Zasady i funkcje gospodarki społecznej



Zasady:



pierwszeństwa pracy przed kapitałem (usług, przed zyskiem), czyli nadwyżka
ekonomiczna nie jest dystrybuowana lecz inwestowana w realizację SCR,



demokratycznego decydowania ( partycypacyjne, społecznie zakorzenione,
autonomiczne , tj. nie kontrolowane przez państwo i prywatnych właścicieli),



lokalnego zakorzenienia (realizacja usług dla społeczności lokalnych),



Funkcje: krótkookresowe, średniookresowe i
długookresowe



przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu (usamodzielnienie wykluczonych
(długotrwale bezrobotnych, bezdomnych, uzależnionych, izolowanych),



społeczna kontrola i kompensowanie deficytów rynku (ochrona konsumentów,
egzekwowanie odpowiedzialności za działania sektora komercyjnego,
dostarczanie dóbr nie wytwarzanych przez rynki lub nieuczestniczącym w
nich),



wprowadzanie rozwiązań wymuszających reformowanie tradycyjnego państwa
opiekuńczego, alternatywnych form organizacji rynku



kreowanie i spożytkowanie kapitału społecznego

*

,

Podstawy gospodarki społecznej



Narodowy Plan Rozwoju:



długofalowa wizja, myślenie prospektywne, strategiczne
upowszechnione w społecznym dyskursie;



właściwe mechanizmy rozwoju (bodźce skierowane do firm, szkół,
urzędów, organizacji, stowarzyszeń, samorządów itp.), instrumenty
(plan instrumentem operacyjnym), procedury;



priorytet rozwoju a nie równowagi;



spójność społeczno-ekonomiczna;



strategiczne przywództwo (kto kreuje dyskurs, wokół jakich kategorii
rozwojowych):

•

zdefiniowanie sytuacji,

•

uruchomienie wyobraźni i sformułowanie wizji rozwoju,

•

przygotowanie schematu działania,

•

uruchomienie formalno-

prawnych i organizacyjnych warunków

działania

Bariery gospodarki społecznej



mit okresu przejściowego (tworzenie wolnego rynku);



sprzeciw kulturowy (nieufność wobec spółdzielni),



zależność od darczyńców (funduszy zewnętrznych),



brak ram prawnych dla podmiotów ekonomii społecznej (non-profit,
spółdzielni),



brak zaufania wobec ruchów solidarnościowych,



zaściankowa kultura polityczna,



trudności w mobilizowaniu zasobów,



niechęć do ryzyka wobec nowych form działalności gospodarczej.



etatyzacja sektora ekonomii społecznej, wciskanie w ramy fundacji,
stowarzyszeń.



Nowe regulacje w kierunku gospodarki społecznej



ustawa o pożytku publicznym i wolontariacie, ustawa o zatrudnieniu
socjalnym,

Gospodarka społeczna w dokumentach

rządowych (NSRO/NSS 2007 – 2014)

Cele szczegółowe:

I.

Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa

mechanizmów partnerstwa,

II. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

V. Wzrost konkurencyjności regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji

społecznej, gospodarczej i przestrzennej,

VI. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na

obszarach wiejskich

Priorytety:

I: Zatrudnienie i integracja społeczna;

II: Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw;

III: Wysoka jakość edukacji;

VI: Profilaktyka, promocja zdrowia i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa;

VII: Rynek pracy otwarty dla wszystkich, promocja integracji społecznej;

X: Aktywizacja obszarów wiejskich;

Program operacyjny: Kapitał ludzki: 21 275,2 mln EUR

Finansowanie gospodarki społecznej



Kredyty lub pożyczki ze specjalnych funduszy:



krótkoterminowe, dla zabezpieczenia płynności, na zapewniona
dotację,



długoterminowe, np. na przedsięwzięcia energooszczędne, zakupy
pojazdów, wyposażenia,



obsługa kredytów preferencyjnych,



on line-factoring,



kapitał inwestycyjny,



regularne przychody z majątku i działalności gospodarczej,



długoterminowe umowy o dofinansowanie, dostawę usług z adm.
publicznej,



kontrakty i celowe programy publiczne,



granty, dotacje i pomoc rzeczowa.

Wnioski dla rozwoju gospodarki

społecznej



ustalenie operacyjnej def. ES dla potrzeb statystyki analitycznej



Zinwentaryzowanie podmiotów ES, określenie jej rozmiarów,
potencjału i roli,



utworzenie ośrodków badania ES, uruchomienie programów
badawczych ES,



formułowanie krajowego oraz regionalnych strategii promowania i
rozwijania ES,



ustalenie i nstrumentów i programów operacyjnych promowania i
rozwoju ES,



ustanowienie optymalnego otoczenia prawnego, infrastruktury i
instrumentów finansowych,



wdrożenie mechanizmu ukierunkowanych zamówień publicznych,



stworzenie systemu monitoringu ES (krajowe obserwatorium ES),



rozwinięcie profesjonalnego doradztwa ES ( w tym portalu),



upowszechnianie wiedzy na temat ES, wprowadzenie do programów
studiów,

Priorytety zrewidowanej Strategii

Lizbońskiej



wzrost konkurencyjności

i innowacyjności gospodarki,



poprawa infrastruktury technicznej

i społecznej,



ochrona środowiska,



wzrost zatrudnienia i rozwój zasobów ludzkich,



rozwój regionalny, obszarów wiejskich

i podniesienie spójności terytorialnej



Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej



bezpieczeństwa.

Konstrukcje normatywne człowieka w

gospodarce

• Homo oeconomicus (indywiduum);



produktem stosunków rynkowych (systemu oddolnie ukształtowanego) ,
zatomizowanym, kalkulującym w wysokim stopniu wg kryteriów racjonalności
ekonomicznej (respektującym interesy innych jedynie ze względu na własny
interes), niedosocjalizowanym

 jednowymiarowy, pomija podstawowe motywacje nieekonomicznych sfer bytu

ludzkiego.



dla ekonomisty punktem wyjścia interes własny, poznanie oparte na
indywidualizmie metodologicznym. System produktem aktywności
indywiduów.

• Homo sociologikus (aktor zakorzeniony i konstruowany

społecznie);



nosiciel ról społecznych, ukształtowany zewnętrznie, przez system ,
motywowany wartościami moralnymi, normatywno-afektywnymi, nawykami
serca, (solidarnością, równością, wolnością, patriotyzmem, wyznaniem),
odgórnie projektowanymi - np. konstytucją, prawem, dziedzictwem: bliskim –
homo sovieticus; dalszym -

spóźnionym kapitalizmem, wątłymi tradycjami

demokracji, (70% zakupów zwyczajowych),



Zakorzeniony instytucjonalnie (społeczno-ekonomiczny)*

Koncepcje człowieka w gospodarce

*



Zakorzeniony instytucjonalnie (społeczno-ekonomiczny),



indywiduum zakorzenione w społecznych regułach myślenia i działania

 ograniczony informacyjnie, poznawczo, emocjonalnie,


podejmuje decyzje uwzględniające aspiracje i doświadczenia

zadawalające na podstawie wzorów myślenia i działania rodziny,

szkoły, miejsca pracy, kościoła, społeczności lokalnej, przynależności
partyjnej, uczestnictwa w kulturze;



System produktem interakcji indywiduów i instytucji;



antycypuje indywidualizm i złożoność kryteriów wyboru

wielowymiarowego człowieka ,



stosuje holistyczne reguły myślenia i działania dla osiągnięcia

zharmonizowanego rozwoju wszystkich sfer życia;



Koncepcja społeczno-ekonomicznego człowieka niedookreślona z

uwagi na problemy wymierności, współmierności niektórych kryteriów
wyboru i ich hierarchizacji;



Koncepcja przydatna dla budowy GOW, spójności społeczno-

ekonomicznej, zintegrowanego rozwoju i usuwania zagrożeń
systemowych.

Warunki wzrostu, dobrobytu

ekonomicznego i wysokiej jakości życia



Wysoki poziom techniki i technologii,



Sprzyjające czynniki socjokulturowe:

etos pracy, zdolność do kooperacji, rywalizacji,
samoodpowiedzialności, podejmowania wyzwań,
kreatywności i in.



Sprawny mechanizm regulacji



Odpowiednia ilość, struktura i jakość:

pracy,

kapitału fizycznego,

zasobów naturalnych (nie decydujący)

Sprawna gospodarka

Taka która realizuje

kryteria:



skuteczności

(produkcja, alokacja i

konsumpcja są zgodne z wartościami
wyznawanymi przez ludzi),



efektywności

( nie marnuje energii i nie

wytwarza ujemnych efektów
zewnętrznych);

Instytucje regulujące sprawność

gospodarki



Własności: prywatnej lub (i) nieprywatnej



Alokacji: rynkowej opartej na konkurencji, planowania centralnego lub
uczestniczącego (uspołecznionego)



Podziału pracy: hierarchicznego, np. korporacyjnego ( różnicującego
pracowników pod względem warunków pracy i upodmiotowienia),
niehierarchicznego, tj. zrównującego warunki pracy i upodmiotowienie.



Regulujące wynagrodzenia: za to co wytwarza własność danej osoby,
wydajność pracy, siłę przetargową, według potrzeb, za własny wysiłek i
poświęcenie,



Procesu decyzyjnego: autorytarnego (uprawnienia decyzyjne wynikają
z kompetencji, pakietu własności, dostępu do informacji
strategicznych) a w sferze publicznej oligarchicznego władza elit) lub
demokratycznego (woli większości lub konsensusu), w różny sposób w
zależności od tego czego dotyczą i jakie są ich skutki (elastyczny
system norm),

Pojęcie gospodarki

uczestniczącej (GU)

Taka, której mechanizm koordynacji jest oparty na:

upodmiotowieniu pracowników i konsumentów

poprzez upowszechnienie :

o

własności,

o

świadomej partycypacji w ustalaniu wynagrodzeń i

przydzielania stanowisk pracy (zrównoważonych

pakietów pracy),

o

decyzji alokacyjnych za pomocą wielopoziomowych
rad robotniczych i konsumenckich dla

zagwarantowania solidarności, sprawiedliwości,

różnorodności i samorządności.

Kluczowe wartości ekonomiczne



Sprawna gospodarka;

taka która realizuje

kryteria: skuteczności

(produkcja,

alokacja i konsumpcja są zgodne z wartościami wyznawanymi przez ludzi) i

efektywności

( nie marnuje energii i nie wytwarza ujemnych efektów

zewnętrznych);



Sprawiedliwość:

(sytuacja, w której wszyscy otrzymują to na co zasłużyli, za

to co zrobili, i nikt nie otrzymuje mniej ani więcej ponadto).

W kapitalizmie:

wkład materialny (własności), praca, talent, wykształcenie, szczęście, siła
przetargowa (zakres uprawnień władczych);

w socjalizmie:

potrzeby i

możliwości, bez względu na efekty pracy;

w GU:

wynagrodzenie za wysiłek i

poświęcenie (

słuszne mierniki zasług)

Sprawiedliwe warunki pracy: W GU:

zrównoważone pakiety pracy (pod

względem przyjemności i upodmiotowienia.

W kapitalizmie i centralnie

planowanej gospodarce:

zróżnicowane

Podejmowania decyzji:

w gospodarce centralnie planowanej:

uprawnienia władcze zróżnicowane wg. ról

społecznych;

w kapitalizmie:

wg: wielkości pakietu własnościowego, pozycji w

strukturach kooperacji i politycznych.

W GU: demokracja bez jej narzucania

(

samorządowy wielopoziomowy system rad pracowniczych, konsumenckich,

wyeliminowany mechanizm kumulowania własności i władzy (dziedziczenia)
oraz korzystania z nich do podnoszenia dochodów)

Kluczowe wartości ekonomiczne



Solidarność:

uwzględnianie dobra społecznego, sytuacji i dobrobytu innych.

Lepiej jeśli ludzie działają razem niż przeciwko sobie

o

Skutki:

nie podnoszenie własnych dochodów poprzez zmniejszanie dochodów

innych, polepszamy warunki pracy gdy polepszają się nasze zrównoważone
pakiety pracy, współpraca konsumentów i robotników;

o

w kapitalizmie:

konkurencja wymusza egoizm, faworyzuje prywatną

konsumpcję, upowszechnia indywidualistyczne, antyspołeczne
postawy, instrumentalne traktowanie ludzi

.

o

w gospodarce centralnie planowanej: solidarność niszczą:

Natura planowania makroekonomicznego;
Biurokratyczne procedury;


Nierozwiązane dylematy aksjologiczne uspołecznionego wyboru

celów;


Własność państwowa

o

hierarchiczny proces decyzyjny, który dzieli ludzi na koordynatorów i
decydentów oraz wykonawców, upowszechnia oportunistyczne
postawy,

Kluczowe wartości ekonomiczne



Samorządność:

każdy podmiot w gospodarce ma wpływ na decyzje

proporcjonalny do tego jak decyzje te dotyczą jego

w kapitalizmie:

władza wynika z własności (przyznana nielicznym) i zasady

większościowej (każdy ma jeden głos)



Różnorodność

(opcji wyboru, preferencji, możliwości ekonomicznych, znika

zróżnicowanie klasowe, dostępu do informacji jakościowych, konkurencja,
niesprawiedliwych źródeł dochodu i ograniczenia wyboru z tych powodów.

w kapitalizmie:

upowszechniają się zróżnicowania wynikające z postaw

indywidualistycznych, zróżnicowania klasowego, wynikające z przewag
konkurencyjnych, wypaczonych preferencji cenami niedoskonałej konkurencji,
asymetryczną informacją, niesprawiedliwymi zróżnicowaniami dochodów,

w gospodarce centralnie planowanej:

zredukowana

orientacją na plan a nie

potrzeby odbiorców,



Efektywność:

zaspakajanie wyrażanych potrzeb bez marnotrawstwa i

ujemnych efektów zewnętrznych.

w kapitalizmie:

kryteria efektywności mikroekonomicznej nie muszą respektować

racjonalności makroekonomicznej.

w gospodarce centralnie planowanej:

nieefektywnościowe przetargi o zasoby lub

środki finansowe, orientacja na preferencje planisty

Właściwości idealnego modelu gospodarki

uczestniczącej



Uspołecznienie własności,



Upodmiotowienie procesu decyzyjnego

(demokracja oparta na radach)

wewnątrz zakładów i pomiędzy nimi oparte na proporcjonalnym wpływie na
decyzje w sprawie



problemów, które dotyczą podmiotów tych decyzji,



Alokacja

oparta na planowaniu uczestniczącym, sfederowanych radach

pracowniczych i demokratycznych procedurach negocjacyjno-
konsultacyjnych, zamiast rynków lub planowania centralnego



Zrównoważone pakiety pracy

(pod względem podmiotowości i

atrakcyjności, zaś w przypadkach gdy to niemożliwe rekompensowane
wyższymi wynagrodzeniami),



wynagrodzenie

za wysiłek i poświęcenie, zamiast za własność, siłę i

wydajność

Procedura planistyczna w modelu

gospodarki uczestniczącej



Etapy budowy indywidualnych planów:

-

I: ustalenie na okres T+ 1 własnego średniego, zrównoważonego

pakietu pracy, podziału dochodu na C i S w relacji do średniej C:S oraz
struktury C na podstawie doświadczeń z okresu T, własnych
przewidywań oraz wstępnych szacunków rady wsparcia.

-

II: oszacowanie nowych cen indykatywnych i prognoz na podstawie

szacunkowych średnich społecznych.

-

III: porównanie własnych propozycji ze średnią propozycji innych

osób (firm, gałęzi, rady, dzielnicy) i wprowadzenie korekt.

-

IV: sumowanie skorygowanych propozycji indywidualnych i

udostępnianie ich do kolejnej iteracji.

-

V : kolejne iteracje planów uwzględniające warunki ograniczające, np.

dotyczące dostępności zasobów, średni stosunek kosztów i korzyści,
średnie dochody itp. oraz przedkładanie alternatywnych,
realistycznych planów rad wspierających do wyboru bazowego planu
działania, który staje się podstawą indywidualnych zamówień i
porozumień w kolejnych iteracjach