BYDGOSKIE ULICE

Armii Czerwonej, a obok Göringa

Armii Czerwonej to nazwa ul. Marszałka Ferdynanda Focha z lat 1948-91. Nazwę
Focha wprowadzono w 1929 roku przemianowując ul. Wojewódzką i część ul.
Jagiellońskiej. W czasie II wojny światowej patronem tej drugiej był Hermann
Göring, dowódca niemieckiego lotnictwa wojskowego, sądzony potem w
Norymberdze zbrodniarz wojenny. Tradycyjna nazwa utrzymała się tylko przez
trzy lata. W latach 1948-56 patronem obecnej Jagiellońskiej był Generalissimus
Józef Stalin.

Nie ma ul. Goethego

Najwybitniejszy niemiecki poeta przełomu XVIII i XIX wieku był patronem
obecnej ul. 20 Stycznia 1920. W 1921 roku uznano, że lepiej upamiętnić
wkroczenie do miasta pierwszych polskich oddziałów wojskowych, niż autora
,,Fausta". Goethe ponownie stał się patronem ulicy w okresie okupacji. W 1952 r.
nazwę 20 Stycznia 1920 zmieniono na 24 Stycznia 1945 (wkroczenie do miasta
Armii Czerwonej). Od 1991 r. nazwa ulicy to ponownie 20 Stycznia 1920.

Nazwę zmieniono nawet Mostowej

W 1926 r. uznano, że nazwy dwóch ulic - Grodztwo i Grodzkiej - są zbyt
podobne. Pierwszą z nich przemianowano na 3 Maja. W 1948 r. upamiętniono
wydarzenie, które nastąpiło kilka dni wcześniej. Nowa nazwa - 15 Grudnia 1948 -
upamiętniała kongres zjednoczeniowy Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej i
Polskiej Partii Socjalistycznej. Powstała PZPR, czyli Polska Zjednoczona Partia
Robotnicza. Od 1956 r. nazwa ulicy to 3 Maja.

W okresie stalinizmu swoją nazwę zmieniła nawet Mostowa. W latach 1946-56
była to ul. 1 Armii Wojska Polskiego (jednostka była częścią tzw. odrodzonego
Wojska Polskiego).

Jedną z niewielu nieaktualnych nazw, którą używają bydgoszczanie, jest Rondo
XXX-lecia. Chodzi o 30-lecie PRL. Tak w latach 1975-90 nazywało się Rondo
Jagiellonów

Gdańska, kiedyś ulica Hitlera

W latach 1945-90 robotniczy charakter miasta miała podkreślać nazwa głównej
ulicy miasta. Gdańską przemianowano na Aleje 1 Maja. To tędy w Święto Pracy
szły pochody, a trybuna dla notabli stała na placu Wolności. W okresie okupacji
patronem obecnej Gdańskiej patronem był Adolf Hitler.

Naziści zmienili nazwy wielu ulic. Aleje Adama Mickiewicza przemianowano na
Felix-Dahn-Straß. Dahn był historykiem i profesorem prawa, zmarł w 1912 roku.

Wśród nazw zmienionych w 1939 roku była choćby Grunwaldzka. Przypominała o
bitwie z 1410 r., więc nazwę przemianowano na Berliner Straße.

Zamiast Dzierżyńskiego ksiądz

Aleje Jana Pawła II to z kolei nazwa z 1999 r. Do tego momentu ten odcinek
składał się z trzech ulic - Ujejskiego, Kujawskiej i Niziny. Ta ostatnia w latach
1985-90 była Aleją 40-lecia Wyzwolenia Bydgoszczy. Historyczny zwrot nastąpił
też na Błoniu. W 1991 patronem ulicy przestał być Paweł Finder, I sekretarz KC
PPR I w latach 1942-1943. Zastąpił go Roman Dmowski.

Także na Błoniu odkręcano tabliczki z nazwiskiem Marcelego Nowotki, działacza
komunistycznego i pierwszego przywódcy PPR. Od 1991 roku to ul. Romana
Abrahama, generała brygady Wojska Polskiego. Na tym samym osiedlu patronem
ulicy łączącej Szubińską i Stawową został ks. Józef Schulz, przedwojenny
proboszcz parafii farnej. Jego poprzednikiem był Feliks Dzierżyński.

Wielki mistrz zamiast Konopnickiej

W czasie okupacji Ulrich von Jungingen stał się patronem obecnej ul.
Konopnickiej. Wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1407-1410 był
wygodniejszy dla hitlerowców niż autorka ,,Roty". Inną pisarkę, która ma ulicę na
Szwederowie, Elizę Orzeszkową, zastąpiono niemiecką poetką Agnes Miegel. Co
ciekawe, Miegel wówczas żyła, podobnie jak kilku innych patronów z czasów
okupacji, nie tylko nazistów.

Ciekawe zamiany

W III RP ciekawej zmiany dokonano w Fordonie. Nowym patronem ul. Bolesława
Bieruta został gen. Władysław Anders. Na tym samym osiedlu ul. Konstantego
Rokossowskiego przemianowano na Monte Cassino. Po wojnie niemal w każdym
mieście swoją ulicę miał generał Walter, czyli Karol Świerczewski. Propaganda
przedstawiała go jako ,,człowieka, który kulom się nie kłaniał''. W Bydgoszczy
jego imieniem nazwano ul. Świętej Trójcy.

O dziwo, przez cały okres PRL funkcjonowała nazwa ul. ks. Markwarta.
Wyjątkowym patronem jest też kardynał Stefan Wyszyński. Nazwę nadano w
1981 r., przemianowując ul. Szeroką, a dwa lata później przedłużono,
przemianowując ul. Stepową.

Trzy nazwy placu Teatralnego

W 1947 r. obecny plac Teatralny przemianowano na Ignacego Daszyńskiego. Po
roku nazwę ponownie zmieniono na plac Zjednoczenia. Obecną nazwę
przywrócono dopiero w 1989 r.

Nazwy zmieniały też inne place - Nowy Rynek w latach 1952-56 był placem im.
Pawła Findera. Szczególną jak na okres stalinowski nazwę miał plac
Kościeleckich. Był wówczas placem Rewolucji Październikowej.

Małgorzata Fornalska musiała zniknąć

Na niektórych bydgoskich kamienicach cały czas wiszą tabliczki z poprzednimi
nazwami ulic. Tak jest choćby na Szwederowie. W latach 1952-90 patronką ul.
Stanisława Leszczyńskiego była Małgorzata Fornalska. Urodziła się w 1902 r.,
w wieku kilkunastu lat wstąpiła do SDKPiL, a w 1921 r. do Komunistycznej Partii
Polski. W latach 1926-34 przebywała w ZSRR i pracowała w strukturach
Międzynarodówki Komunistycznej. Kiedy wróciła do Polski, za działalność
antypaństwową i rewolucyjną trafiła do więzienia. Przez wiele lat związana była z
Bolesławem Bierutem, miała z nim córkę. W 1943 roku została aresztowana
przez gestapo, a rok później została rozstrzelana na Pawiaku.

W niektórych polskich miastach, np. w Gorzowie Wielkopolskim, Gliwicach, czy
Kamiennej Górze, ul. Małgorzaty Fornalskiej istnieje do dziś.

Ksiądz zamiast Gwardii Ludowej

W latach 1953-90 obecna ul. ks. Skorupki na Szwederowie była ul. Gwardii
Ludowej. Ta zbrojna formacja Polskiej Partii Robotniczej powstała w 1942 r.
Realizowała cele Międzynarodówki Komunistycznej i polskich komunistów w
ZSRR. W 1944 r. została przekształcona w Armię Ludową. Po przemianach
ustrojowych w 1989 r. w wielu miastach zmieniono nazwy ulic, którym
patronowała Gwardia Ludowa. Wciąż jednak taka ulica istnieje m.in. w Płocku,
Słupsku, Lublinie i Sosnowcu.

Frankego, a potem Marchlewskiego

Na zdjęciu aktualne zdjęcie tabliczki z ul. Stary Port. Jej patronem w latach
1956-90 był Julian Marchlewski, działacz rewolucyjny, założyciel SDKPiL. Tuż po
wojnie była to ulica Wyzwolenia. Jeszcze wcześniej, także w okresie II RP
patronem był Herman Franke - bydgoski przemysłowiec i radny, honorowy
obywatel miasta.

19 Marca 1981

W 2001 roku bydgoscy radni długo spierali się o to, czy zmienić nazwę części
ulicy w centrum miasta.

Chodziło o ,,Wydarzenia bydgoskie". Z propozycją upamiętnienia sesji
Wojewódzkiej Rady Narodowej, podczas której pobito delegację ,,Solidarności"
wystąpili radni AWS. Zaproponowali, by poświęcić jej fragment Parkowej,
niewielkiej ulicy przy Urzędzie Wojewódzkim, gdzie 20 lat temu odbyło się
posiedzenie. Przygotowali nawet tablicę. Pomysł zaakceptował zespół do spraw
nazewnictwa miejskiego, ale odrzucił ratusz. Jako uzasadnienie odmowy zarząd
miasta podał wcześniejszą decyzję, że nie będzie się przemianowywać ulic.

Pomimo początkowej porażki prawicowi radni nie ustępowali. - Nadajemy ulicom
nazwy Śledziowa, Strusia, Ptasia albo Tatarakowa. Dlaczego nie 19 Marca?
Odmowa to polityczna małostkowość. Ci, którzy nie chcą tej nazwy, powinni być
chociaż neutralni - apelował radny Grzegorz Kaczmarek. - Wydarzenia marcowe
są zawłaszczane. Na sali była nie tylko ,,S". Byli też odważni młodzi radni, którzy
wzięli ją w obronę - oponował radny SLD Kazimierz Drozd.

Kompromis osiągnięto w maju 2001 r. Prawica zgodziła się wprowadzić zmiany
do uzasadnienia i uwzględnić także rolę ówczesnych radnych WRN, którzy stanęli
w obronie związkowców, w zamian za co część SLD milcząco poparła projekt.

A jakie nazwy nadajemy teraz?

W mieście cały czas powstają nowe ulice. Rok temu nazwano 11 dróg w
Bydgoskim Parku Przemysłowo-Technologicznym. W konkursie wybrano nazwy
zasłużonych bydgoskich przedsiębiorców, inżynierów i projektantów. Patronami
zostali Jan Rolbieski, Herman Franke, Franz Blumwe, Józef Milchert, Bogdan
Raczkowski, Władysław Paciorkiewicz, Jerzy Falkowski, Edmund Matuszewski,
Ernst Peterson oraz Emil Gamm. Nazwa jednej z nowych ulic w BPPT to
Bydgoskich Przemysłowców.

Ciekawym przypadkiem jest ul. Wybieg na Kapuściskach. Znajduje się pomiędzy
ul. Solną a mjr. Hubala-Dobrzańskiego. Nazwa ta funkcjonowała tam od 1960 r.,
ale w 1979 r. Miejska Rada Narodowa, tłumacząc się rozbudową osiedla i układu
drogowego, zlikwidowała ją. Nazwę ponownie nadano w 2009 r. Na tej ulicy nie
ma żadnych budynków mieszkalnych, a znajdujące się w pobliżu firmy były
przypisane pod inny adres. Dlatego przywrócenie dawnej nazwy nie wiązało z
wydatkami bydgoszczan.