Antropologia religii

wybór esejów

tom II

Z

AK£AD

A

NTROPOLOGII

H

ISTORYCZNEJ

I

NSTYTUT

A

RCHEOLOGII

U

NIWERSYTETU

W

ARSZAWSKIEGO

Warszawa 2001

Wybór tekstów: Mariusz S. Zió³kowski

Redakcja: Arkadiusz So³tysiak

Sk³ad: Arkadiusz So³tysiak

Projekt ok³adki: Katarzyna Dmowska–Ozdowska

Ilustracje dostarczone przez autorów

© Zak³ad Antropologii Historycznej,

Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego

Warszawa 2001

ISBN 83–907360–7–1

Druk: Scanner, ul. Hebanowa 16, 87–100 Toruñ

Spis treœci

——————————————————————————————————————

Wprowadzenie........................................................................................... 5

Aleksandra Domañska

Jak powstaj¹ i sk¹d siê bior¹ dzieci w wierzeniach rdzennych mieszkañców

Australii.................................................................................................... 7

Eliza Saroma

Sk¹d siê bra³y tureckie dzieci. Przedmuzu³mañska koncepcja cz³owieka w

Azji Centralnej........................................................................................ 25

Wojciech Kuæ

Dziecko w judaizmie................................................................................ 55

Mariusz W³odarczyk

Znalezieni w kapuœcie... Sk¹d siê bior¹ dzieci w ludowej kulturze Polski . 73

Wies³aw Wiêckowski

Trans szamañski = choroba psychiczna?.................................................. 83

Bartosz Wiœniewski

Belial. Próba rekonstrukcji postaci przeciwnika Boga w Starym

Testamencie i apokryfach ........................................................................ 93

Arkadiusz So³tysiak

Postaæ Thora w mitologii pogañskich Skandynawów ............................. 105

Mi³osz Giersz

Postacie funkcjonariuszy kultu religijnego w ikonografii kultury Moche 137

Patrycja Prz¹dka

Akt sk³adania ludzkiej ofiary w ikonografii kultury Moche .................... 155

Arkadiusz So³tysiak

Kilka uwag na temat ewolucji kulturowej............................................... 179

Wprowadzenie

——————————————————————————————————————

W 1999 roku we wprowadzeniu do pierwszego tomu zbioru esejów

"Antropologia religii" pozwoli³em sobie wyraziæ nadziejê, ¿e stanie siê on

pocz¹tkiem pewnej serii tematycznej publikowanej przez Zak³ad

Antropologii Historycznej Instytutu Archeologii UW. Tym przyjemniej jest

mi wiêc skreœliæ teraz tych kilka s³ów wprowadzenia do drugiego tomiku

prac, powsta³ych w ramach istniej¹cego od roku akademickiego 1999/2000

bloku specjalizacyjnego "Antropologia religii", prowadzonego wspólnie

przez prof. dr hab. Andrzeja Wierciñskiego i pisz¹cego te s³owa, przy

wspó³pracy mgra Arkadiusza So³tysiaka.

Podobnie jak poprzednio, prezentowane w tym tomie artyku³y s¹ w

wiêkszoœci poszerzonymi wersjami najciekawszych referatów studenckich,

przedstawionych na zajêciach w latach 1999/2000. I choæ nie wszystkie

publikowane teraz teksty powsta³y w ramach wspomnianego wy¿ej bloku, to

³¹czy je szeroko rozumiana problematyka religioznawcza.

Cztery pierwsze artyku³y zosta³y przygotowane w ramach tematu "Sk¹d

siê bior¹ dzieci?" podjêtego na proseminarium z antropologii religii. Pre-

zentuj¹ one koncepcje cz³owieka funkcjonuj¹ce w ró¿nych systemach kultu-

rowych, u australijskich Aborygenów (Aleksandra Domañska), ludów turec-

kich (Eliza Saroma), ¯ydów (Wojciech Kuæ) czy w polskiej kulturze ludo-

wej (Mariusz W³odarczyk). W ramach tych samych zajêæ, aczkolwiek przy

okazji omawiania innej problematyki, powsta³ tekst Bartosza Wiœniewskie-

go na temat postaci Beliala.

Dwa nastêpne artyku³y, dotycz¹ce badañ nad przedstawieniami bóstw z

panteonu andyjskiej kultury Moche (ok. 200 p.n.e. – 600 n.e.), autorstwa

Patrycji Prz¹dki i Mi³osza Giersza, powsta³y w ramach seminarium magis-

terskiego "Antropologia i archeologia Nowego Œwiata", prowadzonego

przez ni¿ej podpisanego. Uzupe³niaj¹ ten wybór trzy teksty nieco tylko

starszych autorów, wspomnianego ju¿ mgr Arkadiusza So³tysiaka i mgr

Wies³awa Wiêckowskiego, obecnie doktorantów w Zak³adzie Antropologii

Historycznej.

Kontynuuj¹c tê tak eklektyczn¹ formu³ê, znan¹ ju¿ Czytelnikom z

pierwszego zbioru, mam nadziejê, ¿e nie tylko oddaje ona doœæ dobrze

zakres poruszanej dot¹d problematyki, ale tak¿e odzwierciedla ró¿ne posta-

wy metodologiczne oraz podstawy Ÿród³owe do snucia rozwa¿añ o miejscu

religii w dawnych spo³ecznoœciach.

6

——————————————————————————————————————

Podobnie jak poprzednio, pragnê skorzystaæ z okazji, aby wyraziæ

gor¹ce podziêkowania naszym sta³ym wspó³pracownikom, którzy zechcieli

na zajêciach bloku podzieliæ siê z nami wynikami swych badañ: pp. mgr

Jackowi Dobrowolskiemu, dr Annie Gruszczyñskiej–Zió³kowskiej, prof. dr

hab. Jerzemu Mizio³kowi, dr Franciszkowi Stêpniowskiemu, prof. dr hab.

Jerzemu Wasilewskiemu, prof. dr hab. S³awomirze ¯erañskiej–Kominek.

Szczególne podziêkowania winni jesteœmy tak¿e prof. dr Krzysztofowi

Makowskiemu za opiekê naukow¹ i niezwykle cenne konsultacje udzielone

w Peru dwójce m³odych autorów badaj¹cych kulturê Moche.

Na zakoñczenie pozwolê sobie wyraziæ ¿yczenie jeszcze bardziej

ambitne ni¿ to ze wstêpu do poprzednim tomiku, a mianowicie ¿eby nastêp-

ny zapocz¹tkowa³ regularn¹ publikacjê o charakterze rocznika.

Warszawa, luty 2001

Mariusz S. Zió³kowski