http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

1

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

INFORMACJA PRASOWA

nt.

SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH

Europejski Tydzień Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy 2003

Substancje niebezpieczne: ostrożnie!

INFORMACJE PODSTAWOWE

Na podstawie materiałów Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

________________________________________________

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy

Krajowy Punkt Centralny

Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

Ul. Czerniakowska 16, 00-701 Warszawa

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

2

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Treść


Co rozumiemy przez pojęcie substancje niebezpieczne

Powszechność substancji niebezpiecznych w miejscu pracy

Stopień oddziaływania według siły roboczej i według sektora gospodarki

Wpływ na zdrowie

Koszty ekonomiczne

Odpowiedzialność prawna i zgodność z przepisami

Rozwiązania problemu

Kampania informacyjna Agencji

Źródła dodatkowych informacji

O Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

3

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Co rozumiemy przez poj

ęcie „substancje niebezpieczne”

Dla celów organizowanego przez Agencję, Europejskiego Tygodnia

Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy 2003 pojęciem substancja niebezpieczna określa się
każdą ciecz, gaz lub ciało stałe, chemicznego lub biologicznego pochodzenia, które
stwarza zagrożenie toksykologiczne dla zdrowia pracowników, wyłączając z tej grupy
substancje radioaktywne, łatwopalne i wybuchowe. Zagrożenie może stwarzać
bezpośredni lub pośredni kontakt z produktem, np. poprzez zanieczyszczone
powierzchnie.


Powszechno

ść substancji niebezpiecznych w miejscu pracy

U

Czynniki chemiczne

• Według organizacji Chemical Abstracts Service, która śledzi czynniki chemiczne

wymieniane w literaturze naukowej, na świecie istnieje w przybliżeniu 16 milionów
substancji chemicznych. Jednak zaledwie 1.500 z tych substancji stanowi 95%
ogólnoświatowej produkcji chemicznej. Od roku 1930 objętość środków
chemicznych produkowanych corocznie na całym świecie zwiększyła się z 1 miliona
do 400 milionów ton.

• Na rynku w Europie zostało zarejestrowanych i jest oferowanych 100.195 środków

chemicznych, z czego 10.000 sprzedawanych jest w objętości przekraczającej 10 ton.
Przemysł chemiczny jest trzecim pod względem wielkości sektorem gospodarki
europejskiej, zatrudniającym bezpośrednio 1,7 milionów ludzi a kolejne, 1,3
milionów pośrednio. Chociaż kilka wielkich międzynarodowych przedsiębiorstw
zdominowało produkcję, aż 96% wszystkich firm w tej branży – co odpowiada
36.000 firm - to małe i średnie przedsiębiorstwa, z których większość dysponuje małą
lub żadną wiedzą z zakresu toksykologii.

• Spośród środków chemicznych zarejestrowanych w Unii Europejskiej 30.000 jest

powszechnie używanych w miejscu pracy, od zakładów fryzjerskich i przemysłu
budowlanego, po pracę biurową, poligrafię i rolnictwo.

• Około 20.000 środków chemicznych zarejestrowanych w Europie – dwie trzecie

ogółu powszechnych w użyciu substancji – nie zostało poddanych pełnym i
systematycznym testom toksykologicznym. Dla 21% z dostępnych w Unii
Europejskiej środków produkowanych w bardzo dużych ilościach nie istnieją dane
toksykologiczne. Od 18 września 1981 r., zgodnie z przepisami unijnymi (Dyrektywa
79/831/EEC) systematycznym testom sprawdzającym wpływ na zdrowie
pracowników, konsumentów i środowisko, należy poddawać każdą nową substancję.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

4

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Substancje używane lub wyprodukowane przed tą datą notowane są jako „istniejące”
środki chemiczne, a Unia Europejska aktualnie rozwija strategię ich systematycznego
badania. Spośród zarejestrowanych czynników chemicznych o znanych
właściwościach toksycznych 350 jest rakotwórczych a 3.000 wywołuje alergie.

U

Czynniki biologiczne

Środki biologiczne, które rzadko kiedy są widoczne gołym okiem, a z których

rzeczywistych zagrożeń wielu pracowników nie zdaje sobie sprawy, można znaleźć we
wszystkich sektorach gospodarki, które mają do czynienia z się z materiałami
organicznymi, takimi jak gleba, odpady, żywność, płyny fizjologiczne i próbki
mikrobiologiczne - obecne np. w laboratoriach badawczych. Do czynników
biologicznych najczęściej spotykanych w miejscu pracy zaliczamy: wirusy, bakterie,
grzyby (w tym drożdże i pleśń) oraz pasożyty i rośliny.


Stopie

ń oddziaływania według siły roboczej i według sektora gospodarki

• 21% pracowników w Unii Europejskiej (155 milionów ludzi) – co odpowiada 32-u

milionom pracowników – jest narażonych na działanie czynników rakotwórczych.

• 22% pracowników przyznaje, że przez przynajmniej jedną czwartą czasu swojej

pracy wdycha pary, dymy i pyły substancji niebezpiecznych.

• 16% pracowników w Unii Europejskiej obchodzi się lub ma styczność z substancjami

niebezpiecznymi przez jedną czwartą swojego czasu pracy.

• Szacuje się, że 6-9 milionów pracowników narażonych jest na działanie środków

biologicznych w takich sektorach gospodarki jak służba zdrowia, laboratoria
badawcze, przetwórstwo żywności, gospodarka odpadami oraz spółki
biotechnologiczne.

• Problem substancji niebezpiecznych dotyka w różnym stopniu praktycznie wszystkie

sektory gospodarki, jednak do gałęzi o największym stopniu ryzyka zalicza się:

- rolnictwo
- przemysł chemiczny
- czyszczenie
- przemysł budowlany
- przetwórstwo żywności
- fryzjerstwo
- służba zdrowia

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

5

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

- budowa i naprawa urządzeń i pojazdów
- poligrafia
- przemysł włókienniczy/garbarnie
- Usuwanie i przetwarzanie odpadów

Wp

ływ na zdrowie

Uwaga:
Zamieszczone tutaj informacje mają służyć jedynie jako ilustracja a nie pełny obraz
kluczowych kwestii ochrony zdrowia i mającymi na nie wpływ substancjami i sektorami
gospodarki. Ogólnie rzecz biorąc, brakuje pełnych danych odnośnie wpływu substancji
niebezpiecznych na zdrowie, co stanowi problem sam w sobie.

U

Astma i inne choroby układu oddechowego

• Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) podaje, że każdego roku oddziaływanie

substancji niebezpiecznych w pracy jest przyczyną 2.631.000 nowych przypadków
chronicznych chorób układu oddechowego.

• Wyniki francuskich badań pozwalają oszacować, że 5-10% wszystkich przypadków

astmy w tym kraju jest związanych z wykonywaną pracą. W Wielkiej Brytanii
każdego roku notuje się do 3.000 nowych przypadków astmy zawodowej. Jeśli
doliczymy do tego przypadki astmy nasilonej wskutek pracy, liczba ta wzrośnie do
7.000.

Piekarze, farmerzy, stolarze i pracownicy budowlani – to grupy zawodowe o
zwiększonym ryzyku zachorowania na astmę. Do substancji powodujących astmę
zawodową zaliczamy m.in.: izocyjaniany używane w farbach; mąkę, ziarno oraz pyły
powstające podczas obróbki drewna; kauczuk naturalny, lateks, np. w rękawicach
chirurgicznych i sprzęcie medycznym oraz substancje chemiczne wydzielające się z
niektórych klei i żywic.

• Według badań, prawie 70% wszystkich przypadków astmy zawodowej w Niemczech

stanowiła astma piekarzy. Finansowane przez Unię Europejską badania wykazały, że
enzymy takie jak amylazy i celulazy, które w coraz większym stopniu używane są
przy produkcji żywności, są główną przyczyną chorób zawodowych w tym
przemyśle.

• Wiele z zarejestrowanych w Europie środków chemicznych wywołuje choroby dróg

oddechowych o podłożu alergicznym, takie jak zapalenie błony śluzowej nosa. Do
organicznych środków chemicznych związanych z tymi chorobami zaliczamy między
innymi: reaktywne barwniki (włókiennictwo), enzymy (w środkach czystości),
nadsiarczany (fryzjerstwo), bezwodniki kwasowe (w farbach).

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

6

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

• Egzogenne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych (EAA) lub 'płuco farmera'

wywoływane są działaniem zawartych w pyłach rolniczych grzybów i wirusów.
Symptomami tej choroby są zadyszka, kaszel oraz bóle mięśni i stawów.

• Pylica krzemowa to problem, który dotyka przemysł budowlany, rolnictwo i inne

sektory gospodarki, gdzie występuje zapylenie powietrza w wyniku używania
produktów zawierających krystaliczną krzemionkę.

U

Nowotwory

Według francuskiego Instytutu de Veille Sanitaire przynajmniej 4% wszystkich

przypadków chorób nowotworowych ma związek z miejscem pracy – co odpowiada
10.000 nowych przypadków tej choroby w samej tylko Francji. Do powszechnie
występujących przypadków nowotworów zawodowych zalicza się:

• Raka jamy nosowej, wywoływanego pyłami obecnymi podczas obróbki drewna

twardego (dąb, buk) oraz pyłem niklowym, głównie wśród pracowników
zatrudnionych w leśnictwie, stolarstwie oraz przy obróbce powierzchniowej metali.

• Białaczkę, wywoływaną działaniem benzenu - rozpuszczalnika obecnego m.in. w

paliwach.

• Raka płuc oraz międzybłonniaka powodowanego przez azbest – włókno, które nadal

pozostaje głównym zagrożeniem dla zdrowia w wielu starych budynkach. Chociaż
używanie azbestu zostało zakazane w Unii Europejskiej, jego obecności do chwili
obecnej przypisuje się 250.000 do 400.000 przypadków śmierci.

U

Zaburzenia psychoneurologiczne

• Działanie rozpuszczalników organicznych, takich jak alkohol, glikol etylenowy, etery

i estry, może prowadzić do utraty pamięci, ostrego zmęczenia i innych zaburzeń
centralnego układu nerwowego. Wymienione rodzaje rozpuszczalników, które mogą
wywoływać także uszkodzenie nerek i bezpłodności oraz wiele innych problemów
zdrowotnych, są powszechnie używane jako składniki farb, klejów oraz lakierów.
Mimo to, rozpuszczalniki organiczne wykorzystywane są w wielu gałęziach
przemysłu, takich jak budownictwo, włókiennictwo, poligrafia, przemysł tworzyw
sztucznych i czyszczenie chemiczne. Badania ujawniły zwiększone ryzyko
wcześniejszego przejścia na emeryturę wśród malarzy i układaczy podłóg z powodu
tzw. „syndromu rozpuszczalnikowego” oraz symptomów zaburzeń
psychoneurologicznych, takich jak utrata pamięci.

• Wykryto, ż niektóre pestycydy używane w rolnictwie od 15 do 20% zwiększają

ryzyko występowania choroby Parkinsona.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

7

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

U

Choroby dermatologiczne

• Egzema jest najczęściej występującą zawodową chorobą skóry, dotykającą około

10% pracowników. W przeważającej mierze dotyczy to osób, które regularnie są
narażone na działanie płynów, mogących przenikać przez naturalną barierę ochronną
skóry. Najbardziej narażeni na tę chorobę są fryzjerzy (głównie w wyniku
połączonego działania wody i środków chemicznych, takich jak środki chemiczne
(np..używane przy robieniu trwałej ondulacji), a jeden na 10 pracowników w tej
grupie zawodowej musi szukać innej pracy, w związku z wystąpieniem problemów ze
skórą. Pracownicy budowlani używający mokrego cementu z dodatkiem Chromu (VI)
są również w nasilonym stopniu narażeni na wystąpienie egzemy. Badania
przeprowadzone na 5.000 budowniczych zatrudnionych przy budowie tunelu pod
kanałem La Manche wykazały, że połowa pracowników cierpiała w wyniku
problemów dermatologicznych, a połowa z tej połowy była uczulona na Chrom (VI).
Inne grupy zawodowe o wysokim zagrożeniu chorobami skóry to: kucharze,
zmywacze, stomatolodzy, pracownicy montażowi i mechanicy.

• Szereg innych rodzajów zawodowego zapalenia skóry, z których wiele

wywoływanych jest reakcją alergiczną na substancje chemiczne, występuje wraz z
równie szerokim spektrum objawów, od wysypki i obrzęku skóry po pieczenie i
swędzenie. Z 1.000 drukarzy których dotyczyło inne badanie, 41% cierpiało w
wyniku problemów ze skórą, a prawie dwie trzecie (58%) z tych przypadków było
związanych z wykonywaną pracą. Według szacunków Światowej Organizacji
Zdrowia tylko w Wielkiej Brytanii co roku rejestruje się 66.000 przypadków
zawodowych chorób skóry.

Pozostałe choroby

Istnieje wiele innych chorób, których przyczyną są czynniki chemiczne i

biologiczne stosowane w miejscu pracy. Np. pracownicy zajmujący się konserwacją i
naprawami instalacji kanalizacyjnych oraz usuwaniem odpadów, są szczególnie narażeni
na choroby układu pokarmowego oraz alergie, podczas gdy pracownikom służby zdrowia
grozi szereg infekcji bakteryjnych i wirusowych, jak np. wirusowe zapalanie wątroby,
gruźlica, koklusz.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

8

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Koszty ekonomiczne

W związku z niepełnymi danymi o substancjach niebezpiecznych oraz

niepowodzeniem różnych narodowych programów odszkodowań za niektóre choroby
zawodowe, statystyki kosztów wynikających z zachorowań wywoływanych substancjami
niebezpiecznymi są prawie na pewno znacznie zaniżone. Wyniki jednych z wielu
przeprowadzonych badań sugerowały, że dane liczbowe opisujące powszechność i
wpływ chorób zawodowych mogą być dziesięciokrotnie zaniżone.

• Ostatnie badania wskazują, że substancje niebezpieczne kosztują gospodarkę

niemiecką ponad 850 milionów rocznie, w postaci kosztów bezpośrednich i kosztów
leczenia. Jeśli podobna sytuacja istnieje w pozostałych krajach Unii Europejskiej, to
liczba ta wzrosłaby do ponad 3,5 miliarda euro.

• Szacuje się, że zawodowe choroby skóry kosztują Unię Europejską 600 milionów

euro rocznie. W samej tylko Wielkiej Brytanii każdego roku traci się około pół
miliona dni roboczych w wyniku przypadków zapalenia skóry. Średnio jeden
przypadek choroby skóry związanej z pracą powoduje stratę 10 dni roboczych.

• Astma zawodowa jednego pracownika kosztuje 55.000 euro, głównie w postaci

utraconych dochodów. Szacuje się, że co roku w Wielkiej Brytanii pojawia się 1.500
- 3.000 nowych przypadków tej choroby, a jej bieżące koszty netto za ostatnie 10 lat
wynoszą od 740 milionów do 1,4 miliardów euro.

Odpowiedzialno

ść prawna i zgodność z przepisami

Podstawy prawne

Oprócz narodowych przepisów prawnych, w Unii Europejskiej obowiązują dwie

główne struktury prawne regulujące handel i używanie substancji niebezpiecznych:

* Przepisy odnośnie testowania, klasyfikowania, pakowania i oznaczania substancji

niebezpiecznych oraz ich przygotowywania: kierowane do producentów tych
substancji i ujęte w dyrektywach 67/548 i 1999/45/EC wraz z poprawkami do nich.
Istnieją dodatkowe dyrektywy, dotyczące handlu substancjami niebezpiecznymi oraz
regulujące informacje, jakie należy udostępniać w Kartach Charakterystyk Substancji
Niebezpiecznych(odpowiednio dyrektywy 76/769/EEC oraz 91/155/EEC),
podlegające niektórym zwolnieniom. Raport rządowy Unii Europejskiej o nazwie
„Strategia dla przyszłej polityki ds. środków chemicznych” (ang. A Strategy for a
Future Chemicals Policy) proponuje utworzenie ujednoliconego, ogólnoeuropejskiego

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

9

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

systemu „Rejestracji, oceny i autoryzacji środków chemicznych” (ang. Registration,
Evaluation and Authorisation of Chemicals), znanego pod nazwą REACH.

* Przepisy dotyczące ochrony zdrowia i bezpieczeństwa pracowników związane z

substancjami niebezpiecznymi: kierowane do pracodawców i ujęte w dyrektywie
98/24/EC, nieformalne znanej pod nazwą „Dyrektywa środków chemicznych” (ang.
Chemical Agents Directive). Do obowiązków pracodawców należy: przeprowadzanie
oceny zagrożeń; wykonywanie priorytetowych kroków mających na celu eliminację
lub ograniczenie tych zagrożeń, łącznie z udostępnianiem pracownikom informacji o
nich; zapewnianie obecności procedur bezpieczeństwa oraz oznaczanie wszystkich
pojemników i rur zawierających substancje niebezpieczne. Dyrektywa 90/394/EEC
zapewnia dużo surowsze przepisy odnośnie materiałów rakotwórczych i mutagennych.
Dyrektywa 2000/54/EC reguluje też zagrożenia pracowników czynnikami
biologicznymi w pracy.

Zgodność z przepisami

• Badania przeprowadzone przez Health and Safety Executive w Wielkiej Brytanii

ujawniły, że jedynie 12% spośród 1,3 milionów firm używających środków
chemicznych w Wielkiej Brytanii działało zgodnie z przepisami Kontroli Substancji
Niebezpiecznych dla Zdrowia (ang. Control of Substances Hazardous to Health -
COSHH). Problem ten był szczególnie wyraźny wśród małych i średnich
przedsiębiorstw.

• Ekspertyzy przemysłowe wykazały, że do 25% substancji niebezpiecznych zostało

źle zaklasyfikowanych przez ich producentów (tj. określono niewłaściwe zagrożenie
toksyczne), a do 40% z nich zostało niewłaściwie oznaczonych.

• Badania w Wielkiej Brytanii ujawniły błędy w treści 20% Kart Charakterystyk

Substancji Niebezpiecznych, do których udostępniania zobowiązani są producenci.
Oddzielne badania Kart wykonano w Austrii, Niemczech i Holandii. Wykazały one,
że Karty w tych krajach zawierały za mało informacji o środkach zapobiegawczych, a
ich treść była niezrozumiała dla pracodawców.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

10

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Sposoby na rozwi

ązanie problemu

Procedura „4 kroków” dla szacowania zagrożenia:

1. Przygotować spis substancji niebezpiecznych używanych w miejscu pracy oraz

substancji powstających podczas różnych procesów, takich jak np. pyły powstające
podczas obróbki drewna oraz opary powstające podczas spawania.

2. Zebrać informacje o szkodliwości tych substancji i o sposobach ich oddziaływania.

Ważnym

źródłem tych informacji są Karty Charakterystyk Substancji

Niebezpiecznych.

3. Ocenić stopień oddziaływania zidentyfikowanych substancji, analizując rodzaj,

intensywność, czas trwania oraz częstotliwość występowania ich oddziaływania na
pracowników, z uwzględnieniem łączenia skutków oddziaływania różnych substancji.

4. Uszeregować zagrożenia pod kątem stopnia ich szkodliwości, aby ustalić prawidłowy

plan działania (zobacz poniżej).

Środki zapobiegawcze, polegające na „zastąpieniu substancji”:

• Tam, gdzie to możliwe, należy dążyć do wyeliminowania lub zastąpienia substancji

niebezpiecznych, zastępując je substancjami alternatywnymi, mniej szkodliwymi. Na
stronach internetowych Agencji można znaleźć informacje o substancjach
niebezpiecznych oraz linki do stron internetowych zawierających z pokrewnymi
zagadnieniami (zobacz także przykłady „dobrej praktyki” zamieszczone na końcu
tego dokumentu).

• Zaprojektować procesy robocze i sterowanie procesami w taki sposób, aby

wyeliminować lub zminimalizować uwalnianie substancji niebezpiecznych w miejscu
pracy, np. instalując odpowiednią wentylację.

• Ograniczyć liczbę pracowników oraz czas, w którym są narażeni na działanie

substancji niebezpiecznych.

• Tam, gdzie oddziaływania substancji niebezpiecznych nie może być wyeliminowane

lub ograniczone z wykorzystaniem środków technicznych i organizacyjnych, należy
zapewnić pracownikom odpowiednie środki ochrony indywidualnej, włącznie ze
stosownymi ubraniami i wyposażeniem.

• Informować cały personel o zagrożeniach i środkach zapobiegawczych, łącznie z

awaryjnym planem działania, używając łatwego do zrozumienia, nietechnicznego
języka.

• Regularnie nadzorować zgodność ze normami dotyczącymi bezpieczeństwa i ochrony

zdrowia w pracy, sprawdzając zaistniałe wypadki przy pracy oraz skargi i problemy

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

11

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

zdrowotne pracowników, a także stale informować personel i angażować go w cały
proces.

Kampania informacyjna Agencji „Substancje niebezpieczne – ostro

żnie!”

Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy rozpoczęła swoją

kampanię informacyjną na forum Parlamentu Europejskiego w Strasburgu 13 maja 2003
r. Kampania stanowi część organizowanego corocznie przez Agencję Europejskiego
Tygodnia Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. W tym roku występuje pod hasłem
„Substancje niebezpieczne – ostrożnie!”. Wspierają ją wszystkie państwa członkowskie
Unii Europejskiej, kraje kandydujące oraz kraje EFTA, Komisja Europejska i Parlament
Europejski, a także związki zawodowe oraz organizacje zrzeszające pracodawców.

Elementami kampanii są:

• Informacje przygotowane we wszystkich oficjalnych językach państw członkowskich

Unii oraz krajów kandydujących.

• Plakaty i ulotki rozpowszechniające informacje nt. przedmiotu kampanii.
• Wielojęzyczna strona internetowa (htttp://osha.eu.int/ew2003/), zawierająca

przykłady dobrej praktyki.

• Konkurs „Europejska Nagroda za Dobrą Praktykę” (ang. European Good Practice

Awards) dla organizacji, którym udało się skutecznie rozwiązać problem substancji
niebezpiecznych w środowisku pracy.

• Wiele wydarzeń w całej Europie, wprowadzających w życie kluczowe przesłania

kampanii, odbywających sie w różnych instytucjach i organizacjach: dużych i
małych, publicznych i prywatnych. W 2002 roku, w którym Agencja zwracała uwagę
na problem stresu związanego z pracą, zorganizowano tysiące imprez w całej
Europie. Wiele z nich było koordynowanych przez sieć krajowych punktów
centralnych (ang. focal points) Agencji w 15 krajach członkowskich i w krajach
kadnydujących.

Kampania zakończy się w październiku 2003 r. Europejskim Tygodniem

Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy. Wszystkie instytucje i organizacje zajmujące się
bezpieczeństwem i zdrowiem w pracy, związki zawodowe, przedsiębiorstwa, kadra
kierownicza, pracownicy oraz ludzie zajmujący się bezpieczeństwem w pracy są
zaproszeni do wzięcia udziału w kampanii i do organizowania własnych wydarzeń
podczas trwania Tygodnia. Do działań tych można zaliczyć: specjalne kontrole i ocenę
zagrożeń w miejscu pracy, szkolenia, rozpowszechnianie informacji o substancjach

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

12

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

niebezpiecznych oraz programy zachęcające pracowników i ich przedstawicieli do
wzięcia udziału w wydarzeniach Tygodnia, także w porozumieniu z innymi
organizacjami.

Źródła dodatkowych informacji

• Strony internetowe Agencji poświęcone „substancjom niebezpiecznym”', wraz z

linkami do stron zawierających wyniki badań; inne źródła informacji, takie jak np.
publikacja Agencji pt. „Stan bezpieczeństwa i zdrowia w pracy w Unii Europejskiej –
studia pilotażowe” (ang. The State of Occupational Safety and Health in the European
Union - Pilot Study).

• Dokument “Raport Rządowy Unii Europejskiej: Strategia dla przyszłej polityki ds.

środków chemicznych” (ang. Strategy for a Future Chemicals Policy).

• Europejskie Biuro ds. Środków Chemicznych (ang. European Chemicals Bureau).

• Urząd statystyczny Wspólnoty Europejskiej (Eurostat).

• Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków Życia i Pracy w Dublinie i jej

publikacja “Trzeci europejski przegląd warunków pracy w 2000 r.” (ang. European
Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions ; Third European
Survey on Working Conditions 2000).

O Europejskiej Agencji Bezpiecze

ństwa i Zdrowia w Pracy

Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy została założona przez Unię

Europejską w 1997 r., aby pomagać w zaspokajaniu potrzeb związanych z dostępem do
informacji na temat bezpieczeństwa i zdrowia w pracy (ang. occupational safety and
health). Mająca siedzibę w Bilbao w Hiszpanii Agencja stawia sobie za cel poprawę
jakości życia pracowników, poprzez stymulowanie przepływu informacji technicznych,
naukowych i ekonomicznych pomiędzy stronami zaangażowanymi w bezpieczeństwo
pracy. Agencja założyła sieć krajowych punktów centralnych (ang. Focal Points),
koordynujących działania i rozpowszechniających informacje w poszczególnych krajach.
Więcej informacji na ten temat można znaleźć na stronie internetowej Agencji:
http://agency.osha.eu.int.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

13

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

Źródła danych

Najważniejsze źródła danych wykorzystanych w raporcie:

• Stan bezpieczeństwa i zdrowia w pracy w Unii Europejskiej – studia pilotażowe (ang.

'The State of Occupational Safety and Health in the European Union - Pilot Study),
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy;

• Trzeci europejski przegląd warunków pracy w 2000 r. (ang. Third European Survey

on Working Conditions 2000), Europejska Fundacja na rzecz Poprawy Warunków
Życia i Pracy w Dublinie (ang. European Foundation for the Improvement of Living
and Working Conditions);

• Narażenie zawodowe na czynniki rakotwórcze w Unii Europejskiej’ (ang.

Occupational exposure to carcinogens in the European Union), Fiński Instytut ds. w
Pracy (ang. Finnish Institute of Occupational Health), Helsinki.

• Późna nauka z wczesnych ostrzeżeń: zasada ostrożności 1896-2000 (ang. Late lessons

from early warnings: the precautionary principle 1896-2000), Agencja Środowiska
Europejskiego (ang. European Environment Agency);

• Europejskie Biuro ds. Środków Chemicznych (ang. European Chemicals Bureau)

• Eurostat;

• Irlandzka Narodowa Organizacja Bezpieczeństwa (ang. National Irish Safety

Organisation - NISO);

• Urząd ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa w Wielkiej Brytanii(ang. UK Health and Safety

Executive);

• Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organisation - WHO);

• BG – niemiecka statutowa organizacja ubezpieczeniowa, badania regionalne i

krajowa administracja (ang. BG-German statutory insurance organisation, regional
inspections and national authorities);

• Francuskie Ministerstwo Pracy.

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

14

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

PRZYKŁADY ‘DOBREJ PRAKTYKI’

Eliminacja i zmniejszanie zagrożeń ze strony substancji niebezpiecznych

Przykłady zastępowania substancji

• Rozwiązanie problemu rozpuszczalników organicznych: Duży producent systemów

spawania łukowego radykalnie ograniczył oddziaływanie rozpuszczalników organicznych na
personel, wprowadzając powłoki proszkowe przy malowaniu litych materiałów. Większa
skuteczność systemu powłoki proszkowej zmniejszyła również koszty malowania o 25% i
podniosła jakość malowanych elementów, łącznie z ich odpornością na korozję.

• Wyeliminowanie chlorku metylenu: Chlorek metylenu, którego obecność może powodować

chroniczne choroby, łącznie z chorobami nowotworowymi, spotyka się powszechnie w
produktach służących do usuwania powłoki farb, sprzedawanych każdego roku w Unii
Europejskiej w ilości 30.000 ton. Zazwyczaj w jego obecności wymagane jest stosowanie
sprzętu ochrony dróg oddechowych. Jeśli jednak zastąpi się go środkami alkalicznymi lub
estrami dwuzasadowymi, zagrożenie dla zdrowia zmniejszy się w sposób zasadniczy. Poza
tym znika potrzeba używania sprzętu ochrony dróg oddechowych, a koszty środków ochrony
indywidualnej pracowników wynoszą jedną trzydziestą kosztów występujących w przypadku
stosowania chlorku metylenu.

• Gospodarka rolna: Jeden z dużych farmerów, aby ograniczyć oddziaływanie toksycznego

pyłu na personel, wprowadził granulowany pestycyd w miejsce jego odmiany proszkowej.
Ogrodnik produkujący na mały rynek użył w swoich szklarniach naturalnych drapieżników
zamiast chemicznych pestycydów.

• Obsługa zwierząt domowych: Centrum ratownicze dla zwierząt domowych używało do

odkażania psich bud aldehydu mrówkowego, dodawanego w otwartych zbiornikach do
nadmanganianu potasowego. Aby zmniejszyć zagrożenie ze strony tych środków, obecnie
używają oni mniej szkodliwej substancji na bazie jodu, która umieszczana jest w szczelnie
zamkniętej maszynie 'parującej', uruchamianej elektronicznie z odległości.

• Spłukiwanie kwasów: W lokalnym budynku administracji rządowej do czyszczenia rur

drenażowych w toaletach zamiast kwasu siarkowego używa się obecnie sprężyn.

Przykłady rozwiązań technicznych

• Podniesienie poziomu bezpieczeństwa przy pracy z cementem: Chrom (VI), powszechnie

używany składnik cementu i znany czynnik uczulający, można skutecznie i tanio
zneutralizować poprzez dodanie do cementu 0,35% siarczanu żelazawego. Spowoduje to

http://osha.eu.int/ew2003/

________________________________________________________________________

15

Europejska Agencja
Bezpiecze

ństwa

i Zdrowia w Pracy

przekształcenie rozpuszczalnego w wodzie chromianu w chromian nierozpuszczalny,
praktycznie eliminując jego negatywny wpływ na zdrowie istniejący przy czynnościach
związanych z mokrym cementem. W wielu krajach Unii Europejskiej, łącznie z Danią,
wprowadzono przepisy prawne nakazujące dodawania siarczanu żelazawego do cementu. W
Danii spowodowało to zmniejszenie liczby przypadków alergicznej 'egzemy cementowej'
wśród pracowników z 8,9% do 1,3% w przeciągu zaledwie sześciu lat. Jako dodatkowego
zabezpieczenia należy używać również odpowiednich rękawic ochronnych.

• Podniesienie poziomu bezpieczeństwa pracy w drukarni: Firma poligraficzna zainstalowała

pokrywy na starszych maszynach drukujących, zużywających duże ilości rozpuszczalnika.
Tym samym zmniejszono o połowę poziom oparów rozpuszczalnika i oszczędzono 5.000
litrów cieczy tygodniowo - lub 30.000 Euro rocznie. Zainstalowanie pokryw na wszystkich
maszynach rotograwiurowych zmniejszy koszty o kolejne 20 procent.

Dalsze przykłady „dobrej praktyki” oraz „studia przypadków” można znaleźć na stronie
internetowej Agencji:

T

http://osha.eu.int/ew2003

T

.