Boratyński J Elementy prawa Ćwiczenia Odpowiedzi i rozwiązania

Jacek Boratyński

Elementy

prawa
Æwiczenia

014407_tyt.indd 1

2009-07-27 11:06:16

Odpowiedzi i rozwiązania
do wszystkich ćwiczeń i kazusów

Redaktor inicjujący i merytoryczny: Barbara Jaworska
Redaktor techniczny: Marzenna Kiedrowska

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna
02-305 Warszawa, Al. Jerozolimskie 136
Adres do korespondencji: 00-965 Warszawa, P. poczt. nr 9

www.wsip.pl

Skład i łamanie: Studio DeTePe, Paweł Rusiniak

1. Podstawowe pojęcia prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2. Źródła prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3. Gałęzie prawa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4. Podmioty prawa cywilnego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
5. Czynności prawne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
6. Forma czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
7. Ważność czynności prawnych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
8. Przedstawicielstwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
9. Własność . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
10. Księgi wieczyste . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
11. Istota zobowiązania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
12. Umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
13. Dokument umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
14. Sprzedaż konsumencka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39
15. Czyny niedozwolone (kazusy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
16. Skutki niewykonania zobowiązań (kazusy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
17. Małżeńskie prawo majątkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
18. Postępowanie cywilne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 47
19. Przedsiębiorca. Działalność gospodarcza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
20. Podejmowanie działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
21. Prawne formy działalności gospodarczej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55
22. Oznaczenia przedsiębiorców . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62
23. Prawo gospodarcze (kazusy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
24. Prawo administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
25. Organy administracji publicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
26. Formy działania administracji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
27. Materialne prawo administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78
28. Postępowanie administracyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
29. Prawo administracyjne (projekt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
30. Prawo administracyjne (test) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
31. Prawo pracy i jego źródła . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
32. Stosunek pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103

SpiS treści

33. Umowa o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
34. Rozwiązanie umowy o pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 111
35. Ochrona pracownika przed rozwiązaniem umowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115
36. Umowa o pracę (test) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
37. Rozwiązanie umowy o pracę (projekt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
38. Warunki pracy i płacy (projekt) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 122
39. Wynagrodzenie za pracę . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126
40. Czas pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130
41. Urlopy wypoczynkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 132
42. Odpowiedzialność materialna pracowników . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
43. Spory ze stosunku pracy (kazusy) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

pODStAWOWe pOJĘciA prAWNe

Ćwiczenie 1.1.
1) Przepis art. 99 § 1 k.c.: „Jeżeli do ważności czynności prawnej potrzebna jest

szczególna forma, pełnomocnictwo do dokonania tej czynności powinno być

udzielone w tej samej formie”. Adresatem tej normy jest mocodawca. Nor-

ma ma zastosowanie przy udzielaniu pełnomocnictwa do czynności prawnej,

do dokonania której jest potrzebna szczególna forma. Nakazuje udzielenie

pełnomocnictwa w tej samej formie.

2) Przepis art. 147 k.c.: „Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych

w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia”.

Adresatem tej normy jest właściciel nieruchomości. Norma ma zastosowanie

w razie dokonywania robót ziemnych. Zakazuje dokonywania robót w taki

sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.

3) Przepis art. 157 § 1 k.c.: „Własność nieruchomości nie może być przeniesiona

pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu”. Adresatami tej normy są strony

umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości. Norma ma

zastosowanie przy zawieraniu tej umowy. Zakazuje stronom przenoszenia

własności nieruchomości pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.

4) Przepis art. 536 § 1 k.c.: „Cenę można określić przez wskazanie podstaw do

jej ustalenia”. Adresatami tej normy są strony umowy sprzedaży. Norma ma

zastosowanie przy określaniu ceny w umowie. Dozwala stronom określenie

ceny przez wskazanie podstaw do jej ustalenia.

Ćwiczenie 1.2.
Przepis art. 189. § 1 k.k.: „Kto pozbawia człowieka wolności, podlega karze po-

zbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Wynika z niego zakaz pozbawiania

człowieka wolności.

Przepis art. 238 k.k.: „Kto zawiadamia o przestępstwie organ powołany do ści-

gania wiedząc, że przestępstwa nie popełniono, podlega grzywnie, karze ogra-

niczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Wynika z niego zakaz

zawiadamiania o przestępstwie organu powołanego do ścigania, wiedząc, że prze-

stępstwa nie popełniono.

Przepis art. 278 § 1 k.k.: „Kto zabiera w celu przywłaszczenia cudzą rzecz rucho-

mą, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”. Wynika z niego

zakaz zabierania w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej.

Przepis art. 343 § 1 k.k.: „Żołnierz, który nie wykonuje lub odmawia wykonania

rozkazu albo wykonuje rozkaz niezgodnie z jego treścią, podlega karze aresztu

wojskowego albo pozbawienia wolności do lat 3”. Wynika z niego nakaz wykony-

wania rozkazu zgodnie z jego treścią.

Ćwiczenie 1.3.

Lp.

Wypowiedzi

Ocena

prawidłowości

(tak, nie)

Przepis prawny to zdanie zawarte w akcie normatywnym.

Tak

Przepis prawny to norma prawna.

Nie

Treścią przepisów prawnych są normy prawne.

Tak

Każdy przepis prawny zawiera jedną normę prawną.

Nie

Jedna norma prawna może być wyrażona w kilku przepisach
prawnych.

Tak

Jeden przepis prawny może wyrażać kilka norm prawnych.

Tak

Norma prawna ma charakter generalny.

Tak

Norma prawna może mieć charakter generalny lub
indywidualny.

Nie

Sankcja to ujemna konsekwencja naruszenia nakazu lub
zakazu zawartego w normie prawnej.

Tak

Sankcją jest zawsze kara.

Nie

Oprócz kary występują inne rodzaje sankcji.

Tak

Hipoteza i dyspozycja normy prawnej mogą być „ukryte”
w przepisie wyrażającym sankcję.

Tak

Ćwiczenie 1.4.

Lp.

Hipoteza

Dyspozycja

Sankcja

Kto rozpowszechnia
programy radiowe
i telewizyjne

powinien wcześniej
uzyskać koncesję.

Grzywna, kara
ograniczenia wolności
albo pozbawienia
wolności do lat 2.

Policjant

jest obowiązany
dochować obowiązków
wynikających z roty
złożonego ślubowania;
nie może przyjmować
korzyści majątkowych
w związku z pełnieniem
swojej funkcji.

Odpowiedzialność
dyscyplinarna. Kara
pozbawienia wolności od
6 miesięcy do lat 8.

Lp.

Hipoteza

Dyspozycja

Sankcja

Ktokolwiek

nie może zabierać
cudzej rzeczy ruchomej
celem przywłaszczenia.

Kara pozbawienia
wolności od 3 miesięcy
do lat 5.

Cudzoziemiec przekra-
czający granicę i przeby-
wający na terytorium RP

powinien posiadać
ważny dokument
podróży oraz wizę.

Wydalenie z terytorium
RP.

Podmiot korzystający ze
środowiska

ma obowiązek nieod-
płatnie udostępniać
informacje na potrzeby
państwowego monito-
ringu środowiska.

Kara grzywny.

Ćwiczenie 1.5.
1) Radio „Omega” rozpowszechniało programy radiowe bez koncesji, czym na-

ruszyło normę nakazującą uzyskanie koncesji na tę działalność. Norma ta

jest zawarta w przepisie art. 33 ust. 1 ustawy o radiofonii i telewizji. Za jej

naruszenie grozi sankcja w postaci grzywny, kary ograniczenia wolności albo

pozbawienia wolności do lat 2. Sankcja ta jest zawarta w przepisie art. 52

ust. 1 tej ustawy.

2) Policjant Adam K. przyjął od kierowcy zapłatę za odstąpienie od naliczenia

punktów karnych za wykroczenie drogowe, czym naruszył normę zakazującą

przyjmowania korzyści majątkowej w związku z pełnieniem funkcji publicz-

nej. Norma ta pośrednio wynika z przepisu art. 228 § 1 ustawy Kodeks kar-

ny (k.k.). Za jej naruszenie grozi sankcja w postaci kary pozbawienia wolności

od 6 miesięcy do lat 8, zawarta w tym przepisie.

3) Bartosz D. ukradł Zenonowi K. portfel, czym naruszył normę zakazującą

zabierania cudzej rzeczy celem przywłaszczenia. Norma ta pośrednio wynika

z przepisu art. 278 § 1 k.k. Za jej naruszenie grozi sankcja w postaci kary

pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5, zawarta w tym przepisie.

4) Białorusin Dmitrij A. przekroczył granicę Polski bez wymaganej wizy, czym

naruszył normę nakazującą posiadanie wizy przez cudzoziemca przekracza-

jącego granicę i przebywającego na terytorium RP. Norma ta jest zawarta

w przepisie art. 13 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach. Za jej naruszenie grozi

sankcja w postaci wydalenia z terytorium RP. Sankcja ta jest zawarta w prze-

pisie art. 88 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.

5) Fabryka Lakierów S.A. nie gromadziła, nie przetwarzała i nie udostępniała

danych na potrzeby państwowego monitoringu środowiska, czym naruszyła

normę zawartą w przepisie art. 28 ustawy Prawo ochrony środowiska. Za

jej naruszenie grozi sankcja w postaci kary grzywny. Sankcja ta jest zawarta

w przepisie art. 329 tej ustawy.

Ćwiczenie 1.6.
1) „Pracownik”

2) „Oferta sprzedaży”

3) „Cudzoziemiec”

4) „Organ wyższego stopnia”

5) „Dobra osobiste”

Ćwiczenie 1.7.
1) Zgodnie z wykładnią autentyczną, zawartą w przepisie art. 2 ustawy – Ko-

deks pracy (k.p.), pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy

o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Andrzeja W. nie dotyczy żadna z wymienionych podstaw. Jest on zatrudniony

na podstawie umowy zlecenia. Nie jest więc pracownikiem i dlatego nie przy-

sługuje mu prawo do urlopu wypoczynkowego.

2) Zgodnie z wykładnią autentyczną, zawartą w przepisie art. 543 ustawy – Ko-

deks cywilny (k.c.), wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny

z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. Wystawienie sukienki na

wystawie sklepu wraz z ceną jest ofertą sprzedaży w rozumieniu tego prze-

pisu. Anna S. zażądała sprzedaży sukienki, czym przyjęła ofertę sprzedaży

i ma prawo żądać wykonania przez sprzedawcę zawartej w ten sposób umowy.

3) Zgodnie z wykładnią autentyczną, zawartą w przepisie art. 2 ustawy o cudzo-

ziemcach, cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego.

Ponieważ Wiktor Z. posiada obywatelstwo polskie, nie musi mieć wizy na pobyt

w Polsce. Decyzja wojewody o wydaleniu go z Polski była niezgodna z prawem.

4) Zgodnie z wykładnią autentyczną, zawartą w przepisie art. 127 § 2 ustawy –

Kodeks postępowania administracyjnego (k.p.a.), organem wyższego stopnia

w stosunku do wojewody jest właściwy w sprawie minister. Ponieważ decyzję

o wydaleniu z Polski wydał wojewoda, Wiktor Z. może się odwołać do Szefa

Urzędu do Spraw Cudzoziemców (zgodnie z art. 5 § 2 k.p.a. przez ministra

rozumie się także kierownika centralnego urzędu administracji rządowej, któ-

rym w tym wypadku jest Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców).

5) Zgodnie z wykładnią autentyczną, zawartą w przepisie art. 23 k.c., jednym

z dóbr osobistych człowieka jest jego cześć. Jerzy D. naruszył cześć Jana Z.

pomawiając go o nadużywanie alkoholu w miejscu pracy. Jan Z. może zatem

wnieść pozew przeciwko Jerzemu D. o ochronę dóbr osobistych, na podstawie

przepisu art. 24 § 1 k.c.

Ćwiczenie 1.8.
Przykład wykładni doktrynalnej, zawartej w komentarzu do kodeksu pracy:

„Do katalogu podstawowych obowiązków pracodawcy wobec pracownika zaliczyć

należy przede wszystkim te obowiązki, które znajdują odzwierciedlenie w pod-

stawowych zasadach prawa pracy, tj. szanowanie godności i innych dóbr oso-

bistych pracownika, równe traktowanie pracowników oraz niedyskryminowanie

ich, wynagradzanie pracowników zgodnie z ustalonymi zasadami, przestrzeganie

przepisów chroniących prawo pracownika do wypoczynku, przestrzeganie prawa

do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, ułatwianie pracownikom pod-

noszenia kwalifikacji”.

Przedmiotem wykładni jest pojęcie „podstawowe obowiązki wobec pracownika”.

Pojęcie to występuje w art. 55 § 1

k.p.

Ćwiczenie 1.9.
Przykład zdarzenia prawnego: zawarcie umowy rachunku bankowego.

1) Rodzaj zdarzenia: zdarzenie zależne od woli, akt prawny, czynność prawna.

2) Skutek: powstanie stosunku prawnego.

3) Podmioty: bank, posiadacz rachunku.

4) Prawa i obowiązki: obowiązek banku przechowywania środków pieniężnych

posiadacza rachunku, obowiązek banku zapłaty odsetek (o ile zostały zastrze-

żone w umowie), prawo posiadacza żądania wykonania tych obowiązków.

ŹrÓDŁA prAWA

Ćwiczenie 2.1.

Lp.

Zagadnienie

Rozdział

Konstytucji

Kompetencje naczelnych organów państwa

Rozdział V

Podstawowe wolności, prawa i obowiązki obywatelskie

Rozdział II

Zasady ustroju politycznego

Rozdział I

Źródła prawa

Rozdział III

Sposób funkcjonowania organów państwa

Rozdział VI

Zasady ustroju gospodarczego

Rozdział I

Źródła prawa

Rozdział III

Ćwiczenie 2.2.

Lp.

Czy dane zagadnienie należy

do materii ustawowej?

Uzasadnienie

Nie. Właściwym będzie akt prawa miej-
scowego – akt wewnętrznie obowiązują-
cy (regulamin organizacyjny starostwa).

Sprawa ma charakter lokalny. Do-
tyczy organizacji jednostki podległej
służbowo organowi wydającemu akt.

Lp.

Czy dane zagadnienie należy

do materii ustawowej?

Uzasadnienie

Tak.

Sprawa dotyczy praw obywateli.

Nie. Właściwym aktem będzie
rozporządzenie.

Chodzi o szczegółową regulację spra-
wy unormowanej uprzednio w ustawie.

Tak.

Sprawa dotyczy obowiązków obywateli.

Nie. Właściwym będzie akt prawa
miejscowego – akt powszechnie
obowiązujący (uchwała rady gminy).

Sprawa ma charakter lokalny
i powszechny.

Tak.

Sprawa dotyczy praw obywateli.

Tak.

Sprawa dotyczy praw obywateli.

Nie. Właściwym aktem będzie
rozporządzenie.

Chodzi o szczegółową regulację spra-
wy unormowanej uprzednio w ustawie.

Tak.

Sprawa dotyczy odpowiedzialności
karnej.

Tak.

Sprawa dotyczy praw obywateli.

Tak.

Sprawa dotyczy praw obywateli.

Ćwiczenie 2.3.
1) Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi RP,

Radzie Ministrów oraz grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo

wybierania do Sejmu.

2) Etapy procedury ustawodawczej:

a) przedłożenie Sejmowi projektu ustawy,

b) rozpatrzenie projektu ustawy przez Sejm,

c) rozpatrzenie ustawy przez Senat,

d) rozpatrzenie przez Sejm poprawek Senatu lub uchwały Senatu o odrzu-

ceniu ustawy,

e) przedstawienie ustawy do podpisu Prezydentowi.

3) Senat może przyjąć ustawę bez zmian, uchwalić do niej poprawki albo od-

rzucić ustawę w całości. W razie przyjęcia, ustawa trafia do Prezydenta do

podpisu. W razie uchwalenia poprawek lub odrzucenia ustawy, ustawa wraca

do Sejmu.

4) Prezydent może: a) podpisać ustawę, b) przed podpisaniem ustawy skierować

ją do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o sprawdzenie jej zgodności

z Konstytucją albo c) odmówić podpisania ustawy (weto). W razie podpisania

ustawy Prezydent zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W razie

skierowania do Trybunału Konstytucyjnego podpisuje ustawę lub omawia

podpisu w zależności od stanowiska Trybunału. W razie weta, z umotywo-

wanym wnioskiem przekazuje ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia.

W takim wypadku Sejm może ponownie uchwalić ustawę (czyli odrzucić weto

Prezydenta).

5) Sejm głosuje w następujących sprawach:

a) uchwalenie ustawy; obowiązuje zwykła większość głosów (więcej głosów

„za” niż „przeciw”),

b) odrzucenie poprawki Senatu lub uchwały Senatu odrzucającej ustawę;

obowiązuje bezwzględna większość głosów (więcej głosów „za” niż „prze-

ciw” i „wstrzymujących się”),

c) ponowne przegłosowanie ustawy w razie weta Prezydenta; obowiązu-

je kwalifikowana większość głosów – 3/5 („za” musi być co najmniej

3/5 głosów).

Warunkiem ważności każdego z tych głosowań jest obecność co najmniej po-

łowy ustawowej liczby posłów.

Ćwiczenie 2.4.
Ustawa nie powinna działać wstecz (lex retro non agit). Nie powinna też wchodzić

w życie z dniem ogłoszenia, lecz po upływie odpowiedniego okresu od jej ogło-

szenia do wejścia w życie (vacatio legis). Okres ten jest potrzebny do zapoznania

się przez adresatów z nowymi przepisami i przygotowania się do ich stosowania.

Wynika to z zasady państwa prawnego, sformułowanej w art. 2 Konstytucji RP.

Ćwiczenie 2.5.
Podstawą prawną rozporządzenia Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w spra-

wie wynagradzania pracowników samorządowych jest art. 37 ust. 1 Ustawy z dnia

1 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Treść tego rozporządzenia

odpowiada upoważnieniu zawartemu w tej ustawie.

Ćwiczenie 2.6.
Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (DzU z 2008 r.

Nr 223, poz. 1458).

GAŁĘZie prAWA

Ćwiczenie 3.1.
Metoda cywilna: prawo i postępowanie cywilne, prawo pracy (w ograniczonym

zakresie), prawo rodzinne (w ograniczonym zakresie).

Metoda administracyjna: prawo i postępowanie administracyjne, prawo finan-

sowe.

Metoda karna: prawo i postępowanie karne.

Ćwiczenie 3.2.
Skodyfikowana gałąź prawa to gałąź, w której występuje kodeks, czyli akt zawie-

rający podstawowe normy tej gałęzi, ujęte w usystematyzowany zbiór.

Nieskodyfikowana gałąź nie posiada takiego aktu.

Kodyfikacja to proces tworzenia kodeksu. Jej celem jest uporządkowanie norm

danej gałęzi.

Gałęziami skodyfikowanymi w polskim systemie prawa są: prawo cywilne, karne,

rodzinne, pracy, postępowania (cywilnego, karnego, administracyjnego).

Niektóre kodeksy: cywilny, karny, rodzinny i opiekuńczy, pracy, postępowania

cywilnego, postępowania karnego, postępowania administracyjnego.

Ćwiczenie 3.3.

Lp.

Ustawy

Gałęzie prawa

Uzasadnienie

O związkach
zawodowych

Prawo pracy

Ustawa ta dotyczy
stosunków związanych
z pracą. Reguluje
działalność organizacji
powołanych do obrony
praw pracowniczych.

O partiach politycznych

Prawo konstytucyjne

Ustawa dotyczy ustroju
politycznego państwa.

O podatkach i opłatach
lokalnych

Prawo finansowe

Ustawa dotyczy finan-
sów publicznych.

O kosztach sądowych
w sprawach cywilnych

Prawo procesowe
cywilne

Ustawa dotyczy trybu
postępowania cywilnego.

O planowaniu rodziny,
ochronie płodu ludzkie-
go i warunkach dopusz-
czalności przerywania
ciąży

Prawo rodzinne

Ustawa dotyczy spraw
rodziny.

O ochronie danych
osobowych

Prawo administracyjne

Ustawa dotyczy działal-
ności administracyjnej
w zakresie ochrony da-
nych osobowych.

O postępowaniu egzeku-
cyjnym w administracji

Prawo postępowania
administracyjnego

Ustawa dotyczy trybu
postępowania admini-
stracyjnego.

O odpowiedzialności
podmiotów zbiorowych
za czyny zabronione pod
groźbą kary

Prawo karne

Ustawa dotyczy odpo-
wiedzialności karnej
podmiotów zbiorowych
(np. osób prawnych).

Lp.

Ustawy

Gałęzie prawa

Uzasadnienie

O samorządzie
gminnym

Prawo administracyjne

Ustawa dotyczy orga-
nizacji administracji
publicznej.

Prawo ochrony
środowiska

Prawo administracyjne

Ustawa dotyczy działal-
ności administracyjnej
w zakresie ochrony śro-
dowiska.

Kodeks cywilny

Prawo cywilne

Ustawa reguluje sto-
sunki majątkowe mię-
dzy równorzędnymi
podmiotami (osobami
fizycznymi i prawnymi).

Kodeks postępowania
karnego

Prawo procesowe karne

Ustawa reguluje tryb
postępowania karnego.

Ćwiczenie 3.4.
Przepisy Działu XII k.p. „Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy”

należą do prawa postępowania cywilnego, a przepisy Działu XIII k.p. „Odpowie-

dzialność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika” – do prawa karnego.

pODMiOtY prAWA cYWiLNeGO

Ćwiczenie 4.1.

Lp.

Osoby prawne

Przepisy o osobowości prawnej

Narodowy Bank Polski

Art. 2 ust. 1 ustawy o NBP

Powiat

Art. 2 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym

Gmina

Art. 2 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym

Spółdzielnia

Art. 11 § 1 ustawy Prawo spółdzielcze

Fundacja

Art. 7 ust. 2 ustawy o fundacjach

Stowarzyszenie

Art. 17 ust. 1 ustawy Prawo o stowarzyszeniach

Spółka akcyjna

Art. 12 k.s.h.

Przedsiębiorstwo
państwowe

Art. 1 ustawy o przedsiębiorstwach
państwowych

Ćwiczenie 4.2.

Lp.

Osoby prawne

Organy

Przepisy o organach

Narodowy Bank
Polski

Prezes NBP, Rada Polityki
Pieniężnej, Zarząd NBP

Art. 6 ustawy o NBP

Powiat

Rada powiatu, zarząd powiatu

Art. 8 ust. 2 ustawy
o samorządzie
powiatowym

Gmina

Rada gminy, wójt (burmistrz,
prezydent miasta)

Art. 11a ust. 1 ustawy
o samorządzie gminnym

Spółdzielnia

Walne zgromadzenie, rada
nadzorcza, zarząd

Art. 35 § 1 ustawy Prawo
spółdzielcze

Fundacja

Zarząd

Art. 10 ustawy
o fundacjach

Stowarzyszenie

Walne zebranie członków,
zarząd, organ kontroli
wewnętrznej

Art. 11 ustawy Prawo
o stowarzyszeniach

Spółka z o.o.

Walne zgromadzenie, rada
nadzorcza, zarząd

Art. 201 i nast. k.s.h.

Przedsiębiorstwo
państwowe

Ogólne zebranie pracowników,
rada pracownicza, dyrektor
przedsiębiorstwa

Art. 30 ustawy
o przedsiębiorstwach
państwowych

Ćwiczenie 4.3.
Przykłady jednostek organizacyjnych Skarbu Państwa: Ministerstwo Finansów

(oraz pozostałe ministerstwa), Małopolski Urząd Wojewódzki (oraz pozostałe

urzędy wojewódzkie), jednostki wojskowe, państwowe szkoły, państwowe szpita-

le, państwowe instytucje kultury (np. Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrze-

jewskiej w Krakowie), Komenda Główna Policji (oraz komendy: wojewódzkie,

powiatowe, miejskie), Prokuratura Krajowa (oraz prokuratury: apelacyjne, okrę-

gowe i rejonowe).

Ćwiczenie 4.4.
Przykłady jednostek organizacyjnych niebędących osobami prawnymi, którym

ustawa przyznaje zdolność prawną: spółka partnerska, spółka komandytowa,

spółka komandytowo-akcyjna, wspólnota mieszkaniowa.

Ćwiczenie 4.5.
Podmiotami praw i obowiązków dotyczących mienia spółki cywilnej są jej wspól-

nicy. Oni też odpowiadają za zobowiązania spółki.

cZYNNOści prAWNe

Ćwiczenie 5.1.
Zdarzenie prawne to zdarzenie wywołujące skutki prawne w postaci powstania,

zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia niezależne od woli i zależne. Zdarzenia

zależne od woli dzielą się na czyny i akty prawne. Czyny dzielą się na dozwolone

i niedozwolone. Akty prawne dzielą się na akty organów państwa i czynności

prawne.

Stosunek prawny to stosunek społeczny uregulowany przez normy prawne.

Elementami stosunku prawnego są podmioty stosunku prawnego, jego przedmiot

(zachowanie się podmiotów) oraz treść (prawa i obowiązki podmiotów).

Ćwiczenie 5.2.
Czynność prawna.

Ćwiczenie 5.3.
Oświadczenie woli.

Ćwiczenie 5.4.
Przykłady czynności prawnych jednostronnych: wypowiedzenie umowy, odstą-

pienie od umowy, sporządzenie i odwołanie testamentu, udzielenie i odwołanie

pełnomocnictwa, wykonanie prawa odkupu.

Przykłady czynności prawnych dwustronnych: umowa darowizny, rachunku ban-

kowego, przewozu, ubezpieczenia, o dzieło, zlecenia, najmu, dzierżawy, spółki,

poręczenia, renty, dożywocia, zrzeczenia się dziedziczenia, zbycia spadku.

Ćwiczenie 5.5.
Wszystkie czynności prawne wymienione w rozwiązaniu ćwiczenia 5.4. dochodzą

do skutku przez samo złożenie oświadczeń woli (czynności konsensualne).

Ćwiczenie 5.6.

Przepis prawny

Czynność prawna

Dodatkowe działanie

Właściciel może wyzbyć się
własności rzeczy ruchomej
przez to, że w tym zamiarze
rzecz porzuci (art. 180 k.c.).

Wyzbycie się własności
rzeczy ruchomej.

Porzucenie rzeczy
z zamiarem wyzbycia się
jej własności.

Własność ruchomej rzeczy
niczyjej nabywa się przez
objęcie w posiadanie
samoistne (art. 181 k.c.).

Nabycie własności przez
objęcie w posiadanie
samoistne ruchomej
rzeczy niczyjej.

Objęcie w posiadanie
samoistne ruchomej
rzeczy niczyjej.

Przepis prawny

Czynność prawna

Dodatkowe działanie

Do ustanowienia zastawu
potrzebna jest umowa
między właścicielem
a wierzycielem oraz wyda-
nie rzeczy wierzycielowi
(art. 307 k.c.).

Ustanowienie zastawu.

Wydanie rzeczy
wierzycielowi.

Osoba trzecia, która spła-
ca wierzyciela, nabywa
spłaconą wierzytelność,
jeżeli płaci cudzy dług
(art. 518 k.c.).

Nabycie wierzytelności
przez spłacenie
wierzyciela.

Spłacenie cudzego długu.

Przez umowę użyczenia
użyczający zobowiązuje
się zezwolić biorącemu na
bezpłatne używanie odda-
nej mu w tym celu rzeczy
(art. 710 k.c.).

Użyczenie.

Oddanie rzeczy
biorącemu.

Do powstania hipoteki
niezbędny jest wpis w księ-
dze wieczystej (art. 67
ustawy o księgach wieczy-
stych i hipotece).

Ustanowienie hipoteki.

Wpis w księdze wieczystej.

Ćwiczenie 5.7.

Zdarzenie

Czy jest czynnością prawną?

Umowa spółki

Tak.

Wypowiedzenie umowy

Tak.

Kradzież

Nie. Jest przestępstwem lub wykroczeniem.

Wniesienie pozwu

Nie. Jest czynnością procesową.

Postanowienie sądu
o ubezwłasnowolnieniu

Nie. Jest orzeczeniem sądu.

Poręczenie długu

Tak.

Złożenie oferty sprzedaży

Jest jednostronnym oświadczeniem woli stanowiącym
składnik czynności prawnej (umowy). Niektórzy
teoretycy uznają ofertę za czynność prawną.

Zawiadomienie sprzedaw-
cy o wadzie rzeczy

Nie. Jest aktem staranności kupującego, korzystającego
z uprawnień z tytułu rękojmii za wady.

Zdarzenie

Czy jest czynnością prawną?

Uchwała walnego
zgromadzenia
akcjonariuszy

Tak, ale nie każda. Sprawa jest kontrowersyjna
w doktrynie.

Diagnoza lekarska

Nie.

Zeznanie w procesie

Nie. Jest czynnością procesową.

Odwołanie testamentu

Tak.

Ćwiczenie 5.8.

Czynności prawne

Przykłady skutków z ustawy

Umowa najmu

Za zapłatę czynszu odpowiadają solidarnie z najemcą
stale zamieszkujące z nim osoby pełnoletnie (art. 688

§ 1 k.c.).

Umowa sprzedaży na raty

Kupujący może płacić raty przed terminem płatności
(art. 585 k.c.).

Umowa rachunku
bankowego

Roszczenia wynikające ze stosunku rachunku
bankowego przedawniają się z upływem lat dwóch
(art. 731 k.c.).

Umowa zlecenia

Dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie
(art. 746 § 1 k.c.).

Umowa przechowania

Składający może w każdym czasie żądać zwrotu rzeczy
oddanej na przechowanie(art. 844 § 1 k.c.).

Umowa komisu

Komisant może żądać prowizji także wtedy, gdy umowa
nie została wykonana z przyczyn dotyczących komitenta
(art. 722 § 2 k.c.).

Umowa przewozu

Przewoźnik powinien zawiadomić niezwłocznie
odbiorcę o nadejściu przesyłki do miejsca przeznaczenia
(art. 784 k.c.).

Umowa ubezpieczenia

Ubezpieczyciel obowiązany jest spełnić świadczenie
w terminie trzydziestu dni, licząc od daty otrzymania
zawiadomienia o wypadku (art. 817 § 1 k.c.).

Umowa darowizny

Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już
wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem
niego rażącej niewdzięczności (art. 898 § 1 k.c.).

Umowa spółki

Domniemywa się, że wkłady wspólników mają
jednakową wartość (art. 861 § 2 k.c.).

Ćwiczenie 5.9.

Czynności

prawne

Elementy przedmiotowo

istotne

Elementy podmiotowo istotne

(przykłady)

Umowa
dostawy

Oznaczenie rzeczy
(gatunek, ilość), które
mają być wytworzone
i dostarczone, ich cena

Terminy dostaw, terminy zapłaty ceny,
opakowanie

Umowa najmu

Oznaczenie rzeczy (np.
dokładny adres lokalu),
czynsz

Termin rozpoczęcia najmu, czas
trwania, terminy płatności czynszu

Umowa
użyczenia

Oznaczenie użyczonej
rzeczy

Sposób używania rzeczy, czy rzecz
może być oddana osobie trzeciej do
używania, termin zwrotu rzeczy

Umowa
pożyczki

Kwota pożyczki

Termin zwrotu, zastrzeżenie odsetek
za korzystanie z pożyczki, wysokość
odsetek za opóźnienie spłaty

Umowa składu Oznaczenie rzeczy,

wynagrodzenie

Miejsce przechowania rzeczy,
ubezpieczenie rzeczy, termin odbioru

Umowa
darowizny

Oznaczenie świadczenia

Termin wykonania umowy, obciążenie
obdarowanego poleceniem

FOrMA cZYNNOści prAWNYcH

Ćwiczenie 6.1.
Formy szczególne czynności prawnych:

1) zwykła forma pisemna

a) zastrzeżona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem),

b) zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych (ad even-

tum),

c) zastrzeżona dla celów dowodowych (ad probationem),

2) forma pisemna z urzędowo poświadczoną datą,

3) forma pisemna z urzędowo poświadczonym podpisem,

4) akt notarialny,

5) oświadczenie złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpi-

sem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego

certyfikatu, jako równoważne z oświadczeniem złożonym w formie pisemnej

(art. 78 § 2 k.c.),

6) forma zastępcza dla osoby niemogącej pisać, lecz mogącej czytać, określona

w art. 79 k.c.,

7) inne niż wymienione wyżej formy szczególne, przewidziane dla pewnych ty-

pów czynności (np. testament własnoręczny – art. 949 k.c., testament urzędo-

wy – art. 951 k.c., testamenty szczególne – art. 952 – 955 k.c.).

Ćwiczenie 6.2.

Przepis

zastrzegający

formę

Zastrzeżona

forma

szczególna

Cecha, która decyduje o zastrzeżeniu formy

szczególnej

Art. 158 k.c.

Forma aktu
notarialnego

Przedmiot i rodzaj czynności – forma ta ma
zastosowanie, jeżeli przedmiotem umowy
zobowiązującej do przeniesienia własności jest
nieruchomość.

Art. 522 k.c.

Forma pisemna
pod rygorem
nieważności

Rodzaj czynności – forma ta ma zastosowanie
do każdej umowy o przejęcie długu.

Art. 660 k.c.

Forma pisemna

Czas trwania umowy – forma ta ma zastosowa-
nie do umowy najmu na czas dłuższy niż rok.

Art. 720 § 2 k.c.

Forma pisemna

Wartość i rodzaj umowy – forma ta ma
zastosowanie do pożyczki, której wartość
przenosi 500 zł.

Ćwiczenie 6.3.

Umowa

Zastrzeżona forma szczególna

O dzieło

Forma nie jest zastrzeżona

O roboty budowlane

Forma pisemna (art. 648 § 1 k.c.)

Leasingu

Forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 709

k.c.)

Zlecenia

Forma nie jest zastrzeżona

Przechowania

Forma nie jest zastrzeżona

Spółki (cywilnej)

Forma pisemna (art. 860 § 2 k.c.)

Dożywocia

Forma aktu notarialnego (art. 158 k.c.)

Dzierżawy

przedsiębiorstwa

Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi

(art. 75

§ 1 k.c.)

Sprzedaży

przedsiębiorstwa

Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi

(art. 75

§ 1 k.c.)

Ćwiczenie 6.4.
Skutki niezachowania zastrzeżonej przez ustawę formy szczególnej:

1) gdy jest zastrzeżona pod rygorem nieważności (dotyczy formy pisemnej za-

strzeżonej pod tym rygorem oraz innej niż pisemna formy szczególnej): nie-

ważność czynności,

2) gdy jest zastrzeżona dla celów dowodowych: obowiązują ograniczenia do-

wodowe, określone w art. 74 § 1 k.c., z wyjątkami przewidzianymi w art. 74

§ 2 k.c. (nie dotyczy czynności prawnych w stosunkach między przedsiębior-

cami),

3) gdy jest zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych: czynność

nie wywołuje tych skutków.

Ćwiczenie 6.5.

Czynność

prawna

Przepis k.c.

Zastrzeżona

forma

Skutek niezachowania

zastrzeżonej formy

Spółka (cywilna) Art. 860 § 1

Pisemna

Niedopuszczalność
dowodu ze świadków ani
z przesłuchania stron

Sprzedaż
nieruchomości

Art. 158

Akt notarialny

Nieważność czynności

Pełnomocnictwo
ogólne

Art. 99 § 2

Pisemna
pod rygorem
nieważności

Nieważność czynności

Prokura

Art. 109

§ 1

Pisemna
pod rygorem
nieważności

Nieważność czynności

Zbycie
przedsiębiorstwa

Art. 75

§ 1

Pisemna
z podpisami
notarialnie
poświadczonymi

Nieważność czynności

Pożyczka
w kwocie 800 zł

Art. 720 § 2

Pisemna

Niedopuszczalność
dowodu ze świadków ani
z przesłuchania stron

Przejęcie długu

Art. 522

Pisemna
pod rygorem
nieważności

Nieważność czynności

Oświadczenie
poręczyciela

Art. 876 § 2

Pisemna
pod rygorem
nieważności

Nieważność czynności

Ćwiczenie 6.6.

Przykład czynności

Zastrzeżona forma

Skutek niezachowania

Ustna umowa pożyczki
wartości 1000 zł

Pisemna (art. 720
§ 2 k.c.)

Niedopuszczalność
dowodu ze świadków ani
dowodu z przesłuchania
stron (art. 74 k.c.)

Pisemna umowa sprzedaży
działki gruntu

Akt notarialny (art. 158
k.c.)

Nieważność umowy
(art. 73 § 2 k.c.)

Ustna umowa najmu
lokalu na okres 2 lat

Pisemna (art. 660 zd.
1 k.c.)

Poczytuje się umowę
za zawartą na czas nie
oznaczony (art. 660 zd.
2 k.c.)

Ustna umowa spółki
(cywilnej)

Pisemna (art. 860 § 2 k.c.)

Niedopuszczalność
dowodu ze świadków ani
dowodu z przesłuchania
stron (art. 74 k.c.)

Ustna umowa poręczenia

Pisemna pod rygorem
nieważności (art. 876
§ 2 k.c.)

Nieważność umowy
(art. 73 § 1 k.c.)

Ustna umowa dzierżawy
przedsiębiorstwa

Pisemna z podpisami
notarialnie
poświadczonymi (art. 75

§ 1 kc.c

Nieważność umowy
(art. 73 § 2 k.c.)

Ćwiczenie 6.7.
Forma pisemna pod rygorem nieważności

Formę tę zastrzega się dodając zwrot „pod rygorem nieważności”. Przykład: „Peł-

nomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie”

(art. 99 § 2 k.c.). Skutkiem niezachowania tej formy jest nieważność czynności

(art. 73 § 1 k.c.).
Forma pisemna bez rygoru nieważności

Formę tę zastrzega się nie dodając zwrotu „pod rygorem nieważności”. Przykład:

„Umowa kontraktacyjna powinna być zawarta na piśmie” (art. 616 k.c.). Skutkiem

niezachowania tej formy jest niedopuszczalność dowodu ze świadków ani dowodu

z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności (art. 74 § 1 k.c.). Skutek ten

nie ma zastosowania w sytuacjach określonych w art. 74 § 2 i 3 k.c.

Ćwiczenie 6.8.
Umowy: darowizny rzeczy ruchomych, o dzieło, zlecenia, najmu lokalu na czas do

1 roku, użyczenia, pożyczki do 500 zł, przewozu, agencyjna, komisu.

Ćwiczenie 6.9.

Oświadczenie woli

Zachowanie

Oświadczenie pasażera korzystającego
z przejazdu tramwajem

Wejście do tramwaju

Oświadczenie MPK jako przewoźnika

Otwarcie drzwi pojazdu na przystanku

Oświadczenie przedsiębiorcy
sprzedającego towary w supermarkecie

Wystawienie towarów w sklepie z cenami

Oświadczenie przedsiębiorcy sprzedają-
cego kawę za pośrednictwem automatu

Postawienie czynnego automatu

Oświadczenie kupującego kawę za
pośrednictwem automatu

Wrzucenie monet

Oświadczenie udziału w koncercie
w charakterze widza

Wejście na koncert

Ćwiczenie 6.10.
Funkcja dowodowa: dokonanie czynności prawnej w formie szczególnej powodu-

je, że strona będzie mogła udowodnić fakt dokonania czynności poprzez okazanie

(np. przed sądem) dokumentu zawierającego treść czynności.
Funkcja kontrolna: dokonanie czynności prawnej w formie aktu notarialnego

umożliwia skontrolowanie prawidłowości czynności pod względem prawnym

przez notariusza.

WAŻNOśĆ cZYNNOści prAWNYcH

Ćwiczenie 7.1.
1) Zobowiązanie Jana do zapłaty agencji zatrudnienia wynagrodzenia jest nieważ-

ne z powodu sprzeczności z ustawą (art. 58 § 1 k.c.). Zgodnie z art. 19d ustawy

o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, agencji nie wolno pobierać

od osób poszukujących pracy wynagrodzenia za usługi pośrednictwa pracy.

2) Umowa sprzedaży działki jest ważna. Błąd co do charakteru działki nie doty-

czył treści czynności prawnej (art. 84 § 1 k.c.).

3) Umowa jest ważna. Jednak B może uchylić się od skutków swego oświadcze-

nia woli, ponieważ złożył je pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony

(art. 87 k.c.).

4) Umowa jest ważna. Groźba nie była bezprawna (art. 87 k.c.). Każdy ma prawo

grozić wszczęciem postępowania sądowego przeciwko swojemu dłużnikowi,

który uchyla się od wykonania obowiązku.

5) Umowa darowizny jest nieważna z powodu braku zgody drugiego małżonka.

Darowizna z majątku wspólnego (z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo

przyjętych) takiej zgody wymaga (art. 37 § 1 pkt 4 k.r.o.).

6) Umowa jest ważna. Jednak B może uchylić się od skutków swego oświad-

czenia woli, ponieważ złożył je pod wpływem błędu co do treści czynności

prawnej (art. 84 § 1 k.c.).

7) Umowa zbycia przedsiębiorstwa jest nieważna, ponieważ A złożył B za jego

zgodą oświadczenie woli dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.).

8) Umowa pożyczki jest nieważna z powodu sprzeczności z ustawą (art. 58

§ 1 k.c.). Zgodnie z art. 101 § 3 k.r.o. rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu

opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarzą-

du majątkiem dziecka.

9) Oświadczenie, w którym Marcin poręczył dług Joli, jest nieważne z powodu

niezachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 876 § 2, art. 73

§ 1 k.c.).

prZeDStAWicieLStWO

Ćwiczenie 8.1.

Pojęcia

Definicje

Przedstawicielstwo

Instytucja prawna dająca możliwość wykonywania czynności
prawnych w cudzym imieniu

Przedstawiciel

Osoba działająca w cudzym imieniu

Przedstawicielstwo
ustawowe

Działanie w cudzym imieniu na mocy ustawy

Reprezentowany

Osoba, w której imieniu działa przedstawiciel

Umocowanie

Podstawa działania w cudzym imieniu

Źródło umocowania

Ustawa albo wola mocodawcy

Pełnomocnik

Osoba działająca w cudzym imieniu z woli reprezentowanego

Mocodawca

Osoba udzielająca umocowania

Ćwiczenie 8.2.
Podobieństwa

Podobieństwo dotyczy formy ustanowienia przedstawiciela: zarówno pełnomoc-

nictwo ogólne, jak i prokura powinny być udzielone na piśmie pod rygorem nie-

ważności (art. 99 § 2, art. 109

§ 1 k.c.).

Różnice

– Mocodawcą pełnomocnictwa może być każda osoba fizyczna posiadająca co

najmniej ograniczoną zdolność do czynności prawnych oraz osoba prawna.

Mocodawcą prokury może być wyłącznie przedsiębiorca podlegający obo-

wiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców (art. 109

§ 1 k.c.).

– Pełnomocnikiem może być każda osoba fizyczna posiadająca co najmniej ogra-

niczoną zdolność do czynności prawnych oraz osoba prawna (art. 100 k.c.).

Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność

do czynności prawnych (art. 109

§ 2 k.c.).

– Zakres umocowania pełnomocnika określa wola mocodawcy. Zakres umoco-

wania prokurenta wynika z ustawy (art. 109

§ 1 k.c.).

– Zakres pełnomocnictwa może być zmieniany. Zakres prokury nie podlega

zmianom.

– Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników, jeżeli

wynika to z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będą-

cego podstawą pełnomocnictwa (art. 106 k.c.). Prokura nie może być prze-

niesiona; prokurent może jedynie ustanowić pełnomocnika do poszczególnej

czynności lub do pewnego rodzaju czynności (art. 109

k.c.).

– Jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo prze-

kroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę,

w której imieniu umowa została zawarta (art. 103 § 1 k.c.). Przekroczenie

zakresu prokury powoduje odpowiedzialność cywilną prokurenta wobec mo-

codawcy (art. 471 k.c.).

Ćwiczenie 8.3.

Warszawa, dnia 30 września 2009 r.

PEŁNOMOCNICTWO OGÓLNE

Ja, niżej podpisany Jan Nowak, zamieszkały w Warszawie ul. Krucza 10/2 ustana-
wiam swym pełnomocnikiem Adama Jelenia, stale zamieszkałego w Warszawie, przy
ul. Świętokrzyskiej 20/1, legitymującego się dowodem osobistym ABC nr 413255, wy-
danym przez Prezydenta m.st. Warszawy, i oświadczam, że pełnomocnik jest upoważ-
niony do reprezentowania mnie przed wszystkimi organami administracji publicznej
i sądami oraz do dokonywania w moim imieniu wszelkich czynności prawnych doty-
czących moich spraw majątkowych.
Odwołanie niniejszego pełnomocnictwa może nastąpić bez podania przyczyn w każ-
dym czasie.

Jan Nowak

Ćwiczenie 8.4.

Kraków, dnia 30 września 2009 r.

PROKURA

„Alex” Sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, ul. Długa 12, wpisana do rejestru
przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego pod nr. KRS 000077654, kapitał
zakładowy 50 000 zł ustanawia prokurenta w osobie Janiny Podolec, zam. w Krakowie
ul. Zacisze 11/1, legitymującej się dowodem osobistym ADN nr 325487, wydanym przez
Prezydenta Miasta Krakowa, do dokonywania w imieniu Spółki czynności sądowych
i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa Spółki.

Za zarząd
Adam Bień
Ewa Kraus

WŁASNOśĆ

Ćwiczenie 9.1.

Własność w rozumieniu cywilnoprawnym jest prawem podmiotowym bezwzględ-

nym, przysługującym podmiotom prawa cywilnego (osobom fizycznym, osobom

prawnym). Przedmiotem tego prawa są rzeczy, tj. materialne części przyrody

o charakterze samoistnym. Właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzy-

stać z rzeczy (posiadać, używać, pobierać pożytki i inne dochody) oraz rozporzą-

dzać rzeczą.

Ćwiczenie 9.2.
Rozporządzanie rzeczą w prawnym rozumieniu oznacza uprawnienie właściciela

do dokonywania czynności prawnych prowadzących do wyzbycia się prawa wła-

sności lub obciążenia go ograniczonym prawem rzeczowym. Przykłady: przeniesie

własności (np. sprzedaż), zrzeczenie się własności, porzucenie rzeczy, ustanowie-

nie na rzeczy zastawu lub hipoteki.

Ćwiczenie 9.3.
Sposoby nabycia własności: przeniesienie własności, dziedziczenie, zasiedze-

nie, przemilczenie (nabycie wskutek niezgłoszenia się właściciela – art. 169 k.c.,

art. 187 k.c), zawłaszczenie (objęcie w posiadanie samoistne ruchomej rzeczy

niczyjej – art. 181 k.c.), nabycie własności roju pszczół – art. 182 k.c., nabycie

przez gminę własności nieruchomości, której właściciel się zrzekł – art. 179 k.c.),

nabycie pożytków naturalnych odłączonych od rzeczy – art. 190 k.c., wytworzenie

rzeczy ruchomej – art. 192 k.c.

Przeniesienie własności rzeczy to przejście własności w drodze umowy.

Umowy zobowiązujące do przeniesienia własności to m.in.: sprzedaż, zamiana,

darowizna, dostawa, umowa przekazania nieruchomości (art. 902

k.c.), dożywo-

cie (art. 908 k.c.), ustanowienie odrębnej własności lokalu (art. 7 ustawy o włas-

ności lokali).

Ćwiczenie 9.4.
1) Nie nastąpiło nabycie własności. Do nabycia własności rzeczy oznaczonych co

do gatunku potrzebne jest przeniesienie posiadania (wydanie) rzeczy.

2) Nie nastąpiło nabycie własności. Umowa najmu zobowiązuje jedynie do od-

dania rzeczy do używania.

3) Nie nastąpiło nabycie własności. Najemca nie jest posiadaczem samoistnym

rzeczy, więc nie spełnia jednego z warunków nabycia własności rzeczy przez

zasiedzenie.

4) Nastąpiło nabycie własności. Warunki nabycia własności nieruchomości przez

zasiedzenie zostały spełnione.

5) Nie nastąpiło nabycie własności. Własność nieruchomości nie może być prze-

niesiona pod warunkiem. W takim wypadku do przeniesienia własności po-

trzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową

zgodę na niezwłoczne przejście własności.

6) Nie nastąpiło nabycie własności. Umowa sprzedaży nieruchomości wymaga

formy aktu notarialnego. Umowa zawarta bez zachowania tej formy jest nie-

ważna.

7) Nie nastąpiło nabycie własności. Okres potrzebny do nabycia własności w tych

okolicznościach wynosi trzy lata.

Ćwiczenie 9.5.
1) Roszczenie windykacyjne.

2) Roszczenie negatoryjne.

3) Roszczenie negatoryjne

4) Roszczenie windykacyjne.

5) Roszczenie negatoryjne.

10.

KSiĘGi WiecZYSte

Ćwiczenie 10.1.
Księgi wieczyste prowadzi się w celu ustalenia stanu prawnego nieruchomości.

Księgi wieczyste prowadzą wydziały ksiąg wieczystych w sądach rejonowych.

Księgi wieczyste obejmują wpisy dotyczące praw na nieruchomości, w tym prawa

własności, użytkowania wieczystego oraz ograniczonych praw rzeczowych. W wy-

padkach przewidzianych w ustawie w księdze wieczystej mogą być ujawnione

prawa osobiste i roszczenia (np. prawo najmu, dzierżawy, odkupu, pierwokupu,

dożywocia).

Wpisów dokonuje się na podstawie dokumentów urzędowych, takich jak m.in.:

orzeczenia sądu (np. postanowienie o zniesieniu współwłasności), dokumenty

stwierdzające dokonanie czynności prawnej (np. notarialny akt sprzedaży nieru-

chomości), decyzje administracyjne (np. decyzja o wywłaszczeniu). Wpis może

być także dokonany na podstawie dokumentu z podpisem notarialnie poświad-

czonym (np. notarialne oświadczenie właściciela o ustanowieniu hipoteki na nie-

ruchomości).

Wniosek o wpis składa osoba uprawniona, np. właściciel nieruchomości, użytkow-

nik wieczysty, osoba na której rzecz ma być wpisane ograniczone prawo rzeczowe,

a także uprawniony organ (np. ZUS w stosunku do swojego dłużnika).

Ćwiczenie 10.2.
Upływ czasu między datą nabycia własności (lub innej zmiany stanu prawnego

nieruchomości), a wpisem w księdze wieczystej, powoduje, że stan prawny

ujawniony w księdze może być niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym.

W takim wypadku osoba kierująca się treścią księgi wieczystej może uzyskać

błędną informację o stanie prawnym nieruchomości. Niektóre przepisy ustawy

o księgach wieczystych i hipotece mają na celu przeciwdziałanie temu. Oto te

przepisy:

„Właściciel nieruchomości jest obowiązany do niezwłocznego złożenia wniosku

o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej” (art. 35 ust. 1).

„Jeżeli osoba trzecia doznała szkody na skutek nieujawnienia prawa własności

w księdze wieczystej, właściciel ponosi odpowiedzialność za szkodę powstałą na

skutek niewykonania obowiązku, o którym mowa w ust. 1, bądź na skutek opie-

szałości w jego wykonaniu” (art. 35 ust. 2).

„Sądy, organy administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego zawia-

damiają sąd właściwy do prowadzenia księgi wieczystej o każdej zmianie właści-

ciela nieruchomości, dla której założona jest księga wieczysta” (art. 36 ust. 1).

„W razie otrzymania zawiadomienia sąd z urzędu dokonuje wpisu ostrzeżenia,

że stan prawny nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej stał się niezgodny

z rzeczywistym stanem prawnym. Zawiadomienie o wpisie ostrzeżenia zawiera

pouczenie o obowiązku złożenia wniosku o ujawnienie prawa własności w termi-

nie miesiąca od daty doręczenia zawiadomienia” (art. 36 ust. 3).

„Sąd może wymierzyć opieszałemu właścicielowi grzywnę w wysokości od 500 do

10 000 zł w celu spowodowania ujawnienia prawa własności” (art. 36 ust. 4).

„W razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym

w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest

wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego ob-

ciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności” (art. 10 ust. 1).

Ćwiczenie 10.3.
Ochronę osób kierujących się treścią księgi wieczystej ustawa o księgach wie-

czystych i hipotece zapewnia poprzez instytucję rękojmii wiary publicznej ksiąg

wieczystych. Polega ona na tym, że w razie niezgodności między stanem prawnym

nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym

treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą upraw-

nioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Rękojmia

wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych oraz

dokonanych na rzecz nabywcy działającego w złej wierze. Rękojmia nie działa

przeciwko niektórym prawom (np. dożywocia). Regulują to art. 5 – 9 ustawy.

Ćwiczenie 10.4.
Małżonkowi B przysługuje roszczenie o usunięcie niezgodności między stanem

prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem

prawnym (art. 10 ustawy o księgach wieczystych i hipotece). Może je realizować

na drodze sądowej.

Ćwiczenie 10.5.
A, jako nowy właściciel nieruchomości, powinien złożyć do właściwego sądu re-

jestrowego wniosek o ujawnienie swego prawa w księdze wieczystej. Wniosek

składa się na druku KW-WPIS. Do wniosku A powinien dołączyć prawomocne

postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku.

11.

iStOtA ZOBOWiĄZANiA

Ćwiczenie 11.1.
1) Treścią zobowiązania są prawa podmiotowe o charakterze względnym.

2) Treścią zobowiązania są przede wszystkim uprawnienia wierzyciela i obowiąz-

ki dłużnika.

3) Treść zobowiązania mogą wyznaczać wola stron, ustawa lub inne źródła.

4) Treść zobowiązania może ulegać zmianom oraz wygaśnięciu.

5) Podmiotami – stronami zobowiązania mogą być wyłącznie osoby fizyczne,

osoby prawne i jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym

ustawa przyznaje zdolność prawną.

6) Świadczenia w zobowiązaniu mogą mieć charakter pieniężny lub niepie-

niężny.

7) Świadczenia w zobowiązaniu polegają na działaniu lub zaniechaniu.

8) Najczęstszym źródłem zobowiązań jest umowa.

Ćwiczenie 11.2.

Stosunek prawny

Rodzaj stosunku prawnego

Podatnik – urząd skarbowy

Prawo finansowe

Prokurator – podejrzany

Prawo procesowe karne

Gmina – najemca lokalu komunalnego

Stosunek cywilnoprawny. Zobowiązanie

Gmina – wieczysty użytkownik

Stosunek cywilnoprawny. Nie jest
zobowiązaniem

Poszkodowany – sprawca szkody

Stosunek cywilnoprawny. Zobowiązanie

Policjant – kierowca

Prawo administracyjne

Pracownik – pracodawca

Prawo pracy

ZUS – świadczeniobiorca

Prawo ubezpieczeń społecznych

Dożywotnik – nabywca nieruchomości

Stosunek cywilnoprawny. Zobowiązanie

Darczyńca – obdarowany

Stosunek cywilnoprawny. Zobowiązanie

Ćwiczenie 11.3.

Zdarzenie

Czy jest (może być) źródłem

zobowiązania?

Ustawa

Nie jest źródłem zobowiązania.

Umowa

Tak, jest źródłem zobowiązania.

Czynność prawna inna niż umowa

Tak, może być źródłem zobowiązania
(np. zapis w testamencie).

Akt administracyjny

Może być źródłem zobowiązania (np.
decyzja starosty przyznająca odszkodo-
wanie za wywłaszczoną nieruchomość).

Czyn niedozwolony

Tak, jest źródłem zobowiązania.

Bezpodstawne wzbogacenie

Tak, jest źródłem zobowiązania.

Urodzenie dziecka

Nie jest źródłem zobowiązania.

Zdarzenie

Czy jest (może być) źródłem

zobowiązania?

Przekroczenie dozwolonej prędkości

Nie jest źródłem zobowiązania.

Umowa międzynarodowa

Nie jest źródłem zobowiązania.

Zapłata cudzego rachunku

Tak, może być źródłem zobowiązania na
podstawie art. 753 k.c.

Usiłowanie kradzieży

Nie jest źródłem zobowiązania.

Ćwiczenie 11.4.
Kodeks cywilny nie tylko przyznaje prawa wierzycielowi, ale także nakłada na

niego pewne obowiązki. Mówią o tym m.in. art. 354 § 2, 462, 465, 486 k.c.

Ćwiczenie 11.5.

Lp.

Dłużnik

Podstawowe świadczenia

Wynajmujący w umowie
najmu

Oddanie najemcy rzeczy do używania przez czas
oznaczony lub nieoznaczony (art. 659 § 1 k.c.).

Finansujący w umowie
leasingu

Nabycie rzeczy od oznaczonego zbywcy na warun-
kach określonych w umowie i oddanie tej rzeczy
korzystającemu do używania albo używania i po-
bierania pożytków (art. 709

k.c.).

Agent w umowie
agencyjnej

Stałe pośredniczenie przy zawieraniu z klientami
umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębior-
cy albo zawieranie ich w jego imieniu (art. 758
§ 1 k.c.).

Osoba, która bez
podstawy prawnej
uzyskała korzyść
kosztem innej osoby

Wydanie korzyści w naturze, a gdyby to nie było
możliwe, zwrot jej wartości (art. 405 k.c.).

Pożyczkobiorca, który
opóźnił się z zapłatą

Zapłata odsetek za czas opóźnienia (art. 481 § k.c.).

Dostawca w umowie
dostawy

Wytworzenie rzeczy oznaczonych tylko co do ga-
tunku oraz ich dostarczenie częściami albo perio-
dycznie (art. 605 k.c.).

Inwestor w umowie
o roboty budowlane

Dokonanie wymaganych przez właściwe przepisy
czynności związanych z przygotowaniem robót,
w szczególności przekazanie terenu budowy i do-
starczenie projektu, oraz odebranie obiektu i za-
płata umówionego wynagrodzenia (art. 647 k.c.).

Lp.

Dłużnik

Podstawowe świadczenia

Komisant w umowie
komisu

Kupno lub sprzedaż rzeczy ruchomych na rachu-
nek komitenta, w imieniu własnym (art. 765 k.c.).

Ubezpieczający w umo-
wie ubezpieczenia

Zapłata składki (art. 805 § 1 k.c.).

Ćwiczenie 11.6.
1) Wierzyciel 1: zamawiający

Dłużnik 1: przyjmujący zamówienie

Świadczenie: wykonanie oznaczonego dzieła

Wierzytelność: prawo zamawiającego żądania wykonania dzieła

Dług: obowiązek przyjmującego zamówienie wykonania dzieła

Wierzyciel 2: przyjmujący zamówienie

Dłużnik 2: zamawiający

Świadczenie: zapłata wynagrodzenia

Wierzytelność: prawo przyjmującego zamówienie żądania zapłaty wynagro-

dzenia

Dług: obowiązek zamawiającego zapłaty wynagrodzenia

2) Wierzyciel: dający zlecenie

Dłużnik: przyjmujący zlecenie

Świadczenie: dokonanie określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie

Wierzytelność: prawo dającego zlecenie żądania wykonania określonej czyn-

ności prawnej

Dług: obowiązek wykonania określonej czynności prawnej

3) Wierzyciel 1: podróżny (wysyłający)

Dłużnik 1: przewoźnik

Świadczenie: przewiezienie podróżnego (rzeczy)

Wierzytelność: prawo podróżnego (wysyłającego) żądania przewiezienia po-

dróżnego (rzeczy)

Dług: obowiązek przewoźnika przewiezienia podróżnego (rzeczy)

Wierzyciel 2: przewoźnik

Dłużnik 2: podróżny (wysyłający)

Świadczenie: zapłata wynagrodzenia

Wierzytelność: prawo przewoźnika żądania zapłaty wynagrodzenia

Dług: obowiązek podróżnego (wysyłającego) zapłaty wynagrodzenia

4) Wierzyciel: wierzyciel

Dłużnik: poręczyciel

Świadczenie: wykonanie zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zobowią-

zania nie wykonał

Wierzytelność: prawo wierzyciela żądania wykonania zobowiązania na wypa-

dek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał

Dług: obowiązek poręczyciela wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby

dłużnik zobowiązania nie wykonał

5) Wierzyciel: osoba, która wykonała czynność

Dłużnik: przyrzekający nagrodę

Świadczenie: dotrzymanie przyrzeczenia

Wierzytelność: prawo osoby, która wykonała czynność, żądania dotrzymania

przyrzeczenia

Dług: obowiązek przyrzekającego nagrodę dotrzymania przyrzeczenia

12.

UMOWY

Ćwiczenie 12.1.
Umowa to co najmniej dwustronna czynność prawna, w której oświadczenia woli

wszystkich stron są zgodne.

Przykład: w umowie najmu wynajmujący i najemca zgodnie oświadczają, że wy-

najmujący odda najemcy oznaczoną rzecz do używania, a najemca będzie płacił

wynajmującemu umówiony czynsz.

Ćwiczenie 12.2.
Umowa sprzedaży rzeczy oznaczonej co do tożsamości (art. 155 § 1, art. 535 k.c.)

jest umową:

– o podwójnym skutku

a) zobowiązującym, ponieważ kreuje obowiązki stron umowy (sprzedawcy

wydania rzeczy, kupującego zapłaty),

b) rozporządzającym, ponieważ jednocześnie przenosi własność rzeczy na

kupującego,

– dwustronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku obie strony są zobowią-

zane do świadczeń,

– konsensualną, ponieważ dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczeń

woli.

Umowa sprzedaży rzeczy oznaczonej co do gatunku (art. 155 § 2, art. 535 k.c.)

jest umową:

– zobowiązującą, ponieważ kreuje obowiązki stron umowy,

– dwustronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku obie strony są zobowią-

zane do świadczeń,

– konsensualną, ponieważ dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczeń

woli.

Umowa sprzedaży spadku (art. 1052 § 1 k.c.) jest umową:

– o podwójnym skutku

a) zobowiązującym, ponieważ kreuje obowiązki stron umowy (sprzedawcy

wydania spadku, kupującego zapłaty),

b) rozporządzającym, ponieważ jednocześnie przenosi własność spadku na

kupującego,

– dwustronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku obie strony są zobowią-

zane do świadczeń,

– konsensualną, ponieważ dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczeń

woli.

Umowa darowizny (art. 888, art. 155 k.c.) jest umową:
– zobowiązującą, ponieważ kreuje obowiązek darczyńcy bezpłatnego świadcze-

nia na rzecz obdarowanego; jeżeli jednak przedmiotem darowizny jest rzecz

oznaczona co do tożsamości, umowa ta wywołuje również skutek rozporzą-

dzający (przeniesienie własności rzeczy),

– jednostronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku obowiązek świadczenia

ciąży jedynie na darczyńcy,

– konsensualną, ponieważ dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczeń

woli.

Umowa zastawu (art. 307 k.c.) jest umową:
– rozporządzającą, ponieważ wywołuje skutek w postaci obciążenia własności

rzeczy prawem zastawnika, ale nie zobowiązuje stron do świadczeń,

– realną, ponieważ skuteczność umowy warunkuje wydanie rzeczy wierzycielo-

wi albo osobie trzeciej, na którą strony się zgodziły.

Umowa użyczenia (art. 710 k.c.) jest umową:
– zobowiązującą, ponieważ kreuje obowiązek użyczającego zezwolenia biorą-

cemu na bezpłatne używanie rzeczy,

– jednostronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku obowiązek świadczenia

ciąży jedynie na użyczającym,

– realną, ponieważ skuteczność umowy warunkuje oddanie biorącemu użycza-

nej rzeczy.

Umowa spółki (art. 860 k.c.) jest umową:
– zobowiązującą, ponieważ kreuje obowiązki stron umowy (wspólników dążenia

do wspólnego celu gospodarczego),

– wielostronnie zobowiązującą, ponieważ w jej wyniku strony (wspólnicy) są

zobowiązane do świadczeń,

– konsensualną, ponieważ dochodzi do skutku przez samo złożenie oświadczeń

woli.

Ćwiczenie 12.3.
Chodzi o zasadę swobody umów, sformułowaną w art. 353

k.c. Oznacza ona –

w granicach określonych przez prawo – swobodę zawarcia umowy, wyboru kon-

trahenta oraz kształtowania treści i formy umowy.

Ćwiczenie 12.4.
Zasady dotyczące czynności prawnych stosuje się do umów, ponieważ każda umo-

wa jest czynnością prawną.

Przykład: umowa poręczenia (art. 876 i nast.. k.c.).

Przedmiotowo istotnym elementem tej umowy jest zobowiązanie poręczyciela

względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik zo-

bowiązania nie wykonał. Umowa ta musi określać: strony umowy, tj. wierzyciela

i poręczyciela, dłużnika głównego, jego zobowiązanie oraz zawierać oświadcze-

nie poręczyciela. Elementem podmiotowo istotnym jest np. określenie sposobu

odpowiedzialności poręczyciela (art. 881 k.c.). Dla oświadczenia poręczyciela

jest zastrzeżona forma pisemna pod rygorem nieważności (art. 876 § 2 k.c.).

Ćwiczenie 12.5.
1) Umowa nie została zawarta. W odpowiedzi na zamówienie B zastrzegł zmia-

nę, co poczytuje się za nową ofertę (art. 68 k.c.).

2) Umowa została zawarta w trybie negocjacyjnym (art. 72 § 1 k.c.).

3) Umowa nie została zawarta. Jeżeli z reklamy nie wynika jednoznacznie, że

stanowi ofertę, poczytuje się ją nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia

umowy (art. 71 k.c.). W tym wypadku sprzedawca wyraźnie zastrzegł, że re-

klama nie stanowi oferty.

4) Umowa nie została zawarta. Reklama w zasadzie nie stanowi oferty (patrz

odpowiedź w p. 3). Zatem za ofertę należałoby uznać zamówienie wysłane

przez A. Umowa nie może być jednak uznana za zawartą, ponieważ przyjęcie

tej oferty przez B nastąpiło w czasie, gdy oferta przestała już wiązać A. Oferta

złożona w inny sposób niż w obecności drugiej strony albo za pomocą środka

bezpośredniego porozumiewania się na odległość przestaje wiązać z upływem

czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymać

odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia (art. 66 § 2 k.c.).

5) Umowa została zawarta. Sprzedawca, wystawiając towar z ceną na wysta-

wie sklepu, składa ofertę sprzedaży (art. 543 k.c.). A poprosił o sprzedanie

wystawionej rzeczy, tym samym przyjął ofertę i z tą chwilą umowa została

zawarta.

6) Umowa została zawarta w trybie aukcji. Zawarcie umowy w tym trybie nastę-

puje z chwilą przybicia (art. 70

§ 2 k.c.).

7) Umowa została zawarta. Zgodnie z regulaminem transakcji naciśnięcie przy-

cisku „kup teraz” oznaczało przyjęcie oferty sprzedaży; zatem z tą chwilą

umowa doszła do skutku.

13.

DOKUMeNt UMOWY

Ćwiczenie 13.1.
Dokument umowy konstruuje się zgodnie z przyjętymi zasadami, które określają

jego strukturę graficzną i redakcyjną. Zgodnie z tymi zasadami na dokument

umowy składają się:

– tytuł, czyli nazwa umowy,

– część wstępna, w której określa się datę i miejsce zawarcia umowy oraz jej

strony,

– część zasadnicza, obejmująca przedmiotowo i podmiotowo istotne elementy

umowy, ujęte w paragrafach, ustępach, punktach, itp.,

– podpisy stron lub osób reprezentujących strony.

Jako strona umowy może występować osoba fizyczna lub jednostka organizacyj-

na. W określeniu strony będącej osobą fizyczną podaje się jej imię i nazwisko

oraz adres zamieszkania (można zamieścić również PESEL lub numer dowodu

osobistego). Jednostkę organizacyjną określa się, podając jej nazwę, adres sie-

dziby oraz imię i nazwisko osoby reprezentującej jednostkę wraz ze sprawowaną

funkcją.

Ćwiczenie 13.2.
Wstęp do umowy zawartej między dwiema jednostkami organizacyjnymi

Umowa dostawy

zawarta w dniu 30 września 2009 r. w Grudziądzu, między „Metservice” S.A.

z siedzibą w Grudziądzu, przy ul. Metalowców 10, reprezentowaną przez

Członków Zarządu Joannę Borek i Adama Bończaka, zwaną dalej Do-

stawcą, a FHU A. Lankosz J. Stawski Sp.j. z siedzibą w Grudziądzu, przy

ul. Młyńskiej 2, reprezentowaną przez Wspólnika Jerzego Stawskiego, zwa-

ną dalej Odbiorcą.

Wstęp do umowy zawartej między osobą fizyczną a jednostką organizacyjną

Umowa o dzieło

zawarta w dniu 30 września 2009 r. w Łodzi między Adamem Drewniakiem,

zam. w Łodzi, ul. Objazdowa 7, zwanym dalej Zamawiającym, a Spółką

z o.o. „Ekspert”, z siedzibą w Wieluniu, ul. Graniczna 12/8, reprezento-

waną przez Prezesa Zarządu Jana Stępnia, zwaną dalej Przyjmującym Za-

mówienie.

Ćwiczenie 13.3.
Postanowienia umowy o dzieło obejmujące przedmiotowo istotne elementy (cd.

umowy o dzieło)

§ 1

Zamawiający zamawia, a Przyjmujący Zamówienie zobowiązuje się wykonać

dla Zamawiającego dzieło w postaci ekspertyzy dotyczącej stanu technicznego

domu zajmowanego przez Zamawiającego, położonego w Łodzi, przy ul. Ob-

jazdowej 7.

§ 2

Za wykonanie ekspertyzy Zamawiający zapłaci Przyjmującemu Zamówienie wy-

nagrodzenie w wysokości 3000,– zł + należny podatek VAT w wysokości 22%

(słownie złotych: trzy tysiące + VAT).

Ćwiczenie 13.4.
Postanowienia umowy o dzieło obejmujące podmiotowo istotne elementy (cd.)

§ 3

Ekspertyza będzie przekazana w formie opracowania pisemnego, podpisanego

i ostemplowanego przez rzeczoznawcę z listy uprawnionej organizacji zawodowej

rzeczoznawców majątkowych.

§ 4

1. Przyjmujący Zamówienie oświadcza, że posiada niezbędną wiedzę i doświad-

czenie oraz potencjał ludzki w zakresie niezbędnym do wykonania przedmio-

tu umowy.

2. Przyjmujący Zamówienie przy realizacji swoich zadań zobowiązany jest do

dołożenia należytej staranności, wynikającej z zawodowego charakteru jego

działalności.

§ 5

Zamawiający zobowiązuje się do współdziałania z Przyjmującym Zamówienie

przy realizacji przedmiotu umowy, w szczególności do udostępnienia niezbędnych

danych, dokumentów i informacji, umożliwiających Przyjmującemu Zamówienie

wykonanie ekspertyzy, a także do zapewnienia dostępu do budynku będącego

przedmiotem ekspertyzy w stopniu niezbędnym do prawidłowego wykonania prac

określonych niniejszą umową.

§ 6

Przyjmujący Zamówienie zobowiązuje się do wykonania ekspertyzy, o której

mowa w § 1, w terminie 14 dni od daty podpisania umowy.

§ 7

1. Wynagrodzenie, o którym mowa w § 2, pokrywa wszystkie koszty związane

z wykonaniem ekspertyzy.

2. Wynagrodzenie będzie płatne na rachunek bankowy Przyjmującego Zamó-

wienie, wskazany na fakturze wystawionej przez niego, w ciągu 14 dni od

dostarczenia faktury VAT.

3. W przypadku opóźnienia się Zamawiającego z zapłatą wynagrodzenia w sto-

sunku do terminu określonego w ust. 2, Przyjmujący Zamówienie będzie

uprawniony obciążyć Zamawiającego odsetkami ustawowymi za każdy dzień

opóźnienia.

§ 8

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym dla

każdej ze stron.

Zamawiający

Za Przyjmującego Zamówienie

Adam Drewniak

Jan Stępień

Ćwiczenie 13.5.
Przykład dokumentu umowy zlecenia

Umowa zlecenia

zawarta w dniu 30 września 2009 r. w Tarnowie, między Stowarzyszeniem

„Omega” z siedzibą w Tarnowie przy ul. Czereśniowej 10, reprezentowa-

nym przez Prezesa Zarządu Joannę Baster, zwanym dalej Zleceniodawcą,

a Agencją „Czysta Firma” z siedzibą w Tarnowie przy ul. Cytrynowej 2,

reprezentowaną przez Grażynę Wisłocką, zwaną dalej Zleceniobiorcą.

§ 1

Przedmiotem umowy jest wykonywanie usługi kompleksowego sprzątania

pomieszczeń Zleceniodawcy w Tarnowie przy ul. Czereśniowej 10. Łączna

powierzchnia sprzątania wynosi 223 m

i składają się na nią: powierzchnia

biurowa – 143 m

, powierzchnia komunikacyjna – 55 m

, powierzchnia

sanitarna – 14 m

, powierzchnia socjalna – 11 m

§ 2

Zleceniodawca oświadcza, że posiada prawo wynajmu pomieszczeń będą-

cych przedmiotem niniejszej umowy.

§ 3

Sprzątanie obejmuje utrzymanie czystości poprzez:

– codzienne sprzątanie powierzchni biurowej po godz.15-tej, w zakres

którego wchodzą: wycieranie biurek, krzeseł, foteli, stołów, parapetów,

odkurzanie dywanów i wykładzin, mycie drzwi, wycieranie zewnętrzne

szaf i regałów, mycie na mokro posadzki oraz podłóg, przecieranie na

sucho telefonów, opróżnianie pojemników na śmieci oraz pojemników

niszczarek,

– w pomieszczeniach sanitarnych oraz socjalnych – sprzątanie polega-

jące na myciu luster, umywalek, zlewów, muszli, podłóg, opróżnianie

pojemników na śmieci,

– w korytarzu – sprzątanie polegające na myciu podłóg, czyszczeniu ła-

wek i stolików, opróżnianie pojemników na śmieci.

§ 4

Zleceniobiorca zapewnia środki higieniczne oraz inne środki chemiczne

niezbędne do wykonania zlecenia.

§ 5

Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania prac objętych niniejszą umo-

wą w terminach uzgodnionych ze Zleceniodawcą.

§ 6

Prace nie objęte niniejszą umową wymagają dodatkowego zlecenia w for-

mie pisemnej.

§ 7

1. Umowa niniejsza zostaje zawarta na czas nieokreślony od dnia 1 stycz-

nia 2010 r.

2. Umowa może zostać rozwiązana przez każdą ze stron z zachowaniem

jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia ze skutkiem na koniec mie-

siąca kalendarzowego. Wypowiedzenie wymaga formy pisemnej.

3. Zleceniodawca może rozwiązać umowę bez zachowania określonego

w ust. 2 terminu wypowiedzenia w przypadku zaprzestania przez Zle-

ceniobiorcę wykonywania obowiązków określonych niniejszą umową,

powtarzających się niedokładności i uchybień, po uprzednim pisemnym

upomnieniu przez Zleceniodawcę.

4. W przypadku zaprzestania wykonywania czynności Zleceniobiorca zo-

stanie obciążony kosztami poniesionymi przez Zleceniodawcę w celu

zapewnienia ciągłości wykonywania zlecenia przez inne osoby.

§ 8

1. Zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonywania prac będących przed-

miotem niniejszej umowy z należytą starannością i dokładnością. Oce-

ny prawidłowości wykonania prac dokonuje Zleceniodawca.

2. Zleceniobiorca zobowiązuje się do dokonywania wszelkich poprawek

na żądanie Zleceniodawcy, o ile konieczność ich dokonania wyniknie

z niewłaściwego wykonania usługi.

§ 9

Zleceniobiorca ponosi pełną odpowiedzialność za szkody powstałe w po-

mieszczeniach Zleceniodawcy w związku z realizacją umowy lub spowodo-

wane przez personel, za który Zleceniobiorca ponosi odpowiedzialność.

§ 10

1. Wynagrodzenie za świadczone usługi objęte niniejszą umową będzie

wynosiło 3000 zł (słownie: trzy tysiące złotych).

2. Zapłata wynagrodzenia dokonywana będzie na podstawie wystawionej

faktury VAT za pracę wykonaną w ciągu danego miesiąca na rachunek

Zleceniobiorcy w terminie 30 dni od daty wpływu faktury VAT do Zle-

ceniodawcy.

§ 11

Wszelkie koszty związane z nabyciem środków niezbędnych do wykony-

wania prac wchodzących w zakres niniejszej umowy będą obciążać Zlece-

niobiorcę.

§ 12

Wszelkie zmiany i uzupełnienia postanowień niniejszej umowy wymagają

dla swej ważności formy pisemnej w postaci aneksu po dokonaniu uzgod-

nień między stronami.

§ 13

W sprawach nieuregulowanych postanowieniami niniejszej umowy będą

miały zastosowanie przepisy Kodeksu Cywilnego.

§ 14

Wszelkie spory z tytułu niniejszej umowy podlegają właściwym Sądom.

§ 15

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym

dla każdej ze stron.

Zleceniodawca

Zleceniobiorca

14.

SprZeDAŻ KONSUMeNcKA

Ćwiczenie 14.1.
Cechy sprzedaży konsumenckiej:

– sprzedaż jest dokonywana w zakresie działalności przedsiębiorstwa,

– przedmiotem sprzedaży jest rzecz ruchoma, zwana towarem konsumpcyjnym,

– nabywcą jest osoba fizyczna,

– nabywca nabywa rzecz w celu niezwiązanym z działalnością zawodową lub

gospodarczą.

Ćwiczenie 14.2.
Patrz art. 2 i 3 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprze-

daży konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego (DzU z 2002 r. Nr 141,

poz. 1176 z późn. zm.).

Ćwiczenie 14.3.
Instytucje chroniące konsumenta na wypadek wystąpienia wad rzeczy sprzedanej:

a) w sprzedaży na zasadach ogólnych:

– rękojmia za wady,

– gwarancja,

b) w sprzedaży konsumenckiej:

– odpowiedzialność sprzedawcy z tytułu niezgodności towaru z umową,

– gwarancja.

Ćwiczenie 14.4.
Patrz art. 4 – 6 ustawy.

Ćwiczenie 14.5.
Patrz art. 4 ustawy.

Ćwiczenie 14.6.
Patrz art. 8 ustawy.

Ćwiczenie 14.7.
Patrz art. 9 i 10 ustawy.

Ćwiczenie 14.8.
Sytuacje, w których sprzedawca nie ponosi odpowiedzialności wobec kupującego

z tytułu niezgodności towaru z umową:

a) kupujący nie zawiadomił sprzedawcy o niezgodności towaru z umową w ter-

minie 2 miesięcy od stwierdzenia niezgodności towaru z umową (art. 9 ust. 1);

w przypadku towarów żywnościowych obowiązują krótsze terminy (3-dniowe)

określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw gospodarki,

b) kupujący wiedział o niezgodności towaru z umową lub oceniając rozsądnie

powinien był wiedzieć (art. 7),

c) niezgodność towaru z umową wynikła z przyczyny tkwiącej w materiale do-

starczonym przez kupującego (art. 7),

d) w sytuacji indywidualnego uzgodnienia właściwości towaru, gdy kupujący

wskazał sprzedawcy indywidualny cel wykorzystania towaru odbiegający od

jego typowej przydatności, a sprzedawca zgłosił zastrzeżenia do takiego prze-

znaczenia towaru (art. 4 ust. 2),

e) w sytuacji gdy towar nie odpowiada zapewnieniom składanym publicznie

przez sprzedawcę, producenta lub jego przedstawiciela, sprzedawca wykaże,

że zachodzi jedna z okoliczności, wskazanych w art. 5 (nie znał zapewnienia,

oceniając rzecz rozsądnie znać nie mógł, zapewnienie nie mogło mieć wpływu

na decyzję kupującego o zawarciu umowy, treść zapewnienia sprostowano

przed zawarciem umowy),

f) upłynął 2-letni termin odpowiedzialności sprzedawcy wobec kupującego z ty-

tułu niezgodności towaru z umową (art. 10 ust. 1),

g) roszczenia kupującego uległy przedawnieniu i z tego powodu sprzedawca

uchylił się od zaspokojenia roszczeń kupującego (art. 10 ust. 2, 3 i 4).

Ćwiczenie 14.9.
Patrz art. 13 ustawy.

Ćwiczenie 14.10.
Przykład zawiadomienia sprzedawcy o wystąpieniu niezgodności towaru z umową

Adam Dyczkowski

ul. Sielska 12/2

10-802 Olsztyn

Firma Handlowa

„Electrolux

10-405 Olsztyn

ul. Lubelska 10

REKLAMACJA

W dniu 30 września 2009 r. nabyłem u Was grzejnik konwekcyjny Ladycook

N15 za cenę 68,00 zł. Po podłączeniu do sieci okazało się, że grzejnik nie

działa. W związku z powyższym, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca

2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz o zmianie

Kodeksu cywilnego (DzU z 2002 r. Nr 141, poz. 1176 z późn. zm.), proszę

o wymianę tego grzejnika na nowy.

Adam Dyczkowski

15.

cZYNY NieDOZWOLONe (KAZUSY)

Kazus 15.1.
Za szkodę odpowiada B zgodnie z art. 436 § 1 k.c. (zdanie 2-gie). Jeżeli posia-

dacz samoistny oddał środek komunikacji w posiadanie zależne, odpowiedzial-

ność za szkodę spowodowaną przez ruch tego środka ponosi posiadacz zależny.

Zgodnie z art. 336 k.c. posiadaczem zależnym jest ten, kto korzysta z rzeczy

mając do niej prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą.

W tym wypadku B posiadał takie prawo na podstawie umowy użyczenia samo-

chodu zawartej z A.

Kazus 15.2.
B ma prawo żądać od A odszkodowania. Zachodzą przesłanki odpowiedzial-

ności A jako samoistnego posiadacza środka komunikacji, określone w art. 435

i 436 k.c. Jednak, ponieważ B przyczynił się do powstania szkody (wiedział o sta-

nie nietrzeźwości A), odszkodowanie ulegnie odpowiedniemu zmniejszeniu, na

podstawie art. 362 k.c.

Kazus 15.3.
A może żądać odszkodowania od gminy jako właściciela kamienicy. Szkoda po-

wstała wskutek zaniedbania odśnieżenia chodnika biegnącego wzdłuż tej kamie-

nicy. Zgodnie z art. 120 k.p., jeżeli pracownik przy wykonywaniu obowiązków

pracowniczych wyrządził szkodę osobie trzeciej, zobowiązany do naprawienia

szkody jest wyłącznie pracodawca. Dlatego A może żądać odszkodowania wy-

łącznie od gminy. Podstawą jego żądania jest art. 430 k.c.

Kazus 15.4.
Obowiązek naprawienia wyrządzonych szkód ciąży na posiadaczu samoistnym

hali, tj. będącej jej właścicielem spółce z o.o. Podstawą odpowiedzialności spół-

ki jest art. 434 k.c., który przewiduje odpowiedzialność samoistnego posiadacza

budowli za szkodę wyrządzoną przez zawalenie się budowli. Jest to odpowiedzial-

ność na zasadzie ryzyka, czyli niezależna od winy. Możliwa jest też odpowiedzial-

ność konstruktora hali, na podstawie art. 415 k.c.

Kazus 15.5.
Za szkodę odpowiadają A oraz bezpośredni sprawca. A odpowiada na podstawie

art. 429 k.c. jako ten, kto powierzył wykonanie czynności drugiemu, ponosząc

winę w wyborze wykonawcy (nie powierzył czynności profesjonaliście). Za szko-

dę odpowiada również bezpośredni sprawca, na podstawie art. 415 k.c. (zasada

winy).

Kazus 15.6.
Za szkody A odpowiadają: pracownik ochrony (nie mylić z „pracownikiem” w ro-

zumieniu k.p.) i agencja. Pracownik ochrony odpowiada na podstawie art. 415 k.c.

(zasada winy), zaś agencja na podstawie art. 430 k.c. (zasada ryzyka). Art. 120 k.p.,

wyłączający odpowiedzialność pracownika (tu w rozumieniu k.p.) wobec osoby

poszkodowanej, nie ma zastosowania do osoby zatrudnionej na podstawie sto-

sunku zlecenia (osoba ta nie jest pracownikiem w rozumieniu k.p.).

Kazus 15.7.
Za szkodę A odpowiada Skarb Państwa na podstawie art. 417 k.c. (odpowiedzial-

ność za niezgodne z prawem działanie przy wykonywaniu władzy publicznej).

16.

SKUtKi NieWYKONANiA ZOBOWiĄZAŃ

(KAZUSY)

Kazus 16.1.
Klient może żądać odszkodowania od biura podróży, na podstawie art. 471

i 474 k.c. Szkodę spowodowało niewykonanie zobowiązania przez prowadzącego

hotel, któremu biuro powierzyło rezerwację pokoju dla swojego klienta. Zgod-

nie z art. 474 k.c. dłużnik odpowiada za działanie lub zaniechanie osób, którym

wykonanie zobowiązania powierza.

Kazus 16.2.
Klient nie ma racji. Dłużnik nie odpowiada za szkodę, jaka wynikła z niewykona-

nia zobowiązania, jeżeli niewykonanie było następstwem okoliczności, za które

dłużnik odpowiedzialności nie ponosi (art. 471 in fine k.c.). Odmowa wizy przez

konsulat jest okolicznością, za którą biuro podróży nie odpowiada.

Kazus 16.3.
Za zapłatę solidarnie odpowiadają inwestor i podwykonawca (art. 647

§ 5 k.c.).

Kazus 16.4.
A nie ma racji. Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej ani zdolności

prawnej i dlatego nie może być pozwana. Ponieważ zgodnie z art. 864 k.c. za zo-

bowiązania spółki wspólnicy odpowiedzialni są solidarnie, wierzyciel może żądać

zaspokojenia także od każdego dłużnika z osobna (art. 366 § 1 k.c.).

Kazus 16.5.
Wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie zapłaty. Zgodnie z art. 454 § 1 k.c.

miejscem spełnienia świadczenia pieniężnego jest siedziba wierzyciela. Pojęcie

„siedziby” obejmuje także rachunek bankowy wierzyciela.

Kazus 16.6.
B może żądać od A zapłaty kary umownej w zastrzeżonej wysokości (art. 484

§ 1 k.c.). Można żądać zmniejszenia kary umownej, jeżeli zobowiązanie zosta-

ło w znacznej części wykonane lub gdy kara umowna jest rażąco wygórowana

(art. 484 § 2 k.c.). Potrącenie jest możliwe (art. 498 k.c.).

Kazus 16.7.
A będzie mógł żądać od B wykonania zobowiązania oraz naprawienia ewentu-

alnej szkody, jaka by wynikła ze zwłoki (art. 477 § 1 k.c.). Jeżeli wskutek zwłoki

świadczenie utraciłoby dla A znaczenie, mógłby on świadczenia nie przyjąć i żą-

dać naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 477 § 2 k.c.).

17.

MAŁŻeŃSKie prAWO MAJĄtKOWe

Ćwiczenie 17.1.
Małżeński ustrój majątkowy to system stosunków prawnych istniejący między

małżonkami, Dotyczy ich wzajemnych stosunków majątkowych oraz stosunków

majątkowych małżonków z osobami trzecimi.
K.r.o. przewiduje trzy możliwe ustroje: ustawowy, umowny, przymusowy.
Ustrój ustawowy powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa w przypadku, gdy

małżonkowie nie zawarli wcześniej majątkowej umowy małżeńskiej. Ustrój

umowny obowiązuje, gdy małżonkowie taką umowę zawrą. Ustrój przymusowy

to ustrój, jaki powstaje w razie sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej

(art. 52 k.r.o.), ubezwłasnowolnienia lub ogłoszenia upadłości jednego z małżon-

ków (art. 53 k.r.o.) oraz orzeczenia separacji (art. 54 k.r.o.).

Ćwiczenie 17.2.
Ustawowa wspólność obejmuje przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności

przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, o ile nie należą one do mająt-

ku osobistego. Art. 31 § 2 k.r.o. wyszczególnia niektóre przedmioty należące do

majątku wspólnego.
Przedmioty objęte wspólnością ustawową stanowią współwłasność łączną. Współ-

własność ta charakteryzuje się tym, że w czasie trwania wspólności żaden z mał-

żonków nie może żądać podziału majątku wspólnego ani rozporządzać udziałem

w tym majątku, który przypadnie mu w razie ustania wspólności.
Przedmioty należące do majątku osobistego każdego z małżonków wymienia

art. 33 k.r.o. (m.in. przedmioty nabyte przed powstaniem wspólności, przedmioty

nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę).

Ćwiczenie 17.3.
Z zasady każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspól-

nym. Do pewnych czynności potrzebna jest jednak zgoda drugiego małżonka.

Czynności te wymienia art. 37 § 1 k.r.o. Czynność dokonana bez wymaganej zgo-

dy drugiego małżonka jest nieważna (ważność umowy zależy od potwierdzenia

jej przez drugiego małżonka; jednostronna czynność prawna jest bezwzględnie

nieważna).

Ćwiczenie 17.4.
Zasady odpowiedzialności – art. 30 i 41 k.r.o.

Solidarna odpowiedzialność obojga małżonków za zobowiązania zaciągnięte

przez jednego z nich zachodzi, gdy małżonek zaciąga zobowiązanie w sprawach

wynikających z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny (art. 30 k.r.o.).

Wierzyciel może żądać zaspokojenia z całego majątku wspólnego, jeżeli małżonek

zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka (art. 41 § 1 k.r.o.).

Wierzyciel może żądać zaspokojenia tylko z niektórych składników majątku

wspólnego (wymienionych w art. 41 § 2 i 3 k.r.o.), jeżeli: a) małżonek zaciągnął

zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka, b) zobowiązanie jednego z małżon-

ków nie wynika z czynności prawnej (lecz np. z czynu niedozwolonego), c) wierzy-

telność powstała przed powstaniem wspólności, d) wierzytelność dotyczy majątku

osobistego jednego z małżonków (art. 41 § 2 i 3 k.r.o.).

Ćwiczenie 17.5.
Przyczyny ustania wspólności ustawowej:

– ustanie małżeństwa (bez względu na przyczynę),

– zawarcie majątkowej umowy małżeńskiej,

– ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej,

– ubezwłasnowolnienie małżonka,

– ogłoszenie upadłości małżonka,

– orzeczenie separacji.

Wskutek ustania wspólności ustawowej między małżonkami powstaje rozdzielność

majątkowa. Wspólny majątek pozostaje ich współwłasnością, z tym że współwła-

sność łączna przekształca się we współwłasność w częściach ułamkowych. W razie

zawarcia umowy majątkowej powstaje ustrój ustanowiony tą umową (wspólność

rozszerzona, ograniczona lub rozdzielność).

Ćwiczenie 17.6.
Majątkową umowę małżeńską można zawrzeć w czasie trwania małżeństwa lub

przed jego zawarciem. Powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Mał-

żonkowie mogą przez umowę: a) wspólność ustawową rozszerzyć, b) ograniczyć

ją, c) ustanowić rozdzielność majątkową, d) ustanowić rozdzielność majątkową

z wyrównaniem dorobków.

Ćwiczenie 17.7.
Do ustrojów przymusowych k.r.o. zalicza ustroje rozdzielności majątkowej, które

powstają w razie:

– ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej (art. 52 k.r.o.),

– ubezwłasnowolnienia małżonka (art. 53 k.r.o.),

– ogłoszenia upadłości małżonka (art. 53 k.r.o.),

– orzeczenia separacji (art. 54 k.r.o.).

Ćwiczenie 17.8.
1) Żona ma prawo rozporządzić działką bez zgody męża. Działka należy do jej

majątku osobistego (art. 33 pkt 2 k.r.o.).

2) Mąż ma prawo przeznaczyć honorarium na wybrany cel bez zgody żony. Ho-

norarium należy do jego majątku osobistego (art. 33 pkt 9 k.r.o.).

3) Żona ma prawo współdecydować o przeznaczeniu wygranej. Wygrana w grze

losowej nie jest traktowana jako nagroda za osiągnięcia osobiste małżonka

i dlatego nie należy do majątku osobistego, lecz do wspólnego (patrz komen-

tarze do k.r.o.).

4) Mąż ma rację. Umowa kupna działki wymagała jego zgody. Zakup został

sfinansowany ze środków należących do majątku wspólnego (art. 31 § 2

pkt 2 k.r.o.). Zgoda była wymagana na podstawie art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o.

Ćwiczenie 17.9.
1) Czynność nie wymagała zgody drugiego małżonka. Jest ważna.

2) Czynność wymagała zgody (art. 37 § 1 pkt 4 k.r.o.). Jej ważność zależy od

potwierdzenia przez drugiego małżonka (art. 37 § 2 k.r.o.).

3) Czynność wymagała zgody (art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o.). Jej ważność zależy od

potwierdzenia przez drugiego małżonka (art. 37 § 2 k.r.o.).

4) Czynność wymagała zgody (art. 37 § 1 pkt 1 k.r.o.). Jest bezwzględnie nieważ-

na (art. 37 § 4 k.r.o.).

5) Czynność wymagała zgody (art. 37 § 1 pkt 4 k.r.o.). Jej ważność zależy od

potwierdzenia przez drugiego małżonka (art. 37 § 2 k.r.o.).

6) Czynność nie wymagała zgody drugiego małżonka. Jest ważna.

Ćwiczenie 17.10.
1) Dłużnikiem jest mąż. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobiste-

go dłużnika oraz z całego majątku wspólnego małżonków (art. 41 § 1 k.r.o.).

2) Dłużnikiem jest mąż. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobi-

stego dłużnika oraz z niektórych przedmiotów należących do majątku wspól-

nego, wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o. (art. 41 § 2 k.r.o.).

3) Dłużnikami solidarnymi są oboje małżonkowie. Wierzyciel może żądać za-

spokojenia z majątku wspólnego oraz z obu majątków osobistych (art. 30

§ 1 k.r.o.).

4) Dłużnikiem jest żona. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobi-

stego dłużnika oraz z niektórych przedmiotów należących do majątku wspól-

nego, wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o..

5) Dłużnikami są oboje małżonkowie. Wierzyciel może żądać zaspokojenia

z majątku wspólnego oraz z obu majątków osobistych (k.c.).

6) Dłużnikiem jest mąż. Wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobi-

stego dłużnika oraz z niektórych przedmiotów należących do majątku wspól-

nego, wymienionych w art. 41 § 2 k.r.o. (art. 41 § 2 k.r.o.).

18.

pOStĘpOWANie cYWiLNe

Ćwiczenie 18.1.

Ćwiczenie 18.2.
Sprawy cywilne są w zasadzie rozpoznawane w postępowaniu procesowym (pro-

cesie). W postępowaniu nieprocesowym są rozpoznawane sprawy wymienione

w k.p.c. oraz w ustawach szczególnych. Jeżeli dana sprawa nie jest przeznaczona

do określonego trybu, istnieje domniemanie na rzecz trybu procesowego.

Przykłady spraw:

– rozpoznawanych w procesie: o zwrot pożyczki, o zapłatę czynszu najmu,

o zwrot przedmiotu najmu, o ustalenie stosunku najmu, o naruszenie posia-

dania, o zaniechanie naruszania środowiska, o zawarcie umowy przyrzeczonej

w umowie przedwstępnej, o naprawienie szkody, o rozwód;

– rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym: o ubezwłasnowolnienie,

o stwierdzenie zasiedzenia, o zniesienie współwłasności, o stwierdzenie na-

bycia spadku, o dział spadku, o podział majątku wspólnego po ustaniu wspól-

ności ustawowej między małżonkami, postępowanie rejestrowe w KRS.

Ćwiczenie 18.3.
Zdolność sądowa to zdolność do tego, aby w sądowym postępowaniu cywilnym

występować w charakterze strony lub uczestnika.

Zdolność sądową mają: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne

niebędące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (np.

spółki jawne) oraz organizacje społeczne dopuszczone do działania na podstawie

obowiązujących przepisów, choćby nie posiadały osobowości prawnej.

Zdolność procesowa to zdolność do samodzielnego i skutecznego dokonywania

czynności procesowych.

Zdolność procesową mają: osoby fizyczne posiadające pełną zdolność do czyn-

ności prawnych, osoby prawne, jednostki organizacyjne niebędące osobami

prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną oraz organizacje społecz-

ne dopuszczone do działania na podstawie obowiązujących przepisów, choćby

nie posiadały osobowości prawnej. Osoba fizyczna ograniczona w zdolności do

czynności prawnych ma zdolność procesową w sprawach wynikających z czynności

prawnych, których może dokonywać samodzielnie (np. w sprawach, w których

rozporządza swoim zarobkiem, na podstawie art. 21 k.c.).

Osoba fizyczna niemającą zdolności procesowej może podejmować czynności

procesowe przez swego przedstawiciela ustawowego.

Ćwiczenie 18.4.
Siedmiolatek:

– ma zdolność sądową,

– nie ma zdolności procesowej,

– może być stroną w procesie,

– nie może dokonywać czynności procesowych,

– jako strona może być powodem w sprawie o alimenty dla siebie,

– w jego imieniu czynności procesowe może podejmować jego przedstawiciel

ustawowy (np. jedno z rodziców).

Ćwiczenie 18.5.
Właściwość sądu to posiadanie przez sąd kompetencji do rozpoznania i rozstrzy-

gnięcia danej sprawy.

Właściwość rzeczowa to właściwość do rozpoznania sprawy w I instancji. Sądami

I instancji są z zasady sądy rejonowe. Sądy te rozpoznają w I instancji wszyst-

kie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów

okręgowych. Wykaz spraw należących do właściwości sądów okręgowych zawiera

art. 17 k.p.c. (np. sprawy o ochronę praw autorskich). Także sprawy należące do

postępowania nieprocesowego są rozpoznawane w zasadzie przez sądy rejonowe,

a wyjątkowo przez sądy okręgowe (np. sprawy o ubezwłasnowolnienie – art. 544

§ 1 k.p.c.).
Właściwość miejscowa to właściwość ze względu na terytorialny zasięg działania

sądu. Według ogólnej zasady (właściwość ogólna) powództwo wytacza się przed

sąd I instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania. Powództwo

przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi niebędącemu osobą fizyczną

wytacza się według miejsca ich siedziby. Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa

wytacza się według siedziby jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się

dochodzone roszczenie. W pewnych sprawach obowiązuje właściwość przemienna

(np. powództwo o roszczenie alimentacyjne można wytoczyć według miejsca za-

mieszkania osoby uprawnionej), a w pewnych sprawach właściwość wyłączna (np.

powództwo o własność nieruchomości wytacza się przed sąd miejsca jej położenia).

Ćwiczenie 18.6.
1) Sąd Rejonowy w Nowym Targu.

2) Sąd Okręgowy w Nowym Sączu.

3) Sąd Rejonowy w Muszynie.

4) Sąd Okręgowy w Rzeszowie.

Ćwiczenie 18.7.
Powód to podmiot występujący do sądu z żądaniem wszczęcia procesu w celu

ochrony swoich praw.
Pozwany to podmiot, przeciwko któremu jest skierowane żądanie powoda.

Sprawy

Powód

Pozwany

O zwrot pożyczki

Dający pożyczkę

(pożyczkodawca)

Biorący (pożyczkobiorca)

O zapłatę czynszu najmu

Wynajmujący

Najemca

O zapłatę wynagrodzenia

za wykonanie dzieła

Przyjmujący zamówienie

Zamawiający

O zapłatę odszkodowania

Poszkodowany

Osoba odpowiedzialna za

szkodę

O zapłatę ceny sprzedaży

Sprzedawca

Kupujący

O alimenty

Uprawniony

Zobowiązany

O rozwód

Małżonek

O rozwiązanie spółki

Wspólnik

Wspólnicy

O zapłatę kary umownej

za niewykonanie dostawy

Odbiorca

Dostawca

Ćwiczenie 18.8.
Pozew to pismo procesowe, którego główną treść stanowi żądanie udzielenia po-

wodowi ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego oraz przytoczenie okolicz-

ności faktycznych uzasadniających żądanie. Pozew zawiera także wnioski służące

przygotowaniu rozprawy (np. wniosek o wezwanie na rozprawę wskazanych przez

powoda świadków).
Powództwo to żądanie udzielenia ochrony prawnej w drodze procesu cywilnego.

Jego treść jest zawarta w pozwie.

Ćwiczenie 18.9.

Zakopane, dnia 30 września 2009 r.

Sądu Rejonowego

w Zakopanem

I Wydział Cywilny

ul. Gimnazjalna 13

34-500 Zakopane

Powód: Jan Błoński

zam. w Poroninie ul. Kościuszki 2

Pozwany: Adam Gieras,

zam. w Zakopanem, ul. Nowotarska 8/12
Wartość przedmiotu

sporu: 10 000 zł

Pozew o zapłatę 10 000 zł

Wnoszę o:

1) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 10 000 zł (dziesięć

tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lipca 2009 r. do

dnia zapłaty;

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu według

norm przepisanych.

Ponadto wnoszę o:

3) przeprowadzenie rozprawy także w nieobecności powoda.

U z a s a d n i e n i e

Powód udzielił pozwanemu pożyczki w kwocie 10 000 zł na podstawie pi-

semnej umowy zawartej dnia 10 stycznia 2009 r. W dniu zawarcia umowy

powód przekazał pozwanemu w gotówce całą kwotę pożyczki, na co uzyskał

pokwitowanie pozwanego.

Dowody:

1) pisemna umowa pożyczki,

2) pokwitowanie.

Zgodnie z umową pożyczka miała być zwrócona do dnia 10 lipca 2009 r.

Mimo upływu tego terminu pozwany nie zwrócił powodowi pożyczki.

Pismem z dnia 20 lipca 2009 r. powód wezwał pozwanego do niezwłocznej

zapłaty dłużnej kwoty, z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę sądową

w razie niedokonania zapłaty do dnia 7 sierpnia 2009 r.

Dowód: wezwanie do zapłaty.

Do dnia dzisiejszego pozwany nie zwrócił pożyczki. W tym stanie powód

zmuszony jest dochodzić należnej kwoty w postępowaniu sądowym.

Jan Błoński

Ćwiczenie 18.10.
Sąd zasądził powództwo o zapłatę czynszu najmu, ponieważ ustalił, że pozwany

najemca zalega z czynszem za 4 pełne okresy płatności.
Sąd oddalił powództwo o alimenty, ponieważ ustalił, że dochody z majątku dziec-

ka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania.

Ćwiczenie 18.11.
Sprawy gospodarcze to sprawy ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami,

w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Ponadto sprawami

gospodarczymi są sprawy wymienione w art. 479

§ 2 k.p.c.

Przykłady spraw: o naprawienie szkody wyrządzonej spółce akcyjnej przez członka

zarządu, o stwierdzenie nieważności uchwały wspólników spółki z o.o. sprzecznej

z ustawą, o zaprzestanie przez przedsiębiorcę naruszania środowiska, o zanie-

chanie praktyk ograniczających konkurencję, o naprawienie szkody wyrządzonej

wskutek nienależytego wykonania umowy o roboty budowlane (zawartej przez

przedsiębiorców), o odszkodowanie za utratę rzeczy przyjętej na skład, o rozwią-

zanie spółki cywilnej, o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone.

Ćwiczenie 18.12.
Zasada dwuinstancyjności oznacza, że od orzeczeń wydanych przez sąd I instancji

przysługują środki odwoławcze do sądu II instancji: apelacja od wyroku oraz zaża-

lenie na postanowienie. Ponadto od wydanego przez sąd II instancji prawomocne-

go wyroku przysługuje skarga kasacyjna jako nadzwyczajny środek zaskarżenia.

Ćwiczenie 18.13.
Celem cywilnego postępowania egzekucyjnego jest zastosowanie środków przy-

musu w celu egzekucji praw i obowiązków zawartych w tytule egzekucyjnym.
Tytułem egzekucyjnym jest prawomocne orzeczenie sądu lub inny akt, z którego

wynika wykonalne roszczenie wierzyciela (np. ugoda zawarta przed sądem, wyrok

sądu polubownego).
Podstawowe rodzaje egzekucji to egzekucja świadczeń pieniężnych i niepienięż-

nych.
Środki egzekucji świadczeń pieniężnych – art. 844 – 1022

k.p.c.

Środki egzekucji świadczeń niepieniężnych – art. 1041 – 1059 k.p.c.

Ćwiczenie 18.14.
1) Egzekucja z wynagrodzenia za pracę.

2) Wprowadzenie wierzyciela w posiadanie.

3) Grzywna w celu przymuszenia, wykonanie czynności na koszt dłużnika.

4) Egzekucja z nieruchomości, egzekucja z rachunków bankowych.

19.

prZeDSiĘBiOrcA. DZiAŁALNOśĆ

GOSpODArcZA

Ćwiczenie 19.1.
„W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego in-

teres został zagrożony lub naruszony może żądać zaniechania niedozwolonych

działań” (art. 18 pkt 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji). Przepis

ten przyznaje przedsiębiorcy prawo żądania zaniechania niedozwolonych działań

w razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, jeżeli czyn ten zagraża jego

interesowi lub go narusza.
„Przedsiębiorcy są obowiązani do przekazywania wszelkich koniecznych informa-

cji i dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu” (art. 50 ust. 1 ustawy o ochronie

konkurencji i konsumentów). Przepis ten nakłada na przedsiębiorców obowiązek

przekazywania informacji i dokumentów na żądanie Prezesa Urzędu Ochrony

Konkurencji i Konsumentów.
„1. Wniosek dłużnika o ogłoszenie upadłości nieodpowiadający wymogom okre-

ślonym w ustawie lub nienależycie opłacony zwraca się bez wzywania o uzupeł-

nienie lub opłacenie wniosku. 2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio, jeżeli

wniosek o ogłoszenie upadłości zgłasza wierzyciel reprezentowany przez adwo-

kata lub radcę prawnego albo wierzyciel będący przedsiębiorcą” (art. 28 ustawy

prawo upadłościowe i naprawcze). Przepis ten nakłada na wierzyciela będące-

go przedsiębiorcą sankcję za złożenie nieprawidłowo sporządzonego wniosku

o ogłoszenie upadłości, w postaci jego zwrotu bez wzywania o uzupełnienie lub

opłacenie.
„Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przed-

siębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku” (art. 43

§ 1 ustawy

Kodeks cywilny). Przepis ten nakłada na przedsiębiorcę obowiązek ustalenia fir-

my w taki sposób, aby odróżniała się dostatecznie od firm innych przedsiębiorców

prowadzących działalność na tym samym rynku.
Adresatami przytoczonych przepisów są m.in. osoby fizyczne prowadzące dzia-

łalność gospodarczą, spółki handlowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe.

Nie są nimi m.in: spółki cywilne, pracownicy przedsiębiorców, osoby fizyczne

nieprowadzące działalności gospodarczej, urzędy administracji publicznej.

Ćwiczenie 19.2.

Rodzaj

działalności

Czy jest/może być

działalnością gospodarczą?

Warunek

Polityczna

Nie jest.

Charytatywna

Nie jest.

Udzielanie
korepetycji

Może być.

Jeżeli będzie działalnością
zarobkową, wykonywaną we
własnym imieniu, w sposób zor-
ganizowany i ciągły.

Radca prawny

Może być.

Jeżeli będzie prowadził dzia-
łalność zarobkową we własnym
imieniu (a nie jako pracownik).

Notariusz

Jest działalnością gospodarczą
o szczególnym charakterze.

Lekarz

Może być.

Jeżeli będzie prowadził działal-
nością zarobkową, wykonywaną
we własnym imieniu, w sposób
zorganizowany i ciągły.

Pielęgniarka

Może być.

Jeżeli będzie prowadziła działal-
nością zarobkową, wykonywaną
we własnym imieniu, w sposób
zorganizowany i ciągły.

Komornik

Jest działalnością gospodarczą
o szczególnym charakterze
(interpretacja Ministerstwa
Sprawiedliwości).

Księgowy

Może być.

Jeżeli będzie prowadził działal-
ność zarobkową, wykonywaną
we własnym imieniu, w sposób
zorganizowany i ciągły.

Taksówkarz

Może być.

Jeżeli będzie prowadził działal-
ność zarobkową, wykonywaną
we własnym imieniu, w sposób
zorganizowany i ciągły.

Wolontariusz

Nie jest.

Ćwiczenie 19.3.
Uznanie działalności za działalność gospodarczą ma m.in. takie znaczenie, że

podmiot, który ją prowadzi, może być beneficjentem pomocy publicznej, udzie-

lanej na zasadach określonych ustawą o postępowaniu w sprawach dotyczących

pomocy publicznej.

Ćwiczenie 19.4.

Umowa

Czy stroną jest wyłącznie

przedsiębiorca?

Strona będąca

przedsiębiorcą

Sprzedaży

Nie

Dzierżawy

Nie

Leasingu

Tak

Finansujący

Rachunku bankowego

Tak

Bank

Komisu

Tak

Komisant

Przewozu

Tak

Przewoźnik

Kredytu

Tak

Bank

Franchisingu

Tak

Franchisingodawca,
franchisingobiorca

O dzieło

Nie

O roboty budowlane

Nie

20.

pODeJMOWANie DZiAŁALNOści

GOSpODArcZeJ

Ćwiczenie 20.1.
Reglamentacja jest wyjątkiem. Obowiązuje przy podejmowaniu niektórych ro-

dzajów działalności.

Ćwiczenie 20.2.
Najważniejsze funkcje ewidencji działalności gospodarczej to funkcja informa-

cyjna (informuje o podmiotach prowadzących działalność gospodarczą) oraz

ochronna (zapewnia bezpieczeństwo obrotu gospodarczego). Jej formy to reje-

stracja w KRS i ewidencja działalności gospodarczej w gminie.

Ćwiczenie 20.3.
1) Obowiązek uzyskania wpisu do ewidencji działalności gospodarczej mają

przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi (w tym wspólnicy spółki cywilnej).

Pozostali przedsiębiorcy podlegają wpisowi do KRS.

2) Ewidencja działalności gospodarczej ma charakter porządkowy, wpis do KRS

– konstytutywny.

3) KRS obejmuje rejestry: 1) przedsiębiorców, 2) stowarzyszeń, innych organi-

zacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki

zdrowotnej, 3) dłużników niewypłacalnych.

4) KRS prowadzą sądy rejonowe (sądy gospodarcze).

5) Art. 4 ust. 2 ustawy o KRS.

6) Rozdział 2 – 4 ustawy o KRS.

7) Wpisy konstytutywne to wpisy, z którymi prawo wiąże powstanie skutków

prawnych (np. wpisy dotyczące powstania, połączenia, przekształcenia, po-

działu i rozwiązania spółek handlowych). Wpisy deklaratoryjne to wpisy,

które stwierdzają istniejący stan rzeczy (np. powołanie członków organów

spółek kapitałowych, udzielenie prokury).

8) Do ewidencji działalności gospodarczej wpisuje się m.in.: dane identyfika-

cyjne przedsiębiorcy (imię, nazwisko, data urodzenia itp.), miejsce zamiesz-

kania, oznaczenie przedsiębiorcy, przedmiot wykonywanej działalności,

miejsce jej wykonywania.

9) Ewidencję działalności gospodarczej prowadzą gminy.

10) Art. 46 ust. 1 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (działalność wy-

magająca uzyskania koncesji), ustawy wymienione w art. 75 ust. 1 tej ustawy

(działalność wymagająca uzyskania zezwolenia).

11) Działalność regulowana to działalność, której prowadzenie wymaga speł-

nienia szczególnych warunków, określonych przepisami prawa. Przykłady:

organizowanie imprez turystycznych, organizacja profesjonalnego współza-

wodnictwa sportowego, prowadzenie ośrodka szkolenia kierowców, działal-

ność kantorowa.

12) Niedopełnienie wymienionych obowiązków powoduje odpowiedzialność za

wykroczenie w postaci kary ograniczenia wolności albo grzywny.

Ćwiczenie 20.4.
Tryb zgłaszania spółki z o.o. – art. 164 i nast. k.s.h. Tryb zgłaszania spółki akcyjnej

– art. 316 i nast. k.s.h.

Ćwiczenie 20.5.
Druki KRS-W3 i KRS-WE – www.druki-krs.pl

21.

prAWNe FOrMY DZiAŁALNOści

GOSpODArcZeJ

Ćwiczenie 21.1.
Zagadnienia ustrojowe dotyczące przedsiębiorców, regulowane przez przepisy

prawne, to m.in.: tryb tworzenia, osobowość i zdolność prawna, prowadzenie

spraw i reprezentacja, powoływanie, rodzaj, skład i kompetencje organów (doty-

czy osób prawnych), majątek (kapitał, wkłady), prawa i obowiązki członków, tryb

rozwiązania i likwidacji.

Ćwiczenie 21.2.
Prawne formy działalności gospodarczej: jednoosobowa działalność osoby fizycz-

nej, spółka cywilna (przedsiębiorcami są wspólnicy), spółki handlowe (jawna,

partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z ograniczoną odpowiedzial-

nością, akcyjna), spółdzielnia, przedsiębiorstwo państwowe. Działalność gospo-

darczą prowadzą także stowarzyszenia i fundacje (jako uboczną).

Ćwiczenie 21.3.

Różnice

Przykłady

Tryb tworzenia

Utworzenie spółki osobowej wymaga udziału co najmniej
dwóch osób (wspólników). Utworzyć spółkę kapitałową
może jedna albo więcej osób.

Posiadanie osobowości
prawnej

Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej. Spółki
kapitałowe, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe
mają osobowość prawną.

Posiadanie zdolności
prawnej

Spółka cywilna nie ma zdolności prawnej. Handlowe spółki
osobowe mają zdolność prawną.

Istnienie organów

Organy występują u przedsiębiorców będących osobami
prawnymi. W spółkach osobowych nie ma organów –
prawo prowadzenia spraw spółki mają wspólnicy.

Rodzaje organów

W spółce z o.o. rada nadzorcza (lub komisja rewizyjna)
powinna być ustanowiona, jeżeli kapitał zakładowy
przewyższa 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż 25.
W każdej spółce akcyjnej musi istnieć rada nadzorcza.

Minimum kapitałowe

W niektórych spółkach (komandytowo-akcyjnej, z o.o.,
akcyjnej) obowiązuje minimalna wartość kapitału,
w innych (np. cywilnej, jawnej) nie.

Tryb likwidacji

Dla spółek handlowych k.s.h. przewiduje tryb likwidacji.
Natomiast k.c. nie zawiera przepisów o likwidacji spółki
cywilnej.

Ćwiczenie 21.4.
Utworzenie podmiotu będącego przedsiębiorcą ma miejsce w spółkach handlo-

wych. Natomiast w spółce cywilnej wspólnicy są jedynie zobowiązani do współ-

działania w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego.

Ćwiczenie 21.5.
„Jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, którym odrębne przepisy

przyznają zdolność prawną” to spółki: jawna, partnerska, komandytowa, koman-

dytowo-akcyjna, spółka z o.o. w organizacji i spółka akcyjna w organizacji.

Ćwiczenie 21.6.
Spółki: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna, z o.o.,

akcyjna. Kryteria podziału to: 1) posiadanie osobowości prawnej (osobowość

prawną posiadają tylko spółki z o.o. i akcyjna), 2) posiadanie zdolności prawnej

(posiadają ją wszystkie spółki poza cywilną), 3) przeznaczenie (handlowe spółki

osobowe są przeznaczone wyłącznie do prowadzenia przedsiębiorstwa, natomiast

spółki kapitałowe mogą być tworzone w każdym celu prawnie dopuszczalnym),

4) akt normatywny będący podstawą prawną działania (k.c jest podstawą prawną

działania spółki cywilnej, k.s.h. jest podstawą prawną działania spółek handlo-

wych, tj. pozostałych spółek).

Ćwiczenie 21.7.
Spółki osobowe: cywilna, jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-ak-

cyjna. Spółki handlowe: wszystkie poza spółką cywilną. Ustrój spółki cywilnej

reguluje k.c., ustrój pozostałych spółek – k.s.h.

Ćwiczenie 21.8.
Spółki kapitałowe to spółki z o.o. i akcyjna. Ich ustrój regulują przepisy k.s.h.

(spółka z o.o. – art. 151 i nast., spółka akcyjna – art. 301 i nast.).

Ćwiczenie 21.9.

Kryterium

Spółki osobowe

Spółki kapitałowe

Osobowość prawna

Nie posiadają osobowości
prawnej.

Posiadają osobowość prawną.

Własność majątku

Majątek spółki jest
przedmiotem współwłasności
łącznej wspólników.

Majątek spółki jest
własnością spółki.

Odpowiedzialność
za zobowiązania

Za zobowiązania spółki
odpowiadają wspólnicy
własnym majątkiem
(w handlowych
spółkach osobowych
odpowiedzialność ta jest
zróżnicowana i połączona
z odpowiedzialnością spółki).

Za zobowiązania spółki
odpowiada spółka –
wspólnicy ryzykują tylko
majątkiem wniesionym do
spółki.

Ćwiczenie 21.10.
Ogólna zasada odpowiedzialności za zobowiązania w handlowych spółkach oso-

bowych: odpowiadają solidarnie wspólnicy razem ze spółką. Zasada ma pełne

zastosowanie jedynie w spółce jawnej, natomiast w pozostałych spółkach ulega

modyfikacjom.

W spółce partnerskiej partner nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania

spółki związane z wykonywaniem przez pozostałych partnerów wolnego zawodu

w spółce oraz za zobowiązania wynikające z działań (zaniechań) osób zatrud-

nionych przez spółkę, które podlegały kierownictwu innego partnera. Umowa

spółki może przewidywać, że jeden albo większa liczba partnerów godzą się na

ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.
W spółce komandytowej komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki tylko

do wysokości sumy komandytowej. Jest wolny od odpowiedzialności w granicach

wniesionego wkładu.
W spółce komandytowo-akcyjnej akcjonariusz nie odpowiada za zobowiązania

spółki.

Ćwiczenie 21.11.
Podobieństwa i różnice między handlowymi spółkami osobowymi:
1) Reprezentowanie spółki

Spółka

jawna

Spółka

partnerska

Spółka

komandytowa

Spółka

komandytowo-

-akcyjna

Każdy wspólnik,
(chyba że umowa
pozbawia go tego
prawa lub ustana-
wia reprezentację
łączną).

Każdy partner,
(chyba że umowa
stanowi inaczej lub
powierza reprezen-
tację zarządowi).

Komplementa-
riusze, których
umowa lub sąd
nie pozbawił tego
prawa.

Komplementariu-
sze, których statut
lub sąd nie pozba-
wił tego prawa.

2) Udział wspólnika w zyskach

Spółka jawna

Spółka partnerska

Spółka

komandytowa

Spółka

komandytowo-

-akcyjna

Każdy wspólnik
ma prawo do rów-
nego udziału.

Każdy partner
– jak w spółce
jawnej.

Komplementariusz
– jak w spółce jaw-
nej, komandyta-
riusz proporcjonal-
nie do wniesionego
wkładu (chyba że
umowa stanowi
inaczej).

Komplementariusz
i akcjonariusz –
proporcjonalnie
do wniesionego
wkładu (chyba
że statut stanowi
inaczej).

3) Czas trwania spółki

Spółka

jawna

Spółka

partnerska

Spółka

komandytowa

Spółka

komandytowo-

-akcyjna

Czas oznaczony
lub nieoznaczony,
zależnie od
umowy.

Jak w spółce
jawnej.

Czas oznaczony
lub nieoznaczony,
zależnie od
statutu.

4) Wystąpienie wspólnika

Spółka

jawna

Spółka

partnerska

Spółka

komandytowa

Spółka

komandytowo-

-akcyjna

Wspólnik może
wypowiedzieć
umowę na 6 mie-
sięcy przed koń-
cem roku obroto-
wego.

Jak w spółce
jawnej.

Wypowiedzenie
umowy przez kom-
plementariusza
jest dopuszczalne,
jeżeli statut tak
stanowi; akcjona-
riusz nie ma prawa
wypowiedzenia.

5) Rozwiązanie spółki

Spółka

jawna

Spółka

partnerska

Spółka

komandytowa

Spółka

komandytowo-

-akcyjna

Przyczyny okre-
ślone w art. 58
k.s.h.; wspólnik
może z ważnych
powodów żądać
rozwiązania spółki
przez sąd.

Przyczyny
określone
w art. 98 k.s.h.

Jak w spółce
jawnej.

Przyczyny określo-
ne w art. 148 k.s.h.

Ćwiczenie 21.12.

Zagadnienia

Spółka z o.o.

Spółka akcyjna

Zastosowanie

Jest formą prowadzenia
działalności gospodarczej.
Może służyć także
innym celom prawnie
dopuszczalnym.

Jest przystosowana do
przedsięwzięć o dużym
rozmiarze.
Umożliwia łączenie kapitałów
wielu osób, w tym drobnych
akcjonariuszy.

Tryb tworzenia

Zawarcie umowy spółki,
wniesienie wkładów
na pokrycie kapitału
zakładowego, powołanie
zarządu, ustanowienie rady
nadzorczej lub komisji
rewizyjnej (jeżeli wymaga
tego ustawa lub umowa
spółki), wpis do KRS.

Zawarcie umowy
założycielskiej i podpisanie
statutu, wniesienie wkładów
na pokrycie kapitału
zakładowego, ustanowienie
zarządu i rady nadzorczej,
wpis do KRS.

Kapitał zakładowy

Minimum 50 000 zł.

Minimum 500 000 zł.

Udziały (akcje)

Minimum 500 zł. Udziały
o równej albo nierównej
wartości nominalnej.

Minimum 1 zł. Akcje
o równej wartości
nominalnej.

Władze spółki

Obligatoryjne: zgromadzenie
wspólników, zarząd.
Fakultatywne: rada nadzorcza
lub komisja rewizyjna.

Walne zgromadzenie, rada
nadzorcza, zarząd.

Prawa wspólników
(akcjonariuszy)

Prawo udziału w zyskach
spółki, prawo głosu na
zgromadzeniu wspólników,
prawo rozporządzania
udziałami, prawo kontroli.

Prawa organizacyjne: prawo
uczestnictwa w walnym
zgromadzeniu, prawo głosu
na walnym zgromadzeniu,
prawo wybierania członków
pozostałych władz spółki,
prawo żądania na walnym
zgromadzeniu udzielenia
przez zarząd informacji
dotyczących spółki, prawo
wytoczenia powództwa
o uchylenie lub stwierdzenie
nieważności uchwały walnego
zgromadzenia.

Zagadnienia

Spółka z o.o.

Spółka akcyjna

Prawa majątkowe: prawo zby-
cia akcji, prawo udziału w zy-
skach spółki, prawo pierw-
szeństwa objęcia nowych akcji
w wypadku podwyższenia
kapitału zakładowego, prawo
udziału w podziale majątku
w wypadku likwidacji spółki.

Przyczyny
rozwiązania spółki

Przyczyny przewidziane
w umowie spółki, uchwała
wspólników o rozwiązaniu
spółki, ogłoszenie upadłości
spółki i inne przewidziane
prawem.

Jak w spółce z o.o.

Ćwiczenie 21.13.
Organy spółki z o.o.: zgromadzenie wspólników, zarząd (obligatoryjne), rada

nadzorcza lub komisja rewizyjna (fakultatywne w spółkach, w których kapitał

zakładowy nie przewyższa 500 000 zł, a wspólników jest nie więcej niż 25). Rada

nadzorcza (komisja rewizyjna) składa się co najmniej z trzech członków. Zarząd

składa się z jednego albo większej liczby członków.

Organy spółki akcyjnej: walne zgromadzenie, rada nadzorcza, zarząd (obligato-

ryjne). Rada nadzorcza składa się co najmniej z trzech członków. Zarząd składa

się z jednego albo większej liczby członków.

Ćwiczenie 21.14.
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (ustrój spółdzielni), ustawa

z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (ustrój przedsię-

biorstw państwowych).

Ćwiczenie 21.15.
Przyczyny rozwiązania spółek handlowych:

Spółka

Przepisy wskazujące przyczyny

Jawna

Art. 58 k.s.h

Partnerska

Art. 98 k.s.h.

Komandytowa

Art. 58 w zw. z art. 103 k.s.h.

Komandytowo-akcyjna

Art. 148 k.s.h.

z o.o.

Art. 270 i 271 k.s.h.

Akcyjna

Art. 459 k.s.h.

Specyficzne przyczyny rozwiązania spółek osobowych to m.in. śmierć i ogłosze-

nie upadłości wspólnika oraz wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub

wierzyciela spółki.

Ćwiczenie 21.16.
Pozytywne przesłanki ogłoszenia upadłości

– Upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny,

tzn. nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych.

– Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą

osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa

się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą war-

tość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje.

Negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości

– Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli opóźnienie w wykonaniu

zobowiązań nie przekracza trzech miesięcy, a suma niewykonanych zobowiązań

nie przekracza 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa dłużnika (przepi-

su tego nie stosuje się, jeżeli niewykonanie zobowiązań ma charakter trwały

albo gdy oddalenie wniosku może spowodować pokrzywdzenie wierzycieli).

– Sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego

dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (z wyjątkiem

przypadków, o których mowa w art. 13 ust. 3 ustawy).

– Sąd może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości w razie stwierdzenia, że

majątek dłużnika jest obciążony hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym,

zastawem skarbowym lub hipoteką morską w takim stopniu, że pozostały jego

majątek nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania (z wyjątkiem

przypadków, o których mowa w art. 13 ust. 3 ustawy).

22.

OZNAcZeNiA prZeDSiĘBiOrcÓW

Ćwiczenie 22.1.
Firma to nazwa, pod którą działa przedsiębiorca. Firma pełni funkcje: identyfi-

kacyjną, informacyjną, reklamową.

Ćwiczenie 22.2.
Prawo firmowe to przepisy prawne dotyczące firmy.

Zasady prawa firmowego

– Zasada jawności: firma (oraz jej zmiany) podlegają ujawnieniu w rejestrze

przedsiębiorców; przedsiębiorca ma obowiązek posługiwania się firmą w ob-

rocie, np. na szyldach, pieczątkach, fakturach, w oświadczeniach woli.

– Zasada prawdziwości: firma musi być zgodna z rzeczywistością; nie może

wprowadzać w błąd np. co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu i miejsca

działalności, źródeł zaopatrzenia.

– Zasada wyłączności: firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać od firm in-

nych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku, np. na

tym samym terenie, w tym samym rodzaju działalności.

– Zasada ciągłości: ma zastosowanie w wypadku przekształcenia osoby prawnej,

utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko figurowało w firmie,

kontynuacji działalności osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej

następcą prawnym oraz nabycia przedsiębiorstwa.

– Zasada jedności: przedsiębiorca nie może używać więcej niż jednej firmy;

dotyczy to w szczególności oddziału osoby prawnej, którego firma powinna

zawierać pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział” ze wskazaniem jego

siedziby.

– Zasada niezbywalności: firma nie podlega zbyciu; przedsiębiorca może upo-

ważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wpro-

wadza to w błąd.

Ćwiczenie 22.3.

Przedsiębiorca

Zawartość firmy

Osoba fizyczna

Imię i nazwisko przedsiębiorcy, ewentualnie dodatki
dowolnie dobrane (np. przedmiot działalności, siedziba).

Spółka jawna

Nazwiska lub firmy wszystkich wspólników albo nazwisko
albo firma jednego albo kilku wspólników, oznaczenie
„spółka jawna”, (może być skrót „sp.j.”), ewentualnie
dodatki.

Spółka partnerska

Nazwisko co najmniej jednego partnera, oznaczenie
„i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska”
(może być skrót „sp.p.”), określenie wolnego zawodu,
ewentualnie dodatki.

Spółka komandytowa

Nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy,
oznaczenie „spółka komandytowa” (może być skrót
„sp.k.”), ewentualnie dodatki.

Spółka komandytowo-
-akcyjna

Nazwisko jednego lub kilku komplementariuszy,
oznaczenie „spółka komandytowo-akcyjna” (może być
skrót „S.K.A.”), ewentualnie dodatki.

Spółka z o.o.

Nazwa dowolna, oznaczenie „spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością” (może być skrót „spółka z o.o.” lub
„sp. z o.o.”), ewentualnie dodatki.

Przedsiębiorca

Zawartość firmy

Spółka akcyjna

Nazwa dowolna, oznaczenie „spółka akcyjna” (może być
skrót „S.A.”), ewentualnie dodatki.

Spółdzielnia

Nazwa dowolna, oznaczenie „spółdzielnia” albo
„spółdzielczy”, ewentualnie dodatki.

Przedsiębiorstwo
państwowe

Nazwa dowolna, określenie formy prawnej, ewentualnie
dodatki.

Ćwiczenie 22.4.
– Zakład Krawiecki Jan Gałuszek (osoba fizyczna).

– J. Sarna, A. Derwisz sp.j. Projektowanie Wnętrz (spółka jawna),

– E. Samek i Partnerzy Kancelaria Notarialna (spółka partnerska),

– Przedsiębiorstwo Handlowe J. Balewicz sp.k. w Sanoku (spółka komandy-

towa),

– Atelier Fotograficzne J. Bandrowski S.K.A. w Katowicach (spółka komandy-

towo-akcyjna),

– „Budopol” Spółka z o.o. w Myślenicach (spółka z ograniczoną odpowiedzial-

nością),

– Fabryka Lakierów S.A. w Katowicach (spółka akcyjna),

– Poligraficzna Spółdzielnia Pracy „Bartek” w Kielcach (spółdzielnia),

– PPZM Centrozłom Wrocław Przedsiębiorstwo Państwowe we Wrocławiu

(przedsiębiorstwo państwowe).

Ćwiczenie 22.5.
Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą. Dlatego prawo firmowe nie zajmuje się jej

firmą. W spółce tej wspólnicy są przedsiębiorcami. Dlatego, w myśl art. 43

k.c.,

firmą są tu imiona i nazwiska wspólników. (Co innego nazwa przedsiębiorstwa

spółki cywilnej, która może być dowolnie dobrana).

Ćwiczenie 22.6.
Firmy przedsiębiorców działających w dziedzinie budownictwa:

– Firma Budowlana Marek Czernecki z siedzibą w Krakowie (osoba fizyczna).

– Romuald Ciura i Krzysztof Dworak s.c. z siedzibą w Gdańsku (spółka cy-

wilna).

– „Francuz” Sp.j. Przedsiębiorstwo Budowlane Tomasz i Stefan Francuz z sie-

dzibą w Krakowie (spółka jawna).

– Jankowski Pulchny Budownictwo Mieszkaniowe Sp. z o.o. Inwestycja Prusz-

kowska Sp.k. z siedzibą w Warszawie (spółka komandytowa).

– Allcon Budownictwo Sp. z o.o. S.K.A z siedzibą w Gdyni (spółka komandy-

towo-akcyjna).

– Przedsiębiorstwo Budowlane i Handlowo Produkcyjne „Kartex” Sp. z o.o.

z siedzibą w Krakowie (spółka z o.o.).

– Mostostal Puławy S.A. z siedzibą w Puławach-Azotach (spółka akcyjna).

– Przedsiębiorstwo Budownictwa Kolejowego „Eskol” Przedsiębiorstwo Pań-

stwowe z siedzibą w Lublinie (przedsiębiorstwo państwowe).

– Mieszkaniowa Spółdzielnia Budownictwa Ekologicznego z siedzibą w Gdań-

sku (spółdzielnia).

Uwaga: firmy spółek komandytowej i komandytowo-akcyjnej – patrz art. 104 § 3

i 127 § 3 k.s.h.

Ćwiczenie 22.7.
Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem,

może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W ra-

zie dokonanego naruszenia może także żądać usunięcia jego skutków, złożenia

oświadczenia w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych

szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła

się naruszenia.

23.

prAWO GOSpODArcZe (KAZUSY)

Kazus 23.1.
Decyzja sądu o odrzuceniu pozwu była słuszna. Spółka cywilna nie ma zdolności

sądowej, ponieważ przepisy prawa nie przyznają jej zdolności prawnej. Pozew

należałoby skierować przeciwko wspólnikom tej spółki.

Kazus 23.2.
Sąd rejestrowy niesłusznie wpisał zmianę przedmiotu działalności spółki do reje-

stru. Zgodnie z art. 9 k.s.h. zmiana umowy spółki osobowej wymaga zgody wszyst-

kich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej. Ponieważ umowa spółki nie

regulowała sposobu podejmowania uchwał, powyższy przepis znajdował zastoso-

wanie. Zatem uchwała w tej sprawie podjęta niejednomyślnie była nieważna jako

sprzeczna z ustawą.

Kazus 23.3.
Sąd podjął słuszną decyzję uznając umowę zbycia udziału za bezskuteczną. Zgod-

nie z art. 182 k.s.h. zbycie udziału w spółce z o.o. może być uzależnione od zgody

spółki, co miało miejsce w opisanej sytuacji. Wspólnik nie miał prawa zbycia

udziału, ponieważ zarząd spółki nie wyraził na to zgody.

Kazus 23.4.
Sąd niesłusznie zasądził powództwo. Egzekucja z majątku wspólnika w tej sytu-

acji nie będzie możliwa. Zgodnie z art. 31 k.s.h. odpowiedzialność wspólnika za

zobowiązania spółki jawnej jest subsydiarna, co oznacza, że egzekucja z majątku

wspólnika jest możliwa tylko wtedy, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się

bezskuteczna. Należało zatem w pierwszej kolejności rozpoznać powództwo prze-

ciwko spółce i podjąć wobec niej czynności egzekucyjne.

Kazus 23.5.
Opatrywanie produkowanego w kraju wina nazwą „Espanol” jest czynem nie-

uczciwej konkurencji, o którym mówi art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie

konkurencji i konsumentów. Zgodnie z art. 8 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej

konkurencji czynem nieuczciwej konkurencji jest opatrywanie towarów fałszywym

oznaczeniem geograficznym wskazującym na kraj ich pochodzenia.

Kazus 23.6.
Sąd słusznie oddalił powództwo. A nie musiał mieć odrębnego pełnomocnictwa

do nabycia dla spółki lokalu, gdyż art. 109

k.c. tego nie wymaga. Pełnomocnictwo

jest wymagane do zbycia lub obciążenia nieruchomości, co w tym wypadku nie

miało miejsca.

Kazus 23.7.
Sąd słusznie unieważnił uchwałę walnego zgromadzenia, ponieważ zostało ono

zwołane wadliwie. Zgodnie z art. 399 § 1 k.s.h. walne zgromadzenie zwołuje za-

rząd, zaś zgodnie z art. 371 § 2 k.s.h., jeżeli zarząd jest wieloosobowy, jego uchwa-

ły zapadają bezwzględną większością głosów.

24.

prAWO ADMiNiStrAcYJNe

Ćwiczenie 24.1.
Administracja to:

a) działalność polegająca na zarządzaniu (znaczenie przedmiotowe),

b) organy zarządzające oraz ich jednostki pomocnicze – urzędy (znaczenie pod-

miotowe).

Administracja publiczna to:

a) działalność organów państwowych i samorządowych mająca na celu realizację

zadań państwa (znaczenie przedmiotowe),

b) organy wykonujące działalność administracyjną w sferze publicznej, czyli or-

gany administracji publicznej (znaczenie podmiotowe).

Ćwiczenie 24.2.
Przykłady działalności administracyjnej w sferze publicznej:

zapewnianie bezpieczeństwa i porządku publicznego przez policję, kontrola ru-

chu drogowego, prowadzenie ewidencji ludności, gospodarka mieszkaniami ko-

munalnymi, prowadzenie publicznych szpitali, szkół i instytucji kultury, kontrola

stanu środowiska, wydawanie paszportów, przyznawanie zasiłków (np. dla bez-

robotnych, z pomocy społecznej), publiczne pośrednictwo pracy, przyznawanie

koncesji (np. na nadawanie programów radiowych i telewizyjnych), nadawanie

obywatelstwa polskiego.

Przykłady organów administracji publicznej:

Rada Ministrów, ministrowie, centralne urzędy, wojewodowie, organy samorządu

terytorialnego (sejmik województwa, rada powiatu, rada gminy oraz ich organy

wykonawcze – zarząd województwa, zarząd powiatu, wójt, burmistrz, prezydent

miasta).

Ćwiczenie 24.3.
Stosunek administracyjnoprawny to stosunek, w którym stronami są organ ad-

ministracji publicznej i podmioty mu podległe. Jego cechą jest nierównorzędność

podmiotów, ponieważ organ administracyjny ma uprawnienia władcze wobec dru-

giej strony.

Stosunek cywilnoprawny to stosunek między równorzędnymi podmiotami – oso-

bami fizycznymi i osobami prawnymi. Żadna ze stron tego stosunku nie ma wobec

drugiej uprawnień władczych.

Ćwiczenie 24.4.

Lp.

Stosunek prawny

Uprawnienia władcze organu

(przykłady)

Powiatowy inspektor nadzoru
budowlanego – zarządca budynku

Nakazanie rozbiórki budynku
wybudowanego bez wymaganego
pozwolenia na budowę

Policjant – kierowca pojazdu

Kontrolowanie uprawnień do
prowadzenia pojazdu

Naczelnik urzędu skarbowego
– podatnik

Sprawdzanie prawidłowości deklaracji
podatkowych

Komisja Nadzoru Finansowego
– bank

Udzielanie zezwoleń na utworzenie
banku

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
– nadawca programu radiowego

Nakładanie kar za nieprzestrzeganie
warunków ustawy dotyczących
nadawania reklam

Ćwiczenie 24.5.

Ustawa

Dział prawa administracyjnego

O samorządzie gminnym

Ustrojowe

Kodeks postępowania administracyjnego

Proceduralne

Prawo budowlane

Materialne

O systemie oświaty

Materialne

O działach administracji rządowej

Ustrojowe

Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi

Proceduralne

O Radzie Ministrów

Ustrojowe

Prawo ochrony środowiska

Materialne

O statystyce publicznej

Materialne

O postępowaniu egzekucyjnym
w administracji

Proceduralne

O cudzoziemcach

Materialne

O wprowadzeniu zasadniczego trójstop-
niowego podziału terytorialnego państwa

Ustrojowe

O ewidencji ludności i dowodach
osobistych

Materialne

O samorządowych kolegiach
odwoławczych

Ustrojowe

O zmianie imion i nazwisk

Materialne

Ćwiczenie 24.6.

Przepisy prawa administracyjnego

Funkcje przepisów

Organami powiatu są rada powiatu
i zarząd powiatu.

Tworzenie struktur organizacyjnych
realizujących zadania administracji
publicznej.

Do zadań samorządu powiatu należy
przyznawanie i wypłacanie zasiłków dla
bezrobotnych.

Określanie zadań i kompetencji organów
administracji publicznej.

Pracodawcy opłacają obowiązkowe
składki na Fundusz Pracy.

Określanie praw i obowiązków
jednostek.

Organy administracji publicznej
obowiązane są załatwiać sprawy bez
zbędnej zwłoki.

Określanie trybu postępowania
administracyjnego.

Przepisy prawa administracyjnego

Funkcje przepisów

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję
administracyjną na wniosek wierzyciela.

Określanie trybu postępowania
administracyjnego.

Podejmowanie, wykonywanie i zakończe-
nie działalności gospodarczej jest wolne
dla każdego na równych prawach.

Określanie praw i obowiązków
jednostek.

Politykę ekologiczną państwa uchwala
Sejm na wniosek Rady Ministrów.

Określanie zadań i kompetencji organów
administracji publicznej.

Komendanta Głównego Policji powołuje
Prezes Rady Ministrów na wniosek mini-
stra właściwego do spraw wewnętrznych.

Tworzenie struktur organizacyjnych
realizujących zadania administracji
publicznej.

Do podstawowych zadań Policji należy
ochrona życia i zdrowia ludzi oraz
mienia przed bezprawnymi zamachami
naruszającymi te dobra.

Określanie zadań i kompetencji organów
administracji publicznej.

Organy administracji publicznej
obowiązane są załatwiać sprawy bez
zbędnej zwłoki.

Określanie trybu postępowania
administracyjnego.

Powiatowe urzędy pracy rejestrują
bezrobotnych i poszukujących pracy oraz
prowadzą rejestr tych osób.

Określanie zadań i kompetencji organów
administracji publicznej.

Bezrobotni mają obowiązek zgłaszania
się do urzędu pracy w celu uzyskania
informacji o możliwościach zatrudnienia
lub szkolenia.

Określanie praw i obowiązków
jednostek.

25.

OrGANY ADMiNiStrAcJi pUBLicZNeJ

Ćwiczenie 25.1.
1) Trójpodział władzy w państwie to podział na władzę: ustawodawczą, wyko-

nawczą i sądowniczą.

2) Główne organy władzy w Polsce (organy centralne, bez sądów) to: Sejm, Se-

nat, Prezydent RP, Rada Ministrów (Rząd), Prezes Rady Ministrów (Pre-

mier), ministrowie.

3) Organy, których zakres działania nie ogranicza się do określonej dziedziny

spraw, to: Sejm, Senat, Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Mini-

strów.

4) Organy, których zakres działania ogranicza się do określonej dziedziny

spraw, to: ministrowie.

5) Akt normatywny, który zawiera podstawowe przepisy dotyczące głównych

organów, to: Konstytucja RP.

6) Zagadnienia dotyczące tych organów, regulowane przez przepisy wymienio-

nego aktu, to: skład organów, sposób ich powoływania, prawa i obowiązki

ich członków, organizacja i sposób działania, kompetencje.

7) Władzę ustawodawczą w Polsce sprawują: Sejm i Senat.

8) Główne zadania organów władzy ustawodawczej to: stanowienie ustaw, po-

woływanie Rządu, kontrola działalności Rządu.

9) Władzę wykonawczą w Polsce sprawują: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes

Rady Ministrów, ministrowie.

10) Zadania organów władzy wykonawczej to m.in: zapewnianie wykonania

ustaw, ochrona interesów Skarbu Państwa, przygotowywanie projektu bu-

dżetu państwa i kierowanie jego wykonaniem, zapewnianie bezpieczeństwa

wewnętrznego i zewnętrznego państwa.

11) Wykaż, że Prezydent RP ma udział w sprawowaniu władzy ustawodawczej:

Prezydent podpisuje ustawy, może zawetować ustawę, może skrócić kaden-

cję Sejmu, uczestniczy w powoływaniu Rządu, ratyfikuje i wypowiada umowy

międzynarodowe.

12) Wykaż, że Prezydent RP ma udział w sprawowaniu władzy wykonawczej:

sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi, nadaje obywatelstwo pol-

skie, powołuje sędziów, nadaje ordery i odznaczenia.

13) Skład Rady Ministrów: Prezes Rady Ministrów, ministrowie (skład obliga-

toryjny), wiceprezesi Rady Ministrów, przewodniczący określonych w usta-

wach komitetów (skład fakultatywny).

14) Czy minister jest organem władzy? Tak.

15) Minister jest organem władzy, bo: w zakresie przydzielonych mu kompe-

tencji może jednostronnie określać prawa i obowiązki innych podmiotów

będących uczestnikami stosunków publicznoprawnych.

16) Wymień dokładne nazwy trzech ministrów: Minister Finansów, Minister

Sprawiedliwości, Minister Edukacji Narodowej.

Ćwiczenie 25.2.

Organy

Urzędy

Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów

Kancelaria Prezesa Rady Ministrów

Prezydent RP

Kancelaria Prezydenta RP

Minister Sprawiedliwości

Ministerstwo Sprawiedliwości

Minister Finansów

Ministerstwo Finansów

Organy

Urzędy

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji
i Konsumentów

Urząd Ochrony Konkurencji
i Konsumentów

Prezes Głównego Urzędu Miar

Główny Urząd Miar

Wojewoda

Urząd wojewódzki

Sejmik województwa, zarząd
województwa, marszałek województwa

Urząd marszałkowski

Starosta

Starostwo powiatowe

Rada gminy (rada miejska), wójt
(burmistrz, prezydent miasta)

Urząd gminy (urząd miasta)

Komendant wojewódzki policji

Komenda wojewódzka policji

Powiatowy inspektor nadzoru
budowlanego

Powiatowy inspektorat nadzoru
budowlanego

Ćwiczenie 25.3.
Typy podziału terytorialnego państwa: zasadniczy, pomocniczy, dla celów spe-

cjalnych. Obecnie obowiązujący zasadniczy podział terytorialny wszedł w życie

1 stycznia 1999 r. Jest to podział trójstopniowy. Jednostkami tego podziału są:

gminy, powiaty i województwa.

Ćwiczenie 25.4.

Rodzaj organu

Jednostki,

w których funkcjonują

System władzy

Rada gminy, wójt
(burmistrz, prezydent
miasta)

Gminy

Samorząd terytorialny

Rada powiatu, zarząd

powiatu (ze starostą jako

przewodniczącym)

Powiaty

Samorząd terytorialny

Sejmik województwa,

zarząd województwa

(z marszałkiem jako

przewodniczącym)

Województwa

Samorząd terytorialny

Wojewoda

Województwa

Terenowa administracja

rządowa

Ćwiczenie 25.5.

Lp.

Zagadnienia

Samorząd terytorialny

Terenowa administracja

rządowa

Szczeble
podziału
terytorialnego

Gmina, powiat, województwo

Województwo

Rodzaje
organów

Organy stanowiące (rada
gminy, rada powiatu, sejmik
województwa), organy
wykonawcze (wójt, burmistrz,
prezydent miasta, zarząd powiatu,
zarząd województwa)

Wojewoda jest
przedstawicielem Rady
Ministrów (organu
władzy wykonawczej)

Sposób
powoływania

Członkowie organów
stanowiących gminy, powiatu
i województwa, a także wójt
(burmistrz, prezydent miasta)
są wybierani w wyborach
powszechnych przez
mieszkańców danej jednostki
terytorialnej. Członkowie
organów wykonawczych powiatu
i województwa (zarządu
powiatu, zarządu województwa)
są wybierani przez ich organy
stanowiące (radę powiatu, sejmik
województwa).

Wojewodę powołuje
Prezes Rady Ministrów

Rodzaj
wykonywanych
zadań

Zadania o charakterze lokalnym
(zadania własne), zadania
z zakresu administracji rządowej
(zadania zlecone).

Zadania z zakresu
administracji rządowej

Ćwiczenie 25.6.
Uczeń mieszka np. w gminie Ryglice. To:

– jest to gmina miejsko-wiejska,

– nie jest miastem na prawach powiatu,

– gmina Ryglice znajduje się w powiecie tarnowskim,

– powiat tarnowski znajduje się w województwie małopolskim,

– siedzibą władz gminy Ryglice jest miasto Ryglice,

– siedzibą władz powiatu tarnowskiego jest miasto Tarnów.

– siedzibą władz województwa małopolskiego jest miasto Kraków,

– Burmistrzem Ryglic jest Bernard Karasiewicz (od 2002 r.),

– Starostą Tarnowskim jest Mieczysław Kras (od 2006 r.),

– Marszałkiem Województwa Małopolskiego jest Marek Nawara (od 1999 r.),

– Wojewodą Małopolskim jest Jerzy Miller (od 2007 r.).

Ćwiczenie 25.7.
Rada Ministrów jest organem: kolegialnym, centralnym, powoływanym na czas

nieokreślony, konstytucyjnym, niemającym charakteru przedstawicielskiego, po-

woływanym w trybie określonym Konstytucją (częściowo powołanie, częściowo

wybór), wykonawczym.
Prezes Rady Ministrów jest organem: jednoosobowym, centralnym, powoływa-

nym na czas nieokreślony, konstytucyjnym, niemającym charakteru przedstawi-

cielskiego, powoływanym w trybie określonym Konstytucją (częściowo powołanie,

częściowo wybór), wykonawczym.
Minister jest organem: jednoosobowym, centralnym, powoływanym na czas nie-

określony, konstytucyjnym, niemającym charakteru przedstawicielskiego, po-

woływanym w trybie określonym Konstytucją (częściowo powołanie, częściowo

wybór), wykonawczym.
Kierownik centralnego urzędu jest organem: jednoosobowym, centralnym, po-

woływanym na czas nieokreślony, pozakonstytucyjnym, niemającym charakteru

przedstawicielskiego, z nominacji (powoływanym przez Prezesa Rady Ministrów

lub ministra), wykonawczym.
Wojewoda jest organem: jednoosobowym, terenowym, powoływanym na czas nie-

określony, konstytucyjnym, niemającym charakteru przedstawicielskiego, z nomi-

nacji (powoływanym przez Prezesa Rady Ministrów), wykonawczym.
Sejmik województwa jest organem: kolegialnym, terenowym, kadencyjnym, poza-

konstytucyjnym, przedstawicielskim, z wyboru (powszechnego), stanowiącym.
Rada powiatu jest organem: kolegialnym, terenowym, kadencyjnym, pozakonsty-

tucyjnym, przedstawicielskim, z wyboru (powszechnego), stanowiącym.
Zarząd powiatu jest organem: kolegialnym, terenowym, powoływanym na czas

nieokreślony, pozakonstytucyjnym, niemającym charakteru przedstawicielskiego,

z wyboru (przez radę powiatu), wykonawczym.
Rada gminy jest organem: kolegialnym, terenowym, kadencyjnym, pozakonstytu-

cyjnym, przedstawicielskim, z wyboru (powszechnego), stanowiącym.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) jest organem: jednoosobowym, terenowym,

kadencyjnym, pozakonstytucyjnym, przedstawicielskim, z wyboru (powszechne-

go), wykonawczym.

26.

FOrMY DZiAŁANiA ADMiNiStrAcJi

Ćwiczenie 26.1.

Formy działania

Przykłady

Wydawanie aktów
normatywnych

Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy przy gospodarowaniu
odpadami komunalnymi

Wydawanie aktów
administracyjnych

Decyzja Generalnego Inspektora Danych Osobowych
w sprawie udostępnienia danych osobowych objętych
prawną ochroną

Zawieranie porozumień
administracyjnych

Porozumienie między organami gmin w sprawie
współpracy w realizacji wspólnej inwestycji

Zawieranie umów
cywilnoprawnych

Umowa między gminą a spółką o administrację
targowiska gminnego

Czynności materialno-
techniczne

Zawiadomienie strony o toczącym się postępowaniu
administracyjnym

Czynności społeczno-
organizatorskie

Zorganizowanie przez urząd gminy imprezy kulturalnej
dla mieszkańców

Ćwiczenie 26.2.
Akty powszechnie obowiązujące:

– Rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie opłat za korzystanie ze środowi-

ska.

– Rozporządzenie wojewody w sprawie utworzenia parku krajobrazowego.

– Rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie kas rejestrujących.

– Uchwała rady gminy w sprawie stawek podatku od nieruchomości.

Akty prawa wewnętrznego:

– Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie organizacji i zakresu dzia-

łania sekretariatów sądowych.

– Uchwała sejmiku województwa w sprawie statutu województwa.

– Zarządzenie wojewody w sprawie regulaminu organizacyjnego urzędu woje-

wódzkiego.

– Zarządzenie wójta w sprawie zatrudnienia kierownika szkoły gminnej.

– Uchwała zarządu powiatu w sprawie sprawozdania z wykonania budżetu po-

wiatu.

– Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie nadania statutu Ministerstwu

Środowiska.

Ćwiczenie 26.3.
Aktu normatywnego organu administracji publicznej dotyczą cechy: 1 (władcze

świadczenie woli organu), 2 (jest wydawany na podstawie prawa) i 3 (określa

sytuację prawną pewnego ogółu podmiotów). Aktu normatywnego nie dotyczy

cecha 4 (nie określa sytuacji prawnej konkretnego podmiotu).

Aktu administracyjnego dotyczą cechy: 1 (władcze świadczenie woli organu),

2 (jest wydawany na podstawie prawa) i 4 (określa sytuację prawną konkretne-

go podmiotu). Aktu administracyjnego nie dotyczy cecha 3 (nie określa sytuacji

prawnej ogółu/rodzaju podmiotów)).

Ćwiczenie 26.4.

Akty administracyjne

Cechy aktu

Nadanie obywatelstwa
polskiego

– jest władczym oświadczeniem woli Prezydenta RP,
– jest wydany na podstawie ustawy o obywatelstwie polskim,
– określa sytuację prawną osoby starającej się

o obywatelstwo polskie.

Pozwolenie na
budowę

– jest władczym oświadczeniem woli starosty lub prezydenta

miasta (w mieście na prawach powiatu),

– jest wydany na podstawie ustawy Prawo budowlane,
– określa sytuację prawną inwestora.

Nakaz rozbiórki
budynku

– jest władczym oświadczeniem woli powiatowego

inspektora nadzoru budowlanego,

– jest wydany na podstawie ustawy Prawo budowlane,
– określa sytuację prawną właściciela (zarządcy) budynku.

Koncesja na
nadawanie
programów radiowych

– jest władczym oświadczeniem woli Przewodniczącego

Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

– jest wydany na podstawie ustawy o radiofonii i telewizji,
– określa sytuację prawną podmiotu starającego się

o koncesję.

Powołanie dyrektora
parku narodowego

– jest władczym oświadczeniem woli Ministra Środowiska,
– jest wydany na podstawie ustawy o ochronie przyrody,
– określa sytuację prawną osoby obejmującej to stanowisko.

Ćwiczenie 26.5.
Porozumienie administracyjne a umowa.

Cechy wspólne:

– Obowiązuje zasada swobody zawierania porozumień i umów.

– Strony porozumienia i umowy są równorzędne.

Różnice:

– Stronami porozumień są organy administracji publicznej. Stronami umów są

osoby fizyczne i osoby prawne

– Treścią porozumień jest wykonywanie zadań administracji publicznej. Treścią

umów są dowolne stosunki prawne.

Ćwiczenie 26.6.
Czynności materialno-techniczne

– Wydanie podatnikowi przez pracownika urzędu skarbowego zaświadczenia

stwierdzającego stan zaległości podatkowych podatnika.

– Sporządzenie protokołu rozprawy w postępowaniu administracyjnym.

– Prowadzenie rejestru rzeczoznawców budowlanych przez Głównego Inspek-

tora Nadzoru Budowlanego.

– Przyjęcie przez pracownika wydziału administracyjnego urzędu miasta zgło-

szenia o wymeldowaniu.

– Przeprowadzenie przez pracownika wydziału mieszkalnictwa urzędu miasta

wywiadu środowiskowego w celu ustalenia, czy osoba zameldowana przebywa

w mieszkaniu komunalnym.

Czynności społeczno-organizatorskie

– Udział Ministra Środowiska w spotkaniu z ekologami.

– Zorganizowanie przez urząd miasta konferencji prasowej w sprawie organi-

zacji ruchu drogowego na terenie miasta.

– Zorganizowanie przez sołtysa imprezy z okazji Dnia Strażaka.

Ćwiczenie 26.7.

Lp.

Wypowiedź

Tak/Nie

Zawarcie umowy sprzedaży lokalu komunalnego między gminą
a najemcą jest formą działania administracji publicznej.

Tak

Wydanie ustawy jest formą działania administracji publicznej.

Nie

Porozumienie administracyjne jest władczą formą działania
administracji publicznej.

Nie

Wydanie aktu normatywnego przez ministra jest władczą formą
działania administracji publicznej.

Tak

Sporządzenie protokołu przesłuchania świadka w postępowaniu
administracyjnym jest czynnością materialno-techniczną.

Tak

Wstęp do porozumienia administracyjnego może brzmieć:
„Wojewoda Małopolski i Prezydent Miasta Krakowa postanawiają
co następuje”.

Tak

O treści aktu administracyjnego decyduje jednostronnie organ
wydający ten akt.

Tak

Akt administracyjny konstytutywny stwierdza istniejący stan prawny,
jednak dopiero z chwilą jego wydania można realizować wynikające
z niego prawa.

Nie

Lp.

Wypowiedź

Tak/Nie

Powołanie wojewody przez premiera jest formą działania
administracji publicznej.

Tak

Powołanie wojewody przez premiera jest aktem administracyjnym.

Tak

Powołanie wojewody przez premiera jest aktem normatywnym.

Nie

Wydanie licencji detektywa przez komendanta wojewódzkiego
policji jest aktem administracyjnym.

Tak

Przyznanie koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych
jest aktem administracyjnym.

Tak

Akt administracyjny nie musi mieć podstawy prawnej.

Nie

Decyzja administracyjna jest aktem administracyjnym.

Tak

Każda decyzja administracyjna jest aktem administracyjnym.

Tak

Nie każda decyzja administracyjna jest aktem administracyjnym.

Nie

Akt administracyjny deklaratoryjny nie wywołuje nowych skutków
prawnych, lecz jedynie potwierdza istniejące wcześniej skutki
prawne.

Nie

Uchwała rady gminy w sprawie zasad wynajmu lokali komunalnych
jest aktem administracyjnym.

Nie

Akt administracyjny ma charakter ogólny (określa prawa
i obowiązki pewnego ogółu adresatów).

Nie

Ćwiczenie 26.8.
Dziedzina: ochrona zdrowia

Formy działania

Przykłady

Wydawanie aktów
normatywnych

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie leczenia
uzdrowiskowego

Wydawanie aktów
administracyjnych

Postanowienie powiatowego inspektora sanitarnego
w sprawie opinii sanitarnej o spełnianiu przez
pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej
wymagań sanitarnych

Zawieranie
porozumień
administracyjnych

Porozumienie między organami powiatu i województwa
w sprawie powierzenia powiatowi zarządzania szpitalem
publicznym

Zawieranie umów
cywilnoprawnych

Umowa między szpitalem a Narodowym Funduszem
Zdrowia w sprawie realizacji i finansowania świadczeń
medycznych

Formy działania

Przykłady

Czynności
materialno-techniczne

Przekazanie środków finansowych przez NFZ na rachunek
bankowy szpitala

Czynności
społeczno-
organizatorskie

Zorganizowanie przez urząd miasta i oddział NFZ akcji
bezpłatnych badań mammograficznych

27.

MAteriALNe prAWO ADMiNiStrAcYJNe

Ćwiczenie 27.1.
1) Sfera wolności obywatelskich, które są przedmiotem zainteresowania prawa

administracyjnego, obejmuje w szczególności wolność organizowania poko-

jowych zgromadzeń oraz wolność zrzeszania się w stowarzyszeniach.

2) Prawne ramy realizacji prawa do zgromadzeń określa Ustawa z dnia 5 lipca

1990 r. – Prawo o zgromadzeniach.

3) Ustawowe ograniczenia wolności zgromadzania się polegają na tym, że:

– najpóźniej na 3 dni przed datą zgromadzenia organizator powinien za-

wiadomić organ gminy o zgromadzeniu, podając informacje wskazane

w art. 7 ust. 2 ustawy (m.in. dane dotyczące organizatora, cel, miejsce

i datę zgromadzenia),

– jeżeli organ uzna, że zgromadzenie mogłoby naruszać prawo lub stwa-

rzać zagrożenie dla życia, zdrowia lub mienia, zakazuje zgromadzenia

(od tej decyzji służy odwołanie),

– organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli,

– gdy przebieg zgromadzenia zagraża życiu, zdrowiu lub mieniu, delego-

wany przedstawiciel może je rozwiązać.

4) Problematykę stowarzyszeń reguluje Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. – Prawo

o stowarzyszeniach.

5) Prawo tworzenia stowarzyszeń mają obywatele polscy posiadający pełną

zdolność do czynności prawnych. Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania

na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzysze-

niach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.

6) Tryb tworzenia stowarzyszeń jest następujący: Osoby w liczbie co najmniej

15, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia i wy-

bierają komitet założycielski. Komitet składa do sądu rejestrowego wniosek

o rejestrację wraz ze statutem i listą założycieli, protokół z wyboru komitetu

założycielskiego oraz informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzysze-

nia. Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia

po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele

spełniają wymagania określone ustawą. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość

prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Reje-

stru Sądowego.

7) Reglamentacja w sferze praw rzeczowych polega na ograniczeniu prawa

własności nieruchomości poprzez ustalenie sposobu przeznaczenia nieru-

chomości lub korzystania z niej, a wyjątkowo na odebraniu prawa jej wła-

sności.

8) Planowanie przestrzenne reguluje Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o plano-

waniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

9) Planowanie przestrzenne to całokształt działań zmierzających do zapewnienia

prawidłowego i zrównoważonego rozwoju poszczególnych obszarów kraju.

10) Podstawowym podmiotem w systemie planowania przestrzennego jest

gmina.

11) W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego rada gminy określa

przeznaczenie i zagospodarowanie terenu gminy.

12) Podstawowym źródłem prawa budowlanego jest Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r.

– Prawo budowlane.

13) Uczestnikami procesu budowlanego są inwestor, inspektor nadzoru inwe-

storskiego, projektant, kierownik budowy (kierownik robót).

14) Podstawowym obowiązkiem inwestora jest uzyskanie pozwolenia na budowę

(wyjątki – art. 29 ustawy).

15) Decyzję w sprawie pozwolenia na budowę wydaje starosta, a w miastach na

prawach powiatu – prezydent miasta.

16) Organami administracji publicznej w sprawach budowlanych są starosta i po-

wiatowy inspektor nadzoru budowlanego, jako organy pierwszej instancji,

oraz wojewoda i wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego, jako organy

drugiej instancji. Centralnym organem administracji w tych sprawach jest

Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego.

17) Wywłaszczenie nieruchomości:

a) reguluje Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomo-

ściami,

b) polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, na mocy decyzji, prawa wła-

sności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na

nieruchomości,

c) może być dokonane na rzecz Skarbu Państwa lub jednostki samorządu

terytorialnego,

d) jest dokonywane, gdy cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny

sposób niż przez pozbawienie lub ograniczenie praw do nieruchomości,

a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.

18) Celami publicznymi, dla których dokonuje się wywłaszczenia, są m.in. budo-

wa dróg publicznych, linii kolejowych, lotnisk, urządzeń do przesyłania ener-

gii elektrycznej, urządzeń służących ochronie środowiska, do zaopatrzenia

w wodę oraz niezbędnych na potrzeby obronności państwa, ochrony granicy

i zapewnienia bezpieczeństwa publicznego.

19) Wywłaszczenie następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłasz-

czonej.

20) Wysokość odszkodowania powinna odpowiadać wartości nieruchomości lub

innego wywłaszczonego prawa.

21) Decyzje w sprawach wywłaszczenia i odszkodowania podejmuje starosta,

wykonujący zadania z zakresu administracji rządowej. Organem wyższego

stopnia w tych sprawach jest wojewoda.

22) Podstawowymi aktami normatywnymi regulującymi administrację spraw

zdrowia są Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej

oraz Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej fi-

nansowanych ze środków publicznych.

23) Ustawa o zakładach opieki zdrowotnej określa ustrój oraz zasady tworzenia,

przekształcania i likwidowania zakładów opieki zdrowotnej.

24) Zakładami opieki zdrowotnej są wyodrębnione organizacyjnie zespoły

osób i środków majątkowych utworzone i utrzymywane w celu udzielania

świadczeń zdrowotnych i promocji zdrowia. Do zakładów tych zalicza się

w szczególności: szpitale, przychodnie, ośrodki zdrowia, poradnie, ambu-

latoria, pogotowia ratunkowe, medyczne laboratoria diagnostyczne, pra-

cownie protetyki stomatologicznej, zakłady rehabilitacji leczniczej, żłobki,

jednostki publicznej służby krwi.

25) Zakłady opieki zdrowotnej dzieli się na publiczne i niepubliczne.

26) Publiczne zakłady opieki zdrowotnej tworzą: minister, centralny organ

administracji rządowej, wojewoda, jednostka samorządu terytorialnego,

publiczna uczelnia medyczna lub Centrum Medycznego Kształcenia Pody-

plomowego.

27) Podmiotami uprawnionymi do tworzenia niepublicznych zakładów opieki

zdrowotnej są: kościoły, związki wyznaniowe, pracodawcy, fundacje, związki

zawodowe, samorządy zawodowe, stowarzyszenia, inne krajowe albo zagra-

niczne osoby prawne lub fizyczne, spółki niemające osobowości prawnej.

28) Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanej ze środków pu-

blicznych określa warunki udzielania i zakres świadczeń zdrowotnych fi-

nansowanych ze środków publicznych oraz zasady i tryb finansowania tych

świadczeń. Określa ponadto zadania władz publicznych w zakresie zapew-

nienia równego dostępu do świadczeń zdrowotnych oraz zasady powszech-

nego ubezpieczenia zdrowotnego w Narodowym Funduszu Zdrowia.

29) Ustawy określające zadania i organizację samorządów zawodowych funkcjo-

nujących w służbie zdrowia to: Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekar-

skich, Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych

oraz Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o izbach aptekarskich.

30) Zadania państwa w zakresie zatrudnienia polegają na promocji zatrudnie-

nia, łagodzeniu skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej.

31) Instytucjami rynku pracy są: publiczne służby zatrudnienia, ochotnicze hufce

pracy, agencje zatrudnienia, instytucje szkoleniowe, instytucje dialogu spo-

łecznego oraz instytucje partnerstwa lokalnego.

32) Publiczne służby zatrudnienia to: minister właściwy do spraw pracy, Naczel-

na Rada Zatrudnienia, organy samorządu województwa, wojewodowie oraz

organy samorządu powiatowego.

33) Do zadań organów samorządu powiatu w zakresie zatrudnienia i bez-

robocia należy: udzielanie pomocy bezrobotnym i poszukującym pracy

w znalezieniu pracy przez pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe

i informację zawodową, udzielanie pomocy pracodawcom w pozyskiwa-

niu pracowników, rejestrowanie bezrobotnych i poszukujących pracy,

przyznawanie i wypłacanie zasiłków oraz innych świadczeń z tytułu bez-

robocia.

34) Decyzje w sprawach zasiłków dla bezrobotnych wydają powiatowe (grodz-

kie) urzędy pracy, podlegające staroście (w miastach na prawach powiatu

– prezydentowi miasta).

35) Warunki przyznania prawa do zasiłku dla bezrobotnych to m.in. uprzednie

zatrudnienie przez wymagany ustawą okres czasu (365 dni w okresie 18 mie-

sięcy poprzedzających dzień zarejestrowania się w urzędzie pracy) i osią-

ganie z tego tytułu wymaganego minimum wynagrodzenia oraz posiadanie

statusu bezrobotnego (określa go art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy).

36) Przychodami Funduszu Pracy są: obowiązkowe składki opłacane przez pra-

codawców, dotacje z budżetu państwa, środki pochodzące z budżetu Unii

Europejskiej oraz inne przychody wymienione w art. 106 ustawy.

37) Ze środków Funduszu Pracy finansowane są: zasiłki dla bezrobotnych,

koszty szkolenia bezrobotnych, dodatki szkoleniowe, zwrot kosztów zwią-

zanych z zatrudnieniem bezrobotnych w ramach prac interwencyjnych i ro-

bót publicznych, refundacja pracodawcom kosztów szkolenia pracowników,

świadczenia przysługujące rolnikom zwalnianym z pracy, koszty działalności

klubów pracy.

38) Zagadnienia związane z pomocą społeczną reguluje Ustawa z dnia 12 marca

2004 r. o pomocy społecznej.

39) Do korzystania z pomocy społecznej uprawnione są osoby i rodziny znajdu-

jące się w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są w stanie pokonać

przy wykorzystaniu własnych możliwości (sytuacje te to m.in. ubóstwo, sie-

roctwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub cięż-

ka choroba, przemoc w rodzinie, alkoholizm, narkomania, zdarzenie losowe,

sytuacja kryzysowa, klęska żywiołowa lub ekologiczna).

40) Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej,

współpracując z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem

Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fi-

zycznymi i prawnymi.

41) Pomoc społeczna polega na: przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych

ustawą świadczeń, pracy socjalnej, prowadzeniu i rozwoju infrastruktury

socjalnej, analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na pomoc

społeczną, realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych

oraz rozwijaniu nowych form pomocy.

42) Świadczenia z pomocy społecznej to: zasiłek stały, zasiłek okresowy, zasiłek

celowy, zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie, pomoc dla

rodzin zastępczych (świadczenia pieniężne), praca socjalna, bilet kredyto-

wany, pomoc rzeczowa, sprawienie pogrzebu, poradnictwo specjalistycz-

ne, interwencja kryzysowa, schronienie, posiłek, niezbędne ubranie, usługi

opiekuńcze, pobyt i usługi w domu pomocy społecznej, opieka i wychowa-

nie w rodzinie zastępczej i placówce opiekuńczo-wychowawczej, pomoc

w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych, pomoc w uzy-

skaniu zatrudnienia, szkolenia, poradnictwo rodzinne, terapia rodzinna

(świadczenia niepieniężne).

43) Na administracyjnoprawny status jednostki składają się przepisy o: obywa-

telstwie polskim, cudzoziemcach, ewidencji ludności, dowodach osobistych,

paszportach, aktach stanu cywilnego oraz orderach i odznaczeniach.

44) Nabycie i utratę obywatelstwa polskiego oraz właściwość organów w tych

sprawach reguluje Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o obywatelstwie polskim.

45) Podstawowym sposobem nabycia obywatelstwa polskiego jest urodzenie się

z rodziców będących obywatelami polskimi.

46) Inne sposoby nabycia obywatelstwa polskiego to m.in. urodzenie się lub zna-

lezienie dziecka w Polsce (gdy oboje rodzice są nieznani, bądź nieokreślo-

ne jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa), nabycie

obywatelstwa w drodze jego nadania mocą decyzji Prezydenta RP (w ten

sposób obywatelem polskim może się stać cudzoziemiec, który spełni jeden

z warunków określonych w art. 8 ustawy, np. zamieszkuje w Polsce co naj-

mniej 5 lat posiadając prawo stałego pobytu).

47) Status cudzoziemca reguluje Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o cudzoziem-

cach.

48) Cudzoziemiec może przekroczyć granicę i przebywać w Polsce, jeżeli posia-

da wizę lub inny dokument uprawniający do wjazdu i pobytu w Polsce (jeżeli

są wymagane) oraz ważny dokument podróży.

49) Kategorie pobytu cudzoziemca na terytorium Polski są następujące: pobyt

na podstawie wizy, pobyt na podstawie zezwolenia (na zamieszkanie na czas

oznaczony, na osiedlenie się, na pobyt rezydenta Wspólnot Europejskich),

pobyt w strefie przygranicznej w ramach tzw. małego ruchu granicznego,

pobyt obywatela Unii Europejskiej na podstawie ważnego dokumentu po-

twierdzającego jego tożsamość i obywatelstwo.

50) Kontrolę legalności pobytu cudzoziemca w Polsce sprawują organy Straży

Granicznej i Policji, a w zakresie niezbędnym do prowadzenia postępowań

w sprawach cudzoziemców lub celnych – Szef Urzędu do Spraw Cudzoziem-

ców, wojewoda oraz organy Służby Celnej.

51) Sprawy ewidencji ludności i dowodów osobistych reguluje Ustawa z dnia

10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych.

52) Obowiązek meldunkowy dotyczy wszystkich osób przebywających na teryto-

rium Polski, z wyjątkiem personelu dyplomatycznego i konsularnego państw

obcych, członków ich rodzin oraz innych osób zwolnionych z tego obowiązku

na mocy umów lub zwyczajów międzynarodowych.

53) Obowiązek meldunkowy polega na a) zameldowaniu się w miejscu pobytu

stałego lub czasowego, b) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub

czasowego, c) zameldowaniu o urodzeniu dziecka, d) zameldowaniu o zmia-

nie stanu cywilnego, e) zameldowaniu o zgonie osoby.

54) Obowiązek zameldowania się (w miejscu pobytu stałego) ciąży na osobie

posiadającej obywatelstwo i przebywającej stale na terytorium RP. Osoba ta,

jeżeli przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej

niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy

najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.

55) Dowód osobisty jest obowiązana posiadać osoba, która jest obywatelem pol-

skim i zamieszkuje w Polsce, jeżeli ukończyła 18 lat lub po ukończeniu 15 lat,

jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami,

pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje

pod władzą rodzicielską lub opieką.

56) Dowód osobisty jest ważny 10 lat od daty jego wydania.

57) W dowodzie osobistym zamieszcza się: nazwisko, nazwisko rodowe i imię

(imiona), imiona rodziców, datę i miejsce urodzenia, adres miejsca zamel-

dowania na pobyt stały, płeć, wzrost i kolor oczu, numer PESEL, nazwę

organu wydającego dokument, datę wydania i termin ważności oraz serię

i numer dowodu osobistego. Dowód zawiera również zdjęcie i podpis po-

siadacza.

58) Posiadacz dowodu osobistego ma obowiązek jego wymiany w razie zmia-

ny danych, które zamieszcza się w dowodzie, w razie uszkodzenia dowodu,

jeżeli utrudnia to ustalenie tożsamości oraz w razie upływu terminu jego

ważności.

59) Zadania w zakresie obowiązku meldunkowego i dowodów osobistych wyko-

nują organy gminy. Nadzór nad ich działalnością sprawują wojewodowie.

60) Zagadnienie paszportów reguluje Ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o dokumen-

tach paszportowych.

61) Prawo do otrzymania paszportu ma każdy obywatel polski. Pozbawienie lub

ograniczenie tego prawa może nastąpić wyłącznie w przypadkach przewi-

dzianych w ustawie.

62) Rozróżnia się następujące rodzaje dokumentów paszportowych: a) paszport,

b) paszport tymczasowy, c) paszport dyplomatyczny, d) paszport służbowy

Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

63) Sprawy paszportowe leżą w gestii wojewodów, a paszportów dyplomatycz-

nych i służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych – ministra właściwego

do spraw zagranicznych. Paszporty i paszporty tymczasowe za granicą wyda-

je konsul.

64) Przyczyny odmowy lub unieważnienia paszportu to m.in. prowadzenie prze-

ciwko osobie ubiegającej się o paszport postępowania w sprawie karnej (po-

trzebny jest wniosek sądu), zaś unieważnienia ponadto – wydanie paszportu

z naruszeniem przepisów ustawy oraz utrata przez posiadacza paszportu

obywatelstwa polskiego.

65) Problematykę aktów stanu cywilnego reguluje Ustawa z dnia 29 września

1986 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego.

66) Przez akta stanu cywilnego rozumie się wpisy dokonywane w księdze stanu

cywilnego, które rejestrują zdarzenia dotyczące stanu cywilnego.

67) Aktami stanu cywilnego są: akt urodzenia, akt małżeństwa, akt zgonu.

68) Księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego, które

wchodzą w skład urzędu gminy.

69) Wpisów w księdze stanu cywilnego dokonuje się na podstawie zgłoszenia

zdarzenia powodującego sporządzenie aktu.

70) Do zgłoszenia urodzenia dziecka są obowiązani: ojciec dziecka albo matka

(jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala), inna osoba obecna przy porodzie,

lekarz albo położna. Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w zakładzie opieki

zdrowotnej, do zgłoszenia urodzenia jest obowiązany ten zakład.

71) Zagadnienie orderów i odznaczeń reguluje Ustawa z dnia 16 października

1992 r. o orderach i odznaczeniach.

72) Do orderów zalicza się: Order Orła Białego, Order Wojenny Virtuti Mili-

tari, Order Odrodzenia Polski, Order Krzyża Wojskowego i Order Zasługi

Rzeczypospolitej Polskiej.

73) Odznaczeniami są: Krzyż Walecznych, Krzyż Wojskowy, Krzyż Zasługi

z Mieczami, Krzyż Zasługi, Krzyż Zasługi za Dzielność, Medal za Ofiarność

i Odwagę, Medal za Długoletnią Służbę oraz Medal za Długoletnie Pożycie

Małżeńskie.

74) Administrację w dziedzinie ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego

tworzą: minister właściwy do spraw wewnętrznych, Policja, Agencja Bezpie-

czeństwa Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu.

75) Zadania policji, jej organizację i funkcjonowanie, określa Ustawa z dnia

6 kwietnia 1990 r. o Policji.

76) Do zadań policji należy m.in. ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia

przed bezprawnymi zamachami, zapewnianie spokoju w miejscach publicz-

nych, środkach komunikacji i ruchu drogowym, wykrywanie przestępstw

i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, kontrola przestrzegania przepisów

porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną,

gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych.

77) Strukturę policji tworzą: Komendant Główny Policji, komendanci woje-

wódzcy, komendanci powiatowi (miejscy) oraz komendanci komisariatów

policji. Komendant Główny Policji oraz wojewódzcy i powiatowi (miejscy)

komendanci wykonują swoje zadania przy pomocy podległych im komend,

a komendanci komisariatów – przy pomocy komisariatów policji.

78) Policjanci mają prawo do legitymowania i zatrzymywania osób, przeszukiwa-

nia osób i pomieszczeń, dokonywania kontroli osobistej, obserwowania i re-

jestrowania zdarzeń w miejscach publicznych, żądania niezbędnej pomocy

od instytucji, organów, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych,

jak również zwracania się w nagłych wypadkach do każdej osoby o udziele-

nie doraźnej pomocy w ramach obowiązującego prawa. W razie niepodpo-

rządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom organów policji,

policjanci mają prawo stosowania środków przymusu bezpośredniego, a je-

żeli środki te okażą się niewystarczające – także prawo użycia broni palnej.

79) Podstawą prawną działania straży gminnych jest Ustawa z dnia 29 sierpnia

1997 r. o strażach gminnych.

80) Zadaniem Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego jest ochrona bezpieczeń-

stwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.

81) Ustawa Prawo ochrony środowiska określa podstawowe zasady ochrony śro-

dowiska oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wyma-

gań zrównoważonego rozwoju.

82) Ustawa wyodrębnia następujące sfery ochrony środowiska: ochrona powie-

trza, wód, powierzchni ziemi, kopalin, zwierząt i roślin oraz ochrona przed

hałasem i polami elektromagnetycznymi.

83) Ochrona w poszczególnych sferach polega na: określaniu standardów ochro-

ny, monitorowaniu stanu środowiska oraz podejmowaniu odpowiednich

działań zaradczych.

84) Za nieprzestrzeganie wymagań ochrony środowiska ustawa przewiduje od-

powiedzialność:

a) cywilną, która polega na obowiązku naprawienia szkody spowodowanej

oddziaływaniem na środowiska,

b) karną, która polega na wymierzeniu kary za czyny przeciwko środowisku

(przestępstwa lub wykroczenia)

c) administracyjną, która polega na nałożeniu kary pieniężnej w razie

przekroczenia obowiązujących norm (nakłada je wojewódzki inspektor

ochrony środowiska).

85) Organami ochrony środowiska są: wójt (burmistrz, prezydent miasta), sta-

rosta, wojewoda i Minister Środowiska. Kontrolę przestrzegania przepisów

o ochronie środowiska sprawują: Główny Inspektor Ochrony Środowiska

oraz wojewódzcy inspektorzy ochrony środowiska, jako kierownicy woje-

wódzkich inspekcji ochrony środowiska, wchodzący w skład zespolonej ad-

ministracji wojewódzkiej.

86) Podstawowym aktem normatywnym określającym system obrony kraju jest

Ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczy-

pospolitej Polskiej.

87) Obronę kraju dzieli się na wojskową i cywilną.

88) Przez Siły Zbrojne rozumie się strukturę obronną Państwa Polskiego.

89) W skład Sił Zbrojnych wchodzą, jako ich rodzaje: Wojska Lądowe, Siły Po-

wietrzne, Marynarka Wojenna i Wojska Specjalne.

90) Obrona cywilna ma na celu: ochronę ludności, zakładów pracy i urządzeń

użyteczności publicznej, dóbr kultury, ratowanie i udzielanie pomocy po-

szkodowanym w czasie wojny oraz współdziałanie w zwalczaniu klęsk żywio-

łowych i zagrożeń środowiska oraz usuwaniu ich skutków.

91) Podstawowymi jednostkami organizacyjnymi przewidzianymi do wykonywa-

nia zadań obrony cywilnej są formacje obrony cywilnej.

92) Obowiązek obywateli w zakresie obrony cywilnej polega na: odbywaniu

służby w obronie cywilnej, przysposobieniu obronnym młodzieży szkolnej,

szkoleniu w zakresie powszechnej samoobrony ludności oraz wykonywaniu

innych zadań przewidzianych w ustawie.

93) Organami powołanymi do wykonywania zadań z zakresu obrony kraju są:

Minister Obrony Narodowej oraz jego terenowe organy wykonawcze – do-

wódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych

i wojskowi komendanci uzupełnień.

94) Administracja spraw zagranicznych obejmuje sprawy różnego rodzaju pod-

miotów zagranicznych – państw obcych i ich obywateli, organizacji mię-

dzynarodowych i ich członków oraz obywateli polskich przebywających za

granicą.

95) Administrację spraw zagranicznych sprawują: Prezydent RP, Rada Mini-

strów, Minister Spraw Zagranicznych, stałe misje dyplomatyczne (ambasa-

dy) i urzędy konsularne.

96) Do zakresu działania Ministra Spraw Zagranicznych należą wszystkie sprawy

zagraniczne i międzynarodowe niezastrzeżone dla innych organów, w tym:

opracowywanie zasad realizacji polityki zagranicznej przyjętej przez Radę

Ministrów, reprezentowanie i ochrona za granicą interesów Polski, jej oby-

wateli oraz polskich osób prawnych, przygotowywanie umów międzynarodo-

wych, przygotowywanie wniosków o ratyfikację umów międzynarodowych,

występowanie do Prezydenta z wnioskami o mianowanie i odwoływanie am-

basadorów RP, mianowanie konsulów RP.

97) Ministrowi Spraw Zagranicznych podlegają: polskie przedstawicielstwa dy-

plomatyczne, misje dyplomatyczne, urzędy konsularne i instytuty polskie za

granicą.

98) Procesy integracyjne w Europie realizowane są w ramach Unii Europej-

skiej.

99) Prawo Unii Europejskiej dzieli się na:

a) prawo pierwotne, które tworzą traktaty założycielskie: Traktat z 1957 r.

ustanawiający Europejską Wspólnotę Gospodarczą (obecnie Wspólno-

tę Europejską), Traktat z 1957 r. ustanawiający Europejską Wspólnotę

Energii Atomowej oraz Traktat z 1992 r. o Unii Europejskiej,

b) prawo wtórne, które tworzą akty prawne wydawane przez organy Unii

w ramach kompetencji przyznanych im przez traktaty. Są to: rozporzą-

dzenia, dyrektywy, zalecenia i opinie.

100) Organami Unii Europejskiej są: Parlament Europejski, Rada Unii Europej-

skiej, Komisja Europejska oraz Trybunał Sprawiedliwości.

28.

pOStĘpOWANie ADMiNiStrAcYJNe

Ćwiczenie 28.1.

Postępowanie administracyjne ogólne

K.p.a.

Postępowanie w sprawach podatkowych

Ustawa Ordynacja podatkowa

Postępowanie w sprawach ubezpieczeń
społecznych

K.p.a., przepisy dotyczące ubezpieczeń
społecznych

Postępowanie w sprawach wydawania
zaświadczeń

K.p.a.

Postępowanie w sprawach skarg
i wniosków

K.p.a.

Postępowanie sądowoadministracyjne

Ustawa Prawo o postępowaniu przed
sądami administracyjnymi

Postępowanie egzekucyjne
w administracji

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji

Głównym przedmiotem k.p.a. jest postępowanie administracyjne ogólne.

Ćwiczenie 28.2.
Postępowanie administracyjne ogólne to postępowanie, w którym rozpoznawane

są sprawy rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnych.

Przykłady spraw: o przyznanie zasiłku dla bezrobotnych, o przyznanie dodatku

mieszkaniowego, o zmianę nazwiska, o nadanie obywatelstwa polskiego, o po-

zwolenie na budowę, o nakazanie rozbiórki budynku, o zaniechanie praktyk ogra-

niczających konkurencję, o zezwolenie na utworzenie banku, o wywłaszczenie,

o nadanie szkole niepublicznej uprawnień szkoły publicznej, o unieważnienie

paszportu, o wydalenie cudzoziemca z terytorium RP.

Ćwiczenie 28.3.
Przykłady organów różnych szczebli prowadzących postępowanie administracyjne

oraz spraw należących do ich właściwości:

– Minister: koncesja na prowadzenie działalności w zakresie ochrony osób

i mienia (Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji).

– Inny centralny organ: zezwolenie na utworzenie banku (Komisja Nadzoru

Finansowego)

– Wojewoda: sprawy paszportowe

– Marszałek województwa: zezwolenie na obrót hurtowy napojami alkoholo-

wymi

– Starosta: wywłaszczenie nieruchomości

– Prezydent miasta: przyznanie dodatku mieszkaniowego

Postępowania administracyjnego nie prowadzi Rada Ministrów.

Ćwiczenie 28.4.

Sprawy

Strony

Przyznanie dodatku mieszkaniowego

Wnioskodawca

Przyznanie koncesji na nadawanie
programów radiowych

Podmioty ubiegające się o koncesję

Wymeldowanie na żądanie właściciela
lokalu

Właściciel lokalu (wnioskodawca),
osoba, której wniosek dotyczy

Zezwolenie na pracę cudzoziemca

Pracodawca, cudzoziemiec

Unieważnienie paszportu na wniosek
sądu prowadzącego postępowanie
w sprawie o alimenty

Posiadacz paszportu, osoba uprawniona
do alimentów

Ćwiczenie 28.5.

Lp.

Sprawy

Sposób wszczęcia postępowania

Zaniechanie praktyk ograniczających
konkurencję.

Na żądanie strony lub z urzędu

Pozwolenie na broń.

Na żądanie strony

Wymeldowanie w drodze decyzji
administracyjnej.

Na żądanie strony lub z urzędu

Nakaz rozbiórki budynku
wybudowanego bez wymaganego
pozwolenia na budowę.

Na żądanie strony lub z urzędu

Lp.

Sprawy

Sposób wszczęcia postępowania

Przyznanie licencji detektywa.

Na żądanie strony

Nadanie niepublicznemu gimnazjum
uprawnień szkoły publicznej.

Na żądanie strony

Nałożenie kary pieniężnej za
naruszenie przepisów o ochronie
środowiska.

Z urzędu

Przyznanie dodatku mieszkaniowego.

Na żądanie strony

Ćwiczenie 28.6.

Anna Nowicka

Kraków, dnia 30 września 2009 r.

ul. Kasprowicza 2/10

31-523 Kraków

Wydział Spraw Administracyjnych

Urzędu Miasta Krakowa

Al. Powstania Warszawskiego 10

31-549 Kraków

Sprawa: wniosek o wymeldowanie

Wnoszę o wymeldowanie w drodze decyzji administracyjnej byłego męża

Adama Nowickiego z mieszkania przy ul. Kasprowicza 2/10 w Krakowie.

Adam Nowicki wyprowadził się ze wspólnego mieszkania przy ul. Ka-

sprowicza 2/10, gdzie był zameldowany na pobyt stały. W tym mieszkaniu

nie przebywa już od ponad roku. Opuszczając to mieszkanie Adam Nowic-

ki nie wymeldował się z niego. Fakt opuszczenia przez Adama Nowickiego

mieszkania może potwierdzić świadek Józef Woźniak, zam. w Krakowie

ul. Kasprowicza 2/4. Prawdopodobny adres obecnego miejsca pobytu Ada-

ma Nowickiego to Kraków ul. Olszańska 11/8.

Anna Nowicka

Ćwiczenie 28.7.
Przepisy o właściwości rzeczowej ustalają, jaki organ jest właściwy ze względu

na rodzaj załatwianych spraw. O tym, który organ jest właściwy do prowadzenia

spraw danego rodzaju decydują przepisy materialnego prawa administracyjnego.

Np. według art. 43 ust. 1 ustawy o dokumentach paszportowych organem właści-

wym w sprawach paszportów jest wojewoda.

Przepisy o właściwości miejscowej ustalają, jaki organ jest właściwy ze względu na

terytorialny zasięg działania organów administracyjnych. Zasady tej właściwości

określa art. 21 k.p.a., a w niektórych sprawach przepisy szczególne. Np. zgodnie

z art. 21 § 1 pkt 3 w sprawie o przyznanie dodatku mieszkaniowego właściwym

miejscowo jest organ miejsca zamieszkania strony. Zgodnie z art. 7 ust. 6 ustawy

o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (przepis szczególny) w sprawach

zezwoleń na prowadzenie działalności polegającej na usuwaniu odpadów komu-

nalnych właściwym miejscowo organem jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta

właściwy ze względu na miejsce świadczenia usług.

Przepisy o właściwości instancyjnej ustalają, jaki organ rozpoznaje sprawę w II in-

stancji. Zasady tej właściwości określają art. 127 § 2, art. 17 k.p.a., a także przepisy

szczególne. Zgodnie z powołanymi przepisami k.p.a. organem właściwym do roz-

patrzenia odwołania od decyzji prezydenta miasta w sprawie przyznania dodatku

mieszkaniowego jest samorządowe kolegium odwoławcze. Zgodnie z 10 ust. 7

pkt 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (przepis szcze-

gólny) organem odwoławczym od decyzji w sprawie przyznania zasiłku dla bez-

robotnych jest wojewoda.

Ćwiczenie 28.8.

Sprawa

Organ właściwy

Podstawa prawna

Zezwolenie na usuwanie
i unieszkodliwianie odpa-
dów komunalnych

Wójt (burmistrz, prezy-
dent miasta)

Art. 6 ust. 7 ustawy
o utrzymaniu czystości
i porządku w gminach

Pozwolenie na broń

Komendant wojewódzki
policji

Art. 9. ust. 1 ustawy o bro-
ni i amunicji

Zmiana nazwiska

Kierownik urzędu stanu
cywilnego

Art. 8 ustawy o zmianie
imion i nazwisk

Wymeldowanie

Organ gminy

Art. 15 ust. 2 ustawy
o ewidencji ludności i do-
wodach osobistch

Zaniechanie praktyk na-
ruszających zbiorowe inte-
resy konsumentów

Prezes Urzędu Ochrony
Konkurencji i Konsumen-
tów

Art. 31 pkt 2 ustawy
o ochronie konkurencji
i konsumentów

Koncesja na działalność
w zakresie ochrony osób
i mienia

Minister Spraw Wewnętrz-
nych i Administracji

Art. 16 ustawy o ochronie
osób i mienia

Pozwolenie na budowę

Starosta (prezydent mia-
sta w miastach na prawach
powiatu)

Art. 82 ust. 2 ustawy Pra-
wo budowlane

Sprawa

Organ właściwy

Podstawa prawna

Wywłaszczenie nierucho-
mości

Starosta (prezydent mia-
sta w miastach na prawach
powiatu)

Art. 112 ust. 4 ustawy
o gospodarce nierucho-
mościami

Ćwiczenie 28.9.

Sprawa

Fakty

Dowody

Wymeldowanie

Czy osoba zameldowana
opuściła miejsce
pobytu stałego lub
czasowego trwającego
ponad 3 miesiące, czy
wymeldowała się?

Wniosek o wymeldowanie,
zeznania świadków,
oględziny lokalu,
dokumentacja
meldunkowa w urzędzie.

Wydanie licencji
detektywa

Czy wnioskodawca spełnia
warunki określone w art.
29 ust. 1 ustawy (m.in.
wiek, wykształcenie,
niekaralność), czy złożył
egzamin przed właściwą
komisją albo uzyskał
decyzję w sprawie uznania
kwalifikacji w zawodzie
detektywa?

Dokument tożsamości,
świadectwo ukończenia
szkoły, zaświadczenie
o niekaralności, dowód
złożenia egzaminu lub
posiadania kwalifikacji
w zawodzie detektywa.

Zakaz zgromadzenia
publicznego

Czy cel lub odbycie
zgromadzenia sprzeciwiają
się ustawie lub naruszają
przepisy ustaw karnych,
czy odbycie zgromadzenia
może zagrażać życiu lub
zdrowiu ludzi albo mieniu
z znacznych rozmiarach?

Zawiadomienie
o zgromadzeniu,
oględziny miejsca
zgromadzenia, zeznania
świadków, przesłuchanie
organizatorów.

Nadanie obywatelstwa
polskiego

Czy wnioskodawca
zamieszkuje na terytorium
RP co najmniej 5 lat na
podstawie zezwolenia
na osiedlenie się (lub
na pobyt rezydenta
długoterminowego
Wspólnot Europejskich),
czy posiada prawo stałego
pobytu?

Wniosek o nadanie
obywatelstwa, dokument
tożsamości, karta stałego
lub czasowego pobytu,
odpis aktu urodzenia,
życiorys.

Sprawa

Fakty

Dowody

Przyznanie dodatku
mieszkaniowego

Czy wnioskodawca ma
tytuł prawny do lokalu,
czy dochód na jednego
członka rodziny nie
przekracza ustalonych
w ustawie norm, jaka jest
powierzchnia lokalu, jaka
jest wysokość wydatków
ponoszonych przez
gospodarstwo domowe
w związku z zajmowaniem
lokalu?

Dokument stwierdzający
tytuł prawny do
lokalu, zaświadczenie
o dochodach, dowody
stwierdzające ponoszone
wydatki (np. rachunki za
energię, gaz, czynsz, wodę,
c.o.)

Ćwiczenie 28.10
Elementy decyzji administracyjnej – art. 107 k.p.a.

Elementy załączonej decyzji

– Oznaczenie organu administracji publicznej: Prezydent Miasta Krakowa,

Grodzki Urząd Pracy w Krakowie ul. Wąwozowa 34.

– Data wydania: 24 marca 2009 r.

– Oznaczenie strony: Anna Pająk, zam. w Krakowie, ul. Zygmunta Augu-

sta 7/5.

– Powołanie podstawy prawnej: art. 9 ust. 1 pkt 14 lit. b) i art. 71 Ustawy z dnia

20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (DzU

z 2008 r. Nr 69, poz. 415) oraz art. 104 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Ko-

deks postępowania administracyjnego (DzU z 2000 r. Nr 98, poz. 1071).

– Rozstrzygnięcie: „orzekam o przyznaniu Pani Annie Pająk, zam. w Krakowie,

ul. Zygmunta Augusta 7/5, od dnia 10 marca 2009 r., prawa do zasiłku dla

bezrobotnych w wysokości i na zasadach określonych w ustawie o promocji

zatrudnienia i instytucjach rynku pracy”.

– Uzasadnienie: „Z przedstawionych dokumentów wynika, że spełnia Pani wa-

runki do nabycia prawa do zasiłku, ponieważ w wymaganym okresie była Pani

zatrudniona przez okres co najmniej 365 dni i osiągała w czasie zatrudnienia

wymagane minimum wynagrodzenia”.

– Pouczenie o odwołaniu: „Od niniejszej decyzji przysługuje Pani odwołanie do

Wojewody Małopolskiego – Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej Mało-

polskiego Urzędu Wojewódzkiego w Krakowie, ul. Basztowa 22, za pośred-

nictwem Grodzkiego Urzędu Pracy w Krakowie, ul. Wąwozowa 34, w terminie

14 dni od daty jej doręczenia”.

– Podpis: „Z upoważnienia Prezydenta Dyrektor Grodzkiego Urzędu Pracy Jan

Kowalski”.

Ćwiczenie 28.11.

PREZES

URZĘDU OCHRONY

KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

DELEGATURA URZĘDU OCHRONY

KONKURENCJI I KONSUMENTÓW

W KRAKOWIE

RWA-16-42/09/MG

Kraków, dn. 30 września 2009 r.

DECYZJA Nr RWA-16/2009

Na podstawie art. 26 ust. 1 Ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie

konkurencji i konsumentów (DzU Nr 50, poz. 331 ze zm.)
− w imieniu Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
po przeprowadzeniu postępowania w sprawie praktyk naruszających

zbiorowe interesy konsumentów przeciwko Biuru Turystycznemu Travel

Sp. z o.o. z siedzibą w Myślenicach, ul. Krakowska 12
uznaje się, że:

działanie, polegające na stosowaniu w „Warunkach uczestnictwa w im-

prezach turystycznych” organizowanych przez Biuro Podróży Travel

Sp. z o.o. postanowień o treści: „Organizator zastrzega sobie prawo odwo-

łania imprezy z przyczyn od siebie niezależnych. Uczestnikowi nie przysłu-

guje z tego tytułu odszkodowanie” (pkt 5 „Warunków”), stanowi praktykę

naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, i w związku z tym
nakazuje się

zaniechanie jej stosowania.

UZASADNIENIE

Kwestionowane działanie Biura Turystycznego: Travel” Sp. z o.o. stanowi

praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, polegającą na stoso-

waniu postanowień wzorców umów, wpisanych do „Rejestru postanowień

wzorców umowy uznanych za niedozwolone”, o którym mowa w art. 479

Kodeksu postępowania cywilnego. Działanie to narusza art. 24 ust. 2 pkt 1

w zw. z art. 24 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów.

POUCZENIE

Stosownie do art. 81 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,

od niniejszej decyzji przysługuje odwołanie do Sądu Okręgowego w War-

szawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, w terminie dwuty-

godniowym od dnia jej doręczenia, za pośrednictwem Delegatury Urzędu

Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Krakowie

Z up. Prezesa UOKiK

Dyrektor Delegatury UOKiK

w Krakowie

Leszek Piekarz

Ćwiczenie 28.12.

Sprawa

Organ właściwy

w I instancji

Organ odwoławczy

Podstawa prawna

Zezwolenie na
usuwanie i uniesz-
kodliwianie odpa-
dów komunalnych

Wójt (burmistrz,
prezydent miasta)

Samorządowe
kolegium
odwoławcze

Art. 17 pkt 1 w zw.
z art. 127 § 2 k.p.a.

Pozwolenie na
broń

Komendant woje-
wódzki policji

Komendant
Główny Policji

Art. 17 pkt 3 w zw.
z art. 127 § 2 k.p.a.

Nakaz rozbiórki
budynku

Powiatowy in-
spektor nadzoru
budowlanego

Wojewódzki
inspektor nadzoru
budowlanego

Art. 83 ust. 2 ustawy
Prawo budowlane,
art. 17 pkt 3 w zw.
z art. 127 § 2 k.p.a.

Zakaz prowadze-
nia ośrodka szkole-
nia kierowców

Starosta

Samorządowe
kolegium
odwoławcze

Art. 17 pkt 1 w zw.
z art. 127 § 2 k.p.a.

Zakaz zgromadze-
nia publicznego

Organ gminy

Wojewoda

Art. 9 ust. 2 ustawy
Prawo o zgroma-
dzeniach w zw.
z art. 127 § 2
i art. 17 pkt 1 k.p.a.

Wydalenie cudzo-
ziemca z teryto-
rium RP

Wojewoda

Szef Urzędu
do Spraw
Cudzoziemców

Art. 143 ust. 2
ustawy o cudzo-
ziemcach w zw.
z art. 127 § 2
i art. 17 pkt 3 k.p.a.

Sprawa

Organ właściwy

w I instancji

Organ odwoławczy

Podstawa prawna

Wywłaszczenie

Starosta

Wojewoda

Art. 112 ust. 4
ustawy o gospo-
darce nierucho-
mościami (zadanie
z zakresu admini-
stracji rządowej)
w zw. z art. 127 § 2
i art. 17 pkt 1 k.p.a.

Przyznanie
dodatku
mieszkaniowego

Wójt (burmistrz,
prezydent miasta)

Samorządowe
kolegium
odwoławcze

Art. 17 pkt 1 w zw.
z art. 127 § 2 k.p.a.

Ćwiczenie 28.13.
Decyzja ostateczna w administracyjnym toku instancji to decyzja, od której nie

służy odwołanie.

Decyzjami ostatecznymi są: decyzja organu I instancji, od której strony nie wnio-

sły odwołania w wymaganym terminie oraz te decyzje organu odwoławczego,

w których: a) organ ten utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję, b) uchylił zaskarżo-

ną decyzję w całości albo w części i w tym zakresie orzekł co do istoty sprawy bądź

uchylając tę decyzje umorzył postępowanie I instancji, c) umorzył postępowanie

odwoławcze.

Ćwiczenie 28.14.
Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one

skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że

skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Przez wyczerpanie

środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje

żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne

rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie.

Kasacyjna rola sądów administracyjnych oznacza, że w orzeczeniu sąd nie zała-

twia sprawy, lecz orzeka o legalności, tj. zgodności z prawem, decyzji administra-

cyjnej. W razie stwierdzenia niezgodności, uchyla decyzję i przekazuje sprawę

organowi administracji do wydania decyzji zgodnej z prawem. Wydając orzecze-

nie dokonuje oceny prawnej decyzji i udziela organowi administracji wskazań co

do dalszego postępowania, które są dla organu wiążące.

Ćwiczenie 28.15.
Zgodnie z ogólną zasadą decyzja nie ulega wykonaniu przed upływem terminu do

wniesienia odwołania, zaś wniesienie odwołania wstrzymuje wykonanie decyzji.

Od tej zasady są następujące wyjątki: a) decyzji został nadany rygor natychmia-

stowej wykonalności, b) decyzja podlega natychmiastowemu wykonaniu z mocy

prawa (np. w postępowaniu podatkowym), c) decyzja jest zgodna z żądaniem

wszystkich stron.

Wniesienie skargi do sądu administracyjnego nie wstrzymuje wykonania de-

cyzji. W razie wniesienia skargi organ, który wydał decyzję może wstrzymać jej

wykonanie w całości lub w części. Po przekazaniu sądowi skargi sąd może na

wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie decyzji, jeżeli zachodzi niebezpie-

czeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwró-

cenia skutków.

Ćwiczenie 28.16.
Zasada trwałości decyzji administracyjnej mówi, że decyzje, od których nie służy

odwołanie w administracyjnym toku instancji, są ostateczne.

Wzruszenie decyzji administracyjnej umożliwiają następujące instytucje: wzno-

wienie postępowania (w wypadkach określonych przez art. 145 i nast. k.p.a.),

uchylenie, zmiana lub stwierdzenie nieważności decyzji (w wypadkach określo-

nych przez art. 154 i nast. k.p.a.).

Ćwiczenie 28.17.
Celem postępowania egzekucyjnego w administracji jest doprowadzenie do wyko-

nania obowiązków administracyjnych poprzez zastosowanie środków przymusu.

Egzekucji administracyjnej podlegają:

a) obowiązki wynikające z decyzji administracyjnych (np. obowiązek zaprzesta-

nia działalności przez zakład pracy nałożony decyzją Państwowej Inspekcji

Pracy),

b) obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisu prawa (np. obowiązek rodzi-

ców zapewnienia uczęszczania do szkoły dziecka podlegającego obowiązkowi

szkolnemu; wynika on z art. 18 ustawy o systemie oświaty),

c) obowiązki wynikające z innych źródeł np. deklaracja podatkowa (obowią-

zek zapłaty podatku), zgłoszenie celne (obowiązek uiszczenia należności

celnej).

Ćwiczenie 28.18.
Podmiotami postępowania egzekucyjnego są: organ egzekucyjny, zobowiązany,

wierzyciel. Organem pomocniczym jest policja.

Organami egzekucyjnymi w zakresie egzekucji należności pieniężnych są naczel-

nicy urzędów skarbowych, organy gmin, dyrektorzy oddziałów ZUS. Organami

egzekucyjnymi w zakresie obowiązków niepieniężnych są wojewodowie, organy

samorządu terytorialnego, kierownicy wojewódzkich i powiatowych służb, inspek-

cji i straży.

Ćwiczenie 28.19.
Obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej dzielą się na obowiązki (na-

leżności) pieniężne i obowiązki o charakterze niepieniężnym.

Środkami egzekucji należności pieniężnych są m.in. egzekucja z pieniędzy, z wy-

nagrodzenia za pracę, ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego i z ubezpieczeń

społecznych, z rachunków bankowych, z innych wierzytelności pieniężnych i praw

majątkowych, z ruchomości, z nieruchomości (służą one w celu wyegzekwowania

np. zapłaty podatku, administracyjnej kary pieniężnej, opłaty za udzielenie kon-

cesji). Środkami egzekucji obowiązków o charakterze niepieniężnym są grzywna

w celu przymuszenia (np. w celu wyegzekwowania obowiązku szkolnego), wy-

konanie zastępcze (np. w celu wyegzekwowania obowiązku rozbiórki budynku),

odebranie rzeczy ruchomej (np. w celu wyegzekwowania obowiązku zwrotu unie-

ważnionego paszportu), odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych

pomieszczeń (np. w celu wyegzekwowania obowiązku zaprzestania działalności

przez zakład pracy), przymus bezpośredni (np. w celu wyegzekwowania obowiąz-

ku opuszczenia rozwiązanego zgromadzenia).

29.

prAWO ADMiNiStrAcYJNe (prOJeKt)

Administracja spraw zatrudnienia

Zagadnienia

Treść

Przepisy
Konstytucji

Art. 65
1. Każdemu zapewnia się wolność wyboru i wykonywania zawodu
oraz wyboru miejsca pracy. Wyjątki określa ustawa.
2. Obowiązek pracy może być nałożony tylko przez ustawę.
3. Stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy
i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa.
4. Minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę lub sposób
ustalania tej wysokości określa ustawa.
5. Władze publiczne prowadzą politykę zmierzającą do pełnego,
produktywnego zatrudnienia poprzez realizowanie programów
zwalczania bezrobocia, w tym organizowanie i wspieranie
poradnictwa i szkolenia zawodowego oraz robót publicznych i prac
interwencyjnych.

Ustawy

Ustawy: o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,
o zatrudnieniu socjalnym, o związkach zawodowych, o Państwowej
Inspekcji Pracy, o społecznej inspekcji pracy

Zagadnienia

Treść

Akty
wykonawcze
(przykłady)

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie
standardów usług rynku pracy, rozporządzenie Ministra Pracy
i Polityki Społecznej w sprawie przygotowania zawodowego
dorosłych, rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie
szczegółowych zadań i organizacji Ochotniczych Hufców Pracy,
rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie rad
zatrudnienia

Minister, inny
centralny organ

Minister Pracy i Polityki Społecznej, Komisja do Spraw
Społeczno-Gospodarczych (Komisja Trójstronna), Krajowa Rada
Zatrudnienia Osób Niepełnosprawnych, Państwowa Inspekcja
Pracy

Organy
terenowe

Organy samorządu województwa, organy samorządu powiatu
(w tym powiatowe urzędy pracy), wojewodowie, okręgowe
inspektoraty pracy

Akty
administracyjne
(przykłady)

Decyzja w sprawie uznania osoby za bezrobotną, w sprawie
przyznawania zasiłku dla bezrobotnych (starosta lub prezydent
miasta) , zezwolenie na pracę cudzoziemca, licencja pośrednika
pracy (wojewoda)

Inne działania
organów

Rada Ministrów uchwala Krajowy Plan Działań na Rzecz
Zatrudnienia. Minister Pracy i Polityki Społecznej koordynuje
działalność publicznych służb zatrudnienia, ustala klasyfikację
zawodów na potrzeby rynku pracy. Organy samorządu
województwa organizują szkolenia dla pracowników urzędów
pracy. Organy samorządu powiatu udzielają pomocy bezrobotnym
i poszukującym pracy przez pośrednictwo pracy, rejestrują
bezrobotnych i poszukujących pracy, organizują i finansują
szkolenia bezrobotnych, przyznają i wypłacają zasiłki dla
bezrobotnych

Obowiązki
podmiotów

Obowiązek agencji zatrudnienia współdziałania z organami
zatrudnienia, obowiązek pracodawcy opłacania składek
na Fundusz Pracy, obowiązek pracodawcy udostępnienia
inspektorowi pracy dokumentacji pracowniczej, obowiązek
bezrobotnego zawiadomienia urzędu pracy o podjęciu pracy,
obowiązek bezrobotnego zwrotu nienależnie pobranego
świadczenia, obowiązek instytucji prowadzącej szkolenia dla
bezrobotnych uzyskania wpisu do rejestru instytucji szkoleniowych

30.

prAWO ADMiNiStrAcYJNe (teSt)

Odpowiedzi:

1. Prezydent RP jest organem władzy wykonawczej (d).

2. Rząd to Rada Ministrów (b).

3. W skład Rady Ministrów wchodzą Prezes Rady Ministrów i ministrowie (b).

4. W powoływaniu Rządu uczestniczą Sejm i Prezydent RP (c).

5. Kontrolę nad Radą Ministrów sprawuje Sejm (c).

6. Liczba województw wynosi 16 (b).

7. Powiat grodzki to miasto na prawach powiatu (c).

8. Gmina miejska to gmina, której cały obszar stanowi miasto (a).

9. W województwie działają obie te władze, tj. terenowa administracja rządowa

i samorząd terytorialny (c).

10. Samorząd terytorialny działa na trzech szczeblach podziału terytorial-

nego (c).

11. Wojewoda jest organem terenowej administracji rządowej (c).

12. Wojewodę powołuje Prezes Rady Ministrów (a).

13. Zwierzchnikiem wojewody jest Prezes Rady Ministrów (a).

14. Wojewoda i marszałek województwa są od siebie niezależni (a).

15. Urząd wojewódzki jest urzędem służącym wojewodzie (d).

16. Sejmik województwa jest organem samorządu terytorialnego (a).

17. Komendant Główny Policji jest organem administracji rządowej (b).

18. Komendant wojewódzki policji wchodzi w skład wojewódzkiej administracji

zespolonej (b).

19. Akty normatywne są wydawane przez organy władzy ustawodawczej i wyko-

nawczej (a).

20. Akty administracyjne są wydawane przez organy administracji publicznej (d).

21. Prezydent RP wydaje rozporządzenia i zarządzenia (b).

22. Prezes Rady Ministrów wydaje rozporządzenia i zarządzenia (b).

23. Rada Ministrów wydaje akty normatywne w formie rozporządzeń

i uchwał (c).

24. Minister może wydawać akty normatywne i akty administracyjne (c).

25. Minister wydaje akty normatywne w formie rozporządzeń i zarządzeń (c).

26. Akt administracyjny określa sytuację prawną konkretnego podmiotu w kon-

kretnej sytuacji (b).

27. Akt administracyjny jest wydawany z urzędu lub na żądanie strony (c).

28. Uchwała rady gminy w sprawie stawek podatku od nieruchomości jest aktem

normatywnym (a).

29. Decyzja administracyjna jest rodzajem aktu administracyjnego (a).

30. Stronami porozumienia administracyjnego mogą być organy bez względu na

pozycję w strukturze administracji publicznej (d).

100

31. Treścią porozumienia administracyjnego może być zarówno jedno, jak i dru-

gie, tj. zarówno wspólne wykonywanie zadań przez strony porozumienia, jak

i przeniesienie zadań z jednego organu na drugi (c).

32. Zezwolenie na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej jest aktem ad-

ministracyjnym (b).

33. Wpis do ewidencji działalności gospodarczej jest czynnością materialno-

techniczną (c).

34. W trybie postępowania administracyjnego ogólnego załatwiane są sprawy

indywidualne rozstrzygane w drodze decyzji administracyjnych (c).

35. Źródłem prawa postępowania administracyjnego jest ustawa o postępowa-

niu egzekucyjnym w administracji (b).

36. Postępowanie administracyjne mogą prowadzić upoważnione organy cen-

tralne i terenowe (b).

37. Stronami w postępowaniu administracyjnym mogą być osoby fizyczne, oso-

by prawne i niektóre jednostki organizacyjne niemające osobowości praw-

nej (d).

38. Rozprawę w postępowaniu administracyjnym przeprowadza się, gdy organ

prowadzący postępowanie tak postanowi (b).

39. W ciągu miesiąca powinna być załatwiona sprawa wymagająca postępowania

wyjaśniającego (c).

40. Decyzja administracyjna jest aktem administracyjnym (a).

41. Uzasadnienie jest koniecznym składnikiem każdej decyzji rozstrzygającej

sporne interesy stron (c).

42. Pouczenie o prawie wniesienia odwołania jest koniecznym składnikiem każ-

dej decyzji administracyjnej (a).

43. Organem odwoławczym od decyzji organu jednostki samorządu terytorial-

nego co do zasady jest samorządowe kolegium odwoławcze (d).

44. Organem odwoławczym od decyzji wojewody jest właściwy w sprawie mini-

ster (a).

45. Odwołanie nie przysługuje od decyzji wydanej w pierwszej instancji przez

ministra (d).

46. Zażalenie przysługuje tylko w przypadkach przewidzianych w k.p.a. (b).

47. Nadzwyczajnym środkiem kontroli rozstrzygnięć administracyjnych jest

wznowienie postępowania (b).

48. Jeżeli strona bez własnej winy nie brała udziału w postępowaniu, to jest to

podstawą wznowienia postępowania (c).

49. Kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne

obejmuje orzekanie w sprawach skarg na decyzje administracyjne (a).

50. Egzekucji administracyjnej mogą podlegać określone w ustawie obowiązki

wynikające z decyzji lub postanowień organów administracji publicznej oraz

niektóre obowiązki wynikające bezpośrednio z przepisów prawa (c).

101

31.

prAWO prAcY i JeGO ŹrÓDŁA

Ćwiczenie 31.1.
Zagadnienia dotyczące stosunku pracy: umowa o pracę (zawarcie, rozwiązanie),

wynagrodzenie za pracę, czas pracy, urlopy pracownicze, odpowiedzialność pra-

cownicza, uprawnienia związane z rodzicielstwem, zatrudnianie młodocianych,

bezpieczeństwo i higiena pracy.

Inne zagadnienia związane z pracą: roszczenia ze stosunku pracy, odpowiedzial-

ność za wykroczenia przeciwko prawom pracownika, pośrednictwo pracy, sytuacja

osób bezrobotnych, stosunki między organizacjami pracowników i pracodawców

(zbiorowe prawo pracy), kontrola przestrzegania prawa pracy przez organy pań-

stwowe (Państwową Inspekcję Pracy, Państwową Inspekcję Sanitarną).

Ćwiczenie 31.2.
Źródła prawa pracy

1) Podstawowe źródło: ustawa Kodeks pracy.

2) Inne ustawy (przykłady):

– o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy,

– o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy

z przyczyn niedotyczących pracowników,

– o rozwiązywaniu sporów zbiorowych,

– o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

– o związkach zawodowych.

3) Akty wykonawcze (przykłady):

– rozporządzenia Rady Ministrów: w sprawie przygotowania zawodowe-

go młodocianych i ich wynagradzania, w sprawie ustalania okoliczności

i przyczyn wypadków przy pracy, w sprawie chorób zawodowych;

– rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej: w sprawie zakresu

prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych

ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracow-

nika, w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy.

4) Specyficzne źródła (rodzaje): układy zbiorowe pracy, inne oparte na ustawie

porozumienia zbiorowe, regulaminy pracy, statuty.

Ćwiczenie 31.3.

Zagadnienia

Akty normatywne

Umowa o pracę

Kodeks pracy

Wynagrodzenie za pracę

Kodeks pracy, ustawa o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę

102

Zagadnienia

Akty normatywne

Uprawnienia pracownika w razie
niewypłacalności pracodawcy

Ustawa o ochronie roszczeń
pracowniczych przed niewypłacalnością
pracodawcy

Nadzór nad warunkami pracy

Kodeks pracy, ustawa o Państwowej
Inspekcji Pracy, ustawa o Państwowej
Inspekcji Sanitarnej

Uprawnienia pracowników związane
z rodzicielstwem

Kodeks pracy, ustawa o świadczeniach
rodzinnych

Odpowiedzialność porządkowa
pracowników

Kodeks pracy

Odpowiedzialność materialna
pracowników

Kodeks pracy, rozporządzenie
Rady Ministrów w sprawie wspólnej
odpowiedzialności materialnej za
powierzone mienie

Związki zawodowe

Ustawa o związkach zawodowych

Pośrednictwo pracy

Ustawa o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy

Indywidualne spory z zakresu prawa
pracy

Kodeks pracy, kodeks postępowania
cywilnego

Spory zbiorowe między pracownikami
a pracodawcami

Ustawa od rozwiązywaniu sporów
zbiorowych

Zatrudnianie cudzoziemców

Ustawa o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy

Status prawny pracowników
samorządowych

Ustawa o pracownikach samorządowych

Bezpieczeństwo i higiena pracy

Kodeks pracy, rozporządzenie Rady Mi-
nistrów w sprawie służby bezpieczeństwa
i higieny pracy, rozporządzenie Rady
Ministrów w sprawie ustalania okoliczno-
ści i przyczyn wypadków przy pracy

Zwolnienia grupowe

Ustawa o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników

Przedawnienie roszczeń ze stosunku
pracy

Kodeks pracy, kodeks cywilny

103

Ćwiczenie 31.4.
Zasada równości praw pracowników polega na tym, że wszyscy pracownicy mają

równe prawa z tytułu wypełniania takich samych obowiązków. Dotyczy to w szcze-

gólności równego traktowania mężczyzn i kobiet w zatrudnieniu. Na zróżnicowa-

nie tych praw nie mogą wpływać w szczególności takie względy, jak: płeć, wiek,

niepełnosprawność, rasa, religia, narodowość, przekonania polityczne, przyna-

leżność związkowa, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientacja seksualna oraz

rodzaj zatrudnienia (czas określony lub nieokreślony, w pełnym lub niepełnym

wymiarze czasu pracy).

Ćwiczenie 31.5.
Zasada uprzywilejowania praw pracowników mówi, że postanowienia umów

o pracę oraz innych aktów, na podstawie których powstaje stosunek pracy, nie

mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. Postanowie-

nia umów o pracę (lub innych aktów) mniej korzystne dla pracownika niż przepisy

prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa

pracy (art. 18 k.p.). Uprzywilejowanie praw pracowników uzasadnia realnie słab-

sza pozycja pracownika jako strony stosunku pracy.

Ćwiczenie 31.6.
Godziwe wynagrodzenie za pracę to wynagrodzenie, które zapewnia pracowni-

kowi i jego rodzinie zaspokojenie podstawowych potrzeb ekonomicznych, spo-

łecznych i kulturalnych. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa

pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie

minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Ćwiczenie 31.7.
Zasada swobody nawiązania stosunku pracy mówi, że nawiązanie stosunku pracy

oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego oświadczenia woli pra-

codawcy i pracownika. Zasada ta ma zastosowanie do wszystkich stosunków pracy,

bez względu na ich podstawę prawną, a więc także do stosunków pracy nawiąza-

nych na innej podstawie niż umowa o pracę (np. na podstawie mianowania).

32.

StOSUNeK prAcY

Ćwiczenie 32.1.
Akty, które powodują powstanie stosunku pracy to: umowa na czas zastępstwa

pracownika, powołanie, spółdzielcza umowa o pracę, umowa na okres próbny,

umowa na czas wykonania określonej pracy, wybór (jeżeli z wyborem łączy się

nawiązanie stosunku pracy), mianowanie.

104

Ćwiczenie 32.2.

Stosunek pracy

Podstawa nawiązania

Policjant

Mianowanie

Kurator oświaty

Powołanie

Wójt

Wybór

Nauczyciel dyplomowany

Mianowanie

Wojewoda

Powołanie

Członek spółdzielni

Spółdzielcza umowa o pracę

Skarbnik gminy

Powołanie

Prezes sądu

Powołanie

Ćwiczenie 32.3.
Pracodawcami są: urząd miasta (inna jednostka organizacyjna), spółka jawna

(jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której ustawa przyznaje zdol-

ność prawną), spółka cywilna (inna jednostka organizacyjna), fundacja (osoba

prawna), osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą (osoba fizyczna),

sąd rejonowy (inna jednostka organizacyjna). Pracodawcami nie są: burmistrz,

wspólnik spółki cywilnej.

Ćwiczenie 32.4.
Stosunek pracy to stosunek prawny między pracownikiem i pracodawcą, w któ-

rym pracownik jest zobowiązany do wykonywania pracy określonego rodzaju na

rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym

przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodze-

niem. Powstanie tego stosunku powodują: umowa o pracę, powołanie, wybór,

mianowanie, spółdzielcza umowa o pracę.

Ćwiczenie 32.5.
Cechy zatrudnienia na podstawie stosunku pracy:

1) Stronami stosunku pracy są pracownik i pracodawca.

2) Pracownik przy wykonywaniu pracy ma obowiązek stosować się do poleceń

pracodawcy, dotyczących wykonywanej pracy.

3) Pracownik ma obowiązek osobistego świadczenia pracy.

4) Ryzyko gospodarcze procesu pracy ponosi pracodawca.

5) Do zatrudnienia na podstawie stosunku pracy stosuje się przepisy prawa pra-

cy, w tym przepisy kodeksu pracy.

105

Ćwiczenie 32.6.
Stosunek zlecenia powstaje w wyniku zawarcia umowy zlecenia.

1) Stronami stosunku zlecenia są przyjmujący zlecenie i dający zlecenie.

2) Przyjmujący zlecenie nie musi stosować się do poleceń dającego zlecenie,

dotyczących wykonania zlecenia. Jego obowiązki określa umowa i przepisy

prawa.

3) Przyjmujący zlecenie może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej, ale

tylko wtedy, gdy to wynika z umowy lub ze zwyczaju albo gdy jest do tego

zmuszony przez okoliczności.

4) Ryzyko gospodarcze związane z wykonaniem zlecenia ponosi przyjmujący

zlecenie.

5) Do zatrudnienia na podstawie stosunku zlecenia stosuje się przepisy prawa

cywilnego, w tym kodeksu cywilnego.

Ćwiczenie 32.7.
Ryzyko gospodarcze pracodawcy związane z zatrudnianiem pracowników na pod-

stawie stosunku pracy polega na tym, że:

1) koszty zatrudnienia pracownika nieposiadającego odpowiednich kwalifikacji

do wykonywania danej pracy ponosi pracodawca,

2) konsekwencje usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy obciążają

pracodawcę,

3) kłopoty finansowe pracodawcy nie mogą ograniczać prawa pracownika do

wynagrodzenia.

Ćwiczenie 32.8.
Korzyści płynące z zatrudnienia na podstawie stosunku pracy to m.in. – zagwaran-

towane przepisami prawa pracy – ochrona pracownika przed nieuzasadnionym

wypowiedzeniem umowy o pracę, ochrona wynagrodzenia za pracę, normy czasu

pracy, prawo do urlopu wypoczynkowego, uprawnienia pracowników związane

z rodzicielstwem, ochrona pracy pracowników młodocianych, obowiązek praco-

dawcy zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Ćwiczenie 32.9.
Przykłady:

– Kodeks pracy zapewnia pracownikowi ochronę przed wypowiedzeniem umo-

wy (m.in. wypowiedzenie umowy zawartej na czas nieokreślony powinno być

uzasadnione, pracodawca powinien skonsultować wypowiedzenie z zakłado-

wą organizacją związkową, pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać

umowy w okresie ciąży oraz urlopu macierzyńskiego pracownicy).

– Pracodawca ma obowiązek przestrzegania norm czasu pracy.

– Za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi przysługuje dodatkowe

wynagrodzenie.

106

– Ustawa określa minimalne wynagrodzenie za pracę.

– Na pracodawcy ciąży obowiązek zapewnienia bezpiecznych i higienicznych

warunków pracy.

Ćwiczenie 32.10.
Kodeks pracy przewiduje ograniczenia w stosowaniu umów cywilnoprawnych

przy zatrudnianiu. Pracodawca nie może zawrzeć umowy cywilnoprawnej, jeżeli

zatrudnia pracownika w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 k.p. powin-

na być zawarta umowa o pracę (m.in. jeżeli pracownik pracuje pod kierownic-

twem pracodawcy). Zatrudnienie w warunkach określonych w tym przepisie jest

zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej

umowy. Pracodawca (lub osoba działająca w jego imieniu), który zawiera umowę

cywilnoprawną wbrew tym ograniczeniom, podlega karze grzywny stosownie do

art. 281 k.p., ponieważ dopuszcza się wykroczenia przeciwko prawom pracownika.

Ćwiczenie 32.11.
Przykłady stanowisk, na których zatrudnienie wymaga zawarcia umowę o pra-

cę: sekretarka, kierownik działu, sprzedawca w sklepie, praca „przy taśmie pro-

dukcyjnej”, praca „na budowie”. Praca na tych stanowiskach (tego rodzaju) jest

wykonywana pod kierownictwem pracodawcy, w miejscu i czasie wyznaczonym

przez pracodawcę.

Ćwiczenie 32.12.
Przykłady prac, do wykonywania których jest możliwe zawarcie umowy cywilno-

prawnej: prace porządkowe (sprzątanie), prowadzenie księgowości, usługi lecz-

nicze, usługi opiekuńcze. Umowę tę można zawrzeć pod warunkiem, że praca

nie będzie wykonywana pod kierownictwem pracodawcy. Wymienione prace nie

wymagają podporządkowania pracodawcy.

Ćwiczenie 32.13.
Konsekwencje zawarcia umowy cywilnoprawnej w warunkach, w których powinna

być zawarta umowa o pracę:

– Zatrudnienie to jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu

na nazwę zawartej umowy (art. 22 § 1

k.p.).

– Pracodawca podlega karze grzywny (art. 281 k.p).

Ćwiczenie 32.14.
Osobie zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej, która pracuje w wa-

runkach charakterystycznych dla stosunku pracy, przysługują wszelkie upraw-

nienia pracownicze przewidziane w kodeksie pracy, w tym prawo do urlopu

wypoczynkowego. Pracodawcę obowiązują ponadto ograniczenia związane

z rozwiązaniem umowy (m.in. zakaz wypowiadania w czasie usprawiedliwionej

nieobecności w pracy). W razie nieprzestrzegania tych uprawnień (ograniczeń),

pracownik może skierować sprawę do sądu pracy.

107

33.

UMOWA O prAcĘ

Ćwiczenie 33.1.
Porównanie umów o pracę.

Lp.

Zagadnienie

Umowa na czas

nieokreślony

Umowa na czas

określony

Umowa na czas

wykonania

określonej pracy

Czy umowa po-
winna określać
termin jej roz-
wiązania? W jaki
sposób?

Nie określa
terminu
rozwiązania.

Określa termin
rozwiązania przez
określenie daty
rozwiązania lub
czasu trwania
umowy.

Określa termin
rozwiązania przez
określenie pracy,
której wykonanie
spowoduje roz-
wiązanie umowy.

W jakim trybie
jest możliwe
rozwiązanie
umowy? Czy
jest możliwe
rozwiązanie
przed upływem
umówionego
terminu (o ile
umowa go
określa)?
Pod jakim
warunkiem?
W jakim trybie?

Rozwiązanie
umowy jest
możliwe: a) na
mocy porozu-
mienia stron,
b) za wypowie-
dzeniem, c) bez
wypowiedzenia
(jeżeli zachodzi
podstawa).

Rozwiązanie
umowy jest moż-
liwe: a) na mocy
porozumienia
stron, b) za wy-
powiedzeniem,
c) bez wypowie-
dzenia (jeżeli za-
chodzi podstawa).
Wypowiedzenie
jest możliwe,
jeżeli umowa
jest zawarta na
czas dłuższy niż
6 miesięcy i stro-
ny przewidziały
dopuszczalność
wypowiedzenia.

Rozwiązanie
umowy jest moż-
liwe: a) na mocy
porozumienia
stron, b) bez
wypowiedzenia
(jeżeli zachodzi
podstawa).

Ćwiczenie 33.2.
Cechy umowy na okres próbny:

1) Umowa ta ma na celu sprawdzenie: a) przez pracownika warunków pracy,

b) przez pracodawcę kwalifikacji pracownika.

2) Jej zawarcie zależy od zgodnej woli stron.

3) Może być zawarta na okres nieprzekraczający 3 miesięcy.

4) Powinna określać termin rozwiązania umowy.

5) Rozwiązanie umowy przed upływem umówionego terminu jest możliwe:

a) na mocy porozumienia stron, b) za wypowiedzeniem, c) bez wypowiedze-

nia (jeżeli zachodzi podstawa).

108

6) Z upływem umówionego terminu umowa rozwiązuje się.

7) Kontynuacja zatrudnienia po upływie umówionego terminu zależy od zgodnej

woli stron.

Ćwiczenie 33.3.
Ratio legis art. 25

§ 1 k.p.: Przepis ten ma na celu ochronę pracownika przy roz-

wiązaniu umowy. Ma przeciwdziałać obchodzeniu przez pracodawców przepisów

o rozwiązaniu umowy na czas nieokreślony, szczególnie tych utrudniających pra-

codawcy jej rozwiązanie.

Ćwiczenie 33.4.
Kodeks pracy, w art. 29 § 2 k.p., zastrzega dla umowy o pracę formę szczególną

– formę pisemną. Forma ta jest zastrzeżona bez rygoru nieważności.

Ćwiczenie 33.5.
W sporze dotyczącym zawarcia umowy o pracę nie obowiązują przepisy ogra-

niczające dopuszczalność dowodu ze świadków i dowodu z przesłuchania stron

(art. 473 § 1 k.p.c.). Regulacja ta stanowi wyjątek do zasad zawartych w art. 74 k.c.

Jest podyktowana interesem pracownika, służy ochronie pracownika przed czę-

stą praktyką nieprzestrzegania przez pracodawców obowiązku zachowania formy

pisemnej umowy o pracę.

Ćwiczenie 33.6.
Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta na piśmie, pracodawca powinien, naj-

później w dniu rozpoczęcia pracy, potwierdzić pracownikowi na piśmie ustalenia

co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Konsekwencją narusze-

nia tego obowiązku jest odpowiedzialność pracodawcy za wykroczenie przeciwko

prawom pracownika, określona w art. 281 pkt 2 k.p.

Ćwiczenie 33.7.
Każda umowa o pracę powinna określać:

1) rodzaj pracy,

2) miejsce wykonywania pracy,

3) wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy, ze wskazaniem

składników wynagrodzenia,

4) wymiar czasu pracy,

5) termin rozpoczęcia pracy.

Ponadto umowy na czas określony i na okres próbny powinny określać czas trwa-

nia umowy (datę rozwiązania), zaś umowa na czas wykonania określonej pracy

– pracę, której wykonanie spowoduje rozwiązanie umowy.

109

Ćwiczenie 33.8.
Przykładowe postanowienia umowy o pracę:

1) Pracodawca zatrudnia Pracownika na stanowisku magazyniera, w pełnym wy-

miarze czasu pracy.

2) Pracodawca zatrudnia pracownika na czas nieokreślony od dnia 1 październi-

ka 2009 r. (umowa na czas nieokreślony). Pracodawca zatrudnia pracownika

na czas określony od dnia 1 października 2009 r. do dnia 30 września 2010 r.

(umowa na czas określony).

3) Pracownik będzie wykonywał pracę w siedzibie Pracodawcy w Toruniu przy

ul. Parkowej 10.

4) W czasie trwania umowy o pracę Pracownik będzie otrzymywał wynagrodze-

nie w sposób i na warunkach następujących:

a) wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 1400 zł (jeden tysiąc czterysta zło-

tych) za każdy miesiąc,

b) premia naliczana i wypłacana zgodnie z zakładowym regulaminem pre-

miowania.

5) Pracownik zobowiązuje się do chronienia wszelkich wiadomości stanowiących

tajemnicę Pracodawcy oraz wiadomości, których ujawnienie mogłoby narazić

Pracodawcę na szkodę.

6) Pracownik jest zobowiązany do posiadania aktualnych badań lekarskich.

7) W sprawach nieobjętych niniejszą umową zastosowanie mają odpowiednie

przepisy kodeksu pracy i kodeksu cywilnego.

8) Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym

dla każdej ze stron.

Ćwiczenie 33.9.
Pracownik, który pracuje u danego pracodawcy od 4 miesięcy na podstawie umo-

wy zawartej na czas nieokreślony, złożył wypowiedzenie w piątek 2 października

2009 r. Umowa rozwiązuje się w sobotę 17 października 2009 r. (art. 36 § 1 pkt 1

i art. 30 § 2

k.p.).

Ćwiczenie 33.10.
Dopuszczalność wypowiedzenia należy przewidzieć w umowie na czas określony.

Warunek – umowa została zawarta na czas dłuższy niż 6 miesięcy (art. 33 k.p.).

Przykładowe postanowienie zastrzegające dopuszczalność wypowiedzenia w umo-

wie na czas określony:

„Strony dopuszczają możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy za dwutygo-

dniowym wypowiedzeniem”.

110

Ćwiczenie 33.11.

Umowa o pracę

zawarta w dniu 30 czerwca 2009 r. między Biurem Podróży „Ikar” Spółka

z o.o. z siedzibą w Gdańsku, ul. Rajska 12, reprezentowanym przez Preze-

sa Zarządu Marka Dragana, zwanym dalej Pracodawcą, a Anną Serwińską,

zam. w Gdańsku, ul. Beniowskiego 8/6, zwaną dalej Pracownikiem.

§ 1

Pracodawca zatrudnia Pracownika na stanowisku specjalisty do spraw turysty-

ki, w pełnym wymiarze czasu pracy.

§ 2

Szczegółowe uprawnienia i obowiązki na zajmowanym stanowisku określa za-

kres czynności doręczony Pracownikowi i stanowiący załącznik do niniejszej

umowy.

§ 3

W czasie trwania umowy o pracę Pracodawca zobowiązuje się płacić Pracow-

nikowi wynagrodzenie w sposób i na warunkach następujących:

1) wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 2200 zł (dwa tysiące dwieście złotych)

za każdy miesiąc,

2) premia naliczana i wypłacana zgodnie z zakładowym regulaminem premio-

wania,

3) dodatek za znajomość języka obcego w wysokości 5% wynagrodzenia za-

sadniczego.

§ 4

Miejscem wykonywania pracy jest siedziba Pracodawcy w Gdańsku, ul. Raj-

ska 12.

§ 5

Umowa została zawarta na czas nieokreślony, od dnia 1 lipca 2009 r.

§ 6

Pracownik w czasie trwania umowy będzie korzystał ze służbowego samochodu

i telefonu.

§ 7

Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji,

których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

§ 8

W sprawach nieobjętych niniejszą umową zastosowanie mają odpowiednie

przepisy kodeksu pracy i kodeksu cywilnego.

§ 9

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym

dla każdej ze stron.

……………………………

………………………………

(podpis Pracodawcy)

(podpis Pracownika)

111

34.

rOZWiĄZANie UMOWY O prAcĘ

Ćwiczenie 34.1.

Sposoby rozwiązania umowy

Które umowy rozwiązują się danym sposobem?

Na mocy porozumienia stron

Każda

Za wypowiedzeniem

Umowa na okres próbny, na czas nieokreślony
oraz na czas określony pod warunkami określo-
nymi w art. 33 k.p.

Bez wypowiedzenia

Każda, jeżeli zachodzi podstawa rozwiązania
umowy w tym trybie (art. 52 i nast. k.p.)

Z upływem czasu, na który była
zawarta

Umowa na okres próbny i na czas określony

Z dniem ukończenia pracy, dla
której wykonania była zawarta

Umowa na czas wykonania określonej pracy

Ćwiczenie 34.2.
Aby doszło do rozwiązania umowy w drodze porozumienia stron, obie strony, tj.

pracodawca i pracownik, muszą się zgodzić na rozwiązanie umowy w tym trybie.

Zgoda musi dotyczyć zarówno trybu, jak i terminu rozwiązania. Termin rozwią-

zania umowy może być wybrany dowolnie.

Ćwiczenie 34.3.
Przykładowy wniosek pracownika w sprawie rozwiązania umowy w drodze poro-

zumienia stron:

„Uprzejmie proszę o wyrażenie zgody na rozwiązanie ze mną umowy o pracę, za-

wartej w dniu 1 lipca 2009 r., na mocy porozumienia stron. Proponowany termin

rozwiązania umowy to 31 października 2009 r. Prośbę swą uzasadniam koniecz-

nością zmiany miejsca zamieszkania”.

Uzasadnienie wniosku nie jest konieczne, ale można je zamieścić.

Ćwiczenie 34.4.
Wypowiedzenie umowy zawartej na czas określony jest możliwe, pod następują-

cymi warunkami: a) umowa jest zawarta na czas dłuższy niż 6 miesięcy, b) strony

przewidziały dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania umowy za wypowiedze-

niem. Okres wypowiedzenia umowy na czas określony wynosi dwa tygodnie.

Ćwiczenie 34.5.
Umowę na okres próbny można wypowiedzieć. Okres wypowiedzenia tej umowy

zależy od długości okresu próbnego. Okres ten wynosi: 3 dni robocze (jeżeli okres

112

próbny nie przekracza 2 tygodni), 1 tydzień (jeżeli okres próbny jest dłuższy niż

2 tygodnie), 2 tygodnie (jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące).

Ćwiczenie 34.6.
Okres wypowiedzenia umowy na czas nieokreślony zależy od okresu zatrudnie-

nia u danego pracodawcy. Okres ten wynosi: 2 tygodnie (jeżeli pracownik był

zatrudniony krócej niż 6 miesięcy), 1 miesiąc (jeżeli pracownik był zatrudniony

co najmniej 6 miesięcy), 3 miesiące (jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej

3 lata).

Ćwiczenie 34.7.
Bieg okresu wypowiedzenia zależy od obowiązującego w danym przypadku okre-

su wypowiedzenia. Okres wypowiedzenia obejmujący tydzień lub jego wielokrot-

ność kończy się w sobotę. Okres wypowiedzenia obejmujący miesiąc lub jego

wielokrotność kończy się w ostatnim dniu miesiąca.

Ćwiczenie 34.8.

Data złożenia

wypowiedzenia

Okres zatrudnienia

u danego pracodawcy

Data rozwiązania umowy

30 czerwca 2009 r.

2 lata

31 lipca 2009 r.

1 lipca 2009 r.

2 lata

31 sierpnia 2009 r.

31 lipca 2009 r.

4 lata

31 października 2009 r.

30 października 2009 r.

2 miesiące

14 listopada 2009 r.

30 października 2009 r.

8 miesięcy

30 listopada 2009 r.

Ćwiczenie 34.9.
Okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie (art. 33 k.p.).

Ćwiczenie 34.10.
Wypowiedzenie umowy o pracę jest czynnością prawną jednostronną, obejmującą

oświadczenie woli strony składającej wypowiedzenie.

Ćwiczenie 34.11.
Pismo pracownika w sprawie wypowiedzenia umowy powinno zawierać jego

oświadczenie o wypowiedzeniu umowy. Należy w nim określić tryb rozwiązania

(„wypowiadam umowę” lub „rozwiązuje umowę za wypowiedzeniem”). Nie jest

konieczne określenie okresu wypowiedzenia ani daty rozwiązania umowy, ponie-

waż o tym decydują przepisy kodeksu. W wypadku zamieszczenia tych danych,

należy je podać zgodnie z przepisami.

113

Ćwiczenie 34.12.

Joanna Stankiewicz

Kraków, dnia 30 października 2009 r.

księgowa

„Gestor” Spółka z o.o.

ul. Szuwarowa 6

30-384 Kraków

Sprawa: rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem

Rozwiązuję umowę o pracę zawartą w dniu 1 października 2007 r. z zachowa-

niem 1-miesięcznego okresu wypowiedzenia, który upłynie w dniu 30 listopada

2009 r.

………………………...

(podpis pracownika)

Ćwiczenie 34.13.
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia jest możliwe, jeżeli zaistnieją

przyczyny przewidziane przepisami kodeksu pracy. W takim wypadku rozwiąza-

nie następuje bez zachowania okresu wypowiedzenia. Rodzaje:

1) rozwiązanie przez pracodawcę

a) z winy pracownika (art. 52 k.p.),

b) z przyczyn niezawinionych przez pracownika (art. 53 k.p.);

2) rozwiązanie przez pracownika

a) jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ

wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (art. 55 § 1 k.p.),

b) wtedy, gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych

obowiązków wobec pracownika (art. 55 § 1

k.p.).

Ćwiczenie 34.14.
Przykłady naruszenia przez pracownika jego obowiązków: nieusprawiedliwione

spóźnianie się do pracy, niewykonywanie poleceń pracodawcy dotyczących pracy,

nieprzestrzeganie przepisów bhp, nieprzestrzeganie tajemnicy przedsiębiorstwa,

nieprzestrzeganie w zakładzie zasad współżycia społecznego, niszczenie mienia

pracodawcy, kradzież mienia pracodawcy, nietrzeźwość w pracy, utrata prawa

jazdy przez kierowcę spowodowana nietrzeźwością. W zasadzie każde z tych

naruszeń może być uznane za „ciężkie”. Jako „lekkie” można potraktować np.

drobne spóźnienie się do pracy.

114

Ćwiczenie 34.15.
Wygaśnięcie stosunku pracy to jego ustanie skutkiem zdarzenia określonego

w ustawie, niebędącego czynnością prawną.

Lp.

Jeżeli

to umowa o pracę

pracownik nie stawił się do pracy bez
usprawiedliwienia

może zostać rozwiązana

pracodawca zwolnił pracownika
z powodu nieusprawiedliwionej
nieobecności w pracy

rozwiązuje się

upłynął okres umowy zawartej na czas
zastępstwa pracownika

rozwiązuje się

pracownik jest nieobecny w pracy
przez tydzień z powodu tymczasowego
aresztowania

może zostać rozwiązana

pracownik jest nieobecny w pracy
przez 3 miesiące i tydzień z powodu
tymczasowego aresztowania

wygasa z upływem trzeciego miesiąca
nieobecności

pracownik nie zgłosił w ciągu 7 dni od
rozwiązania stosunku pracy z wyboru
powrotu do pracy u pracodawcy,
u którego pozostawał na urlopie
bezpłatnym

wygasa z upływem 7 dnia tego okresu

pracownik zmarł

wygasa z dniem śmierci pracownika

Ćwiczenie 34.16.
W obecnym stanie prawnym sytuacja odpowiadająca porzuceniu pracy (według

poprzednich przepisów) powinna być uznana przez pracodawcę jako ciężkie na-

ruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. W tej sytuacji pracodawca

ma prawo rozwiązać z pracownikiem umowę bez wypowiedzenia z winy pracow-

nika. Jeżeli wskutek porzucenia pracy pracodawca dozna szkody, pracownikowi

grozi odpowiedzialność materialna za wyrządzenie pracodawcy szkody wskutek

zawinionego niewykonania obowiązków pracowniczych.

115

35.

OcHrONA prAcOWNiKA

prZeD rOZWiĄZANieM UMOWY

Ćwiczenie 35.1.
Przepisy kodeksu pracy, które zapewniają pracownikowi ochronę przed rozwią-

zaniem umowy:

– art. 30 § 4 (obowiązek pracodawcy wskazania w oświadczeniu o wypowie-

dzeniu lub rozwiązaniu umowy przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie lub

rozwiązanie),

– art. 37 (prawo pracownika do zwolnienia na poszukiwanie pracy w okresie

wypowiedzenia, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia),

– art. 38 (obowiązek pracodawcy skonsultowania wypowiedzenia z zakładową

organizacją związkową),

– art. 39 (zakaz wypowiadania pracownikowi w wieku przedemerytalnym),

– art. 41 (zakaz wypowiadania w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej nie-

obecności w pracy),

– art. 44 i nast. (prawo pracownika odwołania się od wypowiedzenia do sądu

pracy),

– art. 56 i nast. (roszczenie o przywrócenie do pracy albo o odszkodowanie

w razie naruszenia przez pracodawcę przepisów o rozwiązaniu umowy bez

wypowiedzenia),

– art. 177 § 1 (zakaz wypowiedzenia lub rozwiązania umowy w okresie ciąży

i urlopu macierzyńskiego pracownicy),

– art. 177 § 3 (przedłużenie do dnia porodu umowy na czas określony lub na

czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający 1 mie-

siąc, jeżeli uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży).

Ćwiczenie 35.2.
Sytuacje, w których pracodawca nie może wypowiedzieć pracownikowi umowy

o pracę:

– w wieku przedemerytalnym, tj. gdy pracownikowi brakuje nie więcej niż 4 lata

do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia pra-

cownikowi uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku; wyjątek

– upadłość lub likwidacja pracodawcy (art. 39 i 41

k.p.),

– w czasie urlopu pracownika oraz w czasie innej usprawiedliwionej nieobecno-

ści w pracy; wyjątek – upadłość lub likwidacja pracodawcy (art. 41 i 41

k.p.),

– w czasie ciąży i w czasie urlopu macierzyńskiego pracownicy; wyjątek – upa-

dłość lub likwidacja pracodawcy (art. 177 § 1 i 4 k.p.).

116

Ćwiczenie 35.3.
Zwolnienie na poszukiwanie pracy przysługuje pracownikowi w okresie co naj-

mniej dwutygodniowego wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę. Nie

przysługuje w razie wypowiedzenia przez pracownika. Wymiar zwolnienia wynosi

2 dni robocze (w okresie dwutygodniowego i jednomiesięcznego wypowiedzenia)

lub 3 dni robocze (w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia).

Ćwiczenie 35.4.
Opinia zakładowej organizacji związkowej w sprawie wypowiedzenia pracowni-

kowi umowy, przedstawiona w trybie art. 38 k.p., nie ma charakteru wiążącego.

Pracodawca może wypowiedzieć pracownikowi umowę mimo zastrzeżeń zgłoszo-

nych przez organizację związkową. Wypowiedzenie takie będzie ważne.

Ćwiczenie 35.5.
Wypowiedzenie nieuzasadnione to wypowiedzenie bez obiektywnie istotnej przy-

czyny. Wypowiedzenie naruszające przepisy o wypowiadaniu umów o pracę to

takie, które narusza konkretny przepis prawa dotyczący wypowiadania umów

o pracę (np. wypowiedzenie złożone w czasie usprawiedliwionej nieobecności

pracownika w pracy; narusza art. 41 k.p.).

Ćwiczenie 35.6.
Kodeks pracy nie dokonuje wykładni pojęć „wypowiedzenie uzasadnione”, „wy-

powiedzenie nieuzasadnione”. Tej wykładni dokonuje:

– pracodawca, rozważając wypowiedzenie pracownikowi umowy,

– pracownik, rozważając złożenie odwołania od wypowiedzenia do sądu pracy,

– sąd pracy, rozpatrując wniesione przez pracownika odwołanie.

Ćwiczenie 35.7.

Lp.

Przyczyna wypowiedzenia

Której strony

dotyczy?

Zawiniona czy

niezawiniona

przez

pracownika?

Pracodawca likwiduje oddział, w którym
pracownik był zatrudniony.

Pracodawcy

Niezawiniona

Pracodawca likwiduje stanowisko pracy
pracownika.

Pracodawcy

Niezawiniona

Sąd ogłosił upadłość pracodawcy.

Pracodawcy

Niezawiniona

Wobec kierowcy sąd orzekł zakaz
prowadzenia pojazdów.

Pracownika

Zawiniona

Kierowca utracił prawo jazdy z powodu
złego stanu zdrowia.

Pracownika

Niezawiniona

117

Lp.

Przyczyna wypowiedzenia

Której strony

dotyczy?

Zawiniona czy

niezawiniona

przez

pracownika?

Pracownik często korzysta ze zwolnień
lekarskich, narażając pracodawcę na koszty
zatrudniania pracowników w godzinach
nadliczbowych.

Pracownika

Niezawiniona

Kwalifikacje pracownika nie odpowiadają
potrzebom wynikającym z modernizacji
zakładu.

Pracownika

Niezawiniona

Pracownik nie wykonał zgodnego z prawem
polecenia pracodawcy poddania się
kontrolnym badaniom lekarskim.

Pracownika

Zawiniona

Zgromadzenie wspólników podjęło uchwałę
o rozwiązaniu spółki zatrudniającej
pracowników.

Pracodawcy

Niezawiniona

Ćwiczenie 35.8.
Przykłady naruszenia przez pracodawcę przepisów kodeksu pracy o wypowiada-

niu umów o pracę na czas nieokreślony:

Sposób naruszenia

Przepis

Brak w oświadczeniu o wypowiedzeniu pouczenia o przysługującym
pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy.

Art. 30 § 5

Brak w oświadczeniu o wypowiedzeniu wskazania przyczyny
uzasadniającej wypowiedzenie.

Art. 30 § 4

Niezachowanie formy pisemnej wypowiedzenia.

Art. 30 § 3

Niezachowanie odpowiedniego okresu wypowiedzenia.

Art. 36 § 1

Nieudzielanie pracownikowi przysługującego mu zwolnienia na
poszukiwanie pracy lub udzielenie w zaniżonym wymiarze.

Art. 37

Nieskonsultowanie wypowiedzenia z zakładową organizacją
związkową.

Art. 38 § 1

Wypowiedzenie w wieku przedemerytalnym.

Art. 39

Wypowiedzenie w czasie urlopu lub innej usprawiedliwionej
nieobecności pracownika w pracy.

Art. 41

Wypowiedzenie w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego.

Art. 177 § 1

118

Ćwiczenie 35.9.
Możliwe rozstrzygnięcia sądu rozpatrującego odwołanie pracownika od wypo-

wiedzenia:

– orzeczenie o bezskuteczności wypowiedzenia,

– orzeczenie o przywróceniu pracownika do pracy,

– orzeczenie o odszkodowaniu.

O rodzaju rozstrzygnięcia nie decyduje wyłącznie żądanie pracownika. Sąd może

nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub

przywrócenia go do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest

niemożliwe (np. w razie likwidacji pracodawcy) lub niecelowe (np. w razie stwier-

dzenia naruszenia przez pracownika obowiązków pracowniczych).

36.

UMOWA O prAcĘ (teSt)

Ćwiczenie
1) Czy wybór między umową zlecenia a umową o pracę prawo pozostawia wy-

łącznie stronom umowy? Nie.

2) Czy dyrektor oddziału banku SA, podpisujący z pracownikiem umowę o pra-

cę, jest stroną umowy? Nie.

3) Czy niespisanie umowy o pracę oznacza, że umowa nie została zawarta,

mimo że pracownik podjął pracę? Nie.

4) Czy dla umowy o pracę prawo zastrzega formę pisemną pod rygorem nie-

ważności? Nie.

5) Czy w każdej umowie o pracę pracownik może skorzystać z wypowiedze-

nia? Nie.

6) Czy okres oczekiwania na rozwiązanie umowy, licząc od dnia złożenia wy-

powiedzenia, może być dłuższy od okresu wypowiedzenia? Tak.

7) Czy pracodawca postąpił zgodnie z prawem wypowiadając pracownikowi

umowę mimo zastrzeżeń organizacji związkowej? Tak.

8) Czy sąd może oddalić odwołanie pracownika od wypowiedzenia umowy,

mimo zastrzeżeń organizacji związkowej wobec wypowiedzenia? Tak.

9) Czy ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych może

stanowić przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy? Tak.

10) Czy w przypadku ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracow-

niczych można rozwiązać umowę na mocy porozumienia stron, jeżeli pra-

cownik wyrazi na to zgodę? Tak.

11) Czy w przypadku ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracow-

niczych zwolnienie pracownika jest konieczne? Nie.

119

12) Czy każde przestępstwo popełnione przez pracownika uzasadnia rozwiąza-

nie umowy bez wypowiedzenia? Nie.

13) Czy każda utrata uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na

zajmowanym stanowisku uzasadnia rozwiązanie umowy bez wypowiedze-

nia? Nie.

14) Czy wskutek „porzucenia pracy” przez pracownika stosunek pracy wygasa?

Nie.

15) Czy pracodawca może wystąpić z roszczeniem o naprawienie szkody wyrzą-

dzonej wskutek „porzucenia pracy” przez pracownika? Tak.

16) Czy informacja o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia z winy pracownika

powinna być zamieszczona w świadectwie pracy? Tak.

17) Czy prawo przewiduje możliwość zmiany warunków pracy lub płacy w czasie

trwania stosunku pracy? Tak.

18) Czy każda zmiana warunków pracy wymaga wypowiedzenia? Nie.

19) Czy pracownik może odmówić przyjęcia zaproponowanych nowych warun-

ków pracy lub płacy? Tak.

20) Czy odmowa przyjęcia nowych warunków oznacza, że po upływie wy-

powiedzenia umowa będzie kontynuowana na dotychczasowych warun-

kach? Nie.

37.

rOZWiĄZANie UMOWY O prAcĘ (prOJeKt)

Ćwiczenie

Sposoby

rozwiązania

umowy

Możliwe

komplikacje

Szanse

(duże-małe)

Termin

rozwiązania

umowy

Porozumienie
stron

Pracownik może
nie wyrazić zgody.

Pod znakiem
zapytania

Zależy od stanowi-
ska pracownika.

Wypowiedzenie

Sąd może uznać,
że wypowiedzenie
jest nieuzasadnio-
ne, gdyż pracownik
nie ponosi winy.
Z drugiej strony
jednak absencja
pracownika dezor-
ganizuje tok pracy
zakładu.

Duże

30 kwietnia

120

Sposoby

rozwiązania

umowy

Możliwe

komplikacje

Szanse

(duże-małe)

Termin

rozwiązania

umowy

Rozwiązanie bez
wypowiedzenia

Sąd najprawdo-
podobniej uzna,
że rozwiązanie
narusza przepisy
(postępowanie
pracownika nie
stanowi ciężkiego
naruszenia pod-
stawowych obo-
wiązków pracowni-
czych)

Praktycznie nie ma
szans

W przypadku
uznania ciężkiego
naruszenia obo-
wiązków umowa
może być rozwią-
zana niezwłocznie
tj. 31 marca.

Wniosek

Najlepszym rozwiązaniem jest przeprowadzenie w dniu 31 marca rozmowy z pra-

cownikiem i zaproponowanie mu rozwiązania umowy na mocy porozumienia

stron w terminie nie późniejszym niż 30 kwietnia. Jeżeli pracownik nie wyrazi

zgody na porozumienie, należy złożyć mu wypowiedzenie.

Plan działania

– Kierownik działu kadr przygotowuje 2 pisma (alternatywne): pismo w sprawie

porozumienia stron oraz pismo w sprawie wypowiedzenia.

– Prezes przeprowadza z pracownikiem rozmowę. W zależności od stanowiska

pracownika podpisuje z nim porozumienie w sprawie rozwiązania umowy

albo wręcza mu wypowiedzenie.

121

pisma

INTEL S.A.

Warszawa, dnia 31 marca 2009 r.

ul. Młynarska 9

01-205 Warszawa

POROZUMIENIE STRON

Z dniem 30 kwietnia 2009 r. rozwiązujemy za porozumieniem stron umowę

o pracę, zawartą w dniu 1 marca 2007 r., pomiędzy Pracodawcą INTEL S.A.

z siedzibą w Warszawie, ul. Młynarska 9, reprezentowanym przez Prezesa Za-

rządu Adama Serafina, a Pracownikiem Janem Skalskim, zam. w Warszawie,

ul. Bajeczna 2.

……………………………..

…………………………………

(podpis pracodawcy)

(podpis pracownika)

INTEL S.A.

Warszawa, dnia 31 marca 2009 r.

ul. Młynarska 9

01-205 Warszawa

Pan

Jan Skalski

WYPOWIEDZENIE UMOWY O PRACĘ

Z dniem 31 marca 2009 r. wypowiadam Panu Janowi Skalskiemu, zam. w War-

szawie, ul. Bajeczna 2 umowę o pracę zawartą w dniu 1 marca 2007 r. z powodu

częstej nieobecności w pracy, która dezorganizuje działalność zakładu pracy.

Zgodnie z art. 30 i 36 Kodeksu pracy umowa rozwiąże się dnia 30 kwietnia

2009 r.

Od wypowiedzenia umowy służy Panu prawo wniesienia odwołania do Sądu

Rejonowego – Sądu Pracy dla m.st. Warszawy w Warszawie, w terminie 7 dni

od daty doręczenia niniejszego pisma.

……………………………..

…………………………………

(podpis pracodawcy)

(podpis pracownika)

122

38.

WArUNKi prAcY i pŁAcY (prOJeKt)

Ćwiczenie
1. Ustalenie warunków pracy i płacy

a) Pracodawca powinien zawrzeć z pracownicą umowę o pracę, w której zo-

staną określone wymienione warunki pracy i płacy.

b) Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie.

c) Art. 29 § 1 i 2 k.p.

Umowa o pracę

zawarta w dniu 31 sierpnia 2009 r. między Spółką z o.o. „AS” z siedzibą

w Krakowie, ul. Podzamcze 2, reprezentowaną przez Prezesa Zarządu Ada-

ma Jabłońskiego, zwaną dalej Pracodawcą, a Anną Nowak, zam. w Krakowie,

ul. Asnyka 8/6, zwaną dalej Pracownikiem

§ 1

Pracodawca zatrudnia Pracownika na stanowisku sekretarki, od dnia 1 wrześ-

nia 2009 r., na czas nieokreślony.

§ 2

Szczegółowe uprawnienia i obowiązki na zajmowanym stanowisku określa za-

kres czynności doręczony Pracownikowi i stanowiący załącznik do niniejszej

umowy.

§ 3

Pracownik będzie wykonywał pracę w siedzibie Pracodawcy, 8 godzin na dobę

i 40 godzin tygodniowo, w każdym tygodniu od poniedziałku do piątku.

§ 4

W czasie trwania umowy o pracę Pracodawca zobowiązuje się płacić Pracowni-

kowi wynagrodzenie w kwocie 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) za każdy

miesiąc,

§ 5

Pracownik zobowiązuje się do zachowania w tajemnicy wszelkich informacji,

których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę.

§ 6

W sprawach nieobjętych niniejszą umową zastosowanie mają odpowiednie

przepisy kodeksu pracy i kodeksu cywilnego.

§ 7

Umowę sporządzono w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach, po jednym

dla każdej ze stron.

……………………………..

…………………………………

(podpis pracodawcy)

(podpis pracownika)

123

2. Ustalenie zakresu czynności

a) Pracodawca powinien zaznajomić pracownicę z zakresem obowiązków.

b) Kodeks pracy nie zastrzega dla tej czynności formy szczególnej, jednak

wskazane jest dokonanie jej w formie pisemnej.

c) Art. 94 pkt 1 k.p.

Spółka z o.o. „AS”

Kraków, dnia 31 sierpnia 2009 r.

Kraków

ul. Podzamcze 2

Pani

Anna Nowak

sekretarka

ZAKRES OBOWIĄZKÓW PRACOWNIKA

Niniejszym informuję, że w związku z zatrudnieniem Pani na stanowisku sekre-

tarki, do obowiązków Pani będą należały następujące czynności:

1) prowadzenie korespondencji,

2) przyjmowanie wiadomości telefonicznych i mailowych,

3) przyjmowanie interesantów,

4) organizowanie pracy przełożonego,

5) organizowanie zebrań,

6) przygotowywanie zarządzeń i innych pism.

Podany zakres obowiązuje Panią od dnia 1 września 2009 r.

………………………………..

(podpis pracodawcy)

Oświadczam, że zapoznałam się z zakresem obowiązków i zobowiązuję się do

ich przestrzegania.

………………………………..

(podpis pracownika)

124

3. Zmiana zakresu czynności

a) Pracodawca powinien zawiadomić pracownicę o zmienionym zakresie

obowiązków.

b) Forma dowolna (ustna lub pisemna).

c) Art. 94 pkt 1 i art. 100 § 1 k.p.

Spółka z o.o. „AS”

Kraków, dnia 30 września 2009 r.

Kraków

ul. Podzamcze 2

Pani

Anna Nowak

sekretarka

ZMIANA ZAKRESU OBOWIĄZKÓW PRACOWNIKA

Informuję, że od dnia 1 października 2009 r. – oprócz obowiązków wymienio-

nych w „Zakresie obowiązków pracownika” z dnia 31 sierpnia 2009 r. – do Pani

obowiązków należeć będzie kserowanie pism.

………………………………..

(podpis pracodawcy)

4. Kolejna zmiana zakresu czynności

a) Pracodawca może zobowiązać pracownicę do wykonania dodatkowych

czynności w godzinach nadliczbowych, na warunkach określonych w art.

151 i nast. k.p.

b) Forma dowolna.

c) Art. 151 i nast. k.p.

5. Zmiana warunków pracy

a) Pracodawca powinien dokonać zmiany warunków pracy w drodze po-

rozumienia stron (jeżeli pracownica wyrazi zgodę) lub wypowiedzenia

dotychczasowych warunków.

b) Zmiana warunków pracy określonych w umowie o pracę oraz ich wypo-

wiedzenie wymagają formy pisemnej.

c) Art. 29 § 2 i art. 42 § 2 k.p.

125

Spółka z o.o. „AS”

Kraków, dnia 30 października 2009 r.

Kraków

ul. Podzamcze 2

Pani

Anna Nowak

sekretarka

WYPOWIEDZENIE WARUNKÓW PRACY

Wypowiadam Pani warunki pracy określone w umowie o pracę zawartej w dniu

31 sierpnia 2009 r., z zachowaniem dwutygodniowego okresu wypowiedzenia,

który upłynie 14 listopada 2009 r. Po upływie okresu wypowiedzenia, tj. od dnia

15 listopada 2009 r., proponuję zmianę Pani stanowiska pracy z sekretarki na

specjalistę do spraw płac. Obowiązkiem Pani będzie prowadzenie listy płac

pracowników Spółki. Pozostałe warunki umowy nie ulegają zmianie.

Przyczyną wypowiedzenia warunków pracy jest vacat na stanowisku specjalisty

do spraw płac.

Jeżeli Pani przed upływem połowy okresu wypowiedzenia, tj. do dnia 8 listo-

pada 2009 r. nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia nowych warunków

umowy o pracę, będzie to równoznaczne z wyrażeniem zgody na proponowaną

zmianę warunków umowy. W razie odmowy przyjęcia przez Panią zapropo-

nowanych warunków, umowa rozwiąże się z upływem okresu wypowiedzenia,

tj. z dniem 14 listopada 2009 r.

Jednocześnie informuję, iż w terminie 7 dni od dnia doręczenia niniejszego

pisma przysługuje Pani prawo wniesienia odwołania do Sądu Rejonowego Wy-

dział Pracy w Krakowie.

………………………………..

(podpis pracodawcy)

126

39.

WYNAGrODZeNie ZA prAcĘ

Ćwiczenie 39.1.
Wynagrodzenie za pracę jest świadczeniem:

1) polegającym na działaniu,

2) okresowym,

3) podzielnym,

4) pieniężnym.

Ćwiczenie 39.2.
Przykłady sytuacji, w których pracownikowi przysługuje wynagrodzenie mimo

niewykonywania pracy:

– czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonania,

a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (art. 81 k.p.),

– czas niezdolności pracownika do pracy z przyczyn wymienionych w art. 92

§ 1 k.p., m.in. wskutek choroby trwającej do 33 dni (art. 92 § 1 k.p.),

– urlop wypoczynkowy (art. 152 § 1 k.p.),

– urlop okolicznościowy, m.in. z okazji ślubu pracownika, urodzenia jego dziec-

ka (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie usprawiedli-

wiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy,

w zw. z art. 298

k.p.),

– zwolnienie na poszukiwanie pracy w okresie wypowiedzenia (art. 37 k.p.),

– płatne przerwy wliczane do czasu pracy, m.in. 15-minutowa przerwa, je-

żeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin

(art. 134 k.p.).

Ćwiczenie 39.3.
Okolicznościami wyznaczającymi wysokość wynagrodzenia za pracę, w myśl ogól-

nej reguły zawartej w art. 78 § 1 k.p., są: rodzaj wykonywanej pracy, kwalifikacje

wymagane przy jej wykonywaniu oraz ilość i jakość świadczonej pracy.

Ćwiczenie 39.4.
Warunki wynagradzania za pracę określają m.in. układy zbiorowe pracy (doty-

czą pracowników objętych układem), regulaminy wynagradzania (ustalane przez

pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników nie objętych układem

zbiorowym pracy), rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy, wyda-

ne na wniosek właściwego ministra, określające warunki wynagradzania pra-

cowników państwowych jednostek sfery budżetowej, inne rozporządzenia (np.

rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie wynagradzania pracowników samo-

rządowych), ustawa o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (dotyczy wszystkich

pracowników).

127

Ćwiczenie 39.5.
Wyróżnia się następujące systemy wynagradzania: czasowy, akordowy, prowi-

zyjny.

W systemie czasowym wynagrodzenie jest ustalane według stawek wyrażonych

w jednostkach czasowych (np. godzinowych, dziennych, miesięcznych).

W systemie akordowym wynagrodzenie jest uzależnione od wyników pracy mie-

rzonych liczbą wykonanych produktów lub operacji.

W systemie prowizyjnym wynagrodzenie stanowi określony procent od uzyska-

nych efektów pracy mierzonych za pomocą pieniądza.

Ćwiczenie 39.6.
Głównym składnikiem wynagrodzenia za pracę jest wynagrodzenie zasadnicze.

Inne składniki to: premia, prowizja i dodatki do wynagrodzenia zasadniczego.

Dodatki to m.in.: dodatek funkcyjny, za pracę w warunkach szkodliwych dla zdro-

wia, za wysługę lat, za pracę w godzinach nadliczbowych, za pracę w nocy, za

pracę w niedzielę i święta, za znajomość języka obcego.

Ćwiczenie 39.7.
Premia jest dodatkowym składnikiem wynagrodzenia, który służy wynagrodzeniu

efektów pracy. Jeżeli warunki te były określone (np. w umowie o pracę lub regu-

laminie wynagradzania), pracownikowi przysługuje roszczenie o wypłatę premii

po spełnieniu tych warunków. Natomiast nagroda ma charakter uznaniowy. Rosz-

czenie o jej wypłatę przysługuje dopiero w razie przyznania nagrody.

Ćwiczenie 39.8.
„W czasie trwania umowy o pracę Pracodawca zobowiązuje się płacić Pracowni-

kowi wynagrodzenie w sposób i na warunkach następujących:

1) wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 1800 zł (jeden tysiąc osiemset złotych) za

każdy miesiąc, płatne pierwszego dnia roboczego następującego po miesiącu,

za który wynagrodzenie przysługuje,

2) premia kwartalna za wykonanie kwartalnego planu sprzedaży w wysokości

20% wynagrodzenia zasadniczego przysługującego za dany kwartał, płatna

do końca miesiąca następującego po kwartale, za który premia przysługuje,

3) dodatek stażowy w wysokości 5% wynagrodzenia zasadniczego, przysługujący

za każdy miesiąc po upływie 5 lat zatrudnienia u Pracodawcy, płatny wraz

z wynagrodzeniem zasadniczym.”

Ćwiczenie 39.9.
Nagroda pieniężna ma charakter uznaniowy. Zależy wyłącznie od uznania pra-

codawcy. Ma charakter fakultatywny. Roszczenie o wypłatę nagrody przysługuje

pracownikowi dopiero w razie jej przyznania. Nagroda przyznawana jest z reguły

za dobrą pracę lub za określone efekty pracy.

128

Ćwiczenie 39.10.

Zespół Szkół Łączności

Leszno, dnia 14 października 2009 r.

w Lesznie

ul. Bracka 8

Pani

mgr Ewa Zięcik

nauczyciel

PRZYZNANIE NAGRODY PIENIĘŻNEJ

Na podstawie art. 105 Kodeksu pracy, za dotychczasowe zaangażowanie w pra-

cę Szkoły i sukcesy pedagogiczne, przyznaję Pani nagrodę pieniężną w wyso-

kości 1200 zł (jeden tysiąc dwieście złotych).

Dyrektor Szkoły

…………………………….

(podpis)

Ćwiczenie 39.11.
Prawna ochrona wynagrodzenia za pracę obejmuje przepisy mające na celu

ochronę pracownika przed utratą, bezprawnym obniżeniem lub nieterminową

wypłatą wynagrodzenia.

Potrąceniu podlegają następujące należności:

– sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych (np. wyroku sądu),

– zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

– kary pieniężne przewidziane w kodeksie pracy.

Potrącenia mogą być dokonywane w następujących granicach:

– w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych – do wysokości 3/5 wynagrodze-

nia,

– w razie egzekucji innych należności lub potrącenia zaliczek pieniężnych – do

wysokości 1/2 wynagrodzenia.

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia w wysokości:

– minimalnego wynagrodzenia za pracę – przy potrącaniu należności innych niż

świadczenia alimentacyjne,

– 75% tego wynagrodzenia – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych,

– 90% tego wynagrodzenia – przy potrącaniu kar pieniężnych.

129

Przy zatrudnieniu w niepełnym wymiarze czasu pracy kwoty te ulegają zmniejsze-

niu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Ćwiczenie 39.12.
Kwota dopuszczalnego potrącenia z wynagrodzenia za pracę w jednym miesiącu

wynosi:

– w przykładzie 1: 1210 zł,

– w przykładzie 2: 1452 zł

Pozostała część należności będzie potrącana w kolejnych miesiącach.

Ćwiczenie 39.13.
Minimalne wynagrodzenie za pracę od 1 stycznia 2009 r. wynosi 1276 zł.

Jest to kwota brutto (bez odliczenia przewidzianych prawem potrąceń).

Kwota ta zależy od okresu zatrudnienia, ponieważ w pierwszym roku pracy wy-

sokość wynagrodzenia pracownika nie może być niższa niż 80% minimalnego

wynagrodzenia.

Kwota minimalnego wynagrodzenia zależy od wymiaru czasu pracy pracownika.

Podana kwota dotyczy pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymia-

rze czasu pracy. Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze, kwota

ta jest odpowiednio niższa (proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy).

Kwota minimalnego wynagrodzenia nie obejmuje wszystkich składników wyna-

grodzenia. Przy obliczaniu wysokości wynagrodzenia pracownika, w celu ustale-

nia, czy spełnia ono warunek minimalnego wynagrodzenia, nie uwzględnia się:

nagrody jubileuszowej, odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związ-

ku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz wyna-

grodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Pracownikowi, którego wynagrodzenie jest niższe od kwoty minimalnego wyna-

grodzenia, przysługuje wyrównanie do tej kwoty.

Ćwiczenie 39.14.
Pracownikowi przysługuje wyrównanie w wysokości 26 zł. Przy obliczaniu nie

uwzględnia się wynagrodzenia za godziny nadliczbowe.

Ćwiczenie 39.15.
Uprawnienia pracownika w razie niepłacenia lub nieterminowego płacenia przez

pracodawcę wynagrodzenia za pracę;

a) przysługujące na podstawie kodeksu pracy:

– prawo dochodzenia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia na drodze sądo-

wej (art. 242 i nast. k.p.),

– prawo rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z powodu ciężkiego na-

ruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika oraz związane

z tym prawo żądania odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za okres

wypowiedzenia (art. 55 § 1

k.p.),

130

b) przysługujące na podstawie kodeksu cywilnego:

– prawo żądania odsetek za opóźnienie zapłaty (art. 481 § 1 k.c.),

– prawo żądania naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki (art. 481 § 3 k.c.).

Pracodawcy grozi kara grzywny za wykroczenie przeciwko prawom pracownika

(art. 282 § 1 pkt 1 k.p.).

40.

cZAS prAcY

Ćwiczenie 40.1.
Czas pracy to czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w za-

kładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin w prze-

ciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie-

przekraczającym 4 miesięcy.

Przykłady sytuacji, w których czas niewykonywania pracy wlicza się do czasu

pracy:

– Dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin;

pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut

(art. 134 k.p.)

– Pracownica karmi dziecko piersią; ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw

w pracy (art. 187 k.p.).

– Pracownica karmi więcej niż jedno dziecko; ma prawo do dwóch przerw po

45 minut każda (art. 187 k.p.).

– Czas nauki młodocianego w wymiarze wynikającym z obowiązkowego pro-

gramu zajęć szkolnych (art. 202 § 3 k.p.).

– Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny; praco-

dawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie

30 minut (art. 202 § 3

k.p.).

– Czas obowiązkowych szkoleń w zakresie bhp (art. 237

§ 3 k.p.).

Ćwiczenie 40.2.
Zasady obliczania wymiaru czasu pracy pracownika

– Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w przyjętym okresie rozlicze-

niowym oblicza się:

1) mnożąc 40 godzin przez liczbę tygodni przypadających w okresie rozlicze-

niowym, a następnie

2) dodając do otrzymanej liczby godzin iloczyn 8 godzin i liczby dni pozosta-

łych do końca okresu rozliczeniowego, przypadających od poniedziałku

do piątku.

131

– Każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym

dniu niż niedziela obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Jeżeli jednak w ty-

godniu, obejmującym siedem dni od poniedziałku do niedzieli, wystąpią dwa

święta w inne dni niż niedziela, obniżenie wymiaru czasu pracy o 8 godzin

następuje tylko z tytułu jednego z tych świąt.

– Wymiar czasu pracy pracownika ulega w okresie rozliczeniowym obniżeniu

o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy, przypadających do

przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem

czasu pracy.

Ćwiczenie 40.3.
Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy w grudniu 2009 r. wynosi 168 go-

dzin.

Obliczenie: (40 godzin × 4 tygodnie) + (8 godzin × 3 dni) – (8 godzin × 2 dni) =

= 168 godzin.

Ćwiczenie 40.4.
Systemy czasu pracy:

1) Równoważny czas pracy (stosowany m.in. przy pracach polegających na

dozorze urządzeń lub związanej z pozostawaniem w pogotowiu do pracy) –

art. 135–137 k.p.

2) Czas pracy w ruchu ciągłym – art. 138 k.p.

3) Przerywany czas pracy – art. 139 k.p.

4) Zadaniowy czas pracy – art. 140 k.p.

5) Skrócony czas pracy – art. 145 k.p.

Ćwiczenie 40.5.
System skróconego tygodnia pracy oraz system pracy w piątki, soboty, niedziele

i święta jest stosowany w interesie i z inicjatywy pracownika.

Ćwiczenie 40.6.
Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące

pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony

dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracowniku systemu

i rozkładu czasu pracy. Praca ta jest dopuszczalna w razie konieczności prowa-

dzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony

mienia lub środowiska albo usunięcia awarii, a także szczególnych potrzeb pra-

codawcy. W tych przypadkach pracownik ma obowiązek świadczenia pracy, jeżeli

pracodawca wyda mu takie polecenie. Liczba godzin nadliczbowych nie może

przekroczyć 150 godzin w roku kalendarzowym.

Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przy-

sługuje dodatek w wysokości:

132

1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających

w nocy, niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy oraz w dniu

wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę

i święto,

2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających

w innym dniu.

Dodatek w wysokości 100% wynagrodzenia przysługuje także za każdą godzinę

pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu

pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy

jest wynikiem przekroczenia normy dobowej i pracownikowi przysługuje z tego

tytułu dodatek. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych

pracodawca może zamiast dodatku udzielić pracownikowi w tym samym wymia-

rze czasu wolnego od pracy.

Ćwiczenie 40.7.
W grudniu 2009 r. pracownik przepracował 8 godzin nadliczbowych i za te godzi-

ny przysługuje mu, oprócz normalnego wynagrodzenia, dodatek za pracę w go-

dzinach nadliczbowych.

Obliczenie:

Łączna liczba przepracowanych godzin to 176 (4 + 5 + 6 + 3 + 4 dni × 8 godzin).

Obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy to 168 godzin.

Różnica to 8 godzin (176 – 168).

Ćwiczenie 40.8.
Zasady pracy w porze nocnej – art. 151

i 151

k.p.

Zasady pracy w niedziele i święta – art. 151

– 151

k.p.

41.

UrLOpY WYpOcZYNKOWe

Ćwiczenie 41.1.
Pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w któ-

rym podjął pracę, nabywa prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy,

w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku.

Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku ka-

lendarzowym.

Ćwiczenie 41.2.
Wymiar urlopu zależy od okresu zatrudnienia pracownika. Do okresu tego wlicza

się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu,

oraz okresy wskazane w art. 155 k.p., z tytułu ukończenia wymienionych tam

szkół.

133

Ćwiczenie 41.3.

Lp.

Sytuacje

Wymiar

urlopu

„Staż”

urlopowy

Pracownik pracuje od 1.10.2008 r. w pełnym
wymiarze. Poprzednio pracował u innego
pracodawcy od 1.05.2008 do 30.09.2008 r.
w pełnym wymiarze. Ukończył szkołę wyższą.

20 dni

9 lat, 2 miesiące

Pracownik pracuje od 1.05.2008 r. w pełnym
wymiarze. Jest to jego pierwsza praca.
Ukończył czteroletnią średnią szkołę
zawodową.

20 dni

5 lat, 2 miesiące

Pracownik pracuje od 1.01.2009 r. w pełnym
wymiarze. Jest to jego pierwsza praca.
Ukończył szkołę wyższą.

10 dni
(6/12 z 20)

8 lat, 6 miesięcy

Ćwiczenie 41.4.
Wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pra-

cy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc

za podstawę wymiar urlopu określony w art. 154 § 1 k.p. Niepełny dzień urlopu

zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Lp.

Sytuacje

Wymiar urlopu

Pracownik pracuje od 1.10.2008 r. w 1/4 wymiaru czasu
pracy. Poprzednio pracował u innego pracodawcy od
1.05.2008 do 30.09.2008 r. w 1/4 wymiaru czasu pracy.
Ukończył szkołę wyższą.

5 dni

Pracownik pracuje od 1.05.2008 r. w 1/4 wymiaru czasu
pracy. Jest to jego pierwsza praca. Ukończył czteroletnią
średnią szkołę zawodową.

5 dni

Pracownik pracuje od 1.01.2009 r. w 1/4 wymiaru czasu
pracy. Jest to jego pierwsza praca. Ukończył szkołę wyższą.

3 dni

Ćwiczenie 41.5.
Urlopu udziela się w dni, które dla pracownika są dniami pracy, zgodnie z obo-

wiązującym go rozkładem czasu pracy.

Ćwiczenie 41.6.
Urlopu udziela się w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wy-

miarowi czasu pracy pracownika w danym dniu, przy czym jeden dzień urlopu

odpowiada 8 godzinom pracy

134

Ćwiczenie 41.7.

Lp.

Ilość kolejnych dni

przebywania na urlopie

od poniedziałku

Ilość dni

wykorzystanego urlopu

przez pracownika
zatrudnionego po

8 godzin dziennie

Ilość dni

wykorzystanego urlopu

przez pracownika
zatrudnionego po

4 godziny dziennie

7 i 1/2

Ćwiczenie 41.8.
Zasady udzielania urlopów:

1) Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w roku kalenda-

rzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo.

2) Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części. Co najmniej

jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalen-

darzowych.

3) Podstawą ustalenia terminu urlopu jest plan urlopów.

4) Plan urlopów ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników

oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

5) Przesunięcie terminu urlopu może nastąpić na wniosek pracownika umoty-

wowany ważnymi przyczynami, a także z powodu szczególnych potrzeb pra-

codawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia

toku pracy. Pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin później-

szy, jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu z powodów wymienionych

w art. 165 k.p. (np. z powodu choroby).

6) Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu, gdy jego obecności w zakła-

dzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.

7) Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie

przez niego wskazanym do 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym.

Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia

urlopu. Regulacja ta stanowi wyjątek od zasady wcześniejszego planowania

urlopu.

8) Urlopu niewykorzystanego zgodnie z planem urlopów pracodawca powinien

udzielić pracownikowi najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego

roku kalendarzowego.

135

42.

ODpOWieDZiALNOśĆ MAteriALNA

prAcOWNiKÓW

Ćwiczenie 42.1.
Wspólne cechy odpowiedzialności materialnej pracowników i odpowiedzialności

cywilnej: odpowiedzialność materialna pracowników, podobnie jak odpowiedzial-

ność cywilna, jest konsekwencją wyrządzenia szkody i polega na obowiązku jej

naprawienia.

Ćwiczenie 42.2.
Odpowiedzialność materialna pracowników jest odpowiedzialnością kontrakto-

wą (szkoda jest wyrządzona wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania

obowiązków pracowniczych). Jest odpowiedzialnością na zasadzie winy (warun-

kiem jej powstania jest wina pracownika).

Ćwiczenie 42.3.
Różnice między odpowiedzialnością materialną pracowników a odpowiedzialno-

ścią cywilną:

1) Według kodeksu pracy pracownik ponosi odpowiedzialność za szkodę

wyłącznie w granicach rzeczywistej straty poniesionej przez pracodawcę

(art. 115 k.p.); nie odpowiada za utracone przez pracodawcę korzyści. Według

kodeksu cywilnego naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany

poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzo-

no (art. 361 § 2 k.c.).

2) Według kodeksu pracy pracodawca jest obowiązany wykazać okoliczności

uzasadniające odpowiedzialność pracownika oraz wysokość powstałej szkody

(art. 116 k.p.); inaczej – w odpowiedzialności za mienie powierzone. Według

kodeksu cywilnego wierzyciela nie obciąża dowód, że niewykonanie lub nie-

należyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które

dłużnik odpowiada (art. 471 k.c.).

3) Według kodeksu pracy pracownik nie ponosi odpowiedzialności za szkodę

w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyniły się do jej

powstania albo zwiększenia (art. 117 § 1 k.p.). Według kodeksu cywilnego,

jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obo-

wiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do oko-

liczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron (art. 362 k.c.).

4) Według kodeksu pracy w razie wyrządzenia szkody przez kilku pracowników

każdy z nich ponosi odpowiedzialność za część szkody stosownie do przyczy-

nienia się do niej i stopnia winy (art. 118 k.p.). Według kodeksu cywilnego,

jeżeli kilka osób ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną czynem nie-

dozwolonym, ich odpowiedzialność jest solidarna (art. 441 § 1 k.c.).

136

5) Według kodeksu pracy odszkodowanie ustala się w wysokości wyrządzo-

nej szkody, jednak nie może ono przewyższać kwoty 3-miesięcznego wy-

nagrodzenia przysługującego pracownikowi w dniu wyrządzenia szkody

(art. 119 k.p.); inaczej – w razie umyślnego wyrządzenia szkody oraz w od-

powiedzialności za mienie powierzone. Według kodeksu cywilnego na-

prawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł (w pełnej

wysokości) oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wy-

rządzono (art. 361 § 2 k.c.).

6) Według kodeksu pracy, w razie wyrządzenia przez pracownika przy wykony-

waniu obowiązków pracowniczych szkody osobie trzeciej, zobowiązany do

naprawienia szkody jest wyłącznie pracodawca. Pracownik odpowiada wobec

pracodawcy, jeżeli ten naprawi wyrządzoną szkodę (art. 120 k.p.). Według ko-

deksu cywilnego każdy, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowią-

zany jest do jej naprawienia (art. 415 k.c.). Niezależnie od tego zwierzchnik

odpowiada za szkodę wyrządzoną z winy podwładnego przy wykonywaniu mu

czynności (art. 430 k.c.).

Ćwiczenie 42.4.
W razie umyślnego wyrządzenia szkody pracownik odpowiada w pełnej wysokości

za wyrządzoną szkodę, tj. w granicach rzeczywistej straty i utraconych korzyści

(art. 122 k.p.).

Ćwiczenie 42. 5.
Odpowiedzialność za mienie powierzone to odpowiedzialność za pieniądze,

papiery wartościowe lub kosztowności, narzędzia i instrumenty lub podobne

przedmioty, środki ochrony indywidualnej, odzież i obuwie robocze, powierzone

pracownikowi z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się. Odpowiedzialność

ta powstaje w razie wyrządzenia szkody w tym mieniu. Jej zasady są surowsze dla

pracownika. Ciężar udowodnienia, że szkoda powstała z przyczyn niezależnych od

pracownika, spoczywa na pracowniku. Ponadto pracownik odpowiada za szkodę

w pełnej wysokości. Stanowiska pracy, na których najczęściej występuje odpo-

wiedzialność materialna, to: magazynier, kasjer, sprzedawca, a także te, które

są związane z koniecznością używania środków ochrony indywidualnej, odzieży

i obuwia roboczego.

Ćwiczenie 42.6.
Warunki skutecznego powierzenia mienia pracownikowi:

– Składniki powierzonego mienia w chwili przekazania powinny być dokładnie

określone jakościowo i ilościowo.

– Powierzone mienie powinno obejmować składniki, nad którymi pracownik

może sprawować pełną kontrolę.

– Pracownik musi wyrazić zgodę na powierzenie mu mienia z obowiązkiem

zwrotu albo do wyliczenia się. Zgoda pracownika może wynikać z faktu za-

137

warcia umowy na stanowisku, z którym jest związana odpowiedzialność za

powierzone mienie lub z odrębnego oświadczenia o przyjęciu takiej odpo-

wiedzialności.

Ćwiczenie 42.7.
1) Pracownik odpowiada za szkodę w pełnej wysokości, ponieważ ciężar dowodu

braku winy spoczywa na pracowniku.

2) Pracownik może się uwolnić od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że szkoda

powstała wskutek niewłaściwego zabezpieczenia magazynu przez pracodawcę.

3) Pracownik odpowiada za szkodę. Jednak jego odpowiedzialność będzie ogra-

niczona, ponieważ pracodawca przyczynił się do powstania szkody.

43.

SpOrY Ze StOSUNKU prAcY (KAZUSY)

Kazus 43.1.
Postępowanie pracodawcy było niezgodne z prawem. Według art. 25

§ 1 k.p.,

zawarcie trzeciej z kolei umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne

w skutkach z zawarciem umowy na czas nieokreślony. Pracownik może żądać

kontynuowania zatrudnienia.

Kazus 43.2.
Przełożony nie miał racji. Zgodnie z art. 22 k.p. pracownik, który pracuje w opi-

sanych warunkach, jest zatrudniony na podstawie stosunku pracy, bez względu

na nazwę zawartej umowy. A należy się wynagrodzenie za pracę w godzinach

nadliczbowych.

Kazus 43.3.
Sprawa jest dyskusyjna. Można kwestionować postępowanie pracodawcy jako

naruszające zasadę równości praw pracowników oraz zakaz dyskryminacji w za-

trudnieniu (art. 11

i 11

k.p.). Z drugiej strony, zgodnie z poglądami doktryny,

normatywne znaczenie dyrektywy kształtowania i różnicowania wynagrodzeń, za-

wartej w art. 78 § 1 k.p., jest ze względu na jej ogólne sformułowanie niewielkie

i nie wynikają z niej żadne skutki prawne (patrz Komentarz do kodeksu pracy,

autorstwa M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński).

Kazus 43.4.
Oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę było wadliwe, ponieważ

podana w nim przyczyna rozwiązania umowy była określona zbyt ogólnie, co

uniemożliwiało ocenę zasadności rozwiązania umowy (art. 30 § 4 k.p.).

138

Kazus 43.5.
Zgodnie z przyjętą wykładnią art. 36 § 1 k.p. (patrz komentarze do k.p.), do

okresu zatrudnienia, od którego zależy okres wypowiedzenia, wlicza się okres

wypowiedzenia. Według tej wykładni rację ma pracodawca.

Kazus 43.6.
Pozew pracownika jest nieuzasadniony. Działanie pracodawcy miało podstawę

prawną w postaci odpowiedniego postanowienia w regulaminie pracy. Tylko bez-

prawne naruszenia dóbr osobistych podlegają ochronie prawnej przewidzianej

w art. 24 k.c.

Kazus 43.7.
Pracodawca postąpił niezgodnie z prawem. Kontynuowanie zatrudnienia po roz-

wiązaniu umowy na okres próbny było równoznaczne z zawarciem nowej umowy

na czas nieokreślony (czas trwania umowy nie został określony). Wola stron była

wyrażona per facta concludentia (wola pracownika – przez stawienie się do pra-

cy, wola pracodawcy – przez dopuszczenie pracownika do pracy po rozwiązaniu

umowy na okres próbny.)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zadanie-z-zakresu-prawa-administracyjnego-na-egzamin-radcowski-31.08.2012-r , EGZAMIN RADCOWSKI - py
odpowiedzi prawo - ustalone1, Studia, Elementy Prawa
zadanie-z-zakresu-prawa-gospodarczego-na-egzamin-radcowski-31.08.2012-r , EGZAMIN RADCOWSKI - pytani
odpowiedzi prawo - ustalone, ELEMENTY PRAWA JAŃCZUKOWCZ
odpowiedzi prawo TYLKO DOBRE ODPOWIEDZI, Studia, Elementy Prawa
Prawo admin. - ćwiczenia, Elementy Prawa
zadanie-z-zakresu-prawa-karnego-na-egzamin-radcowski-29.08.2012-r , EGZAMIN RADCOWSKI - pytania, odp
pytania elementy prawa od?nusi?z odpowiedzi
Elementy prawa prawo administracyjne
3 Elementy prawa O Przyrody
prawo 8 grudnia, wsb-gda, Elementy prawa

więcej podobnych podstron