Tablica 12

Kultura i edukacja

Jakób

Mortkowicz

(1879-

1931), księgarz i wydawca
około 700 utworów wybitnych
polskich

pisarzy

(m.in.

ś

eromskiego, Dąborowskiej,

Słonimskiego,

Tuwima),

twórca

wielu

instytucji

księgarskich,

m.in.

Domu

Książki Polskiej.

"Szabasówka" w Warszawie.
Tak

nazywano

ż

ydowskie

publiczne szkoły podstawowe.
W 1937 r. było w Polsce 1275
szkół żydowskich, w których
uczyło się ponad 180 tysięcy
młodzieży.

Klub sportowy "Makkabi" w

Ester Rachel Kamińska z
córką Idą, wybitne aktorki
teatralne. W 1936 r. działało
piętnaście

teatrów

ż

ydowskich,

rozwijała

się

także produkcja filmów w
języku

jidysz,

z

których

większość rozpowszechniana
była

w

Stanach

Zjednoczonych.

Uroczyste otwarcie Jeszybotu
Mędrców,

akademii

Talmudycznej

w

Lublinie,

1930. Jesziwa lubelska miała
renomę europejską.

Majer Bałaban (1877-1942),
wybitny

historyk

dziejów

ś

ydów w Polsce, współtwórca

i

rektor

Instytutu

Nauk

Bruno Schulz (1892-1942), pisarz,
artysta plastyk i architekt. Całe życie
spędził w rodzinnym Drohobyczu,
gdzie prowadził lekcje rysunku w
gimnazjum.

W

międzywojennej

Polsce

tworzyło

ponad

500

ż

ydowskich

artystów,

malarzy,

grafików i rzeźbiarzy.


Kultura żydowska, w której rozwój nie
ingerowało państwo, przeżywała w
okresie międzywojennym okres
ś

wietności. Wyróżnić się w niej daje

zarówno nurt religijny, jak i świecki.
Twórcy pisali swe dzieła zarówno w
języku jidysz, jak hebrajskim i
polskim. śydzi brali aktywny udział w
rozwoju teatru, literatury, sztuki, nauki
i sportu, mieli także własna prasę.

Podłoże aktywnego udziału ludności
ż

ydowskiej w kulturze i nauce tkwi w

gruntownym wykształceniu, do
którego przywiązywano ogromną rolę.
Większość młodzieży żydowskiej (ok.
80%) uczęszczała do bezpłatnych
szkół państwowych. Ponadto działały
prywatne szkoły religijne (chedery,
Talmud-Tory, jesziwy) oraz zakładane
przez syjonistów i socjalistów szkoły
ś

wieckie. Zwieńczeniem systemu

szkolnictwa były instytuty naukowe o
europejskim poziomie (Wilno,
Warszawa) oraz wyższe uczelnie
talmudyczne (Lublin).

Page 1 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel12.html

Krakowie. Sport traktowano
jako

jedną

z

dziedzin

nowoczesnej

kultury

narodowej. W 1936 r. działało
w

Polsce

250

klubów

zrzeszających ok. 30 tysięcy
zawodników.

Artur Rubinstein (1887-1986),
jeden

z

najwybitniejszych

pianistów, studiował m.in. u
Ignacego

Paderewskiego,

wielokrotny juror konkursów
szopenowskich. Od 1906 r.
mieszkał w USA.

Ludwik

Zamenhof

(1859-

1917), poliglota i lingwista,
lekarz z zawodu. Twórca
międzynarodowego

języka

esperanto.

Judaistycznych.

Janusz

Korczak,

właśc.

Henryk

Goldszmit

(1878-

1942),

lekarz

i

wybitny

pedagog, który propagował
oparte

na

miłości

oraz

dziecięcej demokracji wzorce
wychowania.

Autor

wielu

książek dla dzieci (m.in.: Król
Maciuś Pierwszy, Bankructwo
Małego

Dżeka).

Jako

kierownik żydowskiego Domu
Sierot w getcie warszawskim
nie chciał opuścić swoich
wychowanków i dobrowolnie
poszedł z nimi na śmierć do
obozu w Treblince.

Isaak Bashevis Singer (1904-1991), od
1935 r. w USA, laureat literackiej
Nagrody

Nobla

w

1978,

najwybitniejszy pisarz tworzący w
języku jidysz. Literatura w języku
hebrajskim miała w Polsce mniejszy
krąg odbiorców.

Page 2 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel12.html

Page 3 of 3

ś

ydzi w polsce - Wydruk strony

2008-04-19

http://www.zydziwpolsce.edu.pl/panel12.html