„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Urszula Żłobińska

Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników
chloroorganicznych 311[31].Z4.06

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
dr Maciej Mikina

mgr inż. Roman Poturalski

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Małgorzata Urbanowicz

Konsultacja:

dr inż. Bożena Zając

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[31].Z4.06

„Wytwarzanie

chlorku

winylu

i

rozpuszczalników

chloroorganicznych”

zawartej

w modułowym programie nauczania dla zawodu technik technologii chemicznej 311[31].

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

7

5. Ćwiczenia

15

5.1. Koncepcje wytwarzania chlorku winylu

15

5.1.1. Ćwiczenia

15

5.2. Wytwarzanie chlorku winylu metodą zbilansowanego

chlorowania

i

oksychlorowania etylenu

17

5.2.1. Ćwiczenia

17

5.3. Integracja wytwórni chlorku winylu z wytwórnią rozpuszczalników

chloroorganicznych

19

5.3.1. Ćwiczenia

19

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

22

7. Literatura

34

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Wytwarzanie chlorku winylu

i rozpuszczalników chloroorganicznych”, który będzie pomocny w prowadzeniu zajęć
dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik technologii chemicznej 311[31].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami
ze szczególnym uwzględnieniem:

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.

Formy

organizacyjne

pracy

uczniów

mogą

być

zróżnicowane,

począwszy

od samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.
W celu sprawdzenia wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel może posłużyć się
zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym różnego rodzaju
zadania oraz przeprowadzić test praktyczny wysoko symulowany.

W tym rozdziale podano do testu:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

Test praktyczny wysoko symulowany zawiera:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę pracy,

−

kartę oceny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

311[31].Z4

Technologia wytwarzania

półproduktów i produktów

organicznych

311[31].Z4.06

Wytwarzanie

chlorku winylu

i rozpuszczalników
chloroorganicznych

311[31].Z4.08

Wytwarzanie

polimerów

311[31].Z4.02

Wytwarzanie olefin

i węglowodorów

aromatycznych

311[31].Z4.03

Wytwarzanie

i oczyszczanie

surowego gazu

syntezowego

311[31].Z4.04

Wytwarzanie metanolu

i kwasu octowego

311[31].Z4.10

Komponowanie

wysokooktanowych

benzyn

bezołowiowych

311[31].Z4.09

Wytwarzanie fenolu

i acetonu z kumenu

311[31].Z4.01

Wytwarzanie

produktów naftowych

i surowców

petrochemicznych

311[31].Z4.05

Wytwarzanie

produktów

alkilowania

311[31].Z4.07

Wytwarzanie styrenu

z etylobenzenu

Schemat układu jednostek modułowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się poprawną nomenklaturą i symboliką chemiczną,

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami przemiana fizyczna i chemiczna, efekt
energetyczny reakcji, kataliza,

−

zapisywać równania reakcji chemicznych,

−

stosować nazwy, symbole i jednostki miar różnych układów,

−

określać wpływ zmian temperatury, ciśnienia i stężenia na szybkość reakcji chemicznej
i stan równowagi chemicznej,

−

charakteryzować wpływ katalizatora na przebieg reakcji chemicznej,

–

konstruować schematy ideowe z zastosowaniem typowych oznaczeń,

–

stosować technikę komputerową w sporządzaniu schematów ideowych,

–

podawać przykłady zastosowań zasad technologicznych i ich interpretację.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

−

scharakteryzować chemiczne koncepcje wytwarzania chlorku winylu,

−

wskazać zalety procesu skojarzonego chlorowania i oksychlorowania etylenu,

−

scharakteryzować zasadę zamkniętego bilansu chlorowodoru,

−

wyjaśnić na schemacie ideowym zasadę integracji wytwórni chlorku winylu
i rozpuszczalników chloroorganicznych,

−

wyjaśnić zasadę integracji wytwórni chlorku winylu, tlenowni i wytwórni chloru,

−

posłużyć się uproszczonym schematem technologii wytwarzania chlorku winylu
z etylenu,

−

określić rolę węzła termicznego krakingu 1,2-dichloroetanu,

−

wyjaśnić chemiczną koncepcję wytwarzania PER i TETRA z pozostałości
chloroorganicznych z wytwórni chlorku winylu,

−

określić zagrożenia eksploatacyjne aparatów i urządzeń w instalacjach wytwarzania

−

chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych,

−

ocenić szkodliwość związków chloroorganicznych,

−

określić specyfikę i ważność procesów unieszkodliwiania odpadów chloroorganicznych
dla ochrony środowiska,

−

omówić ekologiczne i ekonomiczne powody ograniczenia produkcji PER i TETRA,

−

wyjaśnić przebieg procesu chlorolizy odpadów chloroorganicznych,

−

zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. oraz ochrony środowiska obowiązujące
na stanowiskach pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311[31]
Moduł: Technologia wytwarzania półproduktów i produktów organicznych 311[31].Z4
Jednostka modułowa: Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych

311[31].Z4.06

Temat: Analiza szkodliwości związków chloroorganicznych na podstawie Kart

charakterystyki substancji niebezpiecznych.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności dokonywania oceny właściwości toksycznych

i niebezpiecznych substancji na podstawie Kart charakterystyki substancji
niebezpiecznych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

odszukać w aktualnie obowiązujących zestawach Kart charakterystyki substancji
niebezpiecznych żądane informacje,

−

dokonać oceny właściwości niebezpiecznych i wynikających z nich zagrożeń,

−

zaproponować zasady bhp, ochrony ppoż. na stanowiskach pracy i ochrony środowiska
naturalnego,

−

wymienić objawy zatrucia, udzielić pierwszej pomocy.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

indywidualna.

Czas: 45 minut.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

strony internetowe, np. www.wrzesnia.com.pl/instrukcje bhp.html, www.ciop.pl/html,
www.EuroChlor.org,

−

BAT „Najlepsze dostępne techniki – wytyczne dla branży chemicznej w Polsce”,
Przemysł Chloro-Alkaliczny,

Przebieg zajęć:

Zadanie dla ucznia:

Oceń toksyczność i zagrożenia dla środowiska wynikające z właściwości związków

chloroorganicznych, powstających przy wytwarzaniu chlorku winylu i rozpuszczalników
chloroorganicznych na podstawie Kart charakterystyki substancji niebezpiecznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Tekst przewodni do wykonywania zadania

Działania

Lp.

Nazwa

etapu

nauczyciela

uczniów

1

Informacje

-













-

Prezentuje informacje
zawarte w Kartach
charakterystyki substancji
niebezpiecznej i preparatu
niebezpiecznego, które uczeń
powinien uwzględnić:
toksyczność, stężenia
dopuszczalne, drogi
wchłaniania, objawy
i skutki zatrucia, pierwsza
pomoc, właściwości
niebezpieczne
(wybuchowość), znaki
ostrzegawcze.
Podaje adresy stron
internetowych
umożliwiających
uzupełnienie informacji

Zapoznają się
z Kartami charakterystyki dla
związków chloroorganicznych,











zapisują adresy stron
internetowych.

-

Podaje uczniom sposób
oceny wykonania zadania.

2. Planowanie

Z Kart charakterystyki substancji
niebezpiecznych dla związków
chloroorganicznych, np.: PER,
TETRA, TRI oraz z podanych stron
internetowych wybierają
informacje konieczne do
wykonania zadania, projektują
tabelę, w której zaprezentują
zebrane informacje dotyczące
toksyczności substancji
i zagrożeń z tego wynikających.

3. Ustalenia

- Analizuje z uczniami

poprawność wyboru

informacji i trafność
sposobu prezentacji tych
informacji.

Dyskutują nad wyborem
koniecznych informacji
do wykonania zadania
i sposobem prezentowania tych
informacji.

4. Wykonanie

- Czuwa nad prawidłowym

przebiegiem wykonywania

zadania.

Wykonują
zadanie, zapisują potrzebne
informacje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Działania

Lp.

Nazwa

etapu

nauczyciela

uczniów

5. Sprawdzenie

- Ocenia wykonane zadanie
zgodnie z przyjętymi
kryteriami.
- Wskazuje nieprawidłowości
wykonania poszczególnych
czynności.

Prezentują wykonane zadanie
i sformułowane wnioski,
dokonują samooceny.

6.

Analiza

Zadaje pytania uczniom:
1. Co sprawiło Ci największą
trudność przy
wykonywaniu zadania?

2. Gdzie tkwi przyczyna
wystąpienia tej trudności?

Odpowiadają
na pytania.

Kryteria oceny

Lp.

Czynności

Kryterium oceny

Punktacja

1.

Przygotowanie

Poprawne:
- wybranie informacji,
- sporządzenie tabeli.

1
1

2.

Wykonanie zadania

Poprawne:
- zapisanie informacji,
- dokonanie oceny właściwości
niebezpiecznych PER, TETRA, TRI,
- sformułowanie wniosków
dotyczących zagrożeń:
na stanowisku pracy,
podczas transportu i przechowywania,
w procesie produkcyjnym.

1
3

1
1
1

3. Zachowanie porządku na stanowisku pracy.

1

Razem:

10

Punktacja:
10 – 9 punktów – bardzo dobry,
8 – 7 punktów – dobry,
6 – 5 punktów – dostateczny,
4 punkty – dopuszczający,
poniżej 4 punktów – niedostateczny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Na podstawie poznanych właściwości niebezpiecznych związków chloroorganicznych

wyjaśnij zastrzeżenia związane ze składowaniem odpadów chloroorganicznych.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

sprawdzenie arkuszy tekstu przewodniego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania: Technik technologii chemicznej 311[31]
Moduł: Technologia wytwarzania półproduktów i produktów organicznych 311[31].Z4
Jednostka modułowa: Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalnków chloroorganicznych

311[31].Z4.06

Temat: Opracowanie schematu ideowego powiązań wytwórni chlorku winylu

i rozpuszczalników chloroorganicznych z wytwórnią olefin, kopalnią soli,
tlenownią oraz spalarnią ciężkich odpadów chloroorganicznych.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności opracowania schematu ideowego powiązań

integracyjnych z innymi wytwórniami i źródłami surowców.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

opracować

prosty

schemat

ideowy

powiązań

wytwórni

chlorku

winylu

i rozpuszczalników chloroorganicznych z innymi wytwórniami i źródłami surowców,

−

wybrać informacje technologiczne niezbędne do przedstawienia ciągu procesów,

−

zaprezentować opracowane schematy ideowe.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa zróżnicowana.

Czas: 45 min. na wprowadzenie do projektu, 45 min. na prezentację projektu. Projekt będzie

wykonywany przez uczniów w czasie pozalekcyjnym w ciągu jednego miesiąca.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdz. 7,

−

czasopisma specjalistyczne np. „Przemysł Chemiczny”, „Chemik”,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu oraz oprogramowaniem,
umożliwiającym sporządzanie schematów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

Przebieg zajęć:

Czynności

Lp.

Fazy

przygotowania

projektu

nauczyciela

uczniów

1. Wprowadzenie do

tematu
i zasugerowanie
problemów
do rozwiązania

- podaje informacje niezbędne
do zapoznania uczniów
z problematyką powiązań
wytwórni chlorku winylu
i rozpuszczalników
chloroorganicznych z innymi
wytwórniami i źródłami
surowców,
- podaje literaturę.

- tworzą zespoły zadaniowe.

2. Sformułowanie

tematów
i ustalenie
zakresu projektów

- wyjaśnia zasadę metody
projektów,
- ustala formę projektów, czas
prezentacji i kryteria ocen,
- ustala terminy konsultacji.

- wybierają tematy przyszłych
projektów,
- opracowują plan działania.

3. Realizacja

projektów

- odpowiada na pytania
uczniów związane z realizacją
projektów,
- czuwa nad zaplanowanym
przebiegiem ich realizacji.

- studiują literaturę,
- uczestniczą w konsultacjach,
- piszą sprawozdanie,
- opracowują zebrany materiał
oraz formę prezentacji.

4. Prezentacja

projektów

- ustala kolejność prezentacji
przez poszczególne zespoły
uczniowskie,
- prowadzi dyskusję po
przedstawieniu projektu,
- ocenia projekty, uwzględniając
opinie wypowiedziane podczas
dyskusji,
- dokonuje podsumowania
wykonanych zadań,
- zadaje pracę domową.

- prezentują swoje projekty,
- po prezentacji odpowiadają
na pytania kolegów,
- pozostali uczniowie
sporządzają notatki
z ważniejszych treści
zawartych w projekcie,
- oceniają projekt kolegów.

Czas prezentacji projektów – każda grupa 10 minut.

Forma projektów – plakat, foliogramy, prezentacja komputerowa.

Kryteria oceny:

−

sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność,

wykorzystanie czasu prezentacji,

−

estetyka wykonania projektu,

−

stopień uzyskania zamierzonych celów,

−

prawidłowość treści,

−

pracowitość i zaangażowanie członków grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

Tematy projektów:
1. Powiązania występujące między wytwórniami chlorku winylu i rozpuszczalników

chloroorganicznych.

2. Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i wytwórnią olefin.
3. Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i tlenownią.
4. Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i spalarnią ciężkich opadów

chloroorganicznych.

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowa ankieta dotycząca trudności podczas wykonywania projektu.

INSTRUKCJA DO WYKONANIA PROJEKTU

Celem projektu jest opracowanie schematu ideowego powiązań występujących między

wytwórnią chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych z wytwórnią olefin,
kopalnią soli tlenownią oraz spalarnią ciężkich odpadów chloroorganicznych.

1. Projekt będziecie realizować w trzy- lub czteroosobowych grupach w ciągu miesiąca.
2. Podzielcie się na trzy grupy i wybierzcie lidera, który będzie odpowiadał za podział

zadań w grupie, czuwał nad prawidłowym przebiegiem pracy i informował nauczyciela o
jej postępach.

3. Wybierzcie jeden z poniższych tematów:

−

Powiązania występujące między wytwórniami chlorku winylu i rozpuszczalników
chloroorganicznych.

−

Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i wytwórnią olefin.

−

Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i tlenownią.

−

Powiązania występujące między wytwórnią chlorku winylu i spalarnią ciężkich
opadów chloroorganicznych.

4. Wszyscy powinniście uwzględnić następujące informacje:

−

właściwości niebezpieczne substancji występujących w produkcji i wynikające
z nich zagrożenia,

−

rodzaje powiązań surowcowych, transportowych i energetycznych,

−

przykłady lokalizacji wymienionych kopalni i wytwórni w Polsce i na świecie.

5. Opracujcie dokładny plan działania.
6. Zaplanujcie, w jakiej formie zaprezentujecie zebrany materiał.
7. Przedstawcie sprawozdanie z realizacji projektu w terminie określonym w kontrakcie.

Sprawozdanie powinno zawierać:

−

stronę tytułową ( temat i autorzy),

−

streszczenie projektu,

−

wnioski,

−

zakres obowiązków i zaangażowanie każdego z członków grupy,

−

bibliografię,

−

załączniki.

8. Każda grupa otrzyma 10 minut na prezentację swojego projektu.
9. Projekt będzie oceniany wg następujących kryteriów:

−

sposób prezentacji: poprawność językowa, technika prezentacji, komunikatywność,
wykorzystanie czasu prezentacji,

−

estetyka wykonania projektu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

stopień uzyskania zamierzonych celów,

−

prawidłowość treści,

−

pracowitość i zaangażowanie członków grupy.

10. Ostateczna ocena uwzględniać będzie opinie uczniów podczas dyskusji nad projektem.

Życzę ciekawych rozwiązań, dobrej współpracy w grupie i jak najlepszych ocen.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

5. ĆWICZENIA

5.1. Koncepcje wytwarzania chlorku winylu

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj chemiczne koncepcje wytwarzania chlorku winylu z etylenu, acetylenu lub

z etylenu i acetylenu.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zapisać równania reakcji poszczególnych koncepcji wytwarzania chlorku winylu,
2) zapisać równania sumaryczne poszczególnych koncepcji, wskazać surowce podstawowe

i pomocnicze,

3) podać stosowane katalizatory, warunki podstawowe prowadzenia tych procesów,
4) porównać metody ze względu na dostępność surowców, efektywność,
5) wyjaśnić, która metoda i gdzie w Polsce jest stosowana,
6) wziąć udział w dyskusji, podsumowaniu,
7) sporządzić sprawozdanie zawierające powyższe informacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

materiał nauczania, punkt 4.1.1, (Poradnik dla ucznia),

−

mapa gospodarcza Polski,

−

literatura rozdział 7.

Ćwiczenie 2

Dokonaj

analizy

schematu

ideowego

integracji

wytwórni

chlorku

winylu

z wytwórnią chloru, tlenownią oraz wytwórnią rozpuszczalników chloroorganicznych.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Uczeń powinien:

1) podać etapy wytwarzania chlorku winylu z etylenu,
2) podać, z jakimi wytwórniami jest zintegrowana wytwórnia chlorku winylu,
3) uzasadnić wzajemne powiązania, zależności,
4) wskazać warunki lokalizacji wytwórni chlorku winylu,
5) wskazać położenie wytwórni chlorku winylu w Polsce,
6) wyjaśnić zasady transportu rurociągowego surowców, podać przykłady,
7) wziąć udział w dyskusji, podsumowaniu,
8) sporządzić sprawozdanie zawierające powyższe informacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

materiał nauczania z punktu 4.1.1 (Poradnik dla ucznia),

−

mapa gospodarcza Polski,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.2. Wytwarzanie chlorku winylu metodą zbilansowanego

chlorowania i oksychlorowania etylenu

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj analizy uproszczonych schematów węzłów technologicznych wytwórni chlorku

winylu.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zidentyfikować reaktory w poszczególnych węzłach technologicznych; oksychlorowania,

chlorowania etylenu, krakingu DCE,

2) podać równania reakcji w tych reaktorach zachodzące,
3) określić warunki w tych reaktorach (temperatura, ciśnienie, katalizator),
4) scharakteryzować składy mieszanin zasilających poszczególne reaktory,
5) wyjaśnić sposoby wydzielania produktów głównych z mieszanin poreakcyjnych

w każdym etapie – węźle technologicznym,

6) scharakteryzować składy mieszanin cyrkulujących w każdym węźle,
7) zaprezentować efekty swojej pracy,
8) wziąć udział w dyskusji, podsumowaniu.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

uproszczony schemat węzłów technologicznych (na folii, kartonie) lub symulacja
komputerowa,

−

materiał nauczania z punktu 4.1.1, 4.2.1 (Poradnik dla ucznia),

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź

obserwację

przebiegu

procesu

wytwarzanie

chlorku

winylu

w zakładzie przemysłowym. Zanotuj wszystkie obserwacje zgodnie z poniższą instrukcją
wykonania ćwiczenia i napisz sprawozdanie.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien zorganizować

wycieczkę dydaktyczną do wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych,
np. do Anwil S.A. Włocławek z uwzględnieniem następujących zagadnień: identyfikacja
węzłów technologicznych w instalacji produkcji chlorku winylu, identyfikacja reaktorów
i urządzeń, praca sterowni i systemów bezpieczeństwa przemysłowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obserwować przebieg procesu produkcji chlorku winylu,
2) zidentyfikować poszczególne reaktory,
3) zapoznać się z charakterystycznymi aparatami, armaturą, zbiornikami,
4) rozróżnić rurociągi transportujące surowce,
5) zapoznać się z pracą sterowni, działaniem systemów bezpieczeństwa,
6) poznać zasady bhp na stanowiskach pracy w wytwórni chlorku winylu,
7) sporządzić sprawozdanie zawierające powyższe informacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

wycieczka dydaktyczna,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

przybory do pisania, szkicowania,

−

materiał nauczania z punktów 4.1.1, 4.2.1 (Poradnik dla ucznia),

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Dokonaj identyfikacji węzłów technologicznych i aparatów na fotografiach

wytwórni chlorku winylu.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zidentyfikować węzły technologiczne wytwórni chlorku winylu,
2) rozpoznać na zdjęciach aparaty w danym węźle,
3) sporządzić schemat ideowy rozpoznanego węzła technologicznego,
4) wziąć udział w dyskusji,
5) sporządzić sprawozdanie zawierające powyższe informacje.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

dyskusja dydaktyczna.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

fotografie węzłów technologicznych wytwórni chlorku winylu,

−

materiał nauczania z punktu 4.2.1 (Poradnik dla ucznia),

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.3.

Integracja

wytwórni

chlorku

winylu

z

wytwórnią

rozpuszczalników chloroorganicznych

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź bilanse materiałowe procesów wytwarzania chlorku winylu i rozpuszczalników

chloroorganicznych.

Dane do obliczeń:

1. Zużycie surowców na 1 t chlorku winylu wyprodukowanego metodą zbilansowanego

chlorowania i oksychlorowania etylenu wynosi:

−

etylen 0,460 – 0,463 t

−

chlor 0,566 – 0,569 t

2. Wielkość produkcji wytwórni chlorku winylu wynosi 300 000 t/rok.

3. Objętość molowa gazów w warunkach normalnych wynosi 22,4 dm

3

/mol.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) obliczyć wydajność procesu produkcji w stosunku do każdego surowca,
2) obliczyć zapotrzebowanie surowców w określonym czasie, np. miesiąc, rok,
3) obliczyć ilość produktu z danej ilości surowca,
4) przeliczyć ilość potrzebnego surowca na objętość.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

tekst przewodni do wykonania zadania,

−

materiał nauczania z punktu 4.1.1, 4.2.1, 4.3.1 (Poradnik dla ucznia),

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy szkodliwości związków chloroorganicznych.

Wskazówki do realizacji:
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
przygotować zestawy Kart charakterystyki substancji niebezpiecznych i preparatu
niebezpiecznego oraz stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) odnaleźć odpowiednie Karty charakterystyki substancji niebezpiecznych,
2) wyszukać instrukcje lub fragmenty instrukcji bhp dla stanowisk zagrożonych obecnością

substancji chloroorganicznych, np. chlorku winylu, etylenu, acetylenu, PER, TETRA,
TRI,

3) odnaleźć informacje o właściwościach toksycznych, drogach wchłaniania,
4) odnaleźć informacje o właściwościach niebezpiecznych substancji,
5) przedstawić wybrane informacje w tabeli,
6) porównać i ocenić właściwości,
7) wyciągnąć wnioski o zagrożeniach wynikających z obecności tych substancji

w środowisku,

8) zaproponować zasady bezpiecznej pracy, zabezpieczeń przed zagrożeniem,
9) przeanalizować fragmenty przykładowych instrukcji bhp.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego.

Środki dydaktyczne:

−

zestaw Kart charakterystyki substancji niebezpiecznych,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

strony internetowe, np. www.wrzesnia.com.pl/instrukcje bhp.html, www.ciop.pl/html,
www.EuroChlor.org.,

−

BAT „Najlepsze dostępne techniki – wytyczne dla branży chemicznej w Polsce”,
Przemysł Chloro-Alkaliczny,

−

instrukcje bhp lub ich fragmenty, dotyczące kontaktu z substancjami chloroorganicznymi,

−

literatura z rozdziału 7.

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj schemat ideowy powiązań wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników

chloroorganicznych z wytwórnią olefin, kopalnią soli, tlenownią oraz spalarnią ciężkich
odpadów chloroorganicznych.

Wskazówki do realizacji:

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia, nauczyciel powinien omówić zakres

i technikę wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
przygotować stanowisko komputerowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wykonać projekt na jeden z wybranych tematów:

−

powiązania wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych

z wytwórnią olefin,

−

powiązania wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych

z kopalnią soli,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

powiązania wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych

z tlenownią,

−

powiązania wytwórni chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych

ze spalarnią ciężkich odpadów chloroorganicznych,

2) przygotować raport, plansze, schematy ideowe,
3) zaprezentować projekt,
4) wziąć udział w dyskusji,
5) ocenić projekty.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

– metoda projektów.

Środki dydaktyczne:

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu i oprogramowaniem, umożliwiającym
sporządzanie schematów,

−

aktualne czasopisma branżowe,

−

raporty, plansze, schematy,

−

literatura z rozdziału 7.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test

do

jednostki

modułowej

„Wytwarzanie

chlorku

winylu

i rozpuszczalników chloroorganicznych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 9, 10, 14, 16, 17, 18, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 8, 11, 12, 13, 15, 19 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:
-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 8 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 17 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu

ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. d, 2. a, 3. b, 4. a, 5. a, 6. d, 7. c, 8. b, 9. c, 10. b, 11. c,
12. d, 13. d, 14. c, 15. a, 16. d, 17. c, 18. d, 19. a, 20. a

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Wskazać wzór chlorku winylu

B

P

d

2.

Podać kolejność etapów produkcji
chlorku winylu

A

P

a

3.

Wskazać nazwę związku zwanego
w technologii DCE

B

P

b

4. Podać, w jakiej fazie występuje

katalizator w procesie oksychlorowania
etylenu

A

P

a

5.

Wskazać reagent w reakcji
oksychlorowania

B

P

a

6.

Podać cel stosowania dodatku soli
metali w katalizie procesu
oksychlorowania

A

P

d

7.

Zidentyfikować składnik czynny
katalizatora Deacona

B

P

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

8.

Podać skład mieszaniny cyrkulującej
w procesie oksychlorowania

A

PP

b

9.

Wskazać temperaturę w reaktorze
oksychlorowania

B

P

c

10.

Zidentyfikować produkt termokrakingu
DCE

B

P

b

11.

Obliczyć miesięczne zapotrzebowanie
etylenu wytwórni chlorku winylu

C

PP

c

12. Zdefiniować reakcję chlorolizy

C

PP

d

13.

Zidentyfikować substancję o działaniu
rakotwórczym, powstającą podczas
produkcji chlorku winylu

C

PP

d

14.

Podać temperaturę w reaktorze
termokrakingu

A

P

c

15.

Wskazać wzór związku o nazwie
technicznej PER

C

PP

a

16.

Podać nazwę koproduktu chlorku
winylu

A

P

d

17.

Zidentyfikować substancję stosowaną
w gaśnicach tetrowych

B

P

c

18.

Wskazać, elementem jakiego systemu
są „sieci etylenowe”

B

P

d

19. Podać lokalizację magazynów etylenu

C

PP

a

20.

Podać podstawowe surowce
w produkcji chlorku winylu metodą
zbilansowanego chlorowania
i oksychlorowania etylenu

A

P

a

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Przebieg testowania

INSTRUKCJA DLA NAUCZYCIELA

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony

na udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących technologii wytwarzania chlorku winylu

i rozpuszczalników chloroorganicznych. Są to zadaniawielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź

zaznacz X (w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem,
a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
zadania: 6, 8, 11, 12, 13, 15, 19, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

-

instrukcja,

-

zestaw zadań testowych,

-

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Chlorek winylu, monomer przeznaczony głównie do produkcji PCW to substancja

o wzorze:
a) CHCl

2

–CHCl

2

b) CCl

CH

c) CHCl=CHCl
d) CH

2

=CHCl

2. Kolejność etapów w produkcji chlorku winylu metodą zbilansowanego chlorowania

i oksychlorowania etylenu to:
a) chlorowanie i oksychlorowanie, kraking
b) chlorowanie, kraking, oksychlorowanie
c) oksychlorowanie, kraking, chlorowanie
d) kraking,chlorowanie i oksychlorowanie

3. Nazwa związku nazywanego w technologii DCE, to:

a) 1,1-dichloroetan
b) 1,2-dichloroetan
c) 1,1-dichloroetylen
d) 1,2-dichloroetylen

4. Katalizator procesu chlorowania etylenu znajduje się w środowisku reakcji:

a) w roztworze
b) w zawiesinie
c) w warstwie fluidalnej
d) w warstwie stacjonarnej

5. W reakcji oksychlorowania etylenu;
CH

2

=CH

2

+ X + O

2

CH

2

Cl-CH

2

Cl + H

2

O

reagentem X jest:

a) HCl
b) Cl

2

c) HOCl
d) NaCl

6. W procesie oksychlorowania w skład katalizatora obok podstawowego składnika

czynnego stosuje się dodatek soli innych metali, np. NaCl lub KCl. Celem tego jest:
a) obniżenie temperatury i ciśnienia
b) zwiększenie trwałości katalizatora
c) zwiększenie szybkości reakcji
d) zwiększenie selektywności reakcji

7. Czynnym składnikiem katalizatora Deacona, stosowanego w jednym z procesów

zbilansowanego chlorowania i oksychlorowania etylenu, jest:
a) Al

2

O

3

b) FeCl

3

c) CuCl

2

d) ZnCl

2

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

8. W skład mieszaniny cyrkulującej w procesie oksychlorowania etylenu wchodzą:

a) etylen i chlor
b) etylen i tlen
c) etylen i DCE
d) DCE i chlorowodór

9. W procesie oksychlorowania w warstwie fluidalnej stosuje się temperaturę:

a) do 50

°

C

b) 130

–

160

°

C

c) 230

–

260

°

C

d) 400

–

500

°

C

10. W procesie termokrakingu DCE produktem obok chlorku winylu jest:

a) Cl

2

b) HCl
c) CCl

4

d) CHCl

3

11. Miesięczne zapotrzebowanie etylenu, w wytwórni chlorku winylu o rocznej wielkości

produkcji 200 000 t i zużyciu etylenu 0,48 t na 1 t chlorku winylu, wynosi:
a) 4000 t
b) 6000 t
c) 8000 t
d) 12000 t

12. Chloroliza jest procesem, który polega na:

a) przyłączeniu chloru do związku chloroorganicznego
b) podstawieniu chloru do związku chloroorganicznego
c) odłączeniu chloru od związku chloroorganicznego
d) rozpadzie związku chloroorganicznego pod wpływem chloru

13. Substancją o udowodnionym działaniu rakotwórczym, wśród substancji występujących

w produkcji chlorku winylu, jest:
a) chlor
b) etylen
c) chlorowodór
d) chlorek winylu

14. Proces krakingu termicznego DCE prowadzi się w temperaturze:

a) 200

°

C

b) 350

°

C

c) 500

°

C

d) 650

°

C

15. PER, jeden z popularnych związków chloroorganicznych będący koproduktem chlorku

winylu, jest to związek o wzorze:
a) Cl

2

C=CCl

2

b) Cl

3

C

–

CCl

3

c) CHCl

3

d) CCl

4

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

16. Koproduktem chlorku winylu spośród wymienionych związków jest:

a) freon
b) chlorobenzen
c) chlorek allilu
d) tetrachlorometan

17. W specjalnych gaśnicach, zwanych tetrowymi, stosuje się:
a) chlorek metylu CH

3

Cl

b) chloroform CHCl

3

c) tetrachlorometan CCl

4

d) tetrachloroetylen CCl

2

=CCl

2

18. „Sieci etylenowe” to:

a) część wytwórni olefin w zakładach petrochemicznych
b) systemy firm handlowych, zajmujących się dostawami etylenu
c) systemy rurociągowego wewnątrzzakładowego transportu etylenu
d) międzynarodowe lub krajowe systemy rurociągowego transportu i podziemnego

magazynowania

19. Komory stosowane do podziemnego magazynowania etylenu w niektórych sieciach

znajdują się w:
a) odpowiednich pokładach soli kamiennej
b) odpowiednich zbiornikach pod dnem morza
c) odpowiednich podziemnych pokładach wody
d) odpowiednich wyrobiskach kopalń węgla kamiennego

20. Surowcami podstawowymi w produkcji chlorku winylu metodą zbilansowanego

chlorowania i oksychlorowania etylenu, oprócz etylenu, są:
a) chlor i tlen
b) acetylen i chlor
c) chlorowodór i tlen
d) acetylen i chlorowodór.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych.

Zakreśl poprawną odpowiedź, wpisz brakujące części zadania lub wykonaj rysunek.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Test

praktyczny

wysoko

symulowany

do

jednostki

modułowej

„Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych”

Zadanie dla ucznia:

Opracuj schemat ideowy przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości
chloroorganicznych procesu wytwarzania chlorku winylu.

Plan testu

Lp.

Nazwa czynności

Liczba punktów

możliwych do

uzyskania

1

Podanie substratów, produktów i odpadów procesów
przetwarzania pozostałości chloroorganicznych
z wytwórni chlorku winylu.

podanie substratów (1 pkt)
podanie produktów (1 pkt)
podanie odpadów (1 pkt)

3

2

Wskazanie metody utylizacji ciężkich odpadów
chloroorganicznych.

1

3

Wskazanie trzech zastosowań produktów chlorolizy

3

4

Uzasadnienie znaczenia procesu chlorolizy dla efektywności
ekonomicznej wytwórni związków chloroorganicznych
i jego wpływ na ochronę środowiska

2

5

Przedstawienie schematu ideowego przetwarzania,
zagospodarowania i utylizacji pozostałości
chloroorganicznych z procesu wytwarzania chlorku winylu.

stosowanie typowych oznaczeń (1 pkt)
podanie odpowiednich procesów do przetwarzania, zagospodarowania
i utylizacji pozostałości (3x1 pkt)
podanie nazw handlowych trzech produktów chlorolizy (3 pkt.)

7

Razem: 16

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

16 – 15 punktów – bardzo dobry,

14 – 12 punktów – dobry,

11 – 10 punktów – dostateczny,

9 – 8 punktów – dopuszczający.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

Instrukcja dla nauczyciela

1. Przed rozpoczęciem wykonywania zadania przez uczniów należy:

-

zapewnić warunki do samodzielnej pracy,

-

rozdać karty pracy oraz instrukcje dla ucznia,

-

odczytać uczniom przeznaczoną dla nich instrukcję oraz udzielić odpowiedzi na pytania.

2. Podczas wykonywania zadania powinny być spełnione następujące warunki:

-

czas trwania testu 45 minut,

-

praca samodzielna, indywidualne stanowiska pracy,

-

maksymalna liczba uczniów w grupie – 16 osób,

-

wykonane zadanie uczeń opisuje w karcie pracy,

-

nauczyciel pełni rolę obserwatora,

-

kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu nauczyciel przypomina uczniom

o zbliżającym się czasie zakończenia zadania,

-

po wykonaniu zadania uczeń oddaje kartę pracy nauczycielowi,

3. Po wykonania zadania nauczyciel:

-

wpisuje do karty oceny wyniki przeprowadzonego testowania,

-

przeprowadza analizę wyniku sprawdzianu,

-

opracowuje wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie

niepowodzeń dydaktycznych.

Uczeń może otrzymać maksymalnie 16 punktów

Instrukcja dla ucznia

Zadanie, które będziesz wykonywać, polega na przedstawieniu znaczenia procesu

chlorolizy pozostałości chloroorganicznych.

Aby wykonać zadanie, powinieneś w karcie pracy:

1. Podać substraty, produkty i odpady procesów przetwarzania pozostałości

chloroorganicznych z wytwórni chlorku winylu.

2. Wskazać metodę utylizacji ciężkich odpadów chloroorganicznych.

3. Wskazać trzy zastosowania produktów chlorolizy.

4. Uzasadnić znaczenie procesu chlorolizy dla ochrony środowiska i efektywności

ekonomicznej wytwórni związków chloroorganicznych.

5. Przedstawić schemat ideowy przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości

chloroorganicznych z procesu wytwarzania chlorku winylu:

-

stosować typowe oznaczenia,

-

podać odpowiednie procesy do przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości,

-

podać nazwy handlowe trzech produktów chlorolizy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

KARTA PRACY

Imię i nazwisko..........................................................................................

Test

praktyczny

wysoko

symulowany

do

jednostki

modułowej

„Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych”

Zadanie dla ucznia:
Opracuj schemat ideowy przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości
chloroorganicznych procesu wytwarzania chlorku winylu.
Rozwiązanie zadania powinno obejmować podane poniżej elementy.

1. Procesy przetwarzania pozostałości chloroorganicznych z wytwórni chlorku winylu,
ich substraty, produkty i odpady. (3 pkt.)

2. Metoda utylizacji ciężkich odpadów chloroorganicznych. (1 pkt)

3. Zastosowanie produktów chlorolizy, trzy przykłady. (3 pkt.)

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4. Znaczenie procesu chlorolizy dla efektywności ekonomicznej wytwórni związków
chloroorganicznych i jego wpływ na ochronę środowiska. (2 pkt.)

5. Schemat ideowy przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości (7 pkt.)

chloroorganicznych procesu wytwarzania chlorku winylu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

KARTA OCENY

Imię i nazwisko..........................................................................................

Test

praktyczny

wysoko

symulowany

do

jednostki

modułowej

„Wytwarzanie chlorku winylu i rozpuszczalników chloroorganicznych”

Zadanie dla ucznia:
Opracuj schemat ideowy przetwarzania, zagospodarowania i utylizacji pozostałości
chloroorganicznych procesu wytwarzania chlorku winylu.

Plan testu

Lp.

Nazwa czynności

Uzyskana liczba

punktów

1

Podanie substratów, produktów i odpadów procesów
przetwarzania pozostałości chloroorganicznych
z wytwórni chlorku winylu.

podanie substratów
podanie produktów
podanie odpadów

2

Wskazanie metody utylizacji ciężkich odpadów
chloroorganicznych.

3

Wskazanie trzech zastosowań produktów chlorolizy

4

Uzasadnienie znaczenia procesu chlorolizy dla efektywności
ekonomicznej wytwórni związków chloroorganicznych
i jego wpływ na ochronę środowiska

5

Przedstawienie schematu ideowego przetwarzania,
zagospodarowania i utylizacji pozostałości
chloroorganicznych z procesu wytwarzania chlorku winylu.

stosowanie typowych oznaczeń
podanie odpowiednich procesów do przetwarzania, zagospodarowania
i utylizacji pozostałości
podanie nazw handlowych trzech produktów chlorolizy

Razem:

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

16 – 15 punktów – bardzo dobry,

14 – 12 punktów – dobry,

11 – 10 punktów – dostateczny,

9 – 8 punktów – dopuszczający.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

7. LITERATURA

1. BAT „Najlepsze dostępne techniki – wytyczne dla branży chemicznej w Polsce”,
Przemysł

Chloro-Alkaliczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2005

2. Bogoczek R., Kociołek-Balawajder E.: Technologia chemiczna organiczna. Surowce

i półprodukty. WAE, Wrocław 1992

3. Grzywa E., Molenda J.: Technologia podstawowych syntez organicznych. Tom 1 i 2.
WNT, Warszawa 2000
4. Molenda J.: Technologia chemiczna. WSiP, Warszawa 1996