Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Prawo

w procesie

inwestycyjnym

Dr hab. arch. Elżbieta D. Ryńska

Wykład VIII

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-1/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Prace projektowe mogą być traktowane jako utwory w rozumieniu prawa autorskiego (ustawa z

dnia 4 lutego 1994r o prawie autorskim i prawach pokrewnych – Dz.U. z 2006r. Nr 90
poz.631 z późn.zm.)

●

Majątkowe prawa autorskie do projektu

●

Osobiste prawa autorskie do projektu (w tym prawo do nadzoru
autorskiego nad sposobem wykorzystania projektu)

Czy umowa powinna w każdym przypadku uwzględniać postanowienia dotyczące majątkowych

praw autorskich do obiektu?

●

Jeżeli w umowie brak jest postanowienia dotyczącego praw autorskich,

znajduje zastosowanie art.61 prawa autorskiego. Wynika z niego, że nabycie od

projektanta (twórcy), egzemplarza projektu architektonicznego lub

architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do

jednej budowy.

●

Art. ten jest powiązany z innym domniemaniem ustawowym, zgodnie z którym

nabycie egzemplarza utworu nie powoduje przejścia praw autorskich do utworu

– a zatem nabywca zakupuje jedynie jednorazową licencję na zastosowanie

projektu do realizacji konkretnej inwestycji, na potrzeby której projekt został

opracowany

●

Na podstawie takiej umowy inwestor będzie musiał uzyskać zgodę autora

projektu na wszelkie inne działania niż realizacja inwestycji zgodnie z
projektem. W tym: wykorzystanie projektu do realizacji innej inwestycji, czy
też publikację projektu w fachowej prasie.

●

Aby uniknąć ewentualnych wątpliwości należy w umowach (nawet w

przypadku braku rozstrzygania majątkowych praw do projektu) wprowadzić
wyraźne postanowienie przesądzające, że inwestor nabywa na własność
przekazane mu przez projektanta egzemplarze projektu

Jeżeli strony umowy dojdą do innych niż w zapisie prawa autorskiego ustaleń, to do umowy o
prace projektowe mogą być wprowadzone wyraźne regulacje dotyczące praw autorskich, które
mogą zostać podzielone na dwa warianty:

●

Licencyjny

●

Przenoszący prawa

Wariant licencyjny

●

Postanowienie w ramach którego projektant udziela inwestorowi zezwolenia na

skorzystanie w projektu w szerszym zakresie niż tylko wybudowania zgodnego
z projektem obiektu. Dotyczyć to będzie zarówno

○

wykorzystania projektu na potrzeby innych inwestycji,

○

jak również powielania,

○

wprowadzania do pamięci komputera,

○

do sieci internetowej

○

oraz rozpowszechniania projektu (np. publikacje)

Wariant przeniesienia praw autorskich

●

Do umowy może zostać wprowadzone postanowienie, zgodnie z którym projektant

przenosi na inwestora majątkowe prawa autorskie do projektu. Oznacza to, że
po nabyciu praw do projektu, inwestor może zdecydować

○

czy korzystać z projektu (dla swoich własnych potrzeb),

○

czy też sprzedać te prawa innej osobie na co projektant nie będzie miał

żadnego wpływu (chyba, że w umowie znajdzie się zastrzeżenie, że

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-2/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

inwestor zobowiązuje się nie wyzbywać z nabytych praw autorskich

●

Z przepisów prawa wynika odpłatność przenoszenia praw autorskich i udzielenia

licencji

Zarówno w przypadku licencji, jak i przeniesienia praw autorskich majątkowych do projektu, w
umowie o prace projektowe wskazać należy jaki jest zakres rozporządzenia projektem, co
przekłada się na wyliczenie w umowie tzw. pól eksploatacji określonych w art. 50 ustawy a prawie
autorskim i prawach pokrewnych. W tym:

●

Wprowadzanie projektu do sieci internetu

●

Wskazanie jakimi technikami i na jakich materialnych nośnikach może on być

zapisywany (utrwalany) i zwielokrotniany (powielany)

Autorskie prawa osobiste

●

Nawet w przypadku gdy projektant wyrazi zgodę na przeniesienie majątkowych

praw autorskich do projektu, prawa osobiste nadal pozostają w jego gestii.

●

Nawet jeżeli inwestor sprzeda prawa majątkowe osobie trzeciej, to osoba ta będzie

musiała respektować osobiste prawa autorskie projektanta, w tym liczyć
się z uwarunkowaniami wynikającymi z prawa do nadzoru autorskiego.

Autorskie prawa zależne

●

Prawa do twórczych przeróbek projektów, w zakresie których projektant zachowuje

prawo do zezwalania na wykonywanie autorskich praw zależnych do
opracowań (przeróbek) swojego projektu nawet wówczas gdy w umowie o
prace projektowe przeniósł w całości majątkowe prawa autorskie na inwestora.

●

Oznacza to, że w przypadku gdy inwestor będzie chciał zlecić innemu projektantowi

wykonanie twórczej przeróbki projektu, to będzie musiał uzyskać pozwolenie
projektanta będącego autorem przerabianego projektu.

Projektant może zgodzić się na następujący zapis w umowie:

●

Projektant upoważnia inwestora do udzielania zezwoleń na wykonywanie praw

autorskich do twórczych przeróbek projektu.

W tym kontekście nadal będzie obowiązywało ograniczenie ustawowe dotyczące uprawnień,

wynikające a z art.335 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z tym
przepisem, można korzystać z utworu w postaci projektu budowlanego, jego rysunku,
planu lub innego ustalenia w celu odbudowy lub remontu budowlanego. W tym zakresie
nie trzeba zatem uzyskiwać zezwoleń na projektanta na korzystanie z projektu, nawet
jeżeli majątkowe prawa autorskie pozostały w całości przy projektancie

Legalizacja samowoli budowlanej

Obecnie istniejące przepisy przewidują możliwość zalegalizowania samowoli budowlanej przy

spełnieniu ściśle określonych warunków

Legalizacja samowoli budowlanej polegającej na budowie lub wybudowaniu obiektu budowlanego

bez wymaganego pozwolenia na budowę

●

Jednak zgodnie z przepisami ustawy z 27 marca 2003r. (Dz.U. nr 80 poz.717 z p.

zm.) o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (dalej zwanej ustawą o
planowaniu), a w szczególności z ustaleniami obowiązującego miejscowego
planu zagospodarowania przestrzennego, albo ustaleniami ostatecznej, w dniu
wszczęcia postępowania wz

W przypadku miejscowego planu zagospodarowania, wstępnie można stwierdzić, że możliwa jest

legalizacja takiego obiektu budowlanego. Warunkiem legalizującym budowę jest zgodność
z planem, jeżeli obiekt został wzniesiony na terenie w stosunku do którego brak jest

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-3/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

obowiązującego planu - legalizacja nie będzie możliwa.

W ostatnim przypadku będzie można zalegalizować samowolę, jeżeli inwestor przed jej

popełnieniem posiadał ostateczną decyzję o ustaleniu warunków zabudowy.

Zatem fakt posiadania wz oraz wymóg jej ostateczności przed popełnieniem samowoli

budowlanej stanowią podstawowe warunki zalegalizowania samowoli w przypadku braku
mpzp.

Ponadto koniecznym warunkiem umożliwiającym zalegalizowanie samowolnie wzniesionego

obiektu budowlanego, jest udowodnienie, że budowa nie narusza przepisów, w tym
techniczno-budowlanych, w zakresie uniemożliwiającym doprowadzenie obiektu
budowlanego lub jego części do stanu zgodnego z prawem.

W postanowieniu wstrzymującym prowadzenie robót budowlanych właściwy organ nadzoru

budowlanego ustala wymagania dotyczące niezbędnych zabezpieczeń budowy, a także
nakłada na inwestora określone obowiązki, które musi spełnić w wyznaczonym terminie, aby
była możliwa legalizacja popełnionej samowoli budowlanej. Zgodnie z art. 48 ust. 3 ustawy
należy wtedy przedłożyć:

Zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta miasta o zgodności budowy z ustaleniami

obowiązującego mpzp albo ostatecznej w dniu wszczęcia postępowania decyzji o warunkach
zabudowy, w przypadku braku obowiązującego mpzp

Określone dokumenty, czyli

●

4 egzemplarze projektu budowlanego wraz z opiniami, uzgodnieniami,

pozwoleniami i innymi dokumentami wymaganymi przepisami szczególnymi
oraz aktualnym na dzień opracowania projektu zaświadczeniem, stanowiącym
podstawę do wykonywania samodzielnej funkcji technicznej w budownictwie,
wydanym przez właściwą izbę samorządu zawodowego potwierdzającym wpis
na listę członków

Oświadczenie o posiadanym prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane

W przypadku obiektów zakładów górniczych oraz obiektów usytuowanych na terenach

zamkniętych i terenach, w stosunku do których wojewoda jest właściwym organem pierwszej

instancji, postanowienie o uzgodnieniu ze starostą projektowanych rozwiązań w zakresie:

●

Linii zabudowy oraz elewacji obiektów budowlanych projektowanych od strony

dróg, ulic, placów i innych miejsc publicznych

●

Przebiegu i charakterystyki technicznej dróg, linii komunikacyjnych oraz sieci

uzbrojenia terenu oraz sieci uzbrojenia terenu, wyprowadzonych poza granice

terenu zamkniętego, portów i przystani morskich, a także podłączeń tych

obiektów do sieci użytku publicznego

Specjalistyczną opinię wydaną przez osobę fizyczną lub jednostkę organizacyjną wskazaną przez
właściwego ministra w przypadku obiektów budowlanych, których wykonanie lub użytkowanie
może stwarzać poważne zagrożenie dla użytkowników takich jak:

●

obiekty energetyki jądrowej, rafinerie, zakłady chemiczne, zapory wodne, lub

których projekty zawierają nowe, niesprawdzone w krajowej praktyce
rozwiązania techniczne.

●

w tym przypadku projekt architektoniczno-budowlany podlegać będzie

obligatoryjnemu sprawdzeniu pod względem zgodności z przepisami, w tym
techniczno-budowlanymi, przez osobę posiadającą uprawnienia budowlane do
projektowania bez ograniczeń w odpowiedniej specjalności lub rzeczoznawcę
budowlanego.

W przypadku stwierdzenia naruszeń właściwy organ nakłada w drodze postanowienia obowiązek

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-4/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

usunięcia w określonym terminie nieprawidłowości.
Niewykonanie obowiązków wskazanych w postanowieniu skutkuje nakazem przymusowej

rozbiórki.

Jeżeli nieprawidłowości zostały usunięte, bądź ich nie było – organ ustala wysokość opłaty

legalizacyjnej – do zapłaty w terminie 7 dni od daty ustalenia opłaty.

Przepisy nie różnicują wysokości opłaty od stopnia zaawansowania robót budowlanych.

Legalizacja samowoli polegającej na budowie lub wybudowaniu obiektu budowlanego bez

dokonania wymaganego zgłoszenia bądź pomimo wniesienia sprzeciwu przez właściwy
organ

●

Procedura jest praktycznie taka sama jak w poprzednim przypadku.

●

W przypadku legalizacji tego typu samowoli, wymagane są dokumenty

odpowiednie dla zgłoszenia:

○

Dokumenty określające rodzaj, zakres i sposób
wykonywania robót budowlanych oraz termin ich
rozpoczęcia, oświadczenie o posiadanym prawie do
dysponowania nieruchomością na cele budowlane oraz
odpowiednie szkice, uzgodnienia i opinie wymagane
odrębnymi przepisami.

○

Projekt zagospodarowania działki lub terenu wraz z
opisem technicznym instalacji, wykonany przez projektanta
posiadającego odpowiednie uprawnienia budowlane w
przypadku zgłoszenia budowy instalacji zbiornikowych na
gaz płynny z pojedynczym zbiornikiem o pojemności do
7m3, przeznaczonych do zasilania instalacji gazowych w
budynkach mieszkalnych jednorodzinnych oraz przyłączy:
elektroenergetycznych, wodociągowych, kanalizacyjnych,
gazowych, cieplnych i telekomunikacyjnych. Przy czym w
przypadku budowy instalacji gazowej, powinien być
uzgodniony z podmiotem właściwym do spraw zabezpieczeń
przeciwpożarowych.

○

Projekt zagospodarowania działki lub terenu, który musi być
wykonany przez projektanta posiadającego odpowiednie,
wymagane uprawnienia budowlane - w przypadku
zgłoszenia budowy obiektów małej architektury w miejscach
publicznych

○

Projekt zagospodarowania działki lub terenu

○

Oraz zaświadczenie wójta, burmistrza albo prezydenta
miasta o zgodności budowy z ustaleniami obowiązującego
mpzp albo ostatecznej, w dniu wszczęcia postępowania wz,
w przypadku braku obowiązującego mpzp.

Jeżeli budowa zostanie zakończona, procedurę kończy wniesienie opłaty legalizacyjnej, a

jeżeli jest w trakcie, to organ nadzoru budowlanego wydaje postanowienie zezwalające
na jej dokończenie.

Zmiany w przepisach dotyczące energooszczędności budynku

Wszystkie zmiany związane z energooszczędnością budynku są wpisane w istniejącą formę

warunków technicznych. W odniesieniu do większości budynków, nie nakładają one na

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-5/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

architektów nowych obowiązków i istotnych zobowiązań.

Nowością jest wymóg wykonania na etapie projektowania analizy możliwości racjonalnego

wykorzystania odnawialnych źródeł energii oraz ciepła z ko-generacji dla budynków o
powierzchni użytkowej większej niż 1000m2.

Kolejna nowość - świadectwa energetyczne, pojawiają się na innym etapie i w oddzielnym

rozporządzeniu

W projekcie muszą się znaleźć się

:

●

obliczenia parametrów

●

i rozwiązania wpływające na charakterystykę energetyczną

budynku.

Z przepisów jakie należy uwzględnić przy oddawaniu budynku do użytkowania wynika:

●

Co i jak obliczać

●

Jaki jest wymagany minimalny poziom energooszczędności czyli

tzw. Standard WT2008, z którym należy porównać zaprojektowany

budynek lub jego poszczególne elementy. Do architekta należy

zapewnienie kompletności projektu oraz zgodności z aktualnym

poziomem wymagań.

Świadectwo energetyczne będzie wystawiane przez osobę uprawnioną dopiero w momencie

oddawania obiektu, czy lokalu do użytku, albo w chwili wprowadzania go do obrotu
poprzez sprzedaż lub wynajem.

W przypadku budynków nowoprojektowanych może to nastąpić nawet po kilku latach od

wykonania projektu.

Uprawnieni do sporządzania świadectw są z mocy ustawy architekci oraz magistrowie

inżynierowie budownictwa, a także inne osoby po zdaniu egzaminu państwowego.

Na etapie projektowania architekci będą musieli:

●

Sprawdzić wszystkie wskaźniki charakteryzujące budynek pod
względem energetycznym. Niektóre są liczone inne przyjmowane.
Analizowana jest:

○

Izolacyjność przegród (współczynniki „U”), okien, wentylację,
źródła ciepła/energii, instalacje (straty sprawności)

●

Wszystkie dane powinny się znaleźć w dokumentacji projektowej –
muszą być one wyraźnie i jednoznacznie przedstawione. Wszystkie
informacje mogą być potem wykorzystane przy opracowaniu
świadectwa energetycznego.

Par.11 ust.2. – dodano p.9

1. Charakterystykę energetyczną obiektu budowlanego, opracowaną zgodnie

z przepisami dotyczącymi metodologii obliczania charakterystyki

energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku

stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu i

wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej, za wyjątkiem

obiektów wymienionych w art. 20 ust. 3 pkt.2 określającą w zależności od

potrzeb:

●

Bilans mocy urządzeń elektrycznych zużywających inne rodzaje energii,

stanowiących jego stałe wyposażenie budowlano-instalacyjne, z

wydzieleniem mocy urządzeń służących do celów technologicznych

związanych z przeznaczeniem budynku

a) w przypadku budynku wyposażonego w instalacje ogrzewcze,

wentylacyjne, klimatyzacyjne oraz chłodnicze – właściwości cieplne

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-6/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

przegród zewnętrznych, w tym ścian pełnych oraz drzwi, wrót, a
także przegród przezroczystych i innych

b) Parametry sprawności energetycznej instalacji ogrzewczych,

wentylacyjnych, klimatyzacyjnych lub chłodniczych oraz innych
urządzeń mających wpływ na gospodarkę energetyczną obiektu
budowlanego

●

Dane wykazujące, że przyjęte w projekcie architektoniczno-

budowlanym rozwiązania budowlane i instalacyjne spełniają
wymagania dotyczące oszczędności energii zawarte w przepisach
techniczno-budowlanych

Par.11 ust.2. – dodano p.10a

W stosunku do budynku o powierzchni większej niż 1000m2 określonej zgodnie z PN

dotyczącymi właściwości użytkowych w budownictwie oraz określania i obliczania

wskaźników powierzchniowych i kubaturowych – analizę możliwości racjonalnego

wykorzystania pod względem technicznym, ekonomicznym i środowiskowym,

odnawialnych źródeł energii takich jak:

●

energia geotermalna,

●

energia promieniowania słonecznego,

●

energia wiatru,

●

a także możliwości zastosowania skojarzonej produkcji energii elektrycznej i ciepła

oraz zdecentralizowanego systemu zaopatrzenia w energię bezpośredniego lub

blokowego ogrzewania.

Ponadto zmieniono brzmienie zapisu par 328:

1. Budynek i jego instalacje grzewcze, wentylacyjne i klimatyzacyjne, ciepłej wody

użytkowej, a w przypadku budynku użyteczności publicznej również oświetlenia
wbudowanego powinny być zaprojektowane i wykonane w taki sposób, aby ilość
ciepła, chłodu i energii elektrycznej, potrzebnych do użytkowania budynku zgodnie z
jego przeznaczeniem, można było utrzymać na racjonalnie niskim poziomie

2. Budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób aby ograniczyć

ryzyko przegrzewania w okresie letnim

Oraz zapisu par 329:

1. Wymagania określone w par 328 ust.1. uznaje się spełnione dla budynku mieszkalnego,

jeżeli:

●

Przegrody zewnętrzne budynku oraz technika instalacyjna
odpowiadają wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz powierzchnia
okien spełnia wymagania określone w pkt.2.1. załącznika nr 2 do
rozporządzenia – przy czym dla budynku przebudowywanego
dopuszcza się zwiększenie średniego współczynnika przenikania
ciepła osłony budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z
budynkiem nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania

lub

●

Wartość wskaźnika EP [kWh/(m2 rok)] określającego roczne
zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną do
ogrzewania, wentylacji i przygotowania ciepłej wody użytkowej
oraz chłodzenia jest mniejsza od wartości granicznych określonych
odpowiednio w ust.3 pkt. 1 i 2, a także jeżeli przegrody zewnętrzne
budynku odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-7/8

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

Umowa o prace projektowe, prawa autorskie

cieplnej niezbędnej dla zabezpieczenia przed kondesacją pary
wodnej,

○

przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się zwiększenie

współczynnika EP o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem
nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania

●

Wymaganie określone w par. 328 ust.1. uznaje się spełnione dla budynku

użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, budynku produkcyjnego,
magazynowego i gospodarczego, jeżeli:

○

Przegrody zewnętrzne budynku oraz technika instalacyjna odpowiadają

wymaganiom izolacyjności cieplnej oraz powierzchnia okien spełnia
wymagania określone w pkt. 2.1. załącznika nr 2 do rozporządzenia,
przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się
zwiększenie średniego współczynnika przenikania ciepła osłony
budynku o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem nowym o
takiej samej geometrii i sposobie użytkowania

lub

●

Wartość wskaźnika EP [kWh/(m2 rok)] określającego roczne
obliczeniowe zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną
do ogrzewania, wentylacji i chłodzenia oraz przygotowania ciepłej
wody użytkowej i oświetlenia wbudowanego jest mniejsza od
granicznej wartości określonej w ust. 3 pkt.3., a także jeżeli
przegrody zewnętrzne obiektu odpowiadają przynajmniej
wymaganiom izolacyjności cieplnej niezbędnej dla zabezpieczenia
przed kondensacją pary wodnej, określonej w pkt.2.2. załącznika nr
2 do rozporządzenia,

○

przy czym dla budynku przebudowywanego dopuszcza się zwiększenie

współczynnika EP o nie więcej niż 15% w porównaniu z budynkiem
nowym o takiej samej geometrii i sposobie użytkowania

Zakład Postaw Ekonomicznych Projektowania`-8/8