JAK SB BUDOWAŁA NOWĄ POLSKĘ...

Chyba niewiele jest dokumentów, które w tak bezpośredniej formie wskazują na prawdziwe

mechanizmy powstawania III RP i weryfikują propagandowe wyobrażenia o tamtym

okresie.Dokument poniższy został sporządzony przez Służbę Bezpieczeństwa i datowany jest

na dzień 26 lipca 1989 r. Znalazł się w teczce Wydziału II MSW, zatytułowanej "Analiza sytuacji

po wyborze Tadeusza Mazowieckiego na premiera" i - jak wynika z pisma przewodniego,

został przesłany przez Kierownika Grupy Operacyjno-Sztabowej w Sekretariacie Szefa SB

MSW płk Leonarda Kaczorkiewicza do ministra Czesława Kiszczaka. Data dokumentu

świadczy, iż powstał on przed powołaniem rządu Tadeusza Mazowieckiego, - tuż po artykule

Michnika "Wasz prezydent, nasz premier" i po wyborze gen. Jaruzelskiego na prezydenta PRL.

Jak każe nam wierzyć oficjalna propaganda, był to czas, gdy pokonaliśmy komunę, a wybory

parlamentarne otworzyły drogę do "nowej Polski".

W tle tych historycznych zdarzeń, funkcjonowała nietknięta "republika MSW". W sierpniu 1989

r. liczyła sobie 124 tys. etatów (w tym 8500 w centrali), podzielonych na piony. W Milicji

Obywatelskiej zatrudnionych było 62 tys. funkcjonariuszy, w Służbie Bezpieczeństwa 24,3 tys.,

w jednostkach pomocniczych (administracja, kwatermistrzostwo, służba zdrowia) 20 tys., w

szkolnictwie resortowym 4,5 tys. i w ZOMO około 13 tys. funkcjonariuszy. Do tego należy

doliczyć 33 tys. żołnierzy podległych resortowi jednostek wojskowych (Nadwiślańskie Jednostki

Wojskowe oraz Wojska Ochrony Pogranicza), a ponadto około 32 tys. pracowników cywilnych.

Ogółem, "imperium Kiszczaka" liczyło blisko 190 tys. funkcjonariuszy i pracowników, mogących

się obawiać, że zmiany, jakie przyniesie ewentualne porozumienie władz "Solidarnością",

odbiją się na nich bezpośrednio. Nie wolno zapominać, że kolejną grupą żywotnie

zainteresowaną ewentualnymi zmianami w kraju była armia ponad 90 tys. tajnych

współpracowników SB - podstawowe narzędzie pracy operacyjnej. To dzięki nim minister

spraw wewnętrznych był niewątpliwie osobą najlepiej poinformowaną o tym, co się dzieje w

środowiskach opozycji i jakie są nastroje społeczeństwa.

Oczywiście - najwięcej obaw mogli żywić funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa, która

właśnie przeżywała okres największego rozwoju. Już w końcu lat siedemdziesiątych na jej

barki władza komunistyczna złożyła zadanie utrzymania ustroju, odstępując od prób

ideologicznego uformowania społeczeństwa. W ślad za tym szedł oczywiście rozwój liczebny,

organizacyjny i poszerzanie kręgu "zainteresowań operacyjnych". W końcu lat

osiemdziesiątych nie było właściwie dziedziny życia społecznego i gospodarczego w Polsce,

którą nie zajmowałyby się komórki SB.

Prezentowany poniżej dokument jest projektem przystosowania Służby Bezpieczeństwa do

wymogów nowych czasów. Sporządzony przez samych esbeków i nazwany "koncepcją

wstępną", wskazuje na te obszary życia publicznego, w których rola SB - jako policji politycznej

została nadal utrzymana. Co istotne - sami esbecy przyznają, że spełniali i będą spełniać w

"nowej Polsce" rolę policji politycznej.

Każdy z czytelników, znających dalsze dzieje III RP może sam ocenić - na ile koncepcje

esbeków znalazły zastosowanie po 4 czerwca 1989 r. W tekście znajduje się kilka

(wytłuszczonych przeze mnie) fragmentów, które w kapitalny sposób wskazują na

instrumentalny sposób traktowania nowej rzeczywistości i zamiar zachowania funkcji

kontrolnych przez "nową" policję polityczną.

Już pierwsze zdanie, - o "państwie socjalistycznym nowego typu" - zdumiewa trafnością

1 / 5

JAK SB BUDOWAŁA NOWĄ POLSKĘ...

diagnozy. By wzmóc to wrażenie, warto zacytować inny fragment dokumentu z tego okresu -

"załącznika do informacji dziennej z dn.07.04.1989 r", w którym SB przedstawia komentarze

różnych środowisk na temat zakończenia obrad "okrągłego stołu". Czytamy tam m.in.:

"Środowiska inteligenckie we wstępnych komentarzach parafowanie komunikatu o

zakończeniu obrad "okrągłego stołu" oceniają jako wydarzenie mające historyczne znaczenie

dla Polski. Dominuje pogląd, że wynikiem rozmów jest stworzenie nowego, zreformowanego

systemu społeczno - politycznego, którego podstawą będzie społeczeństwo obywatelskie,

funkcjonujące w państwie socjalistycznej demokracji parlamentarnej".

Miano "socjalistycznej demokracji parlamentarnej" wydaje mi się niezwykle trafne na

określenie "nowego bytu państwowego" - jaki wyłaniał się z porozumienia komunistów z

"legalnymi opozycjonistami".

Koncepcja esbeków wskazuje, że doskonale zdawano sobie sprawę z kierunków najbliższych

zmian w państwie i potrafiono znaleźć skuteczne "środki zaradcze". W opracowaniu historyka

wrocławskiego oddziału IPN Pawła Piotrowskiego " Przemiany w MSW w latach 1989-1990"

znajdziemy informacje, które jednoznacznie wskazują, iż "koncepcja wstępna" z lipca 1989

roku została precyzyjnie zrealizowana. Czytamy tam m.in.:

"Zagadnienia związane z funkcjonowaniem MSW nie były podejmowane podczas rozmów

okrągłego stołu. Strona "solidarnościowa", w tej kwestii, jak również w sprawach dotyczących

wojska i polityki zagranicznej, oddała pole władzom. Przed wyborami nastroje w resorcie nie

należały do najgorszych, jednostki SB w terenie dostawały zadania informowania o kampanii

wyborczej Komitetu Obywatelskiego "Solidarności", jak też stawiania pytań, jakie

"społeczeństwo" miało zadawać kandydatom strony solidarnościowej, np. "czy jest pan

przekonany, że demokratyczne kraje zachodnie udzielają altruistycznie pomocy opozycji w

Polsce", lub "jaki ma pan konkretny plan zahamowania inflacji w Polsce. [...] Początki

zaniepokojenia w MSW dostrzec można dopiero po nieudanej misji sformowania rządu przez

gen. Kiszczaka i przyjęciu przez OKP tezy "wasz prezydent, nasz premier". Gorączkowe prace

nad reorganizacją SB prowadzone w sierpniu zakończyły się 24 sierpnia 1989 r., czyli w dniu,

w którym Tadeusz Mazowiecki objął funkcję premiera. Na mocy zarządzenia nr 075/89 z 24

sierpnia 1989 r. zlikwidowano dotychczasowe Departamenty III, IV, V, VI, Biuro Studiów SB

oraz Inspektorat Ochrony Przemysłu MSW. W ich miejsce powstały nowe departamenty:

Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa, Ochrony Gospodarki oraz Studiów i Analiz.

Charakterystyczne, że dotychczasową retorykę, odwołującą się do służby partii, próbowano

obecnie zastąpić koniecznością ochrony państwa.

Zmian dokonywano w takim pośpiechu, że dopiero we wrześniu miały miejsce ustalenia

dotyczące obszarów zainteresowań nowych struktur.[...] Departament Ochrony

Konstytucyjnego Porządku Państwa miał nadal "rozpracowywać" takie organizacje

"niekonstruktywnej opozycji", jak KPN, "Wolność i Pokój" oraz oczywiście "Solidarność

Walcząca", natomiast Departament Ochrony Gospodarki nadal "ochraniał" całą gospodarkę,

łącząc zadnia dotychczasowego Departamentu V i VI. Nie trzeba dodawać, że w ślad za tą

"reorganizacją" nie poszły żadne większe zmiany kadrowe, aparat nadal trwał niewzruszenie.

[...]

W ślad za zmianami organizacyjnymi poszły również zmiany liczebne; jeszcze w lipcu 1989 r.

SB liczyła 24 300 funkcjonariuszy, z w styczniu 1990 r. było już tylko 7200 etatów. Oczywiście

nie przeprowadzono żadnej poważnej redukcji, dokonano tylko "papierowego" wyjęcia z SB,

wywiadu, kontrwywiadu, pionów zabezpieczenia, co zmniejszyło stan SB w sierpniu do 9200

osób, dalszą redukcję osiągnięto, przenosząc 2000 etatów do MO. [...]

2 / 5

JAK SB BUDOWAŁA NOWĄ POLSKĘ...

Warto jeszcze dodać słowo o słynnej weryfikacji Służby Bezpieczeństwa. Na propagandową

fikcyjność tego procesu najlepiej wskazują cyfry. Funkcjonariuszy SB poddano weryfikacji w

lipcu 1990 roku. Spośród ponad 14 tys. osób 8681 (czyli 61 proc.) przeszło ją pomyślnie, w

pierwszej instancji, czyli w komisjach wojewódzkich, natomiast 4880 odwołało się do Centralnej

Komisji Kwalifikacyjnej, która uchyliła decyzje komisji wojewódzkich w stosunku do 1800 osób.

Ogółem więc spośród 14 038 funkcjonariuszy, pozytywnie zaopiniowano 10 439, natomiast

negatywnie - 3595.

Byli esbecy zasilili kadry Urzędu Ochrony Państwa, stali się biznesmenami, bankowcami,

urzędnikami, wydawcami prasy, - czynnie włączyli się w budowę III Rzeczpospolitej i zadbali o

"ochronę bezpieczeństwa" nowego państwa.

****************

Warszawa , 1989.07.26

Tajne egz.nr.1

OCHRONA BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO PAŃSTWA W NOWYCH WARUNKACH

SPOŁECZNO - POLITYCZNYCH I GOSPODARCZYCH.

/ koncepcja wstępna/

I. Polska Rzeczpospolita Ludowa przeobraża się w państwo socjalistyczne nowego typu.

Realizowane są uchwały X Plenum KC PZPR i porozumienia zawarte przy "okrągłym stole.

Zaistniała nowa sytuacja społeczno polityczna, która wyraża się w daleko idącym pluralizmie

parlamentarnym i zarysowującym się liberalizmie gospodarczym. Rozluźnieniu uległy

dotychczasowe więzi koalicyjne partii i stronnictw politycznych, do Sejmu i Senatu weszła

licząca się opozycyjna siła polityczna.

Przemiany te powodują konieczność dostosowania organizacji państwa oraz sposobu

sprawowania władzy do potrzeb społeczeństwa, w którym w ostatnich dziesięcioleciach zaszły

istotne przewartościowania i zmiany strukturalne. Skutkiem pogłębiającej się demokratyzacji

życia społecznego będzie m.in. zwiększenie parlamentarnej kontroli nad funkcjonowaniem

służb resortu spraw wewnętrznych. Świadczy o tym nasilające się żądanie opozycji nowelizacji

ustawy o Urzędzie Ministra Spraw Wewnętrznych i odpolitycznienie resortu. Należy się liczyć

także z jakościową zmianą zadań Służby Bezpieczeństwa i ich charakteru. Zapewne zmianie

ulegnie także charakter służby - z aparatu o charakterze dotychczas partyjno-politycznym

przekształci się w służbę typu państwowej policji politycznej, który nie musi być tożsamy z

interesem poszczególnych partii politycznych. Stanie się organem wykonawczym o stosunku

do ustawy zasadniczej.

Zalegalizowanie istnienia i działalności opozycji politycznej, swoboda zrzeszania się i

głoszenia poglądów spowoduje, że zmieni się zakres pojęcia wrogiej działalności ideologicznej

i politycznej, co znacznie ograniczy merytoryczny zakres zainteresowań Służby

Bezpieczeństwa. Podobnie w sferze gospodarczej, niektóre zjawiska przestaną być zaliczane

do przejawów wrogiej działalności.

Niezależnie od powyższych nieuchronnych przekształceń powinnością Służby

Bezpieczeństwa będzie służyć narodowi polskiemu, bez względu na układ sił politycznych w

kraju i dynamikę przemian polityczno- ustrojowych. Podstawowym zadaniem SB jest i będzie

ochrona bezpieczeństwa państwa, które należy rozumieć jako stan rzeczy zapewniający

warunki do nie zakłóconego funkcjonowania organów władzy i administracji, a społeczeństwu

umożliwiający korzystanie z pełni praw i swobód obywatelskich przysługujących suwerenowi.

Ochrona tak rozumianego bezpieczeństwa wewnętrznego kraju będzie polegać na poprawnym

kształtowaniu wzajemnych stosunków między społeczeństwem , a organami władzy i innymi

3 / 5

JAK SB BUDOWAŁA NOWĄ POLSKĘ...

instytucjami państwowymi realizującymi podstawowe zadania w interesie ogólnonarodowym, z

poszanowaniem praw i interesów jednostek.[...]

Natomiast w zakresie zapobiegania powstawaniu i likwidowaniu zagrożeń o charakterze

politycznym, obowiązek ochrony bezpieczeństwa spełniać musi specjalnie do tego celu

powołana wyspecjalizowana służba państwowa, którą jest obecnie SB.

Służba ta w zakresie szeroko rozumianego zapobiegania zagrożeniom bezpieczeństwa

wewnętrznego państwa winna prowadzić także wykrywanie i rozpoznawanie wszelkich

przejawów naruszania bezpieczeństwa i interesów państwa bez względu na to, kto się tego

dopuścił.

Do zadań służby ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa winno należeć przede

wszystkim:

- ochranianie porządku konstytucyjnego w kraju,

- ujawnianie ekstremalnej działalności politycznej godzącej w porządek prawny państwa,

- wykrywanie i likwidowanie organizacji terrorystycznych, niezależnie od ich charakteru

politycznego,

- zabezpieczanie interesów państwa w szczególnie ważnych dziedzinach takich jak: nauka,

wynalazczość, nowe technologie, bankowość i finanse;

- angażowanie się w działania wymierzone przeciwko przestępczości w sposób szczególny

naruszającej interes państwa, np. korupcja /sięgająca szczebli centralnych/, afery

przemytnicze, nielegalny międzynarodowy handel bronią i narkotykami , działalność typu

mafijnego;

- wypracowywanie nowych koncepcji działalności profilaktycznej.[...]

II.[...] Służby resortu przede wszystkim prowadzić winny działania operacyjne koncentrując się

na ujawnianiu, zapobieganiu i zwalczaniu szeroko rozumianej działalności skierowanej nie

przeciwko jakiejkolwiek legalnie działającej organizacji politycznej lecz przeciwko

podstawowym interesom państwa.

Z tego też względu, w większym niż dotychczas zakresie należy dążyć do wytworzenia obrazu

Służby Bezpieczeństwa , jako służby, której zadaniem jest strzec praworządności i działać

zgodnie z interesami i oczekiwaniami całego społeczeństwa.

W związku z utratą możliwości ingerencji resortu w procesy powoływania i rejestracji

stowarzyszeń, towarzystw., itp. oraz dotychczasowej kontroli ich funkcjonowania, zmianom

muszą ulec formy i metody pracy, mające głównie na celu operacyjną kontrolę tych organizacji

i ich liderów. W tym zakresie należy rozszerzyć współdziałanie poszczególnych służb WUSW

z wydziałami społeczno-administracyjnymi Urzędów Wojewódzkich. Działania resortu z

oddziaływań administracyjnych winny przejść w prewencyjne.

W sferze gospodarczej musi pogłębić się współdziałanie MSW z systemem bankowym i

aparatem fiskalnym. Wynika to m.in. z możliwości dopływu i zaangażowania kapitału

zagranicznego do sektora państwowego i prywatnego gospodarki narodowej.

Wskazane byłoby m.in. rozważenie stworzenia systemu precyzyjnego pozamerytorycznych

wymagań wobec kandydatów na określone stanowiska w administracji i gospodarce

państwowej, z uwzględnieniem ochrony bezpieczeństwa państwa. Wynika to m.in. z decyzji o

odchodzeniu od dotychczasowego systemu nomenklatury.

Wydaje się konieczne , aby w zakresie problematyki wyznaniowej praca operacyjna była

głęboko zakonspirowana. Z uwagi na uregulowania prawne stosunków między państwem, a

Kościołami niezbędne jest wypracowanie nowych metod pracy na tym odcinku.

Szczegółowe rozważania zależne są od ustalenia w nowych warunkach polityczno -

4 / 5

JAK SB BUDOWAŁA NOWĄ POLSKĘ...

ustrojowych miejsca i roli SB w strukturze naczelnych organów administracji państwowej.

Pozwoli to m.in. na :

- selekcję zainteresowań służby ochroną sfery politycznej i gospodarczej;

- określanie zadań priorytetowych o znaczeniu strategicznym/długofalowym/, jak i taktycznych

/instrumentalnych/;

- reformę struktury wewnętrznej resortu z określeniem zadań na poszczególnych szczeblach

/centralnym i koncepcyjno - sztabowym; wojewódzkim - koordynacyjno - nadzorczym;

rejonowym - wykonawczym/.

IV. Zachodzi potrzeba określenia - odpowiednio do zaistniałej sytuacji - nowej organizacji

wewnętrznej SB i jej miejsca w strukturze organów państwowych.

Celowe wydaje się, aby rozważyć zasadność utrzymania SB w systemie Rady Ministrów jako

jednego z wyspecjalizowanych organów MSW. Takie usytuowanie stwarza szerokie możliwości

ingerencji i kontroli inspirowanych przez przedstawicieli różnych ugrupowań politycznych w

parlamencie i rządzie.

Rozwiązaniem alternatywnym bardziej korzystnym byłoby podporządkowanie SB jako

państwowej policji politycznej Prezydentowi PRL będącemu organem właściwym także w

sprawach bezpieczeństwa państwa. W takim przypadku kierownictwo służby winien

sprawować w imieniu prezydenta mianowany przez niego kompetentny przedstawiciel - Szef

tej służby, odpowiadający za swą działalność przed Prezydentem i Trybunałem Stanu.

V. Niezależnie od tego, która z koncepcji usytuowania SB zostanie przyjęta, koniecznym

wydaje się dokonanie zmian strukturalnych i kompetencyjnych w samej służbie. Z uwagi na

zmianę zakresu pojęcia wrogiej działalności politycznej i sposobu rozumienia interesów

państwa zmianie ulegną merytoryczne zainteresowania dotychczasowych pionów i

departamentów.

W tej sytuacji celowe wydaje się utworzenie w służbie trzech podstawowych pionów

merytorycznych. Jeden z nich winien swym zainteresowaniem objąć całokształt zagrożeń o

charakterze politycznym - bez względu na środowiska, w jakich powstają. Drugi natomiast

powinien zajmować się ochroną istotnych interesów gospodarczych państwa. Trzecim pionem

byłby wywiad i kontrwywiad.

___________________

Opracowano w Służbie Bezpieczeństwa.

Źródła:

http://www.ipn.gov.pl/ftp/rok1989/Analiza%20sytuacji%20po%20wyborze%20T....

http://www.rok1989.pl/portal/r89/1158/8675/Archiwum_Centrali_IPN.html

Paweł Piotrowski - " Przemiany w MSW w latach 1989-1990" - Biuletyn IPN 4/2004 Strona

www źródłowa:

http://bezdekretu.blogspot.com/

5 / 5