1

Produkcja. Wydajność i pracochłonność

Pojęcie produkcji. Mierniki produkcji. Jakość produkcji kwk. Czaso-

chłonność. Pracochłonność. Wykres narastania pracochłonności. Wy-

dajność pracy. Wykres zaniku wydajności pracy. Wskaźniki redukcji

wydajności.

Pojęcie produkcji.

Pod pojęciem produkcji rozumie się zbiór powiązanych ze sobą- wza-

jemnie uwarunkowanych i tworzących określoną całość- procesów

pracy. Wytwarzane dobra materialne mogą być środkami produkcji

lub środkami konsumpcji w zależności od funkcji spełnianych w pro-

cesach produkcji i spożycia.

2

Na przykład górnictwo rud wytwarza głównie środki produkcji (kon-

centraty) dla przedsiębiorstw o charakterze przetwórczym.

W

zależności od głównego celu, dla realizacji którego zostało powo-

łane przedsiębiorstwo, można w ramach jego działalności wyróżnić:

 produkcję podstawową,
 produkcję pomocniczą,
 produkcję uboczną,
 usługi nieprzemysłowe.

Produkcja podstawowa

jest to ten rodzaj produkcji, który stanowi

główny cel istnienia danego przedsiębiorstwa. W odniesieniu do przed-

siębiorstwa górniczego będzie to wytwarzanie (wydobywanie) np. kon-

3

centratów rudy określonego rodzaju, jako kopalin podstawowych oraz

kopalin towarzyszących.

Do produkcji pomocniczej

zalicza się wytwarzanie wszystkich tych

produktów i usług, które spełniają rolę usługową w stosunku do pro-

dukcji podstawowej, lecz jednocześnie bez których wytwarzanie pro-

dukcji podstawowej byłoby znacznie utrudnione lub w ogóle niemożli-

we.

Produkcja uboczna

jest to wytwarzanie wyrobów niestanowiących

elementu składowego produkcji podstawowej i pomocniczej, a będą-

cych wynikiem zagospodarowania występujących w przedsiębiorstwie

odpadów surowcowych i materiałów zużywanych w procesie podsta-

4

wowym, bądź też mocy produkcyjnych niewykorzystywanych do pro-

dukcji podstawowej lub pomocniczej.

Mierniki produkcji.

Produkcję przedsiębiorstwa przemysłowego można ująć w rozma-

itych miernikach. Dobór tych mierników zależy od celu pomiaru i jest

niezwykle ważny w ocenie działalności przedsiębiorstwa. Ta sama bo-

wiem wielkość produkcji, jeśli jest wyrażona w różnych miernikach,

może niejednakowo charakteryzować wyniki pracy przedsiębiorstwa.

Biorąc za podstawę podziału sposób agregacji efektów pracy przedsię-

biorstwa, można wyróżnić:

– mierniki naturalne,

5

– mierniki umowne,

– mierniki

wartościowe.

Wyrażenie rzeczowych efektów pracy przedsiębiorstwa przemysłowe-

go za pomocą

mierników naturalnych

jest podstawowym i najprost-

szym sposobem mierzenia wielkości produkcji. Mierniki naturalne są

oparte na fizycznych jednostkach miary długości, masy, powierzchni,

objętości, energii albo są wyrażone po prostu w sztukach.

6

WYDOBYCIE W KOPALNI ZG „RUDNA”
Lp. WYSZCZEGÓLNIENIE

JEDNOSTKA

1. Wydobycie

dobowe

[Mg/dobę] [ton/dobę]

2. Waga

wilgotna

[Mg/rok]

[ton/rok]

3. Waga

sucha

[Mg/rok]

[ton/rok]

4. Ilość Cu

[Mg/rok] [ton/rok]

Roczne wydobycie węgla kamiennego w KWK „Bogdanka” w latach 1982 - 2006

Wydobycie brutto

Wydobycie netto- wydobycie w węglu handlowym

7

Mierniki umowne

umożliwiają przeliczenie produkcji różnorodnej, w

ramach grup asortymentowych, na określony produkt lub produkt

umowny.

Podstawą przeliczenia jest najczęściej określona cech użytkowa wyro-

bu gotowego, podobny proces technologiczny, zbliżony rodzaj surowca

lub jednostkowa pracochłonność.

1 t p.u. = 29.3076 GJ = 8.141 MWh = 0.7 t o.e.
1 t o.e. = 41.86 GJ = 11.6278 MWh = 1.4286 t p.u.

tpu– tona paliwa umownego (węgla), jednostka energii, 1 tpu = 29 GJ

toe– tona oleju ekwiwalentnego, jednostka energii, 1 toe = 41,9 GJ

8

m

3

p– metr sześcienny przeliczeniowy, jednostka przeliczeniowa ilości

gazu o wartości opałowej 34,3 GJ/m

3

9

Przeliczniki ilościowe pomiędzy różnymi paliwami

gaz ziem-

ny [m]

węgiel

[kg]

słoma

15% wilg.

[kg]

drewno

15% wilg.

[kg]

olej opało-

wy [litr]

kWh MJ

gaz ziemny [m

3

] * 1,31 2,46 1,98 0,98

9,72

35

węgiel

[kg]

0,76 * 1,88 1,52 0,75

7,46

26,8

słoma 15% wilg.
[kg]

0,41 0,53 * 0,81 0,40 3,96

14,3

drewno 15% wilg.
[kg]

0,5 0,66 1,24 * 0,49

4,89

17,62

olej opałowy

[litr]

1,02 1,33 2,50 2,62 * 9,89

35,60

kWh 0,103

0,134

0,252

0,204

0,101

*

3,60

MJ

0,0286 0,0373 0,0702 0,0568 0,0281

0,278 *

Źródło:

http://www.ogrzewnictwo.pl/index.php?akt_cms=119&cms=265

10

W praktyce najczęściej stosuje się mierniki wartościowe. Pozwalają

one wyrazić produkcję różnych asortymentów, odmian i gatunków w

najbardziej ogólnej jednostce miary, jaką jest pieniądz. Mierniki war-

tościowe mają tę zaletę, że za ich pomocą można sumować nie tylko

liczbę wytworzonych wyrobów gotowych i półproduktów, lecz także

wielkość usług przemysłowych i produkcji w toku. Z wyrażaniem pro-

dukcji w ujęciu wartościowym wiąże się problem przyjęcia odpowied-

nich cen. Do obliczenia wartości produkcji stosuje się ceny bieżące i

ceny stałe. Ceny bieżące są cenami rzeczywiście obowiązującymi w

okresie sprawozdawczym. Są to zazwyczaj ceny zbytu i ceny transak-

cyjne. Do badania dynamiki wielkości i struktury produkcji służą ceny

stałe. Są one niezmienne w dłuższych okresach.

11

Wartościowe mierniki pracy ze względu na udział pracy własnej i

przeniesionej można podzielić na mierniki:

– produkcji

brutto,

– mierniki produkcji netto.

Podstawowymi miernikami produkcji brutto są produkcja towarowa i

produkcja globalna, a do podstawowych mierników produkcji netto

zalicza się produkcję czystą i produkcje sprzedaną netto.

Produkcja towarowa– wartość przeznaczonych na sprzedaż i zużycie

własne produktów, wytworzonych w przedsiębiorstwie w danym okre-

sie czasu.

12

Produkcja globalna– wartość produktów wytworzonych przez przed-

siębiorstwo w danym okresie czasu (=produkcja towarowa + różnica

stanu produkcji niezakończonej (produkty w toku)).

Produkcja czysta– wartość część produkcji globalnej pozostającą po

odjęciu kosztów materialnych tej produkcji.

Jakość produkcji kwk.

Sortyment

jest to klasa ziarnowa węgli o wielkościach ziaren dostoso-

wanych do potrzeb handlowych. Według podanej normy zależnie od

wymiarów ziaren węgla rozróżnia się 18 sortymentów.

13

Sortymenty węgla kamiennego wg PN-82/G-97001

Źródło: Polska Norma PN-82/G-97001

14

„Podstawowym wyróżnikiem typu węgla kamiennego, wchodzącym do

oznaczania węgla, jest liczba dwucyfrowa, w której pierwsza cyfra wy-

raża rodzaj paliwa, druga zaś wskazuje stopień jego uwęglenia, uza-

leżniony od zawartości części lotnych, zdolności spiekania i dylatacji”

(PN-82/G-97002).

15

16

17

Podstawą

podziału węgla na klasy

dla celów energetycznych są:

– wartość opałowa w stanie roboczym,

– zawartość popiołu w węglu w stanie roboczym oraz

– zawartość siarki w węglu w stanie roboczym.

Podstawowym wyznacznikiem klasy węgla, decydującym o jego warto-

ści energetycznej, jest wartość opałowa.

Klasę węgla oznacza się za pomocą 3- członowego symbolu, np. klasa

28-07-06 oznacza węgiel o wartości opałowej, co najmniej 28.000kJ/kg,

zawartości popiołu najwyżej 7% i zawartości siarki najwyżej 0,6%.

18

Czasochłonność.

Jest miernikiem wielkości nakładu pracy niezbędnej na wykonanie

określonej pracy.

Czasochłonność pracy wyznacza się z następującej formuły:

,....]

/

,

/

,

min/

[

zadanie

robdn

zadanie

robh

zadanie

rob

gdzie:

T – czas wykonania zadania roboczego,

n – liczba zatrudnionych pracowników.

19

20

gdy τ = const

Pracochłonność (dotyczy produktu finalnego).

Do zobrazowania wielkości nakładu pracy pochłanianej przez poszcze-

gólne grupy pracownicze służy wskaźnik pracochłonności.

21

Pracochłonnością określonej grupy nazywa się ilość pracy wyrażonej w

dniówkach, którą grupa ta pochłania do wytworzenia jednej jednostki

produkcji finalnej. Pracochłonność opisuje wzór:

[robdn/t], [dn/t], [pracdn/t]

[robdn/1000t], [dn/1000t], [pracdn/1000t]

[robdn/10 000t], [dn/10 000t], [pracdn/10 000t]

22

gdzie:

NCP –

nakłady czasu pracy na produkcję finalną, [robdn], [dn], ....,

D

– liczba przepracowanych dniówek, [robdn], [pracdn], [dn],

....,

Q – wielkość produkcji, [t], [Mg], ...

23

Q

Przodek, D

1

Transport poziomy, D

2

Szyb, D

3

Przykład:

24

Wniosek: pracochłonności, ale w tych samych jednostkach, można do-

dawać

25

Wykres narastania pracochłonności

Oznaczenia:

– Pracochłonność ogólna pracownicza i dniówki ogółem pracowni-

cze– dotyczą wszystkich pracowników, oznaczenia: P

o

i D

o

,

– Pracochłonność ogólna robocza i dniówki ogółem robocze– dotyczy

wszystkich stanowisk robotniczych, oznaczenia: P

or

i D

or

,

– Pracochłonność dołowa i dniówki dołowe– dotyczą pracowników

dołowych, oznaczenia: P

d

i D

d

,

– Pracochłonność oddziałowa (grupowa) i dniówki oddziałowe (gru-

powe)– dotyczą pracowników w oddziale (grupie), oznaczenia: P

od

i

D

od

,

26

– Pracochłonność przodkowa i dniówki przodkowe– dotyczą pra-

cowników przodkowych, oznaczenia: P

p

i D

p

,

Wprowadzamy współczynnik λ

i

27

gdzie:

λ

i

– wskaźnik udziału pracochłonności i-tego stanowiska w ogólnej

pracochłonności, [ułamek dziesiętny lub %],

D

i

– liczba przepracowanych dniówek na i-tym stanowisku, [robdn],

P

i

– pracochłonność stanowiska i-tego, [robdn/tonę].

28

29

30

Wydajność

[zł/ 1 zatrudnionego],[t/robdn], [t/dn], [t/pracdn]

31

gdzie:

NCP –

nakłady czasu pracy na produkcję finalną, [robdn], [dn], ....,

D

– liczba przepracowanych dniówek, [robdn], [pracdn], [dn],

....,

Q – wielkość (lub wartość) produkcji, [t], [Mg], ...

Wydajność pracy:

– przodkowa (na węglu),

– oddziałowa,

– dołowa,

– poziomu,

– ruchu,

32

Q

Przodek, D

1

Transport poziomy, D

2

Szyb, D

3

– ogólna

robocza,

– ogólna

pracownicza.

Przykład:

33

P

P

P

P

3

2

1







Pytanie czy możemy dodawać wydajność?!!!!!!!!!!

W

W

W

W

3

2

1

1

1

1

1







W

W

W

W

3

2

1

1

1

1

1







34

2

D

2

= 50 [rdn]

Q

2

= 100 [t]

W

2

= 20 [t/rdn

]

1

D

1

= 50 [rdn]

Q

1

= 500 [t]

W

1

= 10 [t/rdn

]

3

D

3

= 28 [rdn]

Q

3

= 700 [t]

W

3

= 25 [t/rdn

]

ODDZIAŁ
GG

W

W

W

W

3

2

1







Przykład: Obliczanie wydajności w oddziale (W

od

= ?)

35

po pierwsze sprawdź poprawność danych!!!!!

]

[

128

28

50

50

3

2

1

rdn

D

D

D

D

od

















]

[

2200

700

1000

500

3

2

1

t

Q

Q

Q

Q

od

















36

]

/

[

19

,

17

128

2200

rdn

t

W

D

Q

od

od







Tak nie wolno:

33

,

18

3

25

20

10

3

3

2

1

'















W

W

W

W

od

37

Krzywa zaniku wydajności

Nazwa krzywej wynika z faktu, iż wysoka wydajność na robotach

przodkowych jest pochłaniana stopniowo poprzez dniówki przepraco-

wane na innych stanowiskach poza przodkami, aż do powierzchni ko-

palni włącznie. Ostatecznie wydajność ogólna daleko odbiega od wyj-

ściowej wydajności uzyskiwanej w przodkach.

Oznaczenia:

– Wydajność ogólna pracownicza i dniówki ogółem pracownicze –

dotyczą wszystkich pracowników, oznaczenia: W

o

i D

o

,

38

– Wydajność ogólna robocza i dniówki ogółem robocze– dotyczy

wszystkich stanowisk robotniczych, oznaczenia: W

or

i D

or

,

– Wydajność dołowa i dniówki dołowe– dotyczą pracowników doło-

wych, oznaczenia: W

d

i D

d

,

– Wydajność oddziałowa (grupowa) i dniówki oddziałowe (grupo-

we)– dotyczą pracowników w oddziale (grupie), oznaczenia: W

od

i

D

od

,

– Wydajność przodkowa i dniówki przodkowe– dotyczą pracowni-

ków przodkowych, oznaczenia: W

p

i D

p

.

39

W

W

W

Q

W

Q

D

D

i

o

o

i

o

i

i











i

o

i

W

W



40

41

42

Wskaźniki redukcji wydajności.

Dla celów analitycznych krzywą spadku wydajności korzystnie jest

scharakteryzować zestawem wskaźników:

W

W

p

od





1

W

W

od

d





2

W

W

d

or





3

43

W

W

or

o





4

Wskaźnik



1

obrazuje stopień redukcji wydajności przodkowej przy

dołączeniu stanowisk pracy w całym oddziale.

Wskaźnik



2

przedstawia stopień redukcji wydajności oddziałowej

przy przejściu na wydajność dołową.

Wskaźnik



3

pokazuje stopień redukcji wydajności dołowej po włącze-

niu wszystkich stanowisk robotniczych.

44

Wskaźnik



4

określa poziom zredukowania wydajności ogólnej robo-

czej po uwzględnieniu wszystkich stanowisk w całej kopalni.

Wskaźniki te określa się mianem wskaźników redukcji wydajności.

WSKAŹNIK KWK

ZG