TEMAT: Wykorzystanie serii ORTOGRAFFITI na ró

ż

nych przedmiotach w gimnazjum

P

R

Z

E

D

M

IO

T

Co kształcą?
cele edukacyjne
podstawy
programowej

Zadania szkoły

Treści nauczania
według podstawy
programowej

Osiągnięcia
przewidywane
według podstawy
programowej

Przykładowe
tematy,
zagadnienia
lekcji danego
przedmiotu

Ćwiczone
umiejętności
ucznia, zwłaszcza
ucznia z
problemami w
nauce

Wykorzystywany
materiał ćwiczeń,
numery zeszytów

Ocena stopnia
możliwości
wykorzystania
materiałów
praktycznie przez
nauczycieli
przedmiotowców

F

IZ

Y

K

A

•

Prezentowanie

wyników
obserwacji

•

Wykorzystanie

wiedzy
fizycznej w
praktyce życia

•

Zapoznanie
uczniów z
prawami
przyrody

•

Zapoznanie z
metodami
obserwowania
zjawisk
fizycznych

•

Rozchodzenie

się światła –
zjawisko barw

•

Obrazy

optyczne

•

Umiejętność

obserwacji
zjawisk
fizycznych

•

Opisanie

prostych
zjawisk
fizycznych

Zjawisko
załamania
ś

wiatła

Soczewki

Uczeń zna źródła
ś

wiatła, zna

rodzaje soczewek,
potrafi
konstruować
obrazy, zna prawa
odbicia i
załamania światła;
doskonalą funkcję
logicznego
myślenia i
pamięci

z. 8 ćw. 45;

z. 3 ćw. 75;

Zadań mogłoby być
więcej. Zadanie z
soczewkami nie jest
jednak łatwe, nawet
dla uczniów o
przeciętnych
wynikach w nauce.

Materiał szkoleniowy

Katowice, 10 marca 2005

Opracowanie:
Aleksandra Hanus
Gimnazjum nr 3
ul. Powstańców 6, 43-173 Łaziska Górne

Lider Programu ORTOGRAFFITI: Katarzyna Drzewiecka-Tymkiewicz

B

IO

L

O

G

IA

•

Rozwijanie
zainteresowań
biologicznych i
skłanianie do
samodzielnego
poznawania
ś

wiata żywego

•

Poznanie
różnorodności
ś

wiata żywego i

ś

rodowisk życia

organizmów

•

Kształcenie
zachowań
ukierunkowany
ch na ochronę
ś

rodowiska

przyrodniczego

•

Podejmowanie
działań na
rzecz
najbliższego
ś

rodowiska

przyrodniczego
i rozwijanie
szacunku dla
zwierząt

•

Relacje
wewnątrz- i
międzygatunko
we w
przyrodzie

•

Działania
człowieka w
ś

rodowisku

przyrodniczym
i jego
konsekwencje

•

Analizowanie
wyników
obserwacji i
doświadczeń

•

Gromadzenie,
opracowywanie
i
interpretowanie
wiedzy z
różnych
dziedzin

•

Interpretowanie
zależności
między
ś

rodowiskiem

ż

ycia

organizmów a
ich budową i
funkcjonowani
em

Struktura
organizmów a
ich środowisko
ż

ycia

Gatunek a
ś

rodowisko

Woda jako
ś

rodowisko

ż

ycia

Człowiek jako
gatunek
biologiczny –
narządy
człowieka

Zdrowe
odżywianie
człowieka

Szczególnie
kształcą funkcje i
koordynację
wzrokowo-
ruchową,
spostrzegawczość,
orientację w
kierunkach;
analizę i syntezę,
pamięć wzrokową
i koordynację
wzrokowo-
ruchową,
wzbogacają
słownictwo i
wiadomości
ucznia, rozwijają
mowę, uczą
notować,
wybierać
właściwe
informacje; uczą
logicznego
myślenia,
doskonalą
pamięć;
dostarczają
ciekawostek i
pomagają
zapamiętywać
Terminy

z. 2 ćw. 8; z. 2 ćw.
26;
z. 8 ćw. 50;

z. 2 ćw. 50; z. 2 ćw.
53;
z. 2 ćw. 69; z. 2 ćw.
78; z. 2 ćw. 41; z. 2
ć

w. 79;

z. 3 ćw. 15; z. 3 ćw.
17;
z. 3 ćw. 28; z. 3 ćw.
37b;
z. 3 ćw. 41; z. 3 ćw.
46; z. 3 ćw.48; z. 3
ć

w. 63; z.3 ćw. 64;

z. 3 ćw. 76;
z. 4 ćw. 9e,f; z. 5
ć

w. 25;

z. 5 ćw. 43; z. 5 ćw.
45; z. 6 ćw. 2; z. 8
ć

w. 57;

z. 3 ćw.41; z. .5
ć

w.3d; z. 8 ćw. 50;

z. 2 ćw. 47;

z. 3 ćw. 60; z. .3
ć

w.61; z.3 ćw. 78c;

Wykonywanie tych
ć

wiczeń to świetna

zabawa. Dla uczniów
z problemami
stanowią niewątpliwie
pomoc, doskonalą i
rozwijają. Wszystkim
uczniom w klasie
pozwoliłyby
zapamiętać i utrwalić
terminologię.
Ć

wiczenia mogą być z

powodzeniem
zadawane jako praca
domowa – przyjemne
z pożytecznym.

M

U

Z

Y

K

A

I

P

L

A

S

T

Y

K

A

Kształtowanie
zainteresowań
muzycznych

Wyposażenie
ucznia w
niezbędne
umiejętności i
wiedzę muzyczną

Kształtowanie
zainteresowań i
zamiłowań
plastycznych

Wyposażenie
ucznia w
niezbędne
umiejętności i
wiedzę

Umożliwienie
uczniom
przeżycia
różnych
doświadczeń
plastycznych

Kształtowanie
kultury
plastycznej –
umiejętność
włączania sztuki
we własne życie

Uczenie
wartościowania
zjawisk
plastycznych
obecnych wokół
ucznia

Ukazanie
bogactwa świata
sztuki

Ukazanie
różnych funkcji
sztuki

Wiedza
niezbędna do
rozumienia
muzyki

Kontakt z
dziełami sztuki
plastycznej

Działania
plastyczne w
różnych
technikach i
formach


Sztuka ludowa,
zdobnictwo

Kształtowanie
otoczenia i form
użytkowych –
estetyka

Rozpoznawanie
wybitnych dzieł
plastycznych

Własna
aktywność
plastyczna

Dbanie o
estetyczny
wygląd

Instrumenty


Instrumenty
perkusyjne

Wielka orkiestra
symfoniczna

Tradycje i
obrzędy ludowe


Działalność
plastyczna,
zdobnictwo

Przestrzeń

Fotografia

Zabytki

Kompozycje
literowe –
graffiti jako
przejaw sztuki
plastycznej

Architektura i
słynne budowle

Zadania ćwiczą
funkcje
koordynacji
wzrokowo-
ruchowej przy
koncentracji
uwagi;
doskonalą
orientację w
przestrzeni przy
właściwym
rozplanowaniu
rysunku, z
zachowaniem
proporcji
elementów, ich
odwzorowywania
i kierunków,
doskonalą
sprawność
kinestetyczno-
ruchową, precyzję
ruchów,
prowadzenie i
nacisk dłoni przy
rysowaniu
graficzną stronę
napisów,
trzymanie się
liniatury i
logiczne
myślenie;
wzbogacają
słownictwo;
zwracają uwagę
na estetykę pracy;

z. 1 ćw. 22; z. .3 ćw.
31; z. 7 ćw. 57;

z. 6 ćw. 55;

z. 3 ćw. 31; z. 7 ćw.
57;

z. 2 ćw. 76; z. 3 ćw.
9; z. 3 ćw. 64;

z. 3 ćw. 23b, c, d;
z. 4 ćw. 43c; z. 5 ćw.
33; z. 5 ćw. 49; z. 6
ć

w. 9; z. 6 ćw. 26c;

z. 6 ćw. 29; z. 6 ćw.
58; z. 7 ćw. 16;
z. 7 ćw. 20; z. 7 ćw.
35; z. 8 ćw. 32; z. 8
ć

w. 34; z. 8 ćw. 37;

z. 8 ćw. 55c; z. 8 ćw.
63;
z. 9 s. 20–24; z. 9
s.27; z. 9 s. 54;

z. 9 s. 78–82;

z. 8 ćw. 34; z. 8 ćw.
84b;

z. 3 ćw. 26b, c; z. 3
ć

w. 62;

z. 3 ćw. 24; z. 3 ćw.
72e; z. 4 ćw. 15c; z.
4 ćw. 20; z. 4 ćw.
46e; z. 5 ćw. 22d;
z.5 ćw. 57; z. 6 ćw.
30; z. 7 ćw. 38c;

z. 7 ćw.9; z. 7 ćw.
23; z. 9 s.28–29; z. 9
s. 32–33;

Z wykonaniem
ć

wiczeń mogłoby

się wiązać sporo
emocji, okazałoby
się, że w kasie są
uczniowie, którzy
mają problem z
wykonaniem zadań,
a nie należą do osób
z trudnościami w
uczeniu się.
Ć

wiczenia rozwijają

zdecydowanie
umiejętności i
zmysły wszystkich
uczniów w zespole.
Zadania mogą być
okazją do dobrej
zabawy i nauki przy
pomocy wyobraźni.
Rysowanie,
orientacja w
przestrzeni i
szczególnie wciąż
nie słabnące
zainteresowanie
napisami graffiti
przyciąga młodzież.
Uczy rozpoznawać
typowe dla sztuki
budowle,
instrumenty,
poszukiwania
podobieństw i
różnic; dużą wagę
można przywiązać
do estetyki
wykonywanej
pracy. Wymaga ona
wielkiej precyzji.

M

A

T

E

M

A

T

Y

K

A

•

Przygotowyw
anie uczniów
do
wykorzystani
a wiedzy
matematyczn
ej do
rozwiązywani
a problemów
z zakresu
różnych
dziedzin
kształcenia
szkolnego
oraz życia
codziennego

•

Rozwijanie
wyobraźni
przestrzennej
uczniów

•

Rozwijanie
umiejętności
uczniów w
zakresie
rozumienia
tekstów
sformułowanyc
h w języku
matematyki

•

Ułatwianie
dostrzegania
problemów i
badania ich
w konkretnych
przypadkach,
przez
prowadzenie
prostych
rozumowań
matematycznyc
h

•

Liczby
wymierne i
działania na
nich

•

Procenty i ich
zastosowania
praktyczne;
potęga
o wykładniku
całkowitym;
własności
potęgowania;
pierwiastki i ich
podstawowe
własności

•

Przeprowadza

nie
nieskompliko
wanych
rozumowań
matematyczn
ych

•

Posługiwanie

się
własnościami
liczb i działań
oraz
własnościami
figur przy
rozwiązywani
u zadań

•

Prezentowani

e z użyciem
języka
matematyki
wyników
badania
prostych
zagadnień

Liczby,
obliczenia,
dodawanie i
odejmowanie
liczb, mnożenie
i dzielenie,
procenty,
obliczanie
procentu,
potęgi,
pierwiastki

Jednostki miar,
wag

Symetria
względem
prostej, odcinki

Rysowanie
figur, figury,
trójkąty

Ć

wiczenia

doskonalą
logiczne
myślenie,
koncentrację
uwagi, orientację
w kierunkach,
funkcje
wzrokowe,
zapamiętywanie
kształtu figur, ich
odwzorowywanie,
oddzielanie
wzrokiem i
konturem,
słownictwo i
funkcje
kinestetyczno-
ruchowe,
najbardziej jednak
utrwalają zdobytą
wiedzę, doskonalą
szybkie
obliczanie w
pamięci

z. 1 ćw. 35; z. 1
ć

w. 37; z. 3 ćw.

77; z. 4 ćw. 40;
z. 5 ćw. 30;
z. 9 s. 43;

z. 1 ćw. 63; z. 1
ć

w. 24

z. 1 ćw. 22; z. 1
ć

w. 59

z. 1 ćw. 31 z. 4
ć

w. 13; z. 8 ćw.

27 d;

z. 2 ćw. 81; z. 5
ć

w. 4; z. 6 ćw.

16; z. 6 ćw. 18;
z. 9 s.76; z. 9
s.84;

Aktywność na
zajęciach byłaby
chyba wysoka,
dzieci najbardziej
zainteresowałyby
ć

wiczenia

doskonalące
grafomotorykę
(potrzebną w
geometrii).
Ć

wiczenia w

obliczaniu zadań to
okazja do
powtórzenia
pewnych zasad w
sposób przyjemny,
zwłaszcza obliczeń
w pamięci;
różnorodność
ć

wiczeń nie

pozwala na nudę,
może zainteresować
wszystkich,
zachęcać zwłaszcza,
ż

e poprawne

obliczenia dają
efekt w postaci
rysunku czy napisu.

IN

F

O

R

M

A

T

Y

K

A

Przygotowanie
do aktywnego i
odpowiedzialne
go życia w
społeczeństwie
informacyjnym

Stworzenie
warunków do
osiągnięcia
umiejętności
posługiwania się
komputerem, jego
oprogramowaniem

Posługiwanie się
sprzętem i
korzystanie z
usług systemu
operacyjnego

Podstawowe
elementy
komputera i ich
funkcje

Korzystanie z
komputera

Elementy
zestawu
komputerowego

Wymienić i
wskazać
urządzenia
wejścia i wyjścia,
prawidłowo
włączyć i
wyłączyć
komputer,
posługiwać się
myszką

z. 8 ćw. 65

Uzupełniające
zadanie domowe.

H

IS

T

O

R

IA

•

Rozwijanie i

pogłębianie
zainteresowań
przeszłością,
zachodzącymi
w niej
procesami i
wydarzeniami

•

Pogłębianie

umiejętności
powiązania
dziejów Polski
z dziejami
Europy i
ś

wiata

•

Rozwijanie

umiejętności
dostrzegania
złożoności
związków
przyczynowo-
skutkowych

•

Przekazywanie
wiedzy o
najważniejszy
ch etapach
dziejów
Polski, Europy
i świata

•

Doskonalenie
różnorodnych
form
wypowiedzi
ustnej
i pisemnej

•

Rozwijanie
umiejętności
poszukiwania,
porządkowani
a,
wykorzystywa
nia
i przechowywa
nia różnych
rodzajów
informacji

•

Periodyzacja

dziejów i
pojęcie czasu
w historii

•

Warunki życia

człowieka w
czasach
najdawniejszyc
h.

•

Cywilizacje

starożytne –
dorobek
kultury i jego
trwałość
(Egipt, Grecja,
Rzym)

•

Rzeczpospolit

a szlachecka w
XVI i XVII w.

•

Rozpoznawan
ie miejsca
człowieka w
czasie
historycznym

•

Ocenianie
faktów i
wydarzeń
historycznych

•

Docieranie do
różnych
ź

ródeł

informacji
historycznej,
integracja
wiedzy
uzyskanej
z różnych
ź

ródeł

informacji

Czas w historii

Drzewo
genealogiczne

Osiągnięcia
(Babilonu,
Sumerów)

Starożytny
Rzym

Starożytny
Egipt

Labirynty

Sztuka grecka

Ś

redniowiecze

Polska
szlachecka

Dzieje pisma –
od hieroglifów
po czasy
współczesne,
alfabet

Wydarzenia

Operowanie
pojęciami

Posługiwanie się
osią czasu i
chronologicznie
porządkować
wydarzenia,
zapamiętywać
daty

Wskazywanie na
doniosłość odkryć
Określanie
położenia
geograficznego
Wnioskowanie,
uzasadnianie
budowanie
zależności między
położeniem
geograficznym a
rozwojem
cywilizacyjnym

Wnioskowanie
Ponadto
doskonalą funkcje
wzrokowe ucznia
kinetyczno-
ruchowe,
koncentrację
uwagi i logiczne
myślenie;

z. 7 ćw. 46;


z. 3 ćw. 14;

z. 2 ćw. 33;

z. 9 s. 34–36;

z. 9 s. 38–40;

z. 7 ćw. 49; z. 7
ć

w. 50; z. 7 ćw.

51;

z. 7 ćw. 72; z. 9
s. 31; z. 9 s. 80;

z. 4 ćw. 31;

z. 7 ćw. 62b; z. 8
ć

w. 29;

z. 9 s. 41; z. 9 s.
42–46; z. 9 s. 52;
z. 7 ćw. 59;

z. 6 ćw. 63; z. 7
ć

w. 46;

Przyjemne źródło
ciekawostek,
połączonych i
skorelowanych z
innymi
przedmiotami.
Mogą pomóc
uczniowi, zachęcić
do samodzielnych
poszukiwań; pomoc
dla nauczyciela,
uzupełnienie i
dobry materiał na
pracę domową.

G

E

O

G

R

A

F

IA

Budzenie
zainteresowania
szeroko
rozumianą
przestrzenią
geograficzną
(własnym
regionem,
terytorium
Polski, Europy,
ś

wiata)

Kształtowanie w
uczniach:

poszanowania
innych narodów,
systemów
wartości i
sposobów życia

Przyswojenie
informacji
podstawowych

Korzystania z
możliwie
różnorodnych
ź

ródeł wiedzy

geograficznej

Uczenia się
czynnego,
kształtującego
dociekliwość

Ziemia jako
ś

rodowisko życia,

jej historia i obraz
współczesny

Współczesne
przemiany
gospodarcze,
społeczne i
polityczne na
kontynentach i w
wybranych
państwach

Potencjał
naturalny

Polska na tle
Europy i świata

Całościowe
widzenie
regionów i
miejsc (Polski i
ś

wiata)

Lokalizowanie
miejsc na
powierzchni
Ziemi i
orientowanie się
w ich
wzajemnym
położeniu za
pomocą map

Gromadzenie,
interpretowanie i
prezentowanie
wiedzy
geograficznej

Korzystanie z
możliwie
różnych źródeł
informacji

Kształt i
rozmiary Ziemi

Długość i
szerokość
geograficzna

Kierunki

Współrzędne
geograficzne

Mapa i jej
praktyczne
wykorzystanie

Obliczanie
odległości na
mapie, skala

Polityczny i
gospodarczy
podział świata

Mapa świata i
Europy, Unia

Kontynenty

Europa –
państwa basenu
Morza
Ś

ródziemnego

Francja

Sąsiedzi Polski

Polska na tle
Europy i świata

Moja
miejscowość na
tle Polski

Wody
powierzchniowe

Pomagają
określać stosunki
przestrzenne, uczą
orientować się w
kierunkach

Wspomagają
ć

wiczenia

koordynacji
wzrokowej,
orientacji w
przestrzeni,
koncentracji
uwagi, bogacą
słownictwo i
wspomagają
funkcję
logicznego
myślenia; uczą
czytania mapy;
orientacji na
mapie,
odszukiwania
potrzebnych
informacji,
kojarzenia;
pomagają
przyswoić nazwy
geograficzne

z. 6 ćw. 70;

z. 6 ćw. 23;

z. 2 ćw. 80; z. 6
ć

w. 23; z. 7 ćw.

26;

z. 9 s. 19;

z.1 ćw. 65; z.7
ć

w. 71; z. 8 ćw.

55; z. 8 ćw. 59c;
z. 9 s.16, 17;

z. 7 ćw. 8;
z. 9 s.17b; z. 9
s.18; z. 9 s. 28–
30; z. 9 s. 32–33;

z. 4 ćw. 37; z. 5
ć

w. 58; z. 7 ćw.

7; z. 7 ćw. 8;
z. 7 ćw. 71; z. 8
ć

w. 55; z. 8 ćw.

59; z. 8 ćw. 85;
z. 9 s.16, 17;

z. 9 s.14,15; z. 9
s. 54;

z. 2 ćw. 33;

z. 4 ćw. 37; z. 4
ć

w. 37e; z. 9 s.

14, 15;

z. 7 ćw. 7b; z. 7
ć

w. 26;

z. 7 ćw. 26; z. 8
ć

w. 69;

z. 4 ćw. 38;
z. 6 ćw. 26;
z. 4 ćw. 38; z. 6
ć

w. 26; z. 7 ćw.

36;

Dużo ciekawych
ć

wiczeń z mapą,

niestety wiele
materiału obecnie
już nie realizuje się
na zajęciach
geografii w
gimnazjum, dlatego
doskonalenie
umiejętności pracy i
orientacji na mapie
byłoby świetnym
uzupełnieniem
zajęć. Ćwiczenia
rozwijają, są
skorelowane z
innymi
przedmiotami, co
umożliwiłoby
realizację ścieżek
międzyprzed-
miotowych.
Zachęcają. W pełni
do wykorzystania.

Od autorki

Z drugiej strony...

Zeszyty „Ortograffiti” z powodzeniem mogą być wykorzystywane poza specjalnymi zajęciami terapeutycznymi dla dzieci z deficytami, stanowić

mogą uzupełnienie materiału, w tym zadań wykonywanych w systemie klasowym, podczas lekcji różnych przedmiotów. Dla uczniów radzących

sobie z nauką są niewątpliwie urozmaiceniem zajęć, uczniom z problemami zaś pokonywanie trudności związanych z ich realizacją razem z

klasą (innymi uczestnikami lekcji) przysporzyć może wiele satysfakcji i pozytywnej motywacji.

Nic nie przeszkadza temu, aby zeszyty ćwiczeń wykorzystali także inni poza polonistami nauczyciele przedmiotów. Na każdym z przedmiotów

kształci się niemal wszystkie z funkcji, więc warto kształcić wiele zmysłów naszych podopiecznych i dostarczać im wielu bodźców, a w tym

zeszyty z pewnością mogłyby pomóc. Uczniom taki trening nie zaszkodziłby, a młodzież z problemami w nauce dążyłaby do wyrównywania

swych braków (zaburzeń percepcji słuchowej, wzrokowej, orientacji w przestrzeni, zaburzeń w przyswajaniu pamięciowym, ubogie słownictwo

czy zaburzeń funkcji kinestetyczno-ruchowej).

„Opracowanie reguł (ortograficznych) połączono z ćwiczeniami usprawniającymi procesy percepcyjno-motoryczne. Rozwijają

spostrzegawczość, percepcję i pamięć wzrokowo-słuchową, poprawiają koncentrację uwagi, a także rozbudzają wyobraźnię przestrzenną i

doskonalą umiejętności grafomotoryczne”

1

– pisze autorka we wstępie do ćwiczeń.

Szczególna rola w pracy z młodzieżą ze specjalnymi potrzebami w praktyce przypada polonistom i to oni prowadzą terapię z uczniami, znają

możliwości zastosowania ćwiczeń „Ortograffiti”, dlatego też pomoc ta nie jest przeznaczona dla nich. Poloniści mają swój program terapii i

działań.

1

Studnicka J. Wstęp, ORTOGRAFFITI 1. Zeszyt ćwiczeń dla gimnazjalistów i uczniów szkół ponadgimnazjalnych, Gdynia 2003.

„Ortograffitowcy”, z którymi pracuję, przekonali swoich nauczycieli, aby mogli włączyć do lekcji ćwiczenia ze swoich zeszytów. Warto, by

pojawiły się konkretne propozycje zajęć, wykorzystujących zadania.

Nie znaleziono, analizując zeszyty, bezpośrednich ewidentnych odwołań do niektórych przedmiotów nauczanych w gimnazjum np. chemii czy

języków obcych, a szkoda, bo zapewne uatrakcyjniłoby to ćwiczenia. Znikome są nawiązania do świata fizyki, które pozwalałyby na

wprowadzenie ciekawych ćwiczeń kształcących funkcję wzrokową, logicznego myślenia i wnioskowania.

W tabelce zawarto tylko wybrane punkty z obowiązującej podstawy programowej kształcenia ogólnego – te, które korespondują z wybranymi

ć

wiczeniami, nie stanowią więc z założenia pełnego zbioru tychże. Podane tematy to tylko sugestie zagadnień realizowanych w gimnazjum na

danych przedmiotach, numery ćwiczeń zaś to tylko propozycja możliwa do wykorzystania. Ciekawe są opinie samych nauczycieli o materiale,

sugerujące jego przydatność

2

.

Mam nadzieję, że to zestawienie pozwoli uświadomić, że zeszyty „Ortograffiti” są potrzebną pomocą i to nie tylko dla polonistów. Nauczyciele

innych przedmiotów również mogą znaleźć tu wiele cennych ćwiczeń, które doskonalą całą złożoność różnych funkcji rozwojowych dziecka.

Specyficzne trudności w uczeniu się to nie trudność w opanowaniu materiału szkolnego, ale też w uczeniu się różnych umiejętności, potrzebnych

w życiu, np. czytania znaków, nut, utrzymywania równowagi, wycinania, orientacji w kierunkach i nazywania ich, zapis cyfr.

2

Za opinie te moim koleżankom serdecznie dziękuję.