalnej pozostającą po 

odjęciu kosztów materialnych tej produkcji. 

 

Jakość produkcji kwk. 

 

Sortyment

 jest to klasa ziarnowa węgli o wielkościach ziaren dostoso-

wanych do potrzeb handlowych. Według podanej normy zależnie od 

wymiarów ziaren węgla rozróżnia się 18 sortymentów. 

 

13 

 

Sortymenty węgla kamiennego wg PN-82/G-97001 

 

Źródło: Polska Norma PN-82/G-97001 

 

14 

„Podstawowym wyróżnikiem typu węgla kamiennego, wchodzącym do 

oznaczania węgla, jest liczba dwucyfrowa, w której pierwsza cyfra wy-

raża rodzaj paliwa, druga zaś wskazuje stopień jego uwęglenia, uza-

leżniony od zawartości części lotnych, zdolności spiekania i dylatacji” 

(PN-82/G-97002). 

 

15 

 

 

 

16 

 

 

 

 

17 

Podstawą 

podziału węgla na klasy

 dla celów energetycznych są: 

– wartość opałowa w stanie roboczym,  

– zawartość popiołu w węglu w stanie roboczym oraz  

– zawartość siarki w węglu w stanie roboczym.  

Podstawowym wyznacznikiem klasy węgla, decydującym o jego warto-

ści energetycznej, jest wartość opałowa. 

Klasę  węgla oznacza się za pomocą 3- członowego symbolu, np. klasa 

28-07-06 oznacza węgiel o wartości opałowej, co najmniej 28.000kJ/kg, 

zawartości popiołu najwyżej 7% i zawartości siarki najwyżej 0,6%. 

 

18 

Czasochłonność. 

Jest miernikiem wielkości nakładu pracy niezbędnej na wykonanie 

określonej pracy. 

Czasochłonność pracy wyznacza się z następującej formuły: 

 

 

 

,....]

/

,

/

,

min/

[

zadanie

robdn

zadanie

robh

zadanie

rob

 

gdzie: 

T  –  czas wykonania zadania roboczego, 

n  –  liczba zatrudnionych pracowników. 

 

19 

 

 

 

 

 

20 

gdy τ = const 

 

 

 

 

 

Pracochłonność (dotyczy produktu finalnego). 

 

Do zobrazowania wielkości nakładu pracy pochłanianej przez poszcze-

gólne grupy pracownicze służy wskaźnik pracochłonności. 

 

21 

Pracochłonnością określonej grupy nazywa się ilość pracy wyrażonej w 

dniówkach, którą grupa ta pochłania do wytworzenia jednej jednostki 

produkcji finalnej. Pracochłonność opisuje wzór: 

 

 

 

 

 

[robdn/t], [dn/t], [pracdn/t] 

[robdn/1000t], [dn/1000t], [pracdn/1000t] 

[robdn/10 000t], [dn/10 000t], [pracdn/10 000t] 

 

22 

gdzie: 

NCP – 

nakłady czasu pracy na produkcję finalną, [robdn], [dn], ...., 

D 

–  liczba przepracowanych dniówek, [robdn], [pracdn], [dn], 

...., 

Q – wielkość produkcji, [t], [Mg], ... 

 

23 

Q

Przodek,  D

1

 

Transport poziomy,  D

2

 

Szyb,  D

3

 

Przykład: 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

24 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Wniosek: pracochłonności, ale w tych samych jednostkach, można do-

dawać 

 

 

25 

Wykres narastania pracochłonności 

Oznaczenia: 

– Pracochłonność ogólna pracownicza i dniówki ogółem pracowni-

cze– dotyczą wszystkich pracowników, oznaczenia: P

o

 i D

o

,  

– Pracochłonność ogólna robocza i dniówki ogółem robocze– dotyczy 

wszystkich stanowisk robotniczych, oznaczenia: P

or

 i D

or

, 

– Pracochłonność dołowa i dniówki dołowe– dotyczą pracowników 

dołowych, oznaczenia: P

d

 i D

d

, 

– Pracochłonność oddziałowa (grupowa) i dniówki oddziałowe (gru-

powe)– dotyczą pracowników w oddziale (grupie), oznaczenia: P

od

 i 

D

od

, 

 

26 

– Pracochłonność przodkowa i dniówki przodkowe– dotyczą pra-

cowników przodkowych, oznaczenia: P

p

 i D

p

, 

 

Wprowadzamy współczynnik λ

i

  

 

 

 

 

 

 

 

 

27 

gdzie: 

λ

i 

– wskaźnik udziału pracochłonności i-tego stanowiska w ogólnej 

pracochłonności, [ułamek dziesiętny lub %],

 

 

D

i

  –  liczba przepracowanych dniówek na i-tym stanowisku, [robdn], 

P

i

 –  pracochłonność stanowiska i-tego, [robdn/tonę]. 

 

28 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

29 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

30 

Wydajność 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

[zł/ 1 zatrudnionego],[t/robdn], [t/dn], [t/pracdn] 

 

31 

gdzie: 

NCP – 

nakłady czasu pracy na produkcję finalną, [robdn], [dn], ...., 

D 

–  liczba przepracowanych dniówek, [robdn], [pracdn], [dn], 

...., 

Q – wielkość (lub wartość) produkcji, [t], [Mg], ... 

 

Wydajność pracy: 

–  przodkowa (na węglu), 

– oddziałowa, 

– dołowa, 

– poziomu, 

– ruchu, 

 

32 

Q 

Przodek,  D

1

 

Transport poziomy,  D

2

 

Szyb,  D

3

 

– ogólna 

robocza, 

– ogólna 

pracownicza. 

 

Przykład: 

 

 

 

 

 

 

 

 

33 

P

P

P

P

3

2

1







 

Pytanie czy możemy dodawać wydajność?!!!!!!!!!! 

 

W

W

W

W

3

2

1

1

1

1

1







 

W

W

W

W

3

2

1

1

1

1

1







 

 

34 

2 

D

2

 = 50 [rdn] 

Q

2

 = 100 [t] 

W

2

 = 20 [t/rdn

] 

1 

D

1

 = 50 [rdn] 

Q

1

 = 500 [t] 

W

1

 = 10 [t/rdn

] 

3 

D

3

 = 28 [rdn] 

Q

3

 = 700 [t] 

W

3

 = 25 [t/rdn

] 

ODDZIAŁ 
GG 

W

W

W

W

3

2

1







 

 

Przykład: Obliczanie wydajności w oddziale (W

od

 = ?) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

35 

po pierwsze sprawdź poprawność danych!!!!! 

 

]

[

128

28

50

50

3

2

1

rdn

D

D

D

D

od

















 

 

]

[

2200

700

1000

500

3

2

1

t

Q

Q

Q

Q

od

















 

 

36 

]

/

[

19

,

17

128

2200

rdn

t

W

D

Q

od

od







 

 

Tak nie wolno: 

33

,

18

3

25

20

10

3

3

2

1

'















W

W

W

W

od

 

 

37 

Krzywa zaniku wydajności 

 

Nazwa krzywej wynika z faktu, iż wysoka wydajność na robotach 

przodkowych jest pochłaniana stopniowo poprzez dniówki przepraco-

wane na innych stanowiskach poza przodkami, aż do powierzchni ko-

palni włącznie. Ostatecznie wydajność ogólna daleko odbiega od wyj-

ściowej wydajności uzyskiwanej w przodkach. 

 

Oznaczenia: 

– Wydajność ogólna pracownicza i dniówki ogółem pracownicze – 

dotyczą wszystkich pracowników, oznaczenia: W

o

 i D

o

,  

 

38 

– Wydajność ogólna robocza i dniówki ogółem robocze– dotyczy 

wszystkich stanowisk robotniczych, oznaczenia: W

or

 i D

or

, 

– Wydajność dołowa i dniówki dołowe– dotyczą pracowników doło-

wych, oznaczenia: W

d

 i D

d

, 

– Wydajność oddziałowa (grupowa) i dniówki oddziałowe (grupo-

we)– dotyczą pracowników w oddziale (grupie), oznaczenia: W

od

 i 

D

od

, 

– Wydajność przodkowa i dniówki przodkowe– dotyczą pracowni-

ków przodkowych, oznaczenia: W

p

 i D

p

. 

 

 

 

 

39 

W

W

W

Q

W

Q

D

D

i

o

o

i

o

i

i









 

 



i

o

i

W

W



 

 

 

 

40 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

41 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

42 

Wskaźniki redukcji wydajności. 

 

Dla celów analitycznych krzywą spadku wydajności korzystnie jest 

scharakteryzować zestawem wskaźników: 

W

W

p

od





1

 

W

W

od

d





2

 

W

W

d

or





3

 

 

43 

W

W

or

o





4

 

 

Wskaźnik 



1

 obrazuje stopień redukcji wydajności przodkowej przy 

dołączeniu stanowisk pracy w całym oddziale. 

 

Wskaźnik 



2

 przedstawia stopień redukcji wydajności oddziałowej 

przy przejściu na wydajność dołową. 

 

Wskaźnik 



3

 pokazuje stopień redukcji wydajności dołowej po włącze-

niu wszystkich stanowisk robotniczych. 

 

44 

Wskaźnik 



4

 określa poziom zredukowania wydajności ogólnej robo-

czej po uwzględnieniu wszystkich stanowisk w całej kopalni. 

 

Wskaźniki te określa się mianem wskaźników redukcji wydajności.  

 

WSKAŹNIK  KWK 

ZG