50

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

Ostatecznie ka¿dy produkt koñczy swój,

nawet najbardziej u¿yteczny cykl ¿yciowy.
Pojawia siê wówczas koniecznoœæ zagospo-
darowania zu¿ytych przedmiotów, które staj¹
siê odpadem. Problem krajów szybko rozwi-
jaj¹cych siê stanowi wzrastaj¹ca iloœæ odpa-
dów, a co za tym idzie problem ich zagospo-
darowania i sk³adowania. Priorytetem wspó³-
czesnej Europy jest racjonalne wykorzysta-
nie zasobów naturalnych i zapewnienie zrów-
nowa¿onej gospodarki odpadami. W Polsce
niestety ok. 90% odpadów komunalnych de-
ponowanych jest na sk³adowiskach. W kate-
gorii tworzyw sztucznych jest trochê lepiej,
ale w dalszym ci¹gu 70% odpadów plastiko-
wych koñczy swoj¹ drogê na sk³adowisku.
Tymczasem odpady z tworzyw sztucznych nie
powinny tam trafiaæ, poniewa¿ s¹ zbyt cenne,
a ich wartoœæ mo¿na odzyskaæ przez zagospo-
darowanie na kilka sposobów: recykling me-
chaniczny, recykling surowcowy, a gdy oba
nie s¹ mo¿liwe, to bardzo efektywny odzysk
energii.

Rozwi¹zania na trzy sposoby

Recykling mechaniczny polega na roz-

drabnianiu zu¿ytych tworzyw sztucznych do
postaci regranulatu lub recyklatu nadaj¹cych
siê do ponownego przetworzenia. Struktura
chemiczna pozostaje niemal niezmieniona.
Skrócone ³añcuchy polimerów pozwalaj¹ na
zastosowanie regranulatu zmieszanego z su-
rowcem pierwotnym jako pe³nowartoœciowe-
go materia³u do produkcji nowych wyrobów.
Rozdrobnione do niewielkich rozmiarów pla-
stikowe cz¹stki s¹ czyszczone i rozdzielane

na ró¿ne frakcje. Recykling mechaniczny sto-
suje siê jeœli odzyskiwane tworzywa s¹ czyste
i jednorodne. Dobrym przyk³adem takiego
procesu jest recykling mechaniczny zu¿ytych
butelek PET, folii przemys³owych z poliole-
fin czy ram okiennych z PVC. Du¿e iloœci
materia³u o dobrej jakoœci, który nie uleg³ w
czasie u¿ytkowania jakiejkolwiek degradacji,
mo¿na uzyskaæ przez odpowiednio zorgani-
zowany system selektywnej zbiórki, a wów-
czas recykling mechaniczny bêdzie opcj¹ eko-
nomicznie uzasadnion¹.

Recykling surowcowy oznacza rozk³ad

tworzywa pod wp³ywem temperatury lub w
nastêpstwie reakcji chemicznej na sk³adniki
podstawowe, z których powsta³o tworzywo.
Otrzymane w ten sposób substancje chemicz-
ne to przede wszystkim ciek³e wêglowodory
lub gazy, z których nastêpnie mo¿na wypro-
dukowaæ nowe tworzywa lub inne surowce
chemiczne. Recykling surowcowy to rozwi¹-
zanie odpowiednie w przypadku zmieszanych
ró¿nych rodzajów tworzyw lub odpadów pla-
stikowych zanieczyszczonych innymi sub-
stancjami.

W recyklingu surowcowym wykorzystu-

je siê wiele metod i technologii, opartych m.in.
na pirolizie, gazyfikacji, depolimeryzacji czy
wytopie redukcyjnym w piecach hutniczych
lub w innych procesach przetapiania. Wpraw-
dzie mo¿liwoœæ wykorzystania tych procesów,
od strony technologicznej, zosta³a w pe³ni
udokumentowana, zw³aszcza przy wykorzy-
staniu wstêpnie przygotowanych odpadów z
tworzyw sztucznych pochodz¹cych zarówno
z gospodarstw domowych, jak i z bardziej z³o-
¿onych wyrobów (odpady ze zu¿ytego sprzê-

Plastikowe odpady na wysypisku to zasoby bezpowrotnie tracone

ODZYSK ODPADÓW

Z TWORZYW SZTUCZNYCH

Pawe³ Wójcik

51

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY

ADY

ADY

ADY

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

tu elektrycznego i elektronicznego czy po-
jazdów wycofanych z eksploatacji), jednak w
obecnych warunkach rynkowych jedynie
technologia wytopu redukcyjnego w piecach
hutniczych jest uzasadniona ekonomicznie na
skalê przemys³ow¹.

Odzysk energii oznacza spalanie odpa-

dów z tworzyw sztucznych z równoczesnym
produkowaniem energii, któr¹ mo¿na wyko-
rzystaæ w produkcji ciep³a czy energii elek-
trycznej albo w innych procesach technolo-
gicznych wymagaj¹cych du¿ej iloœci ciep³a,
np. w cementowniach. Odzysk energii jest
szczególnie wskazany w przypadku zmiesza-
nych oraz zanieczyszczonych frakcji odpa-
dów z tworzyw sztucznych.

Tak¿e i w tym przypadku stosuje siê

zarówno zmieszane odpady z gospodarstw
domowych, jak i pochodz¹ce z unieszkodli-
wiania zu¿ytego sprzêtu elektrycznego i elek-
tronicznego oraz pojazdów wycofanych z eks-
ploatacji. Przyk³adami takich instalacji s¹ spa-
larnie odpadów komunalnych, jak np. wiedeñ-
ska spalarnia odpadów znajduj¹ca siê w cen-
trum miasta.

Jednym z najlepszych przyk³adów re-

cyklingu tworzyw sztucznych z odzyskaniem
energii jest wytwarzanie wtórnych paliw sta-
³ych (WPS) otrzymywanych z odpadów (w

jêzyku ang. Solid Refused Fuels – SRF lub
Refuse Derived Fuels – RDF). S¹ one te¿ czê-
sto nazywane – co budzi sprzeciw wytwór-
ców – paliwami alternatywnymi.

Jest to stosunkowo nowy rodzaj paliw,

do produkcji których wykorzystuje siê odpady
sta³e. Odpady tworzyw sztucznych mog¹ byæ
szczególnie cennym sk³adnikiem paliw alter-
natywnych z uwagi na wysok¹ kalorycznoœæ.
Paliwa alternatywne znajduj¹ zastosowanie w
energoch³onnych bran¿ach przemys³u. Szcze-
gólnie dogodnym miejscem wykorzystania
wtórnych paliw sta³ych s¹ piece klinkierowe w
przemyœle cementowym, gdzie WPS zastêpuj¹
wêgiel kamienny. Warunki spalania paliw w ce-
mentowniach s¹ na tyle korzystne (temperatura
powy¿ej 1300°C, czas przebywania kilka czy
kilkanaœcie sekund, a wiêc bardzo d³ugi), ¿e
nie tworz¹ siê szkodliwe dioksyny.

Szacuje siê, ¿e w roku 2010 zu¿ycie WPS

w cementowniach wynios³o ponad 700 tys.
ton, z czego ok. 185 tys. ton stanowi¹ WPS
przywo¿one z Niemiec (przy czym wwo¿ona
na teren Polski iloϾ WPS z roku na rok syste-
matycznie maleje). Z uwagi na dynamiczny
wzrost tego zu¿ycia i rosn¹cy potencja³ pro-
dukcyjny w Polsce mo¿na przyj¹æ, ¿e rodzi-
ma produkcja w ci¹gu kilku lat bêdzie w sta-
nie ca³kowicie zaspokoiæ zapotrzebowanie
sektora cementowego, które mo¿na oceniaæ
na ok. 1500–1700 tys. ton rocznie. Poniewa¿
œrednia zawartoœæ tworzyw sztucznych w WPS
wynosi ok. 20%, mo¿na oszacowaæ, ¿e iloœci
odpadów tworzyw sztucznych zu¿ywanych do
tych celów to minimum 300 tys. ton rocznie.

Pozostaje jeszcze perspektywa zastoso-

wania wtórnych paliw sta³ych w innych sek-
torach gospodarki, g³ównie w energetyce i cie-
p³ownictwie. Obecnie w tych sektorach nie
odnotowuje siê wiêkszego zainteresowania
stosowaniem tego typu paliw z uwagi na wy-
¿sze wymagania zwi¹zane z oczyszczaniem
spalin i pomiarem emisji, co wi¹¿e siê m.in. z
niezbêdnymi inwestycjami. Niemniej jednak
wydaje siê, ¿e w obliczu postanowieñ nowe-
go Krajowego planu gospodarki odpadami
KPGO 2014 (np. zmniejszenie iloœci odpadów
wywo¿onych na wysypiska), ale tak¿e zagro-

Butelki typu PET odnajduj¹ swoje drugie

¿ycie w postaci... popularnej odzie¿y

sportowej typu polar. Aby tak siê sta³o

tworzywo odzyskane z opakowañ musi

zostaæ przetworzone na w³ókna.

52

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

¿eñ dla gospodarki w zakresie nieprawid³o-
wej gospodarki odpadami, zwi¹zanych z ka-
rami za niewywi¹zywanie siê ze zobowi¹zañ
z tytu³u przynale¿noœci Polski do Unii Euro-
pejskiej, w niedalekiej przysz³oœci równie¿ i
te sektory bêd¹ musia³y zwiêkszyæ zaintere-
sowanie spalaniem wtórnych paliw sta³ych.

Substytut ropy naftowej

Obecnie jako surowiec do wytwarzania

wiêkszoœci tworzyw sztucznych wykorzysty-
wana jest ropa naftowa. Jest to korzystne eko-
nomicznie rozwi¹zanie, pozwalaj¹ce znacz-
nie zmniejszyæ zu¿ycie ropy naftowej na po-
trzeby energetyczne, przy wykorzystaniu nie-
wielkiej iloœci tego surowca do produkcji two-
rzyw sztucznych. Tworzywa s¹ wykorzysty-
wane do produkcji bardzo du¿ej grupy wyro-
bów u¿ytkowych. Jednak gdy wyroby te prze-
staj¹ spe³niaæ swoje funkcje u¿ytkowe i
koñcz¹ cykl ¿yciowy, nale¿y odzyskaæ z nich
tê wartoœæ, która zosta³a zainwestowana w pro-
cesie ich wytworzenia.

Tworzywa sztuczne maj¹ bardzo wysok¹

wartoœæ opa³ow¹ wynosz¹c¹ ok. 45 GJ/t. Wy-
¿sz¹ wartoœæ opa³ow¹ ma tylko gaz ziemny
(48 GJ/t), a porównywaln¹ olej opa³owy
(432 GJ/t). Natomiast wêgiel ma wartoœæ opa-
³ow¹ ok. 28 GJ/t, a papier i drewno ok. 15–
16 GJ/t. Tak wysoka wartoϾ kaloryczna two-
rzyw sztucznych powoduje, ¿e zu¿yte tworzy-
wa sztuczne mog¹ czêœciowo zastêpowaæ ropê
naftow¹ i pe³niæ funkcjê paliwa, dziêki cze-
mu w sposób bezpoœredni oszczêdzamy zaso-
by naturalne.

Dlatego w przypadku, kiedy recykling

prowadz¹cy do odzyskania materia³u nie mo¿e
byæ przeprowadzony ze wzglêdu na ograni-
czenia techniczne lub brak uzasadnienia
ekonomicznego – odzysk energetyczny to
zdecydowanie najlepszy sposób odzyska-
nia wartoœci zu¿ytych tworzyw sztucznych.
Podkreœliæ nale¿y, ¿e forsowanie recyklin-
gu mechanicznego, bez wzglêdu na koszty
i mo¿liwoœci odbioru produktu, jest nieuza-
sadnione. Zawsze istnieæ musi odpowied-
nio du¿e zapotrzebowanie rynkowe na pro-
dukty odzyskane z odpadów z tworzyw
sztucznych, a wiêc regranulaty, surowce
chemiczne czy odzyskan¹ energiê. Jest
spraw¹ oczywist¹, ¿e wytwarzanie nowych
produktów, na które nie ma zbytu jest nie-
uzasadnione, a jako zasadê przyjmuje siê
równoprawne wykorzystywanie wszystkich
trzech sposobów odzysku odpadów z two-
rzyw sztucznych.

Ró¿nie w ró¿nych krajach

Uwarunkowania prawne w Europie s¹

zró¿nicowane ze wzglêdu na ró¿ne zastoso-
wania tworzyw sztucznych: dyrektywa o opa-
kowaniach i odpadach opakowaniowych
obejmuje swym zakresem zastosowania opa-
kowaniowe, dyrektywa o pojazdach wycofa-
nych z eksploatacji dotyczy samochodów,
dyrektywa o zu¿ytym sprzêcie elektrycznym
i elektronicznym obejmuje urz¹dzenia elek-
troniczne itd. Producenci tworzyw sztucznych
w³¹czeni byli w przygotowanie tych doku-
mentów prawnych, aby wspólnie wybraæ naj-

Tworzywa sztuczne nie mog¹ zalegaæ na

sk³adowiskach. To czyste marnotrawstwo.

53

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY

ADY

ADY

ADY

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

lepsze rozwi¹zania z punktu widzenia spo³e-
czeñstwa. Poprzez dzia³alnoœæ w stowarzysze-
niach bran¿owych dostarczaj¹ wiedzê na te-
mat mo¿liwoœci technicznych oraz bior¹
udzia³ w opracowaniu projektów. W ten spo-
sób przyjmuj¹ wspó³odpowiedzialnoœæ za
swoje produkty.

Jako przyk³ad mo¿e pos³u¿yæ tutaj dy-

rektywa opakowaniowa Ze wszystkich stru-
mieni odpadów plastikowych najd³u¿ej obec-
ne w procesach odzysku s¹ odpady opakowa-
niowe. Ze wzglêdu na stosunkowo du¿e za-
potrzebowanie w tym sektorze i krótki czas
u¿ytkowania opakowania, zu¿yte wyroby tego
typu stanowi¹ w Europie dwie trzecie pokon-
sumenckich odpadów z tworzyw sztucznych.
Od 1994 dla opakowañ i odpadów opakowa-
niowych obowi¹zywa³a dyrektywa opakowa-
niowa. Zgodnie z t¹ dyrektyw¹ wszystkie pod-
mioty podlegaj¹ce prawu pañstwowemu, ta-
kie jak: producenci napojów, handel detalicz-
ny, przedsiêbiorstwa gospodarki odpadami
oraz jednostki samorz¹dowe maj¹ wspólny
obowi¹zek zorganizowania zbiórki odpadów
opakowaniowych i skierowania ich do po-
nownego wykorzystana lub odzysku. W nie-
których krajach przepisy dyrektywy wprowa-
dzono doœæ wczeœnie, np. w Niemczech w 1991
r., we Francji w 1992 czy w Austrii w 1993 r.
Europejska dyrektywa opakowaniowa zosta-
³a znowelizowana w 2004 r. i tak¿e nowe kra-
je cz³onkowskie dostosowa³y prawo krajowe
do jej zapisów. Aby zapewniæ odzysk zu¿y-
tych opakowañ, obowi¹zuj¹ ró¿ne systemy
zawracania zu¿ytych opakowañ, w zale¿no-
œci od uwarunkowañ infrastrukturalnych w po-
szczególnych krajach.

W pocz¹tkowych latach obowi¹zywa-

nia dyrektywy opakowaniowej g³ównym ce-
lem przemys³u tworzyw sztucznych by³
wp³yw na zapewnienie mo¿liwoœci odzysku
zu¿ytych tworzyw sztucznych i tworzenie no-
wych potrzebnych instalacji do odzysku.
Wymagany poziom odzysku zosta³ osi¹gniê-
ty w ci¹gu zaledwie kilku lat. Obecnie celem
jest d¹¿enie do zapewnienia takiego sposobu
odzysku, który w równym stopniu by³by wy-
dajny ekologicznie, jak i gospodarczo.

Nie sk³adowaæ odpadów!

Przemys³ tworzyw sztucznych opraco-

wa³ d³ugoterminow¹ koncepcjê zarz¹dzania
odpadami. Nadrzêdnym celem producentów
tworzyw sztucznych jest zmniejszenie oddzia-
³ywania plastikowych odpadów na œrodowi-
sko przez:

odwrót od sk³adowania na wysypi-
skach odpadów bogatych w wêglowo-
dory w mo¿liwie najwiêkszym stopniu,
prowadz¹cy do oszczêdzania zasobów
pierwotnych;
stosowanie mieszanych mo¿liwoœci od-
zysku, oszczêdzaj¹c surowce materia-
³owe lub energetyczne, przy uwzglêd-
nieniu wydajnoœci ekonomicznej i eko-
logicznej;
postêpowanie z odpadami z tworzyw
sztucznych oraz ich odzyskiwanie
zgodnie z okreœlonymi normami œro-
dowiskowymi;uwzglêdnianie ca³ego
cyklu ¿ycia wyrobu, aby najwiêksze
korzyœci œrodowiskowe, które osi¹ga-
ne s¹ w fazie u¿ytkowania wyrobu, nie
by³y niwelowane przez zbyt szczegó-
³owe wymagania prawne na innym eta-
pie cyklu ¿yciowego.

W zwi¹zku z tym zarz¹dzanie odpada-

mi powinno d¹¿yæ do rozwijania inteligent-
nych rozwi¹zañ, zarówno jeœli chodzi o recy-
kling materia³owy, jak i odzysk energii ze stru-
mieni bogatych w tworzywa sztuczne.

Obecnie przepisy prawa dotycz¹ nie tyl-

ko opakowañ, zu¿ytego sprzêtu elektryczne-
go i elektronicznego, czy pojazdów wycofa-
nych z eksploatacji. Obowi¹zuj¹ tak¿e ramo-
we regulacje prawne, z rygorystycznymi wy-
maganiami œrodowiskowymi, które okreœlaj¹
podstawowe zasady postêpowania ze wszyst-
kimi rodzajami odpadów. S¹ to przede wszyst-
kim: rozporz¹dzenie w sprawie przemieszcza-
nia odpadów, dyrektywa ramowa o odpadach
okreœlaj¹ca zale¿noœci pomiêdzy odzyskiem
i unieszkodliwianiem, dyrektywa sk³adowi-
skowa oraz dyrektywa IPPC, które okreœlaj¹
m.in. najlepsze dostêpne technologie dotycz¹-
ce operacji zarz¹dzania odpadami. Na pod-

54

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

stawie tych wytycznych gwarantowane s¹ ni-
skie emisje zanieczyszczeñ do powietrza,
wody i gleby, przy jednoczesnym zapewnie-
niu du¿ej wydajnoœci odzysku materia³owe-
go i energetycznego.

Oprócz uwarunkowañ legislacyjnych

równie wa¿ne s¹ innowacyjne technologie,
dobrze funkcjonuj¹ca infrastruktura i rachu-
nek ekonomiczny dla danego procesu gospo-
darowania odpadami, aby mo¿na by³o zbu-
dowaæ efektywny ekologicznie i ekonomicz-
nie system gospodarki odpadami. Przemys³ i
inne zainteresowane strony z ca³ego ³añcu-
cha wartoœci maj¹ rozleg³¹ wiedzê na temat
uwarunkowañ rynkowych, technologii
przetwarzania oraz innowacyjnych proce-
sów zwi¹zanych z gospodark¹ odpadami.
Dysponuj¹ doœwiadczeniem oraz grun-
town¹ wiedz¹ w zakresie wszystkich mo¿-
liwoœci odzysku, czy jest to recykling me-
chaniczny, recykling surowcowy czy od-
zysk energii. Odnoœnie tych zagadnieñ przy-
gotowano wiele opracowañ, zilustrowanych
odpowiednimi przyk³adami. Solidne, opar-
te na faktach naukowych badania, testy
próbne, analizy i oceny œrodowiskowe i
ekonomiczne zosta³y zebrane w wielu ró¿-
nych raportach technicznych i pracach prze-
gl¹dowych, wykonanych przez niezale¿ne
instytucje na terenie ca³ej Europy. Wszyst-
kie te dane s¹ dostêpne publicznie na stro-
nie www.plasticseurope.org w zak³adce „Bi-
blioteka” pod has³em “Ochrona zasobów”.

Gromadzone i analizowane s¹ tak¿e dane

statystyczne, daj¹ce pogl¹d na stan zaawan-
sowania gospodarki odpadami z tworzyw
sztucznych w ca³ej Europie. Analiz¹ t¹ objê-
tych jest 27 krajów Unii Europejskiej oraz
Norwegia i Szwajcaria. Dane pokazuj¹, ¿e go-
spodarka odpadami z tworzyw sztucznych nie
jest jednakowo traktowana we wszystkich kra-
jach. Przeciwnie, ka¿dy kraj ma inn¹ infra-
strukturê zarz¹dzania odpadami, z innymi
podmiotami zaanga¿owanymi w ten proces.
Dlatego aby oceniæ kierunek rozwoju gospo-
darki odpadami i wybraæ najlepsz¹ z mo¿li-
woœci nale¿y dok³adnie zanalizowaæ uwarun-
kowania lokalne.

Na naszym podwórku

Tworzywa sztuczne stanowi¹ mniej ni¿

1% masy wszystkich odpadów sta³ych w Eu-
ropie, a ka¿dego roku powstaje ok. 25 mln ton
odpadów z tworzyw sztucznych.

1

Przez ró¿ne

formy ich odzysku mo¿na otrzymaæ zarówno
surowce do produkcji nowych wyrobów, jak i
odzyskaæ energiê zmagazynowan¹ w odpa-
dach. Odpady z tworzyw sztucznych s¹ cenne
zarówno z ekonomicznego, jak i ekologicz-
nego punktu widzenia, dlatego nale¿y d¹¿yæ,
aby poddaæ odzyskowi jak najwiêksz¹ ich
iloœæ, unikaj¹c sk³adowania na wysypiskach.

W skali europejskiej niespe³na po³owa

pokonsumenckich odpadów z tworzyw
sztucznych trafia na wysypiska. Obserwuje siê
jednak sta³y wzrost iloœci odpadów poddawa-
nych odzyskowi, przy jednoczesnym zmniej-
szeniu iloœci sk³adowanej na wysypiskach.

W Polsce sk³adowanie na wysypisku to

ci¹gle jeszcze g³ówna metoda unieszkodliwia-
nia odpadów z tworzyw sztucznych. W 2009

Plastik ma bardzo wysok¹ wartoœæ

energetyczn¹, dziêki czemu jest

doskona³ym sk³adnikiem paliwa

alternatywnego.

55

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY

ADY

ADY

ADY

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

r. z ³¹cznej iloœci 1 354 tys. ton odzyskano
jedynie 376 tys. ton (28%), z czego 223 tys.
ton poprzez recykling mechaniczny, a 153 tys.
ton w postaci odzysku energii. Ponad po³owê
zebranych odpadów stanowi³y odpady opa-
kowaniowe, z których 2/3 pochodzi³o z go-
spodarstw domowych.

W wiod¹cych krajach UE proporcje s¹

odwrotne – mniej ni¿ 15% zu¿ytych tworzyw
sztucznych jest sk³adowane. Ogólnie w Euro-
pie w 2009 r. ró¿nym formom odzysku podda-
no 13,1 mln t tego typu odpadów. Ponad 22%
tej iloœci przetworzono ponownie na surowiec
do produkcji nowych wyrobów, natomiast
pozosta³¹ czêœæ odzyskano w postaci energii.
Iloœæ odpadów przerabianych poprzez recy-
kling mechaniczny oraz odzysk energii wzra-
sta œrednio o 10% rocznie.

Sytuacja w poszczególnych sektorach

Wiêkszoœæ materia³u odzyskanego w

recyklingu pochodzi z opakowañ, poniewa¿
ze wszystkich zastosowañ dla tworzyw sztucz-
nych, najd³u¿ej obecne w procesach odzysku
s¹ opakowania, a ich udzia³ w ca³ej iloœci zu-
¿ytych wyrobów z tworzyw sztucznych wy-
nosi ok. 63%. Obecnie w Europie 40% bute-
lek i folii jest poddawane recyklingowi me-
chanicznemu. Recyklingowi poddaje siê te¿
ponad 90% skrzynek i pude³ek. Iloœæ innych
tworzyw mieszanych poddawanych recyklin-
gowi jest wci¹¿ niewielka i wynosi w Europie
poni¿ej 10%.

WartoϾ docelowa recyklingu two-

rzyw sztucznych na rok 2009 okreœlona w
dyrektywie opakowaniowej wynosi 22,5%.
Ogó³em recykling w ramach zbiórki zu¿y-
tych opakowañ wyniós³ w 2009 r. œrednio
30,6%, co oznacza wzrost o ponad 1,55%
w stosunku do roku poprzedniego. Wiêk-
szoœæ pañstw europejskich osi¹ga b¹dŸ prze-
kracza wyznaczone dla nich cele recyklin-
gu, ale wci¹¿ szeœæ krajów – wœród nich
Francja, Finlandia i Grecja – nie wype³ni³o
w 2009 r. celów okreœlonych w dyrektywie
opakowaniowej. Polska uzyska³a poziom
16,5%, nieco tylko wiêkszy od Francji.

Najgorzej prezentowa³y siê Malta, Cypr

i Grecja, dla których recykling wraz z odzy-
skiem energii zamyka³ siê wielkoœci¹ 9–12%.

Natomiast czo³ówkê stanowi¹ kraje, w

których wprowadzono ustawowy zakaz sk³ado-
wania odpadów tworzyw sztucznych. S¹ to
Szwajcaria, Niemcy, Dania, Szwecja, Austria,
Belgia, Holandia, Norwegia i Luksemburg.
Wœród nich w Niemczech i Szwecji recyklingo-
wi poddawane jest 33–34% tworzyw sztucz-
nych. Dla tych dziewiêciu pañstw poziom recy-
klingu i odzysku energii razem wziêtych waha
siê od 84% dla Luksemburga do 99,7% dla
Szwajcarii. Polska uzyskuje poziom recyklin-
gu wraz z odzyskiem energii 27,8% co wskazu-
je na to, jak wiele jeszcze pozostaje do zrobienia.

Odpady z tworzyw sztucznych pocho-

dz¹ce z rolnictwa, takie jak np. folie do prze-
chowywania kiszonki, to dobre Ÿród³o mate-
ria³u do recyklingu mechanicznego, poniewa¿
zawieraj¹ one tylko kilka rodzajów tworzyw,
g³ównie poliolefin. Zazwyczaj s¹ one jednak
zanieczyszczone ziemi¹, co stanowi wyzwa-
nie zarówno techniczne, jak i finansowe dla
recyklingu i odzysku efektywnego ekono-
micznie i ekologicznie. Zintegrowane podej-
œcie do zbierania, pobierania próbek i ozna-
kowywania rolniczych odpadów z tworzyw
sztucznych by³o celem zakoñczonego w 2009
roku projektu Label Agri Waste, wspó³finan-
sowanego ze œrodków europejskich, w którym
uczestniczy³y organizacje przetwórców i re-
cyklerów tworzyw sztucznych.

Udzia³ materia³u odzyskiwanego w pro-

cesach recyklingu samochodów i pojazdów
wycofanych z eksploatacji wzrós³ w roku 2008
do wartoœci blisko 10%. Firma Volkswagen
otrzyma³a nagrodê za opracowany przez sie-
bie proces SiCon, polegaj¹cy na mechanicz-
nym odzyskiwaniu u¿ytecznych surowców
wtórnych z pozosta³oœci z³omowanych samo-
chodów. Zak³ady wykorzystuj¹ce tê techno-
logiê s¹ obecnie budowane i uruchamiane w
Holandii i Austrii.

Ograniczenia dla recyklingu w sekto-

rze elektrycznym i elektronicznym wynikaj¹
przede wszystkim ze stopnia z³o¿onoœci wy-
robów, a tak¿e stosowania w nich wielu ma-

56

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

teria³ów w sposób, który znacznie utrudnia i
zwiêksza koszty ich sortowania. Przyk³adem
rozwijaj¹cej siê ga³êzi recyklingu w bran¿y
elektrycznej i elektronicznej s¹ wewnêtrzne
ok³adziny lodówek. Dla wiêkszoœci tego rodza-
ju odpadów najlepsz¹ metod¹ jest przetwarza-
nie termiczne, z odzyskaniem surowca podsta-
wowego lub energii. Nie ma dok³adnych da-
nych na temat rzeczywistych iloœci zu¿ytego
sprzêtu elektronicznego. Szacuje siê, ¿e pewne
iloœci s¹ eksportowane poza Europê.

Inny przyk³ad stanowi¹ tworzywa sztucz-

ne wykorzystywane w budownictwie, które z
racji tego, ¿e s¹ przeznaczone do u¿ytkowania
przez d³ugi czas, nie s¹ Ÿród³em du¿ej iloœci
odpadów. Niemniej jednak recykling w tej bran-
¿y rozwija siê – oprócz systematycznie wzra-
staj¹cej iloœci profili okiennych poddanych re-
cyklingowi prowadzony jest tak¿e recykling rur
– np. w 2008 r. poddano recyklingowi 16% rur
– o 3% wiêcej ni¿ w roku 2007.

Patrz¹c w przysz³oœæ

Bior¹c pod uwagê wszystkie mo¿liwo-

œci odzysku odpadów z tworzyw sztucznych
nale¿y rozwa¿yæ najbardziej korzystn¹ ich
kombinacjê. Wybrana opcja powinna
uwzglêdniaæ okreœlone dla danego przypad-
ku dostêpne mo¿liwoœci zbierania i sortowa-
nia, zapotrzebowanie na regranulat, surowce
czy opa³. Nale¿y przy tym oceniæ wp³yw na
œrodowisko ró¿nych sposobów recyklingu,
uwzglêdniaj¹c ca³y cykl ¿ycia produktu z
tworzywa sztucznego. Analiza cyklu ¿ycia
pozwala na okreœlenie ca³kowitego oddzia³y-
wania wyrobu na œrodowisko od wytworzenia
do ca³kowitej utylizacji, a korzystanie z tego
typu analiz ju¿ na etapie projektowania wy-
robu w pe³ni odzwierciedla cele idei zrówno-
wa¿onego rozwoju.

W d³ugofalowej perspektywie nale¿y

d¹¿yæ, aby w jak najwiêkszym stopniu ogra-
niczyæ iloœæ odpadów z tworzyw sztucznych
utylizowanych poprzez sk³adowanie na wy-
sypiskach. Wszelkie formy obróbki i odzy-
sku odpadów z tworzyw sztucznych powinny
podlegaæ œcis³ym uregulowaniom dotycz¹cym

ochrony œrodowiska, z uwzglêdnieniem ela-
stycznego podejœcia w stosowaniu hierarchii
odpadów, aby zapewniæ, ¿e realizowane wa-
rianty gospodarki odpadami bêd¹ w ka¿dym
przypadku optymalne zarówno pod wzglêdem
zrównowa¿onego rozwoju, jak i efektywno-
œci ekologicznej.

Edukacja

Jak ju¿ wczeœniej wspomniano, Polska

uzyskuje poziom recyklingu tworzyw sztucz-
nych wraz z odzyskiem z nich energii na po-
ziomie 27,8% i jest to trzy razy mniej ni¿ czo-
³owe kraje Europejskiego Obszaru Gospodar-
czego. Aby poprawiæ ten stan rzeczy wiele trze-
ba zmieniæ nie tylko w systemie gospodar-
czym i prawodawstwie, ale przede wszystkim
w œwiadomoœci spo³ecznej. Chodzi bowiem o
to, ¿e najskuteczniejszy system recyklingu
zaczyna siê na najwczeœniejszym etapie po-
wstawania odpadu, czyli w pojedynczych go-
spodarstwach domowych.

Spo³eczeñstwo polskie wci¹¿ nie jest w

swojej masie zainteresowane segregacj¹ u
Ÿróde³. Nie sprzyja temu system odbierania
odpadów w du¿ych blokowiskach z lat 60–
80., w których wszystkie odpady gospodar-
stwa domowego usuwane s¹ do zsypów. Rów-
nie¿ brakuje gniazd do odbioru segregowa-
nych odpadów, a cena odbioru wysegregowa-
nych odpadów nie zachêca mieszkañców do
korzystania z tej mo¿liwoœci. Na przyk³ad w
Warszawie w MPO odbiór 120-litrowego wor-
ka z wyselekcjonowan¹ frakcj¹ such¹ kosztu-
je po³owê ceny odbioru 240-litrowego pojem-
nika odpadów zmieszanych, czyli cena jest
taka sama. Co ma zatem zachêciæ mieszkañ-
ców? Du¿e pole pozostaje dla edukacji.

Po raz czwarty Fundacja PlasticsEuro-

pe Polska przypomina w akcji informacyjnej
skierowanej do ogó³u spo³eczeñstwa o ko-
niecznoœci w³aœciwego postêpowania z odpa-
dami z tworzyw sztucznych.

W kilkunastu miastach Polski na 300

noœnikach typu citylight, udostêpnionych
przez partnera kampanii, firmê Clear Channel
Poland, prezentowany bêdzie plakat, na któ-

57

ODP

ODP

ODP

ODP

ODPADY

ADY

ADY

ADY

ADY i

ŒRODOWISKO

Nr 4 (70)/11

Dziennikarska Agencja Wydawnicza

rym postaæ dziewczynki nios¹cej posegrego-
wane plastiki w po³¹czeniu z has³em “Segre-
gowanie odpadów – odruch naturalny” sym-
bolizowaæ ma g³ówne przes³anie kampanii
mówi¹ce o tym, ¿e ka¿dy z nas powinien za-
dbaæ o to, by tak wartoœciowe surowce jak od-
pady z tworzyw sztucznych nie trafia³y na
wysypisko. Plakaty eksponowane bêd¹ przez
ca³y sierpieñ, w tym czasie zaplanowane zo-
sta³y równie¿ spotkania z lokalnymi mediami
i dystrybucja materia³ów informacyjnych.

– Nasza akcja, któr¹ prowadzimy od

kilku lat, zwraca uwagê na wa¿ny problem
jakim jest nieefektywna gospodarka odpada-
mi w naszym kraju, gdzie ci¹gle ogromna wiêk-
szoœæ odpadów unieszkodliwianych jest przez
sk³adowanie. Ograniczenie sk³adowania war-
toœciowych surowców, jak odpady z tworzyw
sztucznych to kierunek, od którego nie ma
odwrotu. Mamy nadziejê, ¿e ostatnie zmiany
w prawie odpadowym pozwol¹ nadrobiæ za-
leg³oœci w tej dziedzinie –- mówi dr in¿. Kazi-
mierz Borkowski, dyrektor Fundacji Plastic-
sEurope Polska. – Uregulowanie kwestii w³a-
snoœci odpadów oceniane jest przez eksper-
tów jako decyduj¹ca zmiana w polskim pra-
wodawstwie œrodowiskowym, która pomo¿e
naprawiæ stan polskiej gospodarki odpada-
mi. Odpady komunalne wytwarzane na da-
nym terenie stan¹ siê w³asnoœci¹ samorz¹-
du, co pozwoli gminom i regionom prowa-
dziæ racjonaln¹ gospodarkê odpadami,
poprzez ekonomicznie uzasadniony odzysk
zawartych w odpadach zasobów – dodaje
Kazimierz Borkowski.

Selektywna zbiórka odpadów to pierw-

szy krok prowadz¹cy do zmniejszania iloœci
sk³adowanych odpadów. W ten sposób wg da-
nych GUS z odpadów komunalnych odzyskuje
siê w Polsce jedynie 7% odpadów z tworzyw
sztucznych. Z kolei ze wstêpnych danych Pla-
sticsEurope za rok 2010, dotycz¹cych gospo-
darki odpadami z tworzyw sztucznych wyni-
ka, ¿e w Polsce oko³o 20% tych odpadów pod-
dawanych jest recyklingowi i od kilku lat
obserwuje siê systematyczny wzrost w tej dzie-
dzinie. Kolejne 8% to iloœæ odpadów podda-
nych odzyskowi energii poprzez wykorzysta-

nie we wtórnych paliwach sta³ych. Ponad 70%
odpadów z tworzyw sztucznych trafia na wy-
sypisko. Tak du¿y udzia³ sk³adowanych na
wysypisku, a przez to niewykorzystanych,
wartoœciowych odpadów z tworzyw sztucz-
nych to zjawisko zdecydowanie niepo¿¹da-
ne. Tym bardziej, ¿e w krajowych sektorach
recyklingu oraz wytwarzania wtórnych paliw
sta³ych wystêpuj¹ du¿e niedobory odpadów
tworzyw sztucznych, pochodz¹cych ze stru-
mienia odpadów komunalnych.

– Mamy nadziejê, ¿e prowadzone przez

nas dzia³ania informacyjne i edukacyjne
sprzyjaæ bêd¹ wykszta³ceniu “odruchu natu-
ralnego” segregowania plastików. Ten trochê
byæ mo¿e prowokacyjny tegoroczny slogan
promocyjny ma stanowiæ zachêtê do kszta³to-
wania w sobie odpowiedzialnych postaw eko-
logicznych. Te wartoœciowe surowce wtórne
w ogóle nie powinny byæ unieszkodliwiane
przez sk³adowanie. Mo¿na je wykorzystaæ na
wiele sposobów, nie tylko odzyskuj¹c sam
materia³ poprzez recykling, ale tak¿e ich wy-
sok¹ wartoœæ energetyczn¹ w przemys³owych
procesach odzysku energii. Wreszcie odpady
z tworzyw s³u¿yæ mog¹ w procesach przemy-
s³owych jako substytut koksu i ropy naftowej,
np. przy wytopie stali. Dlatego tak du¿¹ wagê
przywi¹zujemy do upowszechniania wiedzy o
tym, ¿e ka¿dy plastikowy odpad ma wartoœæ –
jest cenny z ekologicznego oraz ekonomicz-
nego punktu widzenia – mówi dr in¿. Anna
Kozera-Sza³kowska, Mened¿er ds. Komuni-
kacji Fundacji PlasticsEurope Polska.

Z ca³kowitej iloœci ropy naftowej i gazu

blisko 85% jest bezpoœrednio spalane b¹dŸ
jako paliwo, b¹dŸ do produkcji energii lub
ciep³a. Tylko 4% œwiatowej produkcji ropy
naftowej u¿ywane jest do produkcji tworzyw
sztucznych, a korzystamy z tej iloœci wielo-
krotnie – najpierw w wyrobie z tworzywa,
potem w³aœciwie zagospodarowuj¹c odpad.
Dlatego w³aœciwe zagospodarowanie odpa-
dów z tworzyw sztucznych jest tak wa¿ne dla
racjonalnego wykorzystania zasobów natural-
nych i zrównowa¿onej gospodarki.

Tekst i zdjêcia: Pawe³ Wójcik