Definicja partii politycznej

partia = stronnictwo

partia – z łac. część większej całości, już od starożytności słowo używane na określenie
ugrupowania politycznego

•

w Grecji przeciwieństwo amicitia, czyli szlachetnego i dobrego związku przyjaciół, frakcja
jako związek nieszlachetny i zły;

•

w Rzymie partia oznaczała zgrupowanie polityków wokół przywódcy, a także grupę ludzi
rządzących państwem lub senat (jako opozycja dla ludu)

•

w czasach nowożytnych partia oznaczała wyznaczony oddział wojskowy

Partia zawsze oznacza grupę wyodrębnioną z większej całości.

Zjawisko partii politycznej, tak jak jest współcześnie rozumiane, kształtowało się w połowie XIX
wieku (mimo to słowo znane jest już od starożytności).

Definicje partii:

•

strukturalne – nacisk na problem organizacji

•

funkcjonalne – akcent na funkcję partii w systemie politycznym

•

partia jako wspólnota ideowa

•

partia jako reprezentacja interesów klasowych

*

PARTIA – wyspecjalizowana organizacja polityczna, tzn. taka, która w oparciu o program i
ideologię dąży do zdobycia i wykonywania władzy państwowej.

Elementy pojęcia partii

•

organizacja
◦

partia jako dobrowolna organizacja społeczna – wstąpienie do partii oraz opuszczenie
jej szeregów jest uzależnione od swobodnej decyzji obywateli; zakaz stosowania
przymusu; partia może jednak uzależniać przyjęcie kandydata od spełnienia przez niego
pewnych warunków, może też dyscyplinarnie usunąć członka naruszającego jej statut

◦

twory prepartyjne charakteryzowały się brakiem organizacji - były to raczej luźne
zespoły polityków, pozbawione formalnej organizacji oraz trwałości i ciągłości w czasie,
oparte o kontakty osobiste lub listowne

◦

minimum formalnej struktury – istnienie w danej grupie utrwalonego przez reguły
statutowe minimalnego choćby podziału pracy i ról w obrębie organizacji; ponadto
ustalona statutowo procedura postępowania przy podejmowaniu najważniejszych
decyzji określających życie wewnętrzne partii lub jej działania zewnętrzne

◦

szeroka baza członkowska – liczba członków winna być na tyle duża, aby wykluczone
było utrzymywanie między nimi więzi tylko osobistych; przynależność do partii nie
może być oparta wyłącznie na stosunku osobistego powiązania między przywódcą lub
aktywistą a grupą członków (odejście od klientelizmu)

◦

przynależność do partii jest zinstytucjonalizowana, tzn. że nicią łączącą są formalne
więzi organizacyjne; członkowie partii w swej masie nie znają się wzajemnie, gdyż jest
ich zbyt wielu – stąd niezbędne jest minimum formalnej struktury organizacyjnej
umożliwiającej komunikowanie się między członkami

◦

trwałość w czasie, zdolność do trwania

* Typologia wg M. Sobolewskiego z książki wydanej w 1977, w której autor powołuje się na Lenina i nadużywa

słowa „burżuazyjny”, nie przywiązywałabym więc zbyt wielkiego znaczenia do ostatniego podpunktu.

•

program
◦

program wspólnego działania, więź łącząca członków, stwarzająca podstawę jednolitego
działania

◦

wyznacza cele społeczne (a nie indywidualne), które skłaniają ludzi do przystąpienia do
partii i wspólnej pracy nad ich realizacją

◦

partie patronażu - mają na celu zdobycie władzy dla przywódcy i obsadzenie stanowisk
państwowych przez elity partyjne (pewne cechy tego typu partii mają: Samoobrona RP,
Liga Polskich Rodzin, Polskie Stronnictwo Ludowe); członkostwo uwarunkowane
realizowanie interesów indywidualnych, konkretnych korzyści osobistych;
przeciwieństwem partie ideowe/światopoglądowe

◦

u podstaw programu leży zazwyczaj ideologia

◦

partie światopoglądowe vs. partie interesu (pozbawione ideologii)

◦

partie o dużym stopniu pryncypialności, nieskłonne do kompromisów i wyrzekania się
celów programowych, nawet jeśli miałoby to na celu zdobycie władzy vs. partie
kompromisowe

◦

platforma wyborcza – określenie doraźnego, krótkofalowego celu działania partii

•

funkcje partii w systemie władzy
◦

funkcja partii – założone i najczęściej realizowane w praktyce zadanie w systemie
władzy politycznej

◦

zadaniem tym jest zdobycie i utrzymanie władzy państwowej samodzielnie lub w
koalicji z innymi partiami

◦

partia w tej kwestii różni się od grupy nacisku, która nie dąży do zdobycia władzy i
wykonywania funkcji rządzenia państwem

◦

funkcje partii:
▪

kształtowania opinii

▪

wyborcza

▪

rządzenia