1

DEMOGRAFIA

Tematyka wykładów

1. Wprowadzenie do przedmiotu. Pojęcia wstępne. Zaludnienie świata, wielkich regionów oraz

wybranych krajów. Miejsce Polski na demograficznej mapie świata i Europy. Teorie
ludnościowe.

2. Struktura ludności według podstawowych cech społeczno-demograficznych.

3. Urodzenia i małżeoskośd. Tendencje zmian modelu rodziny.

4. Długośd życia i ekonomiczne konsekwencje jego zmian; tablice trwania życia. Umieralnośd.

5. Migracje: determinanty i kierunki. Globalizacja międzynarodowych migracji.

6. Metody prognozowania demograficznego.

7. Perspektywy zmian liczby ludności Polski i świata.

Literatura

Podstawowa:

1. Holzer J. Z.: Demografia. Warszawa, PWE 2005.

2. Kędelski M., Paradysz J.: Demografia. Poznao, Wydawnictwo AE w Poznaniu 2006.

3. Demografia. Metody analizy i prognozowania. Red. M. Cieślak. Warszawa, PWN 1992.

4. Okólski M.: Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie.
Warszawa. Wydawnictwo Naukowe Scholar 2004.

5. Procesy demograficzne i metody ich analizy. Red. J. Kurkiewicz. AE Kraków 2007.

Uzupełniająca:

1. Balicki J., Frątczak E., Nam Ch. B.: Przemiany ludnościowe. Fakty – interpretacje – opinie.
Warszawa. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyoskiego 2003.

2. National Population Policies 2001. United Nations. New York 2002.

Strony internetowe:

www.prb.org

www.stat.gov.pl

2

WYKŁAD 1. WPROWADZENIE DO PRZEDMIOTU. POJĘCIA WSTĘPNE.

Demografia [gr. dḗmos ‘lud’, gráphō ‘piszę’]

Demografia jako nauka zajmuje się obserwacją, analizą i prognozowaniem procesów ludnościowych,
badaniem powiązao zdarzeo demograficznych oraz wzajemnym oddziaływao zjawisk
demograficznych i warunków bytu ludności.

Procesy demograficzne – przedmiot badao

Podstawową jednostką badanych zbiorowości w demografii jest pojedynczy człowiek, rodzina lub
gospodarstwo domowe.

Jednakże demografia nie zajmuje się analizą zachowania pojedynczych jednostek, lecz analizą
prawidłowości obserwowanych w procesach zachodzących w badanej, dostatecznie licznej,
zbiorowości, na którą składają się pojedyncze jednostki.

Zatem proces demograficzny jest skutkiem zachowania się zbioru jednostek.

Demografia powiązana jest z:

o statystyką

o ekonomią

o socjologią

o psychologią

o medycyną.

Główne procesy demograficzne

Ruch naturalny

• urodzenia

• zgony

• małżeostwa

• rozwody

Ruch wędrówkowy(migracyjny)

• emigracje

• imigracje

Konsekwencją ruchu naturalnego i wędrówkowego są zmiany w stanie i strukturze ludności danego
obszaru.

3

Statystyka ludności, dostarcza danych liczbowych niezbędnych przy badaniu prawidłowości rozwoju
ludności.

Źródła informacji demograficznej:

1. Powszechne spisy ludności

2. Rejestracja bieżąca urodzeo, zgonów, zmian stanu cywilnego i miejsca zamieszkania ludności

3. Specjalne badania ankietowe przeprowadzane wśród odpowiednio wylosowanych respondentów.

Jak mierzyd procesy demograficzne?

Dla wykrycia lub potwierdzenia prawidłowości zjawisk ludnościowych posługujemy się wielkościami
absolutnymi i względnymi.

Wielkości absolutne

- zasoby - np. : liczba ludności, liczba kobiet

- strumienia - np.: liczba urodzeo, liczba zgonów.

Wielkości względne częściej są wykorzystywane w opisie procesów demograficznych. Stosuje się
współczynniki demograficzne.

Współczynniki demograficzne:



struktury (udziału)

100

L

l

W

i







natężenia

C

L

F

W





, F – liczba faktów demograficznych, L – liczba ludności, C – stała (1, 100, 1000,

10000)



dynamiki

100

F

F

W

0

n





, F

n

– liczba faktów demograficznych w okresie badanym n, F

0

– liczba faktów

demograficznych w okresie podstawowym 0



inne – np. określające wiek

mediana wieku (średni wiek)

przeciętne dalsze trwanie życia

średni wiek kobiety w momencie porodu.

4

Co zapamiętad?

• Co jest przedmiotem badania w demografii?

• Jakie są podstawowe procesy demograficzne?

• Jakie są źródła danych demograficznych?

• Jakie wielkości wykorzystywane są do pomiaru zjawisk demograficznych?

Gdzie zgłębid wiedzę?

• Holzer – rozdz. 1, rozdz. 2, rozdz. 3.1, 3.2 (strony 13 – 78)

• Kędelski, Paradysz – rozdz. 1.1, 1.2, 1.3 (strony 5 – 20)

• Cieślak – rozdz. 1.1, rozdz. 2.1 (strony 9 – 22, 54 – 61)

• Kurkiewicz – rozdz. 1.1, 1.2, 1.4 (strony 15-22, 31-40)