© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

1

IV. Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy. Ryzyko zawodowe

Spis treści

1. Polska Norma PN-N-18001 ....................................................................................................... 2

2. Najważniejsze zadania wdrożonego systemu: .......................................................................... 3

3. Główne punkty normy PN-N-18001: ........................................................................................ 4

4. Ryzyko zawodowe – definicja ................................................................................................... 6

5. Ocena ryzyka zawodowego ...................................................................................................... 7

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

2

1. Polska Norma PN-N-18001

PN 18001

– powszechnie znany skrót dla

Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy

według normy: PN-N-

18001:2004.

System zarządzania BHP

opisany w normie jest oparty na, klasycznej dla

zarządzania jakością, filozofii ciągłego

doskonalenia zgodnie z Kołem Deminga. W Polsce pierwsza edycja normy pojawiła się w 1999 roku, a w 2004 roku została

wydana przez

PKN

nowelizacja.

PN 18001 jest normą zawierającą zbiór wymagań, które po spełnieniu przez daną organizację są podstawą do

wydania certyfikatu zgodności przez zaproszoną jednostkę certyfikującą

. Najczęściej spotykanym odpowiednikiem polskiej

normy jest norma

OHSAS 18001

z

1999 roku. Obie te normy są prawie identyczne i wdrożenie systemu według jednej

normy jest prawie tożsame z wdrożeniem drugiej normy. Należy pamiętać, że norma

PN-N-18001:2004 jest polską normą,

a nie normą ISO

(International Organization for Standardization). Prace nad międzynarodową normą ISO ds. BHP nie

powiodły się już dwukrotnie. Główną przyczyną niepowodzenia były znaczne rozbieżności w przepisach prawnych

poszczególnych państw i standaryzacja do tej pory nie była możliwa.

System zarządzania BHP zgodny z PN 18001 jest rzadko certyfikowanym systemem zarządzania w Polsce

. Częściej

spotyka się systemy zarządzania jakością, zarządzania środowiskowego, bezpieczeństwem żywności zgodnie z HACCP.

Certyfikat systemu zarządzania jakością, środowiskowego lub BHP wydawany jest przez firmy certyfikujące zwanymi

jednostkami certyfikującymi po przeprowadzeniu auditu certyfikującego.

Celem Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy zgodnego z normą PN-N ISO 18001:2004 jest zarządzanie

działaniami na rzecz poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy pracowników oraz osób trzecich znajdujących się na terenie

przedsiębiorstwa. Narzędzie to zapewnia poprawę warunków pracy, dzięki czemu zwiększa się wydajność i jakość

oferowanych usług. System skupia uwagę na wykrywaniu ewentualnych przyczyn wypadków i ich eliminowaniu, zanim

doprowadzą one do niepożądanych zdarzeń, jak również na wypracowaniu sposobów skutecznego reagowania na sytuacje

już zaistniałe, związane z wystąpieniem wypadków i awarii oraz zapobieganiu chorobom zawodowym.

Norma ta adresowana jest dla wszystkich firm, które chcą podjąć działania na rzecz poprawy bezpieczeństwa i higieny

pracy. Celem systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest osiąganie ciągłej poprawy skuteczności działań

na rzecz BHP.

Norma definiuje 20 obszarów zarządzania bezpieczeństwem pracy

, m.in. monitoring wypadków, szkolenie

kadry kierowniczej, środki indywidualnej ochrony, higiena pracy i ochrona zdrowia, bezpieczna technika, bezpieczeństwo

poza pracą, przygotowywanie planów na wypadek awarii, kontrola wewnętrzna oraz wiele innych.

Ze względu na swoją budowę i wymagania umożliwia łatwą integrację z innymi normami serii ISO.

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

3

2. Najważniejsze zadania wdrożonego systemu:



zapobieganie wypadkom przy pracy,



zminimalizowanie występowania chorób zawodowych,



działania ukierunkowane na zapewnienie stałej poprawy stanu BHP funkcjonującego w organizacji,



zmniejszenie absencji chorobowej pracowników,



spełnienie wymagań określonych w przepisach prawnych,



nieustanne podnoszenie kwalifikacji wraz z uwzględnianiem roli pracowników i ich zaangażowania do działań

w zakresie BHP,



ciągłego doskonalenia działań w zakresie BHP,



zwiększenie wydajności i jakości pracy.

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

4

3. Główne punkty normy PN-N-18001:

Wymagania dotyczące systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy:

Wymagania ogólne.

Wymagania tego punktu podają, iż organizacja powinna ustanowić i utrzymywać system

zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.

Zaangażowanie kierownictwa oraz polityka bezpieczeństwa i higieny pracy

. Najwyższe kierownictwo powinno

wykazać silne i widoczne przywództwo oraz zaangażowanie w działaniach na rzecz bezpieczeństwa i higieny, tj. udostępnić

niezbędne środki, ustalić politykę i cele bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przeprowadzać systematyczne przeglądy

zarządzania.

Planowanie.

Zgodnie z wymaganiami tego punktu należy planować działania w ramach systemu. Działania powinny być

poprzedzone przeglądem wstępnym. W procesie planowania należy uwzględnić identyfikację zagrożeń i ocenę ryzyka

zawodowego. Należy zapewnić system identyfikacji i dostępu do wymagań prawnych. Ponadto organizacja powinna

ustanowić cele ogólne i szczegółowe dla wszystkich poziomów wewnątrz organizacji, które powinny być spójne z polityką

bezpieczeństwa i higieny pracy. Plany osiągania celów należy okresowo przeglądać i w miarę potrzeby korygować.

Wdrażanie i funkcjonowanie

. W tym punkcie zawarte są wymagania dotyczące: określenia struktury organizacyjnej

firmy, przypisania odpowiedzialności i uprawnień dla każdego stanowiska, wyznaczenia przedstawiciela kierownictwa

odpowiedzialnego za system bezpieczeństwa i higieny pracy. Najwyższe kierownictwo powinno zapewnić niezbędne zasoby

do wdrożenia, funkcjonowania i nadzorowania systemu. Zgodnie z wymaganiami tego punktu należy zapewnić

pracownikom odpowiednie szkolenia oraz stosować metody motywowania do angażowania się w poszczególne działania

na rzecz poprawy bezpieczeństwa pracy. Należy ustanowić skuteczne metody komunikowania się wewnątrz organizacji

i z zainteresowanymi stronami zewnętrznymi. Podane są tu również wymagania dotyczące opracowania i nadzorowania

niezbędnych dokumentów i zapisów.

W tym punkcie określono wymagania dotyczące konieczności identyfikacji zagrożeń i oceny związanego z nimi ryzyka

zawodowego, które powinny być przeprowadzane okresowo przy udziale pracowników oraz w każdym przypadku

wykonania modyfikacji i wprowadzania zmian w organizacji. Zgodnie w wymaganiami należy identyfikować te prace

i obszary działań, które są związane ze znaczącymi zagrożeniami oraz planować prace i działania, aby zapewnić, że będą one

prowadzone w ustalonych warunkach. Organizacja powinna zapewnić, iż posiada rozwiązania w zakresie zapobiegania,

gotowości i reagowania na wypadki przy pracy i poważne awarie. Rozwiązania powinny dotyczyć skutecznej komunikacji,

zapewnienia pierwszej pomocy, odpowiedniej informacji i szkoleń pracowników oraz powinny być ustanowione

w porozumieniu ze służbami zewnętrznymi. Tutaj znajdują się informacje dotyczące zakupów oraz wymagań

organizacyjnych dla podwykonawców.

Sprawdzanie oraz działania korygujące i zapobiegawcze

. Organizacja ma obowiązek monitorowania bezpieczeństwa

i higieny pracy, które ma zapewnić: przekazanie informacji o stanie bezpieczeństwa i higieny, informowanie pracowników

w organizacji o skuteczności rutynowych rozwiązań, podstawę do doskonalenia. Należy badać przyczyny każdego wypadku

przy pracy, chorób zawodowych i niezwłocznie podejmować odpowiednie działania korygujące. Organizacja ma obowiązek

planowania i przeprowadzania audytów wewnętrznych w celu określenia czy system bezpieczeństwa i higieny pracy jest

wdrożony, właściwy i skuteczny. Wyniki audytów powinny być przedstawiane kierownictwu. Należy ustanowić

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

5

udokumentowane procedury działań korygujących i zapobiegawczych, które powinny być podejmowane w wyniku

monitorowania, audytowania i przeglądów kierownictwa.

Przegląd zarządzania

. Najwyższe kierownictwo odpowiada za cykliczne przeglądy systemu zarządzania

bezpieczeństwem i higieną pracy. Wyniki przeglądów powinny być dokumentowane oraz formalnie ogłoszone.

Ciągłe doskonalenie

. Należy wprowadzić rozwiązania organizacyjne dotyczące ciągłego doskonalenia poszczególnych

elementów systemu.

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

6

4. Ryzyko zawodowe – definicja

Ryzyko zawodowe to ryzyko ponoszone przez człowieka w związku z wykonywaniem pracy

. W rozporządzeniu

ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów BHP ryzyko to zostało

zdefiniowane jako prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą

powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń

zawodowych (występujących w środowisku pracy) lub sposobu wykonywania pracy. Tę samą definicję przytoczono

w polskich normach serii PN-N-18000.

Zgodnie z wytycznymi Międzynarodowej Organizacji Pracy ryzyko zawodowe to kombinacja prawdopodobieństwa

wystąpienia zdarzenia zagrażającego oraz ciężkości urazu lub pogorszenia stanu zdrowia pracowników, powodowanego tym

zdarzeniem.

Mówiąc najprościej,

ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia szkodliwych dla zdrowia następstw

zagrożeń związanych z procesem pracy (urazów lub zachorowań), z uwzględnieniem ich ciężkości

. Ocena tego ryzyka

powinna stanowić podstawowy element każdego systemu zarządzania BHP, a jej celem jest zapewnienie pracownikom

skutecznej ochrony przed skutkami występujących w pracy zagrożeń.

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

7

5. Ocena ryzyka zawodowego

Ocena ryzyka zawodowego polega na systematycznym badaniu wszystkich aspektów pracy

, które jest

przeprowadzane w celu stwierdzenia, jakie zagrożenia w środowisku pracy mogą być powodem urazu lub pogorszenia się

stanu zdrowia pracownika i czy zagrożenia te można wyeliminować, a jeżeli nie – jakie działania należy podjąć w celu

ograniczenia ryzyka zawodowego związanego z tymi zagrożeniami.

Prawidłowo przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego powinna zapobiegać szkodliwym skutkom zagrożeń

występujących w środowisku pracy.

Podstawowym celem oceny ryzyka zawodowego jest zapewnienie pracownikom skutecznej ochrony przed

zagrożeniami występującymi w środowisku pracy

.

Aby osiągnąć ten cel, ocena ryzyka zawodowego powinna umożliwić:



zidentyfikowanie związanych z pracą zagrożeń, które mogą powodować wypadki przy

pracy, choroby zawodowe i inne dolegliwości zdrowotne u pracowników oraz

określenie, czy ryzyko zawodowe związane z tymi zagrożeniami można uznać

za dopuszczalne czy też nie, a także co można zrobić, aby to ryzyko było jak

najmniejsze,



sprawdzenie, czy stosowane obecnie środki ochrony przed zagrożeniami w miejscu

pracy są odpowiednie,



ustalanie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,

jeżeli są one potrzebne,



dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów oraz organizacji pracy,



zapewnienie, że stosowane środki ochrony zbiorowej i indywidualnej, a także zmiany technologii oraz metod

i organizacji pracy, podejmowane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego, służą poprawie bezpieczeństwa

i ochrony zdrowia pracowników.

Ocena ryzyka zawodowego może być traktowana jako proces wieloetapowy i przeprowadzana „krok po kroku”

.

Wykonując ją, należy kolejno:



zebrać informacje, potrzebne do oceny ryzyka zawodowego,



przeanalizować zebrane informacje i zidentyfikować występujące na stanowisku pracy zagrożenia,



oszacować ryzyko zawodowe związane ze zidentyfikowanymi zagrożeniami,



ocenić, czy ryzyko zawodowe związane ze zidentyfikowanymi zagrożeniami można zaakceptować, biorąc pod

uwagę ustalone kryteria,



sformułować zalecenia odnośnie działań eliminujących lub ograniczających ryzyko zawodowe,



skonsultować z pracownikami lub ich przedstawicielami wyniki oceny i poinformować pracowników o tych

wynikach.

© Wyższa Szkoła Gospodarki w Bydgoszczy

8

Następstwem wykonanej oceny powinno być zawsze:



wdrożenie, jeżeli to potrzebne, działań eliminujących lub ograniczających

ryzyko zawodowe, a w szczególności środków organizacyjnych oraz środków

ochrony zbiorowej lub indywidualnej,



poinformowanie pracowników o ryzyku zawodowym oraz o stosowanych

i planowanych w celu jego ograniczenia środkach ochrony (organizacyjnych

oraz środkach ochrony zbiorowej i indywidualnej),



monitorowanie skuteczności stosowanych środków ochrony,



jeżeli okaże się to potrzebne w wyniku monitorowania działań korygujących — wprowadzanie zmian do

stosowanych środków ochrony.