„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Aleksandra Kleśta

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
741[03].O1.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji

–

Państwowy Instytut Badawczy

Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Tadeusz Jakubczyk
mgr inż. Magdalena Kaźmierczak



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Jadwiga Morawiec


Konsultacja:
mgr inż. Barbara Kapruziak

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 741[03].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu rzeźnik –
wędliniarz.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

3

2. Wymagania wstępne

5

3. Cele kształcenia

6

4. Materiał nauczania

7

4.1. Zagadnienia prawne dotyczące warunków i bezpieczeństwa pracy

7

4.1.1. Materiał nauczania

7

4.1.2. Pytania sprawdzające

15

4.1.3. Ćwiczenia

15

4.1.4. Sprawdzian postępów

16

4.2. Czynniki szkodliwe w środowisku pracy i sposoby zapobiegania im

17

4.2.1. Materiał nauczania

17

4.2.2. Pytania sprawdzające

29

4.2.3. Ćwiczenia

30

4.2.4. Sprawdzian postępów

32

5. Sprawdzian osiągnięć

33

6. Literatura

37

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w kształtowaniu umiejętności stosowania przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
w zakładzie przetwórstwa mięsa.

Poradnik ten zawiera:

1. Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiadomości, które

powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

2. Cele kształcenia jednostki modułowej.
3. Materiał nauczania, który umożliwia samodzielne przygotowanie się do wykonania

ć

wiczeń i udzielenia prawidłowych odpowiedzi na pytania testowe. Materiał jest

podzielony na dwa bloki, a w obrębie każdego z nich znajdują się również pytania
sprawdzające przygotowujące do wykonania ćwiczenia oraz opis sposobu wykonania
ć

wiczenia wraz z wykazem materiałów, narzędzi i sprzętu potrzebnego do jego realizacji.

4. Na podsumowanie każdego bloku materiału znajduje się także sprawdzian postępów,

który ma Ci uświadomić, czy opanowałeś materiał. Powinieneś poszerzać swoją wiedzę
i w tym celu korzystaj z różnych źródeł informacji, również ze wskazanej w ostatnim
rozdziale literatury.
Jeżeli będziesz miał trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.

Jednostka modułowa: Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska jest jedną z jednostek modułowych koniecznych
do zapoznania się z modułem: Podstawy zawodu.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów bhp

oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Przepisy te
poznasz w trakcie trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

741[03].O1

Podstawy zawodu

741[03].O1.01

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

741[03].O1.02

Zapewnianie jakości mięsa i jego przetworów

741[03].O1.03

Stosowanie norm w produkcji mięsa i jego przetworów

741[03].O1.04

Stosowanie maszyn i urządzeń w produkcji mięsa i jego przetworów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

stosować zasady udzielania pierwszej pomocy,

−

wyszukiwać, porządkować i przetwarzać informacje niezbędne do wykonywania zadań
zawodowych,

−

wymieniać zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka w środowisku pracy,

−

wskazywać źródła zagrożenia pożarowego w zakładzie pracy,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

komunikować się i pracować w zespole,

−

dokonywać oceny swoich umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zinterpretować podstawowe akty prawne, dotyczące praw i obowiązków pracownika oraz
pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
i ochrony środowiska,

−

określić wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce,

−

zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją przeciwpożarową,

−

rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne środowisku pracy,

−

zabezpieczyć się przed czynnikami szkodliwymi w pracy,

−

zastosować podstawowe zasady higieny pracy oraz wymagania ergonomii,

−

zapobiec zagrożeniom życia i zdrowia pracowników,

−

scharakteryzować środki ochrony indywidualnej w pracy rzeźnika – wędliniarza,

−

rozpoznać przyczyny i okoliczności wypadków w pracy rzeźnika – wędliniarza,

−

zastosować metody zapobiegania wypadkom podczas pracy,

−

zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy w stanach zagrożenia zdrowia
i życia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zagadnienia prawne dotyczące warunków i bezpieczeństwa

pracy

4.1.1. Materiał nauczania

Akty prawne w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

System obowiązującego ustawodawstwa w Polsce gwarantuje każdemu obywatelowi

prawo do pracy w warunkach bezpiecznych i higienicznych. Każdy zakład pracy jako
podstawowe zadanie ma, zatem zapewnić ochronę życia i zdrowia pracownika w czasie
wykonywania pracy, dzięki stwarzaniu odpowiednich warunków i bezpieczeństwa
w zakładzie. Gwarancje prawne, służące zapewnieniu zdrowia i życia pracownikom w toku
zatrudnienia, możemy określić jako pojęcie ochrony pracy. Zadaniem ochrony pracy jest,
więc przeciwdziałanie zagrożeniom zawodowym. Funkcje te wypełniane są w ramach
powszechnego prawa wszystkich zatrudnionych, jakim jest prawo pracy. Jest to
wyodrębniona gałąź prawa, regulująca problematykę całokształtu stosunków prawnych
między stronami tego stosunku, tj. pracodawcą a pracownikiem. W zakres prawa pracy
wchodzą przepisy regulujące powstawanie i ustawanie stosunku pracy, określanie
wzajemnych obowiązków między stronami. Całokształt zagadnień prawa pracy jest
regulowany odpowiednimi aktami prawnymi.

Podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa pracy jest Kodeks pracy, wprowadzony

ustawą z dnia 26 czerwca 1974 r. wraz z późniejszymi zmianami. W Kodeksie pracy
określono prawa i obowiązki pracowników i pracodawców we wszystkich jednostkach
organizacyjnych, zatrudniających pracowników, niezależnie od sektora własnościowego
i formy organizacyjnej. Celem Kodeksu jest dostosowanie prawa pracy do elastycznych reguł
gospodarki rynkowej a w szczególności określa on:

−

ogólny zakres obowiązków pracodawcy,

−

ogólny zakres obowiązków pracownika,

−

sposoby zawierania stosunku pracy między pracownikiem a przedsiębiorstwem
(pracodawcą) – zawieranie umów o pracę, ich rozwiązywanie, rodzaje umów,

−

zasady ochrony wynagrodzenia za pracę,

−

maksymalny dzienny i tygodniowy czas pracy oraz zasady udzielania urlopów
wypoczynkowych,

−

zasady ochrony pracy kobiet i zatrudniania młodocianych,

−

zasady postępowania w wypadku przy pracy, w przypadku rozstrzygania sporów między
pracodawcą a pracownikiem.

Kodeks pracy określa również wymagania w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
w odniesieniu do:

−

profilaktycznej ochrony zdrowia, wypadków przy pracy, chorób zawodowych,

−

szkolenia w zakresie bhp i ergonomii pracy,

−

odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej,

−

obiektów budowlanych i pomieszczeń pracy, maszyn i urządzeń technicznych,

−

substancji chemicznych oraz procesów pracy szczególnie szkodliwych dla zdrowia.

Wszystkie podstawowe zagadnienia dotyczące organizacji procesów pracy są opracowane
w formie odrębnych dokumentów – regulaminów, instrukcji wydawanych i obowiązujących
w każdym zakładzie pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Regulamin pracy ustala organizację i porządek w procesie pracy oraz związane z tym

prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w szczególności:

−

organizację pracy, warunki przebywania na terenie zakładu pracy w czasie pracy i po jej
zakończeniu,

−

wyposażenie pracowników w narzędzia i materiały a także w odzież i obuwie robocze
oraz w środki ochrony indywidualnej i higieny osobistej,

−

systemy i rozkłady czasu pracy oraz przyjęte okresy rozliczeniowe czasu pracy,

−

termin, miejsce, czas i częstotliwość wypłacania wynagrodzenia,

−

wykaz prac wzbronionych pracownikom młodocianym oraz kobietom a także wykaz prac
i stanowisk dozwolonych pracownikom młodocianym zatrudnionym w celu przygotowania
zawodowego,

−

obowiązki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzenia przez pracowników obecności
w pracy oraz usprawiedliwienia nieobecności w pracy.

Regulamin pracy ustala pracodawca w uzgodnieniu z zakładową organizacją związkową i jest
wydawany na czas nieokreślony. W przypadku braku związków zawodowych
w przedsiębiorstwie pracodawca sam ustala regulamin pracy. Wchodzi on w życie po upływie
dwóch tygodni od dnia podania go pracownikom. Pracodawca jest zobowiązany zapoznać
pracownika z treścią regulaminu pracy przed rozpoczęciem przez niego pracy. W przypadku,
gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób bądź w przedsiębiorstwie obowiązują
postanowienia układu zbiorowego nie wprowadza się regulaminu pracy.

Warunki, w jakich jest prowadzony proces technologiczny w przetwórstwie spożywczym

wymaga stosowania oprócz ogólnie obowiązujących przepisów, szczegółowych instrukcji
dotyczących bezpieczeństwa i higieny produkcji. Instrukcje bezpieczeństwa pracy dotyczą
między innymi: obsługi maszyn i urządzeń do obróbki mechanicznej, obsługi urządzeń
transportowych, klimatyzacyjnych, wodno-kanalizacyjnych, warunków pracy w pomieszczeniach
o niskich temperaturach, stosowania odzieży ochronnej itp. Instrukcje higieny produkcji dotyczą:
higieny personelu, higieny pomieszczeń, maszyn i urządzeń oraz kontroli stosowanych surowców
i dodatków funkcjonalnych. Stosuje się również instrukcje technologiczne, które wchodzą
w skład ogólnej dokumentacji technologicznej i dotyczą całego procesu technologicznego bądź
poszczególnych jego części, związanych z danym stanowiskiem pracy (instrukcja stanowiskowa).

Obowiązki pracodawcy i pracownika

Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej

a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Za pracodawcę będącego
jednostką organizacyjną, czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub
organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba.
Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca odpowiada za stan bezpieczeństwa i higieny pracy
w kierowanym przez siebie przedsiębiorstwie. Ma obowiązek chronić zdrowie i życie
pracowników wykorzystując obecne zdobycze nauki i techniki. Pracodawca jest obowiązany
w szczególności:

−

zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem
wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi
uprawnieniami,

−

organizować pracę w sposób zapewniający zmniejszenie uciążliwości oraz pełne
wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy
wykorzystaniu ich kwalifikacji i uzdolnień, wysokiej wydajności i należnej jakości pracy,

−

przeciwdziałać dyskryminacji w zatrudnieniu, przede wszystkim ze względu na płeć,
wiek, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

−

zapewniać bezpieczne warunki pracy eliminując zagrożenia zdrowia i życia oraz prowadzić
systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie i kontrolować
ich wykonanie,

−

zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydanych przez organy
nadzoru nad warunkami pracy,

−

zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy,

−

terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,

−

ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

−

stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz ich wyników
pracy,

−

prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta
osobowe pracowników,

−

wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego oraz
przeciwdziałać mobbingowe.
Pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru,

mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Pracownik jest zobowiązany wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do
poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub
umową o pracę. Pracownik jest w szczególności obowiązany:

−

przestrzegać regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,

−

przestrzegać czasu pracy ustalonego w zakładzie pracy,

−

przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów
przeciwpożarowych,

−

dbać o dobro zakładu pracy, chronić jego mienie oraz zachować w tajemnicy informacje,
których ujawnienie mogłoby szkodzić pracodawcy,

−

brać udział w szkoleniach i instruktażach z zakresu przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazań
przedmiotowych,

−

stosować środki ochrony zbiorowej i używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

dbać o należyty stan maszyn i urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym badaniom lekarskim oraz stosować się
do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników o grożącym im
niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
W zakładzie przetwórstwa mięsa bardzo duże znaczenie ma higiena osobista pracownika.

Dlatego też pracownik zobowiązany jest do szczególnego zachowania higieny osobistej
i higieny produkcji, aby w ten sposób zapobiegać powstawaniu ewentualnych zatruć,
epidemii wśród załogi oraz konsumentów mięsa i jego przetworów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Nadzór i kontrola nad prawną ochroną bezpieczeństwa i higieny pracy

W trosce o systematyczną poprawę stanu bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach

funkcjonują państwowe organa kontroli i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce. Należą do
nich:

−

Państwowa Inspekcja Pracy,

−

Państwowa Inspekcja Sanitarna,

−

Urząd Dozoru Technicznego.

Ponadto, w zakładach działają organa wewnętrzne, które kontrolują oraz inspirują działania
ograniczające i likwidujące zagrożenia zawodowe na stanowiskach pracy. Są to:

−

Społeczna Inspekcja Pracy,

−

służba bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

organizacje związkowe w zakładzie pracy.
Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do nadzoru i kontroli

przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy. Podlega Sejmowi a nadzór nad nią sprawuje Rada Ochrony Pracy, powoływana przez
Marszałka Sejmu.

Państwową Inspekcję Pracy stanowią – Główny Inspektorat Pracy i okręgowe

inspektoraty pracy oraz działający w ramach terytorialnych uprawnień – inspektorzy pracy.
Pracą Państwowej Inspekcji Pracy kieruje Główny Inspektor Pracy a okręgowym
inspektoratem pracy, który obejmuje zakresem swojej działalności jedno lub więcej
województw okręgowy inspektor pracy wraz ze swoimi zastępcami.

Do głównych zadań Państwowej Inspekcji Pracy należą w szczególności:

−

nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy, przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy,

−

kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy projektowaniu
budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz stanowiących ich wyposażenie
maszyn i urządzeń oraz technologii,

−

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań bezpieczeństwa i higieny
pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn, urządzeń oraz narzędzi pracy,

−

nadzór i kontrola przestrzegania wymagań bezpieczeństwa przy produkcji wyrobów
i opakowań mogących spowodować zagrożenie dla zdrowia i życia,

−

analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych oraz udział
w badaniu okoliczności wypadków przy pracy,

−

współdziałanie z innymi organami kontrolującymi ochronę środowiska i przeciwdziałanie
zagrożeniom dla środowiska,

−

ś

ciganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika oraz udział w postępowaniu w tych

sprawach przed kolegiami do spraw wykroczeń,

−

opiniowanie projektów aktów prawnych z zakresu prawa pracy,

−

udzielanie porad i informacji w zakresie eliminowania zagrożeń wypadkowych oraz
porad w zakresie prawa pracy,

−

inicjowanie przedsięwzięć w dziedzinie przestrzegania prawa pracy oraz bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Główny Inspektor Pracy przedstawia Sejmowi oraz Radzie Ministrów informacje

o działalności Państwowej Inspekcji Pracy wraz z wnioskami, co do przestrzegania prawa
pracy przez podmioty kontrolowane.

Państwowa Inspekcja Sanitarna jest powołana do realizacji zadań z zakresu zdrowia

publicznego, w szczególności poprzez sprawowanie nadzoru nad warunkami:

−

higieny

ś

rodowiska,

a

zwłaszcza

wody

do

spożycia,

czystości

powietrza

atmosferycznego, gleby, wód i innych elementów środowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

−

higieny pracy w zakładach pracy, warunków produkcji oraz wyrobami mającymi wpływ
na zdrowie człowieka a zwłaszcza zapobieganiu powstawania chorób zawodowych
i innych chorób mającymi związek z pracą,

−

higieny radiacyjnej,

−

higieny procesów nauczania i wychowania, warunków pomieszczeń i wymagań
w stosunku do sprzętu używanego w szkołach i innych placówkach oświatowo-
wychowawczych, szkołach wyższych,

−

higieny wypoczynku i rekreacji,

−

zdrowotnymi żywności, żywienia i przedmiotów użytku,

−

higieniczno-sanitarnymi, jakie powinien spełniać personel medyczny, sprzęt oraz
pomieszczenia, w których są udzielane świadczenia zdrowotne w celu ochrony zdrowia
ludzkiego przed niekorzystnym wpływem szkodliwości i uciążliwości środowiskowych,
zapobiegania powstawaniu chorób, w tym chorób zakaźnych i zawodowych.
Rolę swoją spełnia poprzez sprawowanie zapobiegawczego i bieżącego nadzoru

sanitarnego oraz przez prowadzenie działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej
w zakresie chorób zakaźnych i zawodowych.

Obecnie zadania Państwowej Inspekcji Sanitarnej wykonują następujące organy:

−

Główny Inspektor Sanitarny,

−

Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny,

−

Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny,

−

Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny dla obszarów przejść granicznych drogowych,
kolejowych, lotniczych, rzecznych i morskich, portów lotniczych i morskich oraz
jednostek pływających na obszarze wód terytorialnych.
Do zakresu działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej w dziedzinie zapobiegania

i zwalczania chorób należy:

−

dokonywanie analiz i ocen epidemiologicznych,

−

opracowywanie programów i planów działalności zapobiegawczej i przeciwepidemicznej,
przekazywanie ich do realizacji zakładom opieki zdrowotnej oraz kontrola realizacji tych
programów i planów,

−

ustalanie zakresów i terminów szczepień ochronnych oraz sprawowanie nadzoru w tym
zakresie,

−

planowanie i organizowanie sanitarnego zabezpieczenia granic państwa,

−

kierowanie akcją sanitarną przy masowych przemieszczeniach ludności, zjazdach
i zgromadzeniach.
Główny Inspektor Sanitarny koordynuje i nadzoruje działalność państwowych inspektorów

sanitarnych. Dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania urzędu Głównego Inspektora
Sanitarnego utworzono stanowiska dwóch zastępców, powoływanych przez ministra
właściwego do spraw zdrowia na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego.

Państwowa Inspekcja Sanitarna inicjuje, organizuje, prowadzi, koordynuje i nadzoruje

działalność oświatowo-zdrowotną w celu ukształtowania odpowiednich postaw i zachowań
zdrowotnych, a w szczególności:

−

inicjuje i wytycza kierunki przedsięwzięć zmierzających do zaznajamiania społeczeństwa
z czynnikami szkodliwymi dla zdrowia, popularyzowania zasad higieny i racjonalnego
ż

ywienia, metod zapobiegania chorobom oraz umiejętności udzielania pierwszej pomocy,

−

pobudza aktywność społeczną do działań na rzecz własnego zdrowia,

−

udziela porad i informacji w zakresie zapobiegania i eliminowania negatywnego wpływu
czynników i zjawisk fizycznych, chemicznych i biologicznych na zdrowie ludzi,

−

ocenia działalność oświatowo-zdrowotną prowadzoną przez szkoły i inne placówki
oświatowo-wychowawcze, szkoły wyższe oraz środki masowego przekazywania, zakłady

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

opieki zdrowotnej, inne zakłady, instytucje i organizacje oraz udziela im pomocy
w prowadzeniu tej działalności.

Do zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej należy również wydawanie opinii co do zgodności
z warunkami sanitarnymi określonymi przepisami Unii Europejskiej przedsięwzięć
i zrealizowanych inwestycji, których realizacja jest wspomagana przez Agencję
Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ze środków pochodzących z funduszy Unii
Europejskiej.

Urząd Dozoru Technicznego nadzoruje w całym kraju stan technicznego bezpieczeństwa

określonych urządzeń takich jak: kotły parowe i wodne, zbiorniki ciśnieniowe stałe
i przenośne, wytwornice acetylenowe oraz dźwignice. Do głównych zadań dozoru
technicznego należy:

−

prowadzenie rejestracji urządzeń technicznych, ich dokumentacji,

−

wykonywanie badań przed dopuszczaniem do ruchu urządzeń, przeprowadzanie badań
okresowych jak i wstrzymywanie ruchu urządzeń technicznych w razie nieprzestrzegania
przepisów lub zagrożenia zdrowia i życia ludzkiego, mienia lub środowiska,

−

sprawdzenie kwalifikacji osób obsługujących i konserwujących urządzenia techniczne.
Organami dozoru technicznego są:

−

Urząd Dozoru Technicznego oraz podległe mu terenowe organy dozoru technicznego,

−

specjalistyczne organy dozoru technicznego,

−

organy wojskowe dozoru technicznego.

Wymagania nadzoru państwowego nad warunkami pracy w Polsce

Nadzór państwowy wymaga od pracodawcy przestrzegania prawa pracy, w szczególności

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy,
wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, czasu pracy,
urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych
osób niepełnosprawnych, itp. Wymagania nadzoru obejmują również przestrzeganie
przepisów dotyczących projektowania budowy, przebudowy i modernizacji zakładów.
Dotyczą także wyposażenia zakładów w maszyny, urządzenia i technologie. Mają na celu
wyeliminować czynniki szkodliwe w środowisku pracy, które zagrażają życiu i zdrowiu
pracownika. W razie stwierdzenia naruszenia przepisów dotyczących warunków pracy
i prawa pracy, organy nadzoru państwowego nakazują pracodawcy usunięcie stwierdzonych
uchybień w określonym terminie oraz wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób
winnych. W szczególnych przypadkach nadzór państwowy może nakazać zaprzestania przez
zakład pracy działalności określonego rodzaju.

Organa nadzoru społecznego

Społeczna Inspekcja Pracy jest służbą społeczną, pełnioną przez pracowników, mająca na

celu zapewnienie przez pracowników bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz
ochronę uprawnień pracowniczych. Reprezentuje ona interesy wszystkich pracowników
w zakładzie i jest kierowana przez organizacje związkowe. Społeczną Inspekcję Pracy
tworzą:

−

zakładowy społeczny inspektor pracy – dla całego zakładu pracy,

−

oddziałowi społeczni inspektorzy pracy – dla poszczególnych oddziałów.
Do zadań społecznych inspektorów pracy należy w szczególności:

−

kontrola stan budynków, maszyn, urządzeń oraz procesów technologicznych z punktu
widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, postanowień regulaminów pracy,

−

analiza przyczyn powstawania wypadków przy pracy, zachorowań na choroby zawodowe
i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

−

przeprowadzanie społecznych przeglądów warunków pracy,

−

działanie na rzecz aktywnego udziału pracowników zakładu w kształtowaniu
i przestrzeganiu bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Społecznym inspektorem pracy może być pracownik danego zakładu, który ma, co najmniej
5-letni staż pracy w branży i jest członkiem związku zawodowego. Społecznych inspektorów
pracy wybiera się na okres 4 lat.

Związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do

reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Związki zawodowe
sprawują kontrolę nad przestrzeganiem prawa pracy oraz uczestniczą, na zasadach
określonych odrębnymi przepisami w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Służba bezpieczeństwa i higieny pracy jest organem bhp działającym w zakładach pracy.

Służba ta jest zobowiązana między innymi do:

−

występowania z wnioskami do zakładowych kierowników komórek organizacyjnych
o usunięcie stwierdzonych uchybień w zakresie bhp,

−

występowania do pracodawcy, w przypadku stwierdzenia bezpośrednich zagrożeń dla
zdrowia i życia, z wnioskiem o wstrzymanie pracy na danym stanowisku roboczym,

−

występowania do pracodawcy z wnioskiem o zastosowanie sankcji w stosunku do osób
odpowiedzialnych za zaniedbania w zakresie bhp oraz z wnioskami o nagradzanie tych
pracowników wyróżniających się na rzecz poprawy bhp.

Ochrona przeciwpożarowa

Ochrona zdrowia i życia ludzkiego jak i dorobku materialnego i kulturalnego przed

pożarami jest obowiązkiem każdego obywatela. Zapewnienie ochrony przeciwpożarowej
w przedsiębiorstwie jest obowiązkiem pracodawcy, a w szczególności:

−

zapewnienie ochrony przeciwpożarowej w zakresie bezpieczeństwa osób i ochrony
mienia,

−

zapewnienie przestrzegania przepisów przeciwpożarowych dotyczących wymagań
budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,

−

zaopatrzenie zakładu w sprzęt i urządzenia przeciwpożarowe,

−

ustalanie w dokumentacji charakterystyki zagrożenia pożarowego zakładu oraz sposobu
usuwania zagrożeń pożarowych i postępowania w razie pożaru,

−

zaznajomienie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi, zapewnienie nadzoru nad
ich przestrzeganiem.

Zapobieganie pożarom

Istnieją dwa sposoby walki z pożarami:

Obrona czynna, stosowana tam gdzie walczy się już z pożarem oraz obrona bierna, gdy nie
dopuszcza się do powstania pożaru.
Podczas przeprowadzania obrony czynnej ważne znaczenie mają następujące czynniki:

−

plan i wymiary budynku do przeprowadzenia sprawnej ewakuacji w razie pożaru,

−

odpowiednio rozmieszczone urządzenia i sprzęt przeciwpożarowy tak, aby jak
najsprawniej z nich korzystać w razie potrzeby,

−

rozmieszczenie instalacji alarmowych tak aby jak najwcześniej zawiadomić o wybuchu
pożaru,

−

rozplanowanie budynku i jego otoczenia tak, aby umożliwić dojazd straży pożarnej
i gaszenie pożaru.
Najlepszym sposobem obrony biernej jest profilaktyka przeciwpożarowa, czyli

zapobieganie powstawaniu pożarom. Polega ona przede wszystkim na:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

−

stosowaniu w budownictwie odpowiednich materiałów ogniotrwałych – szczególnie
budownictwa przemysłowego,

−

umieszczanie materiałów oraz środków łatwopalnych i wybuchowych w odpowiednich
miejscach do tego przystosowanych,

−

umieszczanie produkcji mogącej spowodować pożar w specjalnych wydzielonych
i zabezpieczonych pomieszczeniach,

−

utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcia i iskrzenia,

−

przestrzeganie zakazu używania otwartego płomienia tam gdzie istnieje możliwość
wybuchu lub zapalenia się,

−

stosowanie innych środków zapobiegających możliwości zaprószenia ognia.
Podstawą bezpieczeństwa pożarowego zakładu pracy jest masowe przeszkolenie załogi

z zakresu obrony przeciwpożarowej. Pracownik, który zauważył pożar jest obowiązany
natychmiast zaalarmować innych pracowników, straż pożarną i pracodawcę a następnie
przystąpić do gaszenia pożaru wszelkimi dostępnymi środkami. Na terenie zakładu pracy
w miejscach widocznych i łatwo dostępnych powinny znajdować się instrukcje
przeciwpożarowe.

Typowy sprzęt gaśniczy
Najprostszym sprzętem służącym do gaszenia pożarów w zarodku jest łopata i wiadro,
a najprostszymi środkami – woda i piasek. Bardziej skuteczne są środki gaśnicze, do których
zaliczamy: hydranty, hydronetki i gaśnice.

Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Najczęściej są zasilane

wodą o wysokim ciemieniu, takim, aby pożar można gasić bezpośrednio po podłączeniu węża
do hydrantu.

Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Hydronetki wodne służą do gaszenia drewna,

papieru, słomy, tkaniny, natomiast hydronetki pianowe stosuje się najczęściej do gaszenia
cieczy palnych.

Gaśnice do gaszenia pożarów dzieli się na: pianowe, śniegowe, proszkowe. Gaśnica jest

aparatem, który wyrzuca pod ciśnieniem zawarty w niej środek gaśniczy. Poniższa tabela
przedstawia użycie sprzętu gaśniczego w zależności od palącego się materiału.

Tabela 1. Dobór sprzętu gaśniczego w zależności od palącego się materiału [4, s. 228].

Rodzaj materiału (urządzenia)

Rodzaje

sprzętu

gaśniczego

wg

właściwości

zastosowania

Ciała stałe: drewno, papier, tkaniny, słoma itp.

Hydronetka, hydronetka pianowa, gaśnica pianowa lub
proszkowa

Ciecze palne; benzyna, eter, benzen, oleje, nafta,
lakiery, rozpuszczalniki itp.

Gaśnice; proszkowa, pianowa, śniegowa, hydronetka
pianowa

Gazy: acetylen, propan, butan itp.

Gaśnice: proszkowa i śniegowa

Urządzenia elektryczne

Gaśnica proszkowa

W zakładach przetwórstwa mięsa, do zagrożeń pożarowych, na które zwraca się

szczególną ostrożność, należą pomieszczenia wędzarnicze. Ze względu na możliwość
zapalenia się sadzy w komorach wędzarniczych w ich pobliżu muszą być zainstalowane
gaśnice, hydranty z wodą i sprzęt pożarowy. Pracownicy obsługujący urządzenia wędzarnicze
powinni być przeszkoleni w posługiwaniu się gaśnicami i sprzętem przeciwpożarowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są akty prawne dotyczące przepisów w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Co należy do podstawowych obowiązków pracodawcy?
3. Co należy do podstawowych obowiązków pracownika?
4. Jakie są zadania nadzoru państwowego dotyczące warunków pracy w Polsce?
5. Jakie są zadania nadzoru zakładowego dotyczące warunków pracy?
6. Jaki sprzęt należy do podstawowego sprzętu przeciwpożarowego w zakładzie pracy?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Absolwent szkoły zasadniczej pragnie podjąć pracę w zakładach przetwórstwa mięsa.

Wypisz, jakie w związku z tym musi spełnić formalności i jakie podjąć działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.1.1.,
2) wypisać działania organizacyjne związane z dopełnieniem formalności zatrudnienia się

w zakładzie przetwórstwa mięsa,

3) określić formalności związane z badaniami lekarskimi,
4) określić rodzaje badań lekarskich, jakim należy się poddać,
5) wypisać rodzaje szkoleń obowiązujące pracowników w zakładzie pracy,
6) wybrać szkolenia pracowników, które należy przeprowadzić dla nowo przyjętego

pracownika w zakładzie przetwórstwa mięsa,

7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i przybory do pisania,

−

dokumenty prawne: Kodeks pracy, regulamin pracy zakładu przetwórstwa mięsnego,
instrukcje pracy zakładu przetwórstwa mięsnego,

−

film dydaktyczny przedstawiający zatrudnienie pracownika w zakładzie pracy,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj sprzęt do gaszenia pożaru, w jaki powinno być wyposażone pomieszczenie

wędzarni w dziale produkcji wędlin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.1.1.,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa pracy obowiązującą w dziale produkcji wędlin,
3) określić, jakie są najczęściej występujące przyczyny pożarów w pomieszczeniu wędzarni,
4) wypisać prosty sprzęt i środki do gaszenia pożaru,
5) wypisać sprzęt gaśniczy, który powinien znajdować się w pomieszczeniu wędzarni,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i przybory do pisania,

−

instrukcje bezpieczeństwa pracy,

−

procedury postępowania w przypadku zagrożenia pożarem,

−

plansze przedstawiające wyposażenie punktu przeciwpożarowego,

−

schematy gaśnic i hydronetek,

−

schematy przedstawiające sposoby użycia gaśnic i hydronetek,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

Porównaj zadania Państwowej Inspekcji Pracy i Społecznej Inspekcji Pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.1.1.,
2) zapoznać się z ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy i społecznej inspekcji pracy,
3) wypisać zadania okręgowego inspektora Państwowej Inspekcji Pracy,
4) wypisać zadania zakładowego inspektora Społecznej Inspekcji Pracy,
5) wskazać podobieństwa w zakresie działań okręgowego i zakładowego inspektora pracy,
6) wskazać różnice w zakresie działań okręgowego i zakładowego inspektora pracy,
7) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
8) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i przybory do pisania,

−

ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy,

−

ustawa o Społecznej Inspekcji Pracy,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe akty prawne dotyczące bezpieczeństwa i higieny

pracy?

2) określić obowiązki pracownika podejmującego pracę w zakładzie

przetwórstwa mięsa?

3) wskazać zagrożenia pożarowe występujące w zakładzie przetwórstwa

mięsa?

4) wskazać wyposażenie punktu przeciwpożarowego?

5) rozróżnić rodzaje gaśnic i hydronetek pożarowych?

6) dobrać sprzęt gaśniczy w zależności od palącego się materiału?

7) wymienić służby zajmujące się nadzorem i kontrolą nad warunkami

pracy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4.2. Czynniki szkodliwe w środowisku pracy i sposoby

zapobiegania im

4.2.1. Materiał nauczania

Higiena produkcji

Zachowanie higieny na każdym etapie przerobu surowców jest podstawowym wymogiem

w przemyśle spożywczym, a zwłaszcza przemyśle mięsnym. Na ogólne pojęcie higieny
składa się:

−

higiena osobista pracowników,

−

higiena wyposażenia osobistego i narzędzi pracy,

−

higiena maszyn i urządzeń,

−

higiena pomieszczeń produkcyjnych, ciągów komunikacyjnych, magazynów.

Higiena osobista pracowników

Ze względu na bezpośredni kontakt z produktami żywnościowymi, pracownicy mogą być

ź

ródłem zakażeń wytwarzanych produktów. Przestrzeganie zasad higieny osobistej

pracownika polega na utrzymaniu w odpowiedniej czystości ciała i ubrania. Istotnym
problemem jest higiena rąk, gdyż wiele czynności w przemyśle mięsnym wykonywanych jest
rękami bez jakiejkolwiek ochrony. Odpowiednią higienę rąk utrzymuje się korzystając
z umywalek różnej konstrukcji, wyposażonych w bezdotykowe wylewki wodne działające na
fotokomórkę lub uruchamiane przez docisk kolanem (biodrem), ręczniki papierowe
jednorazowego użytku i kosze na zużyte ręczniki. Pracownicy powinni myć ręce zawsze
przed rozpoczęciem pracy, po wyjściu z toalety oraz po zakończeniu prac „brudnych”.

Ważny jest także stan zdrowotny personelu, ponieważ osoby dotknięte chorobami

zakaźnymi lub stykające się z osobą zakaźnie chorą mogą być przenosicielami bakterii
chorobotwórczych.

Przed przystąpieniem do pracy każdy nowy pracownik podejmujący pracę w zakładzie

mięsnym, musi zostać zbadany na nosicielstwo chorób zakaźnych. Raz w roku zaś wszyscy
pracownicy są też poddawani badaniu lekarskiemu.

Osoby, u których stwierdzono lub podejrzewa się chorobę, bądź też są podejrzane

o nosicielstwo chorób, które mogą być przenoszone na żywność, nie mają prawa do kontaktu
z żywnością, jeśli istnieje jakiekolwiek prawdopodobieństwo jej zanieczyszczenia. Każda
osoba cierpiąca na takie choroby powinna natychmiast zgłosić ten fakt kierownictwu.
Występowanie chorób i objawów chorobowych takich, jak: żółtaczka zakaźna, biegunka,
torsje, gorączka, ból gardła z gorączką, widoczne schorzenia infekcyjne skóry, dolegliwości
ucha, nosa lub oka, lub tylko podejrzenie o ich występowanie, zobowiązuje zarządzających do
poddania pracownika badaniom medycznym.

Pracownicy zakładu mięsnego mający kontakt z żywnością powinni wszelkie skaleczenia

i rany na skórze mieć przykryte wodoodpornym opatrunkiem.
Higiena personelu obejmuje także właściwe i odpowiedzialne zachowanie na stanowisku
pracy. Osoby mające styczność z żywnością nie powinny palić tytoniu, pluć, jeść w czasie
bezpośredniego wykonywania pracy, kichać lub kaszleć nad nie nakrytą żywnością, nosić
biżuterii i zegarków na ręce, a w kieszeniach szklanych ostrych przedmiotów, nie powinny
używać szpilek agrafek itp.

Higienę osobistą warunkuje, więc dobre zdrowie pracownika potwierdzone posiadaniem

aktualnej książeczki zdrowia oraz prawidłowe zachowanie przy wyjściu i powrocie na
stanowisko pracy oraz na samym stanowisku pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

Higiena wyposażenia osobistego i narzędzi pracy

Pracownik zakładu mięsnego oprócz przestrzegania higieny osobistej powinien przed

przystąpieniem do pracy wykąpać się, a następnie włożyć odzież roboczą, którą po
skończonej pracy zdaje do prania. W przemyśle mięsnym na odzież roboczą składa się: biały
fartuch lub ubranie ochronne (białe spodnie i bluza), fartuch podgumowany, ciepła odzież dla
pracujących w niskich temperaturach oraz nakrycie głowy. Nieodłącznym elementem ubrania
roboczego jest obuwie robocze, którym w zależności od miejsca pracy może być:

−

obuwie ochronne ze skóry bydlęcej, ze spodem drewnianym, wodoodporne, z podeszwą
dobrze przylegającą do podłogi (przeciwpoślizgowe), odporne na pękanie,

−

obuwie higieniczne z poliuretanu, nieprzepuszczalne dla wody, odporne na tłuszcze, oleje
i chemikalia, z podeszwą dobrze przylegającą do podłogi (przeciwpoślizgowe).
W celu dodatkowej ochrony przed ewentualnymi wypadkami pracownicy są

zaopatrywani przez pracodawcę w sprzęt ochrony osobistej. W zakładzie mięsnym sprzętem
ochronnym przed okaleczeniem ciała są: rękawice ochronne podgumowane, rękawice 5-
palcowe z tworzywa sztucznego (białe), rękawice siatkowe metalowe, pochwa na noże, pas
skórzany, fartuch z metalowych łusek dla osłony klatki piersiowej i okolicy brzusznej, kask
chroniący głowę. Niektóre stanowiska pracy i obsługa niektórych urządzeń wymagają
dodatkowego wyposażenia w specjalny sprzęt ochrony osobistej, np. słuchawki na uszy,
maseczki na usta i nos.

W utrzymaniu higieny pomocne są różnego rodzaju urządzenia myjąco-odkażające,

w które każdy zakład mięsny powinien być wyposażony. Będą to np. myjki do butów
gumowych przeznaczone do mycia podeszwy i cholewy, jak również myjki do obuwia
zwykłego wyposażone tylko w szczotki poziome do mycia spodów obuwia, sprzęt do mycia
i dezynfekcji rękawic itd.

Higiena narzędzi pracy polega na sterylizacji noży, pił i innych przedmiotów, ich myciu

i sterylizacji po zakończeniu pracy. Do tego celu służą specjalne urządzenia do mycia
i dezynfekcji noży (a także rękawic), oraz sterylizatory elektryczne do noży, pił, toporów i stalek.

Higiena maszyn i urządzeń

Wyposażenie produkcyjne zakładu, pomieszczeń oraz stan urządzeń decydują

bezpośrednio o stanie higieny oraz bezpieczeństwie produkcji i pracy zakładzie.
Urządzenia powinny być rozmieszczone tak, aby funkcjonowały zgodnie z przeznaczeniem,
ułatwiały Dobrą Praktykę Higieniczną (GHP) i Dobrą Praktykę Produkcyjną (GMP). Każde
urządzenie, maszyna i sprzęt są produkowane z przeznaczeniem do wykonywania ściśle
określonych czynności i w ściśle określonych warunkach. Powinny one chronić żywność
przed zanieczyszczeniami, a także powinny być trwałe i łatwe do rozkładania na części,
w celu ich umycia i dezynfekcji.

Maszyny i urządzenia dopuszczone do produkcji seryjnej muszą odpowiadać

wymaganiom z punktu widzenia bezpieczeństwa i higieny pracy. Podstawowe warunki
bezpieczeństwa, jakie muszą być spełnione to:

−

wszystkie niebezpieczne miejsca pracy powinny być oznaczone za pomocą napisów
ostrzegawczych, widocznych w każdych warunkach oświetlenia,

−

części maszyn, będące w ruchu, a nie biorące bezpośredniego udziału w procesie obróbki
technologicznej powinny być osłonięte zabezpieczeniami,

−

urządzenia do włączania maszyn muszą mieć zabezpieczenia uniemożliwiające
przypadkowe włączenie,

−

szklane części urządzeń kontrolnych powinny mieć zewnętrzne ochrony oraz
automatyczne zamknięcie na wypadek ich stłuczenia,

−

przewody rurowe do pracy w wysokiej temperaturze powinny być obłożone specjalną
izolacją,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

−

maszyny, których awaria mogłaby być szczególnie niebezpieczna dla życia
pracowników, muszą być wyposażone w zdalne, automatyczne urządzenia wyłączające,

−

pomieszczenia, w których znajdują się urządzenia wytwarzające duże ilości pary wodnej,
ciepła lub gazów szkodliwych dla zdrowia człowieka, muszą być intensywnie
wentylowane.

Aby zagwarantować właściwe warunki pracy maszyny, urządzenia czy sprzętu, należy
zatrudnić odpowiednio przeszkolony personel do ich obsługi. Należy umieścić w widocznym,
dostępnym miejscu instrukcję obsługi ze szczególnym opisem czynności związanych
z uruchomieniem, zatrzymaniem oraz kontrolą pracy danej maszyny, urządzenia i sprzętu
oraz opisem czynności, których nie należy wykonywać podczas obsługi urządzeń, np.
spożywania posiłków, zmiany odzieży roboczej, prowadzenia rozmów.
Ważne jest przestrzeganie zaleceń, co do konserwacji i ewentualnych napraw parku
maszynowego.
Obsługujący maszynę pracownicy oraz kierownictwo zakładu ma obowiązek ciągłej kontroli
stanu wyposażenia urządzenia w systemy zabezpieczające zarówno przed awarią jak
i nieszczęśliwym wypadkiem.

Higiena pomieszczeń produkcyjnych, ciągów komunikacyjnych i magazynów

Na higienę i bezpieczeństwo produkcji i pracy w zakładach mięsnych istotny wpływ ma

odpowiedni stan oraz właściwe wyposażenie pomieszczeń produkcyjnych i socjalnych.
Właściwe rozplanowanie pomieszczeń powinno zapobiegać krzyżowaniu się „czystych”
i „brudnych” dróg (produktów żywnościowych i surowców) oraz zapewniać warunki
zachowania higieny.

Najważniejsze warunki materialne i techniczne, jakie powinny być spełnione dla

budynków i pomieszczeń produkcyjnych, to:

−

wewnętrzne ściany, sufity i podłogi powinny być wykonane z materiału nieszkodliwego
(nietoksycznego), nienasiąkliwego i trwałego,

−

ś

ciany do zasięgu pracy linii technologicznej powinny mieć powierzchnię gładką i łatwo

zmywalną,

−

sufity i wszelkie występy w ścianach powinny mieć konstrukcję, która ma wpływ na
minimalizację osadzania się brudu i kondensacji pary wodnej,

−

podłogi muszą odpowiadać określonym wymaganiom techniczno-eksploatacyjnym, tzn.
powierzchnia posadzki powinna być gładka, szczelna, niepyląca i łatwa do zmywania. Ze
względu na bezpieczeństwo osób zatrudnionych, powierzchnie posadzek muszą być
dostatecznie szorstkie, wykonane z materiałów trudno ścieralnych i zapobiegających
poślizgom,

−

w pomieszczeniach, w których występuje możliwość porażenia prądem elektrycznym,
posadzki winny być wykonane z materiału izolacyjnego, a w pomieszczeniach
zagrożonych wybuchem należy wykonać posadzki antyelektrostatyczne, z odpowiednią
instalacją odprowadzającą ładunki,

−

powierzchnie posadzek, cokołów, dylatacji powinny być pozbawione ostrych krawędzi,
rys, szczelin oraz miejsc sprzyjających gromadzeniu się odpadów produkcyjnych, pyłów,
brudu i drobnoustrojów,

−

podłogi powinny mieć podłączenie do kanalizacji odprowadzającej płynne odpady
i ścieki,

−

okna powinny być łatwe do mycia i jeśli zachodzi konieczność powinny być zaopatrzone
w siatki ochronne przed insektami,

−

drzwi powinny być łatwe do mycia i dezynfekcji, o gładkiej nienasiąkliwej powierzchni,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

−

powierzchnie robocze mające kontakt z żywnością, powinny mieć trwałą konstrukcję,
być łatwe do mycia i dezynfekcji, nienasiąkliwe i nie absorbujące cząsteczek żywności,
detergentów i środków dezynfekcyjnych,

−

pojemniki na odpadki i szkodliwe substancje muszą być oznakowane i w zależności od
przeznaczenia powinny mieć odpowiednią konstrukcję i być wykonane z materiałów
nienasiąkliwych.
W zakładzie powinna być dostępna w wystarczającej ilości woda ciepła i zimna. Woda

musi spełniać wymagania wody do picia. Wyjątkiem może być woda o odrębnej instalacji,
używana do celów przeciwpożarowych czy prac porządkowych na zewnątrz budynku.
Odprowadzenie ścieków i odpadów produkcyjnych wymaga budowy specjalistycznej
instalacji, pozwalającej wyeliminować ryzyko zanieczyszczenia żywności i wody pitnej.

Wypadki przy pracy

Wypadki przy pracy są następstwem niewłaściwych warunków pracy lub

nieprzestrzeganiem zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie, wywołane przyczyną zewnętrzną,

które nastąpiło w związku z pracą:

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo
poleceń przełożonych,

−

podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie
zakładu pracy, nawet bez polecenia,

−

w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą
zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.
Skutkami wypadków przy pracy są:

−

obrażenia: kalectwo, ból, cierpienie, itd.,

−

zniszczenia: dotyczą wyposażenia, budynków, itd.,

−

straty: życia, zarobków, wydajności, czasu, zysku, itd.,

−

emocje powstałe w następstwie szkody, bólu, śmierci, itd.

Powyższe skutki mogą występować pojedynczo lub łącznie.

Zależnie od skutków i następstw można wyróżnić wypadki:

−

ś

miertelny – jest to wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w miejscu wypadku lub

w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku,

−

wypadek ciężki – jest to wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała,
np: utrata wzroku, słuchu, mowy, choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała,
całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo poważne zeszpecenie lub
zniekształcenie ciała,

−

wypadek zbiorowy – ma miejsce wtedy, gdy w wyniku tego samego zdarzenia
wypadkowi uległy co najmniej dwie osoby.
Przyczynami wypadków są nie kontrolowane zagrożenia, bez których wypadek nie

nastąpi. Przyczyny, mające wpływ na zagrożenie wypadkowe przy pracy mają charakter
materialny jak i niematerialny, a zaliczyć do nich można:

−

wady obiektu, np. wadliwe klatki schodowe, zagrożenia elektryczne, śliskie posadzki,

−

cechy i stan wyposażenia, czyli urządzenia techniczno-produkcyjne związane procesami
produkcyjnymi, transportowymi i magazynowymi, ich uszkodzone zabezpieczenia czy
niewłaściwe wyposażenie,

−

cechy i właściwości używanych materiałów, tj. surowce, półprodukty, produkty,
materiały pomocnicze, opakowania, itp.,

−

czynniki środowiskowe, np. wysoki poziom hałasu, niedostateczne oświetlenie,
wentylacja,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

−

organizację pracy, czyli np. niewłaściwe procedury, niegospodarność, niewłaściwa
organizacja pracy na stanowisku roboczym,

−

czynnik ludzki, czyli człowieka z jego indywidualnymi cechami w stosunku do wymagań
na danym stanowisku roboczym, tj. anatomiczno-fizjologicznymi, psychicznymi
(zdolność, zręczność, staranność) oraz dotyczącymi jego kwalifikacji i przeszkolenia.
Zapobieganie wypadkom można podzielić na trzy fazy: pierwsza polega na wykryciu

i zarejestrowaniu wykrytych zagrożeń, druga – na opracowaniu planu usunięcia wykrytych
zagrożeń i gromadzeniu środków potrzebnych do ich usunięcia, w fazie trzeciej następuje
praktyczne usunięcie wykrytych uprzednio zagrożeń i poprawa stanu bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Przeciwdziałanie wypadkom to przede wszystkim działalność profilaktyczna. Powinna ona
iść w dwóch kierunkach. Z jednej strony trzeba dążyć do coraz lepszego poznania stanu
psychicznego człowieka i oddziaływania na niego materialnego środowiska pracy. Na stan
psychiczny i fizyczny człowieka może oddziaływać wiele różnych czynników, jak stan
zdrowia, pora dnia, stopień zaabsorbowania pracą i warunki zatrudnienia, współpraca
w danym zespole z przełożonymi i podwładnymi, a nawet przeżycia rodzinne i materialne.
Z drugiej zaś strony stanowiska pracy powinny być tak zorganizowane, wyposażone
i zabezpieczone, aby przy wystąpieniu chwilowej niedyspozycji lub pomyłki pracownik nie
był narażony na wypadek.

Podstawowe czynności w dziedzinie profilaktyki, czyli zapobiegania wypadkom, to:

−

szkolenie nowo przyjętego pracownika,

−

przeszkolenie pracownika na stanowisku pracy, polegające głównie na zwróceniu uwagi
na konkretne niebezpieczeństwa,

−

właściwa organizacja pracy,

−

prawidłowa organizacja stanowiska pracy,

−

właściwa organizacja transportu,

−

utrzymanie sprawności maszyn i urządzeń, ich okresowe przeglądy i remonty, uziemianie
napędów elektrycznych,

−

używanie odzieży ochronnej i sprzętu ochrony osobistej,

−

dopuszczanie do pracy tylko pracowników w odpowiednim stanie psychofizycznym,
zdrowych i trzeźwych,

−

stosowanie osłon ruchomych części maszyn,

−

przestrzeganie norm udźwigu pracowników i urządzeń,

−

okresowy, choćby krótki, wypoczynek podczas wykonywania pracy szczególnie
uciążliwej i niebezpiecznej.

Tryb postępowania przy ustalaniu okoliczności wypadków

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien

poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

Każdy pracownik, który zauważył wypadek lub dowiedział się o nim jest obowiązany

natychmiast udzielić pomocy poszkodowanemu pracownikowi i zawiadomić o wypadku
pracodawcę.

W razie wypadku przy pracy pracodawca jest zobowiązany w pierwszej kolejności

zapewnić pierwszą pomoc pracownikowi, który uległ wypadkowi. Następnie ustalić
okoliczności i przyczyny wypadku oraz zastosować odpowiednie środki zapobiegawcze. Poza
tym pracodawca jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić inspektora pracy i prokuratora
oraz jednostkę nadrzędną o każdym śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy.

Okoliczności i przyczyny wypadków śmiertelnych lub powodujących ciężkie

uszkodzenie ciała oraz wypadków zbiorowych bada zespół, w skład, którego wchodzą:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

pracodawca jako przewodniczący, zakładowy społeczny inspektor pracy lub przedstawiciel
rady pracowniczej i pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy.
Okoliczności i przyczyny wypadków innych niż wymienione, ustala zespół składający się
z kierownika wydziału (komórki równorzędnej) jako przewodniczącego, zakładowego
społecznego inspektora pracy lub przedstawiciela rady pracowniczej i pracownika służby
bezpieczeństwa i higieny pracy.

Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku osoby z zespołu są obowiązane

przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:

−

przesłuchać poszkodowanego, jeżeli stan zdrowia na to pozwala,

−

dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń oraz zbadać
warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mieć wpływ na powstanie
wypadku,

−

przesłuchać świadków oraz zasięgnąć opinii lekarza i innych specjalistów.
Zespół jest zobowiązany również wykorzystać materiały zebrane przez organy

prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.
Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku osoby powołane do zespołu mają obowiązek
sporządzić nie później niż w ciągu 5 dni od uzyskania zawiadomienia o wypadku protokół
powypadkowy. Wzór formularza takiego protokołu określony jest odpowiednim
rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej. Do protokołu powypadkowego dołącza
się protokoły przesłuchania świadków, pisemne opinie lekarza, biegłych i specjalistów, szkic
lub fotografię miejsca wypadku. Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca, nie później
niż w ciągu 3 dni od dnia sporządzenia protokołu.

Za wypadki przy pracy ponoszona jest odpowiedzialność prawna. Wyróżnia się

odpowiedzialność:

−

dyscyplinarną, która wynika z regulaminu pracy i odpowiedzialności służbowej
pracowników. Środkami dyscyplinarnymi mogą być upomnienia, nagany, zwolnienie
z pracy, pozbawienie premii, pozbawienie funkcji kierowniczej;

−

karną, występującą wówczas, gdy wypadek został spowodowany czynem określonym
w odpowiednich rozporządzeniach, jako przestępstwo;

−

karno – administracyjną, która ponoszona jest za każdy czyn niedozwolony, nie będący
przestępstwem w pojęciu Kodeksu Karnego, a stanowiący naruszenie przepisów
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy. Czyn taki jest wykroczeniem podlegającym
karze w trybie karno-administracyjnym;

−

cywilną (materialną), która ma zastosowanie wtedy, gdy zachodzi konieczność
wypłacenia odszkodowania za wypadek. Odpowiedzialność cywilna ciąży na zakładzie
pracy (wypłacana jest z funduszy zakładowych) oraz na sprawcy wypadku.
Pracownikom, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub

choroby zawodowej oraz członkom rodzin pracowników zmarłych wskutek takiego wypadku
lub choroby przysługują określone świadczenia określone przez odpowiednie przepisy
Kodeksu pracy i odpowiednie rozporządzenia.

Choroby zawodowe w przetwórstwie spożywczym

Za chorobę zawodową uważana jest choroba spowodowana szkodliwymi dla zdrowia

człowieka czynnikami, występującymi w środowisku pracy. Choroba zawodowa obejmuje
schorzenie ostre lub przewlekłe, które wyniknęło bezpośrednio z rodzaju wykonywanych
czynności zawodowych lub też mogło powstać w wyniku niekorzystnych warunków
występujących w środowisku pracy. Przy ocenie działania czynników szkodliwych
wywołujących choroby zawodowe, należy m.in. uwzględnić:

−

rodzaj, stopień i czas narażenia zawodowego,

−

sposób wykonywania pracy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

−

bezpośredni kontakt z chorymi zakaźnie lub z materiałem pochodzących od osób
chorych,

−

czynniki powodujące choroby inwazyjne.
Z prawnego punktu widzenia, uznanie danej choroby za zawodową następuje na

podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów, w którym podano wykaz takich chorób. Wykaz
te obejmuje m.in.:

−

zatrucia ostre i przewlekłe substancjami chemicznymi oraz następstwa tych zatruć,

−

pylice płuc,

−

przewlekłe choroby i zapalenia oskrzeli, wywołane działaniem substancji powodujących
napadowe stany spazmatyczne oskrzeli i choroby płuc oraz działaniem substancji
toksycznych i aerozoli drażniących,

−

choroby skóry,

−

choroby zakaźne inwazyjne,

−

przewlekłe choroby narządu ruchu, wywołane sposobem wykonywania pracy
i nadmiernym przeciążeniem,

−

uszkodzenie słuchu, wywołane działaniem hałasu,

−

zespół wibracyjny.
W zwalczaniu chorób zawodowych, podobnie jak w wypadkach przy pracy, bardzo

ważna jest profilaktyka. Profilaktyka chorób zawodowych polega na zapobieganiu chorobom,
poprzez stwarzanie właściwych i zgodnych z wymaganiami ochrony zdrowia, warunków
ś

rodowiska pracy człowieka. Ważna jest również opieka zdrowotno – lekarska nad

pracownikami, która obejmuje m.in. badania wstępne i okresowe, pomoc medyczną, oświatę
zdrowotną. W każdym przypadku choroby zawodowej lub podejrzeniu o taką chorobę
u pracownika, pracodawca jest obowiązany niezwłocznie zgłosić to organom Państwowej
Inspekcji Sanitarnej i inspektorowi pracy. Następnie musi być dokonane rozpoznanie choroby
przez upoważniony do rozpoznawania chorób zawodowych zakład służby zdrowia. Jeżeli
podejrzenie potwierdzi się, wtedy decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej wydaje
terenowy inspektor sanitarny.

Pracodawca jest obowiązany systematycznie badać stan wypadkowości przy pracy oraz

zachorowalność na choroby zawodowe i inne schorzenia wywołane warunkami środowiska
pracy i na podstawie wyników tych badań stosować właściwe środki zapobiegawcze.

Czynniki niebezpieczne i szkodliwe w środowisku pracy

Każda praca, a zwłaszcza w przemyśle mięsnym niesie szereg zagrożeń dla zdrowia lub

ż

ycia człowieka. Duża koncentracja maszyn i urządzeń, uciążliwe w niektórych działach

warunki pracy czy też niewłaściwie zorganizowana praca, powodują, że przemysł ten należy
do średnio niebezpiecznych. Do czynników niebezpiecznych i szkodliwych w środowisku
pracy zalicza się takie, które powodują zagrożenia fizyczne, chemiczne oraz biologiczne;
ponadto mogą też występować czynniki psychofizyczne.

Do istotnych czynników fizycznych występujących w przetwórstwie spożywczym zalicza

się: hałas, mikroklimat, promieniowanie różnego typu, pyły przemysłowe – w przetwórstwie
mięsa dym wędzarniczy.

Wśród czynników chemicznych, w zależności od ich oddziaływania na organizm

człowieka wyodrębnia się: substancje toksyczne, drażniące i uczulające.

Do biologicznych czynników zalicza się: mikroorganizmy roślinne i zwierzęce (bakterie,

wirusy, grzyby, itp.), oraz makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

W przetwórstwie mięsa do czynników niebezpiecznych i szkodliwych zalicza się przede

wszystkim: mikroklimat pomieszczeń, hałas, niewłaściwe oświetlenie miejsca pracy,
działanie dymu wędzarniczego, substancji toksycznych (nitryt), oraz mikro i makroorganizmy
roślinne i zwierzęce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Mikroklimat pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych tworzą następujące czynniki:

temperatura powietrza (w stopniach C), wilgotność powietrza (w %), prędkość ruchu
powietrza oraz promieniowanie cieplne. Wynik działania tych czynników odbierany jest
subiektywnie jako uczucie ciepła i zimna, określany jest pojęciem temperatury efektywnej. Ta
sama temperatura powoduje różne odczucia w zależności od pozostałych czynników. Należy
tak dobierać wielkość tych czynników, aby zapewnić dobre samopoczucie tzw. komfort
cieplny. Jednakże w pomieszczeniach produkcyjnych przetwórstwa mięsa takich jak: tunele
do wychładzania, hale rozbioru i wykrawania, peklownia itp. warunki muszą być zgodne
z obowiązującymi normami i zasadami postępowania z mięsem. W tych przypadkach komfort
cieplny można zapewnić jedynie poprzez stosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej. Aby
zapewnić właściwą wilgotność i ruch powietrza stosuje się wentylację, której celem jest
odświeżenie powietrza w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych oraz zapewnienie
właściwego mikroklimatu. Wentylacja może być naturalna lub mechaniczna (wymuszona).
Z różnych względów wentylacja naturalna ma ograniczony zasięg i jest stosowana
w magazynach żywca, opakowań, pomieszczeniach sanitarnych, biurach. W pomieszczeniach
produkcyjnych stosuje się wymuszony ruch powietrza, przez instalowanie wentylatorów.
W niektórych działach stosuje się wentylacje miejscową np. nad oparzelnikiem tusz. Taki
rodzaj wentylacji ma na celu skuteczne usuwanie pary wodnej i gazów na danym stanowisku
pracy. Również praca w warzelniach i wędzarniach, ze względu na duże ilości tlenku węgla,
zadymienie, zamglenie, podwyższoną temperaturę jest ciężka i szkodliwa dla zdrowia
i wymaga zainstalowania dodatkowo sprawnie działających urządzeń wentylacyjnych.

Hałasem nazywamy wszystkie dźwięki przeszkadzające w pracy lub utrudniające

wypoczynek. Hałas działa szkodliwie na słuch, a także ujemnie wpływa na cały organizm
przyspieszając jego zmęczenie. Wielkość tych ujemnych skutków zależy głównie od natężenia
dźwięku oraz czasu jego działania, a także od jego częstotliwości, charakteru (hałas ciągły
i przerywany), wrażliwości na hałas. Natężanie dźwięku mierzone jest w decybelach (dB). Na
stanowiskach, na których natężenie dźwięku wynosi 85–90 dB, należy chronić pracownika
przed uszkadzającym narząd słuchu działaniem hałasu. W przetwórstwie mięsa do najbardziej
uciążliwych stanowisk należą: obsługa kutra, obsługa pił tarczowych, stosowanych przy uboju
i rozbiorze. Zaleca się na tych stanowiskach stosować ochronę narządu słuchu.

Właściwe oświetlenie miejsc pracy jest ważnym elementem bezpieczeństwa pracy. Oko

i psychika człowieka są przystosowane do światła naturalnego. Takie warunki mogą być tylko
w niektórych pomieszczeniach takich jak: biura, magazyny opakowań, magazyny żywca.
W większości pomieszczeń produkcyjnych przetwórstwa mięsa światło naturalne jest
niepożądane, stosuje się tylko oświetlenie sztuczne. O prawidłowym oświetleniu sztucznym
decydują: ogólny poziom jasności (natężenie światła), oświetlenie miejscowe stanowiska
pracy, rozdaj wykonywanej pracy, wielkość obserwowanych przedmiotów, barwa światła.
Natężenie światła w przetwórstwie mięsa waha się z reguły w granicach 100–150 luksów.
Takie równomierne oświetlenie o właściwym natężeniu i kącie padania ma wpływ na jakość
i wydajność pracy, ogranicza zmęczenie i ogranicza zagrożenie wypadkowe.

Jako substancję toksyczną, w przetwórstwie mięsa zalicza się nitryt. Z punktu

bezpieczeństwa pracowników i konsumentów ważnym zagadnieniem jest ścisłe
przestrzeganie jego dawkowania. Złe dawkowanie i niewłaściwe zabezpieczenie może stać się
przyczyna wypadków, ponieważ nitryt w połączeniu z barwnikiem krwi i mięśni tworzy
związki powodujące nieodwracalne krzepnięcie krwi.

Zasady ergonomii

Zasadami i metodami dostosowania warunków pracy do możliwości fizycznych

i właściwości psychicznych człowieka zajmuje się nauka zwana ergonomią. Jest nauka, która
dostosowuje również materialne środki produkcji tj. narzędzia, maszyny i urządzenia do

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

potrzeb i możliwości człowieka. Konstrukcja maszyn, mechanizmów, urządzeń powinna być
taka, by były one łatwe w obsłudze i bezpieczne. Powinny chronić pracowników przed
urazami, porażeniem prądem elektrycznym, działaniem substancji chemicznych, nadmiernym
hałasem itd. i gwarantować możliwie najniższe nakłady energetyczne wykonywanej przez
pracownika pracy. Działalność ergonomiczną dzielimy na następujące kierunki:

−

ergonomię koncepcyjną (profilaktyczną),

−

ergonomię korekcyjną (interwencyjną).

Ergonomia koncepcyjna polega na właściwym zaprojektowaniu narzędzi, maszyn,
technologii, a także obiektów przemysłowych w celu pełnienia przez nie podstawowych
wymagań w zakresie bezpieczeństwa. Powinna uwzględniać najnowsze zdobycze nauki
i techniki w dziedzinie ochrony pracy. Wszyscy uczestnicy procesu inwestycyjnego,
wykonawcy i użytkownicy muszą respektować wytyczne ergonomii koncepcyjnej.
Ergonomia korekcyjna zajmuje się analizą istniejących już stanowisk i miejsc pracy. Bada je
z punktu widzenia poprawy i dostosowania do psychofizycznych możliwości pracowników.
Formułuje zalecenia mające na celu polepszenie warunków pracy, zmniejszenie
występujących zagrożeń i szkodliwości zawodowych oraz poprawę wydajności i jakości
pracy. Przedsięwzięcia te powinny uwzględnić uwagi i zalecenia oraz nakazy wewnętrznych
i zewnętrznych organów nadzorujących i kontrolujących warunki pracy.
W celu uzyskania właściwych efektów w organizacji działalności ergonomicznej powinny ściśle
współpracować ze sobą zespoły i instytucje zajmujące się ergonomią koncepcyjną i korekcyjną.

Pierwsza pomoc w przypadku zagrożenia życia lub zdrowia człowieka

Zaburzenia w funkcjonowaniu organizmu człowieka mogą mieć wiele przyczyn. Jedną

z nich są urazy powstałe w wyniku nieszczęśliwego wypadku oraz towarzyszący im wstrząs.
Do bezpośrednich zagrożeń życia należy utrata przytomności, zatrzymanie oddechu,
zatrzymanie krążenia oraz krwotoki.
Udzielanie pomocy w powyższych przypadkach wymaga znajomości podstawowych zasad
postępowania na miejscu wypadku, elementarnej wiedzy z zakresu rozpoznawania urazów
i pierwszej pomocy przedmedycznej. Osoba udzielająca pomocy, przez cały czas
wykonywanych czynności, musi utrzymywać kontakt wzrokowy i słowny z osobą
poszkodowaną oraz stale kontrolować jej podstawowe czynności życiowe, czyli oddychanie
i krążenie.

Kolejność podejmowanych w razie wypadku działań nosi nazwę łańcucha ratunkowego.

Łańcuch ten tworzy 6 ogniw:
1. Organizacja miejsca wypadku:

−

zapewnienie bezpieczeństwa sobie,

−

zapewnienie dostępu do poszkodowanego,

−

zapewnienie bezpieczeństwa poszkodowanemu,

−

wezwanie pomocy.

2. Sprawdzenie stanu czynności życiowych osoby poszkodowanej, czyli

−

oddechu,

−

tętna,

−

reakcji źrenic na światło.

3. Czynności ratujące życie:

−

sztuczne oddychanie,

−

pośredni masaż serca,

−

tamowanie krwotoków,

−

stwierdzenie innych obrażeń,

−

ułożenie w pozycji bezpiecznej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

−

zabezpieczenie przed utratą ciepła,

−

wezwanie kwalifikowanej pomocy.

4. Wykonywanie czynności odroczonych:

−

opatrzenie zranień,

−

opatrzenie i unieruchomienie złamań i zwichnień.

5. Opieka nad osobą poszkodowaną do momentu przybycia fachowej pomocy medycznej:

−

zwalczanie wstrząsu pourazowego,

−

wsparcie psychiczne.

6. Przekazanie informacji lekarzowi lub ratownikowi o wykonywanych czynnościach

pierwszej pomocy przedmedycznej.

Organizacja miejsca wypadku

Osoba udzielająca pomocy powinna określić charakter zdarzenia. Powinna zawsze

sprawdzić, czy w miejscu zdarzenia nie grozi jej jakieś dodatkowe niebezpieczeństwo, np.
przygniecenie, spadające elementy, zapalenie się wylanej substancji, zatrucie, zaczadzenie itp.
Po wyeliminowaniu zagrożeń, należy zapewnić dostęp i bezpieczeństwo poszkodowanemu,
oznaczyć miejsce wypadku oraz należy zwrócić się o pomoc do świadków zdarzenia, przy
czym prośba ta powinna być krótka, jasno sprecyzowana i skierowana do konkretnej osoby
np. „Proszę wezwać pogotowie”, „Proszę wyłączyć prąd, gaz” itp. Ważne jest również
zapewnienie własnego bezpieczeństwa, np. przez założenie ochronnych rękawiczek,
oświetlenie latarką miejsca.

Sprawdzenie stanu czynności życiowych osoby poszkodowanej

Jeżeli poszkodowany nie odpowiada na pytania „Co się panu stało?” lub nie reaguje na

klepnięcie w ramię czy klaśnięcie, udzielający pomocy powinien sprawdzić oddech z trzech
ź

ródeł, których wybór zależy od możliwości zbliżenia się do poszkodowanej osoby oraz od

rodzaju zdarzenia. Pierwsze źródło to drogi oddechowe, czyli poczucie wydychanego
powietrza i usłyszenie odgłosu wdechu i wydechu. Drugim źródłem jest wyczucie ręką pracę
przepony. Trzecim źródłem jest wzrokowa obserwacja unoszenia się i opadania klatki
piersiowej.
Kolejną czynnością jest sprawdzenie tętna. Sprawdza się je przez minimum 5 sekund,
przyciskając dwa lub trzy palce swojej dłoni do tętnicy szyjnej poszkodowanego.
Następnie należy sprawdzić reakcję źrenic na światło – podnosząc kciukami obie górne
powieki obserwujemy zwężanie się źrenic.
Bardzo ważne jest także uzyskanie pewności, że nie doszło do krwotoków z dużych naczyń
krwionośnych. Jeżeli krwotoki występują, należy nałożyć w miejscu rany opatrunek uciskowy
i dopiero wtedy podjąć dalsze czynności.

Czynności ratujące życie

Do czynności ratujących życie zalicza się przede wszystkim udrożnienie dróg

oddechowych i sztuczne oddychanie. Wcześniej jednak sprawdzamy, czy poszkodowany nie
ma obrażeń szyjnego odcinka kręgosłupa i czaszki. Pozytywny wynik obserwacji pozwoli
udrożnić drogi oddechowe poprzez odciągnięcie głowy do tyłu. W przeciwnym przypadku
odciągamy żuchwę ku górze, z jednoczesnym przesunięciem zębów szczęki dolnej nad zęby
szczęki górnej i przytrzymanie żuchwy w takim właśnie położeniu. Przed udrożnieniem jamy
ustnej należy też sprawdzić jej zawartość. Jeżeli stwierdzimy obecność obcego ciała, musimy
je usunąć przez wygarnięcie palcem wskazującym owiniętym np. gazą
Po udrożnieniu dróg oddechowych sprawdzamy, czy oddech samoistnie nie powrócił. Jeżeli
nie, wykonujemy sztuczne oddychanie. W zależności od rodzaju i zakresu obrażeń twarzy
ratujący może wykonać sztuczne oddychanie metodą „usta-usta” lub „usta-nos”. Przy
metodzie pierwszej ratujący obejmuje swoimi ustami usta poszkodowanego i równomiernie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

wdmuchuje powietrze, z częstotliwością jednego wdechu co 5 sekund. W czasie
wdmuchiwania powietrza należy zacisnąć skrzydełka nosa, a w chwili wydechu należy ucisk
ten zwolnić. Przy zastosowaniu metody „usta-nos” ratujący wdmuchuje powietrze przez nos
poszkodowanego z taką samą częstotliwością jak przy metodzie „usta-usta”. Przy
wdmuchiwaniu powinien docisnąć żuchwę do szczęki górnej, a przy wydechu docisk ten
zwolnić. Sztuczne oddychanie powinno się wykonywać przez ustnik lub maseczkę, które są
w wyposażeniu apteczek, lub przy ich braku przez gazę czy chusteczkę.

Kolejną czynnością ratującą życie jest wykonanie pośredniego masażu serca. Obejmuje ono:

−

ułożenie poszkodowanego na plecach na twardym podłożu (ziemia, podłoga),

−

rozpięcie ubrania,

−

uklęknięcie jak najbliżej poszkodowanego,

−

przesunięcie palcami po łuku żebrowym na występ kostny mostka, zwany
mieczykowatym i ułożenie na nim dwóch palców (miejsce ucisku powinno znajdować się
powyżej dwóch palców),

−

ułożenie jednej ręki na mostku nasadą dłoni, następnie położenie na niej drugiej dłoni,

−

nachylenie się nad poszkodowanym, wyprostowanie rąk w łokciach,

−

uciskanie mostka na głębokość 4–5 cm, w tempie 100 ucisków na minutę (wykorzystać
do tego należy masę ciała a nie siłę mięśni rąk),

−

po wykonaniu 30 ucisków wykonanie dwóch sztucznych oddechów, ponownie 30
ucisków i 2 sztuczne oddechy – zabieg ten powtarzamy do momentu powrotu
u poszkodowanego oddechu i krążenia lub przybycia fachowej pomocy lekarza. Opisana
czynność nosi nazwę resuscytacji.

Z chwilą, gdy osobie poszkodowanej przywrócony zostanie oddech i krążenie, należy
wykluczyć ewentualność innych obrażeń. W tym celu przeprowadza się tzw. badanie
kompleksowe, które pozwoli stwierdzić czy poszkodowany nie ma złamań, pęknięć,
krwawień. Badanie kompleksowe obejmuje:

−

sprawdzenie głowy,

−

sprawdzenie odcinka szyjnego kręgosłupa,

−

kontrolę pasa barkowego (obojczyków i stawów ramiennych),

−

sprawdzenie klatki piersiowej,

−

sprawdzenie odcinka lędźwiowego kręgosłupa,

−

badanie brzucha,

−

sprawdzenie miednicy,

−

badanie kończyn dolnych i górnych oraz sprawdzenie ciągłości kości i funkcjonowania
stawów.
W przypadku, gdy osoba poszkodowana leży na brzuchu, po sprawdzeniu odcinka

szyjnego kręgosłupa, czaszki, odcinka lędźwiowego kręgosłupa, stawów ramiennych,
miednicy i kończyn, należy odwrócić badanego i sprawdzić obojczyki, klatkę piersiową
i brzuch.
Bardzo ważne jest ułożenie osoby poszkodowanej w tzw. pozycji bezpiecznej. Wybór jej
zależy od rodzaju i zakresu doznanych obrażeń. Gdy nie stwierdzono obrażeń i są zachowane
czynności życiowe, nawet, gdy osoba jest nieprzytomna, stosuje się „pozycję boczną
ustaloną”.
Istotną czynnością jest utrzymanie temperatury ciała. Utrata ciepła pogłębia wstrząs
pourazowy i osłabia cały organizm. Aby zapobiec utracie ciepła, należy okryć osobę
poszkodowaną kocem pourazowym, zwykłym kocem, płaszczem itp.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

Czynności odroczone

Czynności odroczone polegają na opatrzeniu urazów, które bezpośrednio nie wiążą się

z niebezpieczeństwem utraty życia. Należy, więc kolejno opatrzyć skaleczenia, unieruchomić
złamania i skręcenia, opatrzyć oparzenia lub odmrożenia. Szybkie i poprawne wykonanie tych
czynności uchroni rannego przed cierpieniem, a tym samym osłabi ewentualny wstrząs
pourazowy.

Do czasu przybycia specjalistycznej pomocy medycznej należy otoczyć osobę

poszkodowaną odpowiednią opieką. Doznanym obrażeniom towarzyszy najczęściej wstrząs
pourazowy, którego objawem jest: gwałtowny spadek lub wzrost ciśnienia krwi, wymioty,
drgawki, spazmy, chęć ucieczki z miejsca zdarzenia, zrywanie opatrunków, co w skrajnych
przypadkach może nawet zagrażać życiu. Dlatego bardzo ważne jest wsparcie psychiczne,
gesty opiekuńcze, uspokajające np. trzymanie za rękę, głaskania. Osobą poszkodowaną
należy opiekować się do czasu przybycia fachowej opieki medycznej. Przybyłemu na miejsce
zdarzenia lekarzowi lub ratownikowi medycznemu należy przedstawić informacje o stanie
poszkodowanego, o wykonanych czynnościach ratowniczych, podanych lekach i środkach
przeciwbólowych.

Krwotoki

Krwotok jest to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i utrata krwi do tkanek, jam

ciała (krwotok wewnętrzny) lub na zewnątrz organizmu (krwotok zewnętrzny). Krwawienia
wewnętrznego nie jesteśmy w stanie zahamować, tylko zmniejszyć ilość wypływającej krwi.
Objawy i pierwsza pomoc zależą od miejsca, gdzie krwotok występuje. Do typowych
krwotoków wewnętrznych należą: krwotoki do jamy czaszki, z płuc do oskrzeli, do żołądka
i otrzewnej. Przy podejrzeniu krwotoku wewnętrznego zawsze należy wezwać pogotowie.
Do krwotoków zewnętrznych, które można łatwo rozpoznać i podjąć skuteczne działanie,
należą: krwotoki tętnicze, krwotoki żylne i krwotoki z naczyń włoskowatych (miąższowe).
W krwotoku tętniczym krew tryska z rany rytmicznym, silnym strumieniem i ma barwę
jasnoczerwoną. Krwotok żylny charakteryzuje się tym, że krew ma barwę czerwono-
wiśniową i wypływa strumieniem, którego wielkość zależna jest od rodzaju uszkodzonej żyły.
Krwotoki miąższowe powstają najczęściej po otarciu naskórka, przecięciu lub rozerwaniu
mięśnia oraz w wyniku zranienia narządów wewnętrznych: wątroby, śledziony, nerek. Barwa
krwi w krwotoku miąższowym jest pośrednia między barwą występującą w krwotokach
tętniczych i żylnych. Przy krwotoku zewnętrznym rannego należy położyć lub posadzić.
Jeżeli krwawienie dotyczy kończyny należy unieść ją powyżej poziomu serca. Tętnicę lub
ż

yłę prowadzącą do rany przyciska się do przylegającej kości. Najbardziej odpowiednim

punktem ucisku jest miejsce najmniej umięśnione. Uciska się je czterema palcami, a kciuk
służy do przeciwwagi. Przy krwawieniu z tętnicy udowej zranione miejsce można uciskać
samymi kciukami. Natomiast przy zranieniu tętnicy podobojczykowej uciska się ją kciukami
w dołku podobojczykowym (tzw. solniczce).
Przy krwotokach z żył i małych tętnic na ranę nakłada się opatrunek uciskowy. Opaskę
uciskową, (czyli podwiązanie krwawiącej rany) stosujemy tylko wtedy, gdy inne sposoby
zawodzą, oraz przy amputacjach, otwartych złamaniach ciałach obcych w ranie,
zmiażdżeniach i zagrożeniu wykrwawieniem. Jako opaski uciskowej można użyć tylko
ś

rodków opatrunkowych np.. bandaża, chusty trójkątnej lub środków zastępczych np. paska

od spodni.

Typowymi dla przemysłu mięsnego wypadkami są: oparzenia, uszkodzenia mechaniczne

ciała i omdlenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Oparzenia

Oparzenie to uraz charakteryzujący się powierzchownym lub głębokim uszkodzeniem

skóry, tkanek i narządów podskórnych, a nawet kości. Od głębokości i powierzchni oparzeń
zależy stopień zagrożenia dla zdrowia i życia człowieka. Wyróżniono cztery stopnie oparzeń:
I, II, III, IV. Oparzenie I stopnia jest najlżejsze, gdyż uszkodzeniu ulega tylko naskórek,
podrażnione zostają nerwy skórne i poszkodowany odczuwa ból. Oparzenia II stopnia
powodują obumarcie powierzchniowej części skóry, a skóra właściwa ulega uszkodzeniu.
W oparzeniu III stopnia zniszczeniu ulega skóra na całej głębokości, a ponadto uszkodzone
zostają naczynia krwionośne, mięśnie, tkanka tłuszczowa i nerwy. Oparzenie IV stopnia to
całkowite zwęglenie tkanek. Oparzenie różnych stopni jest powodowane kontaktem z gorącą
wodą, gorącą parą, tłuszczem i gorącym dymem wędzarniczym. Pierwsza pomoc przy
oparzeniach polega przede wszystkim na przerwaniu działania czynnika parzącego. Przy
oparzeniach rąk i nóg należy schładzać je zimną wodą, ale nie dłużej niż 45 minut, przy
dużych powierzeniach urazu należy stosować zimne kompresy. Na miejscu oparzenia nakłada
się jałowe opatrunki przeciw oparzeniowe, gdy ich brak można zastosować jałową gazę lub
inną czystą tkaninę.
Oparzenia

substancjami

chemicznymi,

ś

rodkami

czyszczącymi,

dezynfekującymi

i odkażającymi mogą także stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia człowieka.
W przypadku oparzenia skóry takimi środkami należy spłukać je silnym strumieniem wody,
a następnie miejsce oparzone przemyć środkiem neutralizującym: przy oparzeniu kwasami –
3% roztworem sody oczyszczonej, przy oparzeniach zasadami (ługami) – 1% roztworem
kwasu octowego lub cytrynowego, lub też 3% kwasem bornym.

Rany

Rany powstają przez mechaniczne uszkodzenie ciała i są one najczęstszym zdarzeniem

w zakładzie mięsnym. Mogą one być spowodowane przez noże i piły i dotyczą głównie rąk.
Wyróżnia się wiele rodzajów ran, zależnie od przyczyny jej powstania. Najczęściej na
stanowiskach pracy w zakładzie mięsnym powstają rany cięte, kłute, tłuczone i szarpane.
Pierwsza pomoc w zranieniach polega na zatamowaniu krwotoku a następnie zabezpieczenie
rany jałowym opatrunkiem i zabandażowaniu. Nie wolno kłaść na ranę waty, ligniny,
chusteczek higienicznych itp. Nie wolno także rany dotykać palcami, przemywać i wyjmować
z niej ciał obcych. Jeżeli zraniona była kończyna, to należy ją unieruchomić.
U poszkodowanego należy kontrolować czynności życiowe, zapewnić mu komfort termiczny
i psychiczny.

Omdlenia

Omdlenia w zakładzie przetwórstwa mięsa są zdarzeniami rzadszymi, lecz mogą być

groźne, gdyż spowodowane są utratą przytomności. Przyczyną bezpośrednią jest
niedotlenienie mózgu, a pośrednią strach, widok krwi, gorący i duszny mikroklimat.
Zemdlonego należy wygodnie ułożyć z głową nisko, rozluźnić ubranie i zapewnić dopływ
ś

wieżego powietrza. Twarz skrapiać mu zimną wodą i nie podawać nic do picia. Przy

omdleniach należy wezwać lekarza, gdyż powody omdleń mogą być groźne np. zawał serca.

O skuteczności każdej pomocy medycznej decyduje szybkość działania i znajomość

metody działania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są podstawowe zasady higieny osobistej pracowników?
2. Jakie są podstawowe zasady higieny maszyn i urządzeń?
3. Jakie są podstawowe zasady higieny pomieszczeń produkcyjnych?
4. Jakie są przyczyny wypadków przy pracy?
5. Jakie są rodzaje wypadków?
6. Jakie czynniki szkodliwe wywołują choroby zawodowe?
7. Jaki jest wpływ fizycznych czynników szkodliwych w środowisku pracy?
8. Jakie są chemiczne i biologiczne czynniki szkodliwe w środowisku pracy?
9. Jakie działania tworzą łańcuch ratunkowy pierwszej pomocy przedmedycznej?
10. Jakie czynności wykonuje się przy reanimacji?
11. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy przy krwotokach?
12. Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy przy oparzeniach?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Pracownik podczas obsługi urządzenia uległ wypadkowi, w wyniku, którego stracił

przytomność i stwierdzono u niego zaburzenia czynności życiowych. Zaplanuj i wykonaj
czynności ratownicze zgodnie z obowiązującymi zasadami pierwszej pomocy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.2.1.,
2) wypisać kolejno czynności ratownicze wykonywane przy zaburzeniach czynności

ż

yciowych,

3) sprawdzić, czy poszkodowany oddycha,
4) sprawdzić, czy poszkodowany nie ma obrażeń szyjnego odcinka kręgosłupa i czaszki,
5) sprawdzić u poszkodowanego zawartość jamy ustnej,
6) udrożnić u poszkodowanego drogi oddechowe,
7) przystąpić do wykonania sztucznego oddychania,
8) dokonać poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

film dydaktyczny przedstawiający czynności ratownicze przy zaburzeniu czynności
ż

yciowych,

−

fantom,

−

rękawiczki ochronne,

−

gaza,

−

ustnik do sztucznego oddychania,

−

maseczka do sztucznego oddychania,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 2

Dobierz odzież roboczą i sprzęt ochrony osobistej dla pracownika na stanowisku do

rozbioru i wykrawania mięsa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.2.1.,
2) zapoznać się z instrukcją bezpieczeństwa pracy dotyczącą warunków stosowania odzież

ochronnej w hali rozbioru mięsa,

3) wypisać elementy odzieży roboczej dla pracownika na stanowisku do rozbioru

i wykrawania mięsa,

4) wypisać środki ochrony indywidualnej w pracy rzeźnika – wędliniarza,
5) określić przeznaczenie poszczególnych środków ochrony indywidualnej dla pracownika

na stanowisku do rozbioru i wykrawania mięsa,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i przybory do pisania,

−

instrukcje bezpieczeństwa pracy dotyczące warunków stosowania odzieży ochronnej
w hali rozbioru mięsa,

−

plansze przedstawiające środki ochrony indywidualnej w pracy rzeźnika – wędliniarza,

−

film dydaktyczny przedstawiający pracownika na stanowisku pracy rzeźnika – wędliniarza,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

Ćwiczenie 3

W zakładzie przetwórstwa mięsa zdarzył się ciężki wypadek przy pracy. Jako członek

zespołu badającego przyczyny i okoliczności wypadku, przedstaw tok postępowania
powypadkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem zawartym w pkt. 4.2.1.,
2) zapoznać się z rozdziałem Kodeksu pracy, dotyczącym wypadków przy pracy,
3) wypisać czynności związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadku,
4) sporządzić protokół powypadkowy,
5) wypisać dokumenty, które dołącza się do protokołu powypadkowego,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
7) dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

materiały i przybory do pisania,

−

Kodeks pracy,

−

przykładowy wzór protokołu powypadkowego,

−

formularz (niewypełniony) protokołu powypadkowego,

−

literatura z rozdziału 6 poradnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić podstawowe zasady higieny produkcji?

2) przeprowadzić reanimację w sytuacji zagrożenia życia?

3) udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej?

4) dobrać odzież roboczą dla pracownika rzeźnika – wędliniarza?

5) rozróżnić

ś

rodki

ochrony

indywidualnej

pracownika

zakładu

przetwórstwa mięsa?

6) scharakteryzować czynniki szkodliwe w środowisku pracy?

7) wskazać środki zabezpieczające przed czynnikami szkodliwymi w pracy?

8) rozpoznać przyczyny i okoliczności wypadków w pracy rzeźnika –

wędliniarza?

9) sporządzić protokół powypadkowy?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem pytań testowych.
4. Test zawiera 20 pytań dotyczących stosowania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska.

5. Wszystkie pytania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi.
7. W pytaniach wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku

pomyłki należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową).

8. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
9. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie

na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas.

10. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa pracy jest

a) instrukcja pracy.
b) Kodeks pracy.
c) regulamin pracy.
d) statut zakładu pracy.

2. Sposób potwierdzania obecności w pracy oraz usprawiedliwienia nieobecności w pracy

określa
a) instrukcja stanowiskowa.
b) ustawa pracownicza.
c) regulamin pracy.
d) umowa o pracę.

3. Prowadzenie systematycznych szkoleń w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy

w zakładzie pracy jest obowiązkiem
a) pracodawcy.
b) pracownika.
c) brygadzisty.
d) kierownika zmianowego.

4. Do czynności ratujących życie zaliczamy

a) opatrzenie rany.
b) unieruchomienie złamania.
c) sprawdzenie tętna.
d) sztuczne oddychanie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

5. Przy udzielaniu poparzonym pierwszej pomocy należy

a) polać oparzenie zimną wodą.
b) smarować oparzenie tłuszczem.
c) polać alkoholem miejsce urazu.
d) przekłuć powstałe pęcherze.

6. Pierwsza pomoc w zranieniach polega na

a) nałożeniu na ranę opatrunku z waty lub ligniny.
b) zatamowaniu krwotoku i zabezpieczeniu rany jałowym opatrunkiem.
c) przemyciu rany ciepłą wodą i założeniu opatrunku z ligniny.
d) wyjęciu z rany ciała obcego i jej zabandażowaniu.

7. Badanie na nosicielstwo wykonuje pracownik

a) przy każdym badaniu kontrolnym.
b) przy każdym badaniu okresowym.
c) podejmujący pracę w zakładzie mięsnym.
d) przy stwierdzonym zatruciu pokarmowym.

8. Na stanowisku pracy podczas obsługi urządzenia, zabrania się pracownikowi

a) rozmowy z przełożonym.
b) spożywania posiłku.
c) zmiany rękawiczek roboczych.
d) używania sterowników kontrolnych.

9. Który z elementów stroju pracownika zaliczamy do sprzętu ochrony osobistej

a) rękawice siatkowe metalowe.
b) fartuch podgumowany.
c) buty ochronne wodoodporne.
d) biały fartuch ochronny.

10. Zgodnie z podstawowymi warunkami bezpieczeństwa urządzenie do włączania maszyny

powinno
a) znajdować się w widocznym miejscu.
b) posiadać wyraźne oznakowanie.
c) być umieszczone obok urządzenia do wyłączania.
d) mieć zabezpieczenia uniemożliwiające przypadkowe włączenie.

11. Pomieszczenia, w których znajdują się urządzenia wytwarzające duże ilości pary wodnej

i ciepła muszą być wyposażone w
a) urządzenia do kontroli ciśnienia.
b) sprawną wentylację.
c) drożne kratki ściekowe.
d) filtry przeciwpyłowe.

12. Czynnikami wpływającymi na szkodliwe działanie hałasu są

a) wrażliwość na hałas i wysoką temperaturę.
b) częstotliwość hałasu i rodzaj pomieszczenia.
c) natężenie i czas działania hałasu.
d) charakter hałasu i stosowanie odzieży ochronnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

13. Do gaszenia instalacji elektrycznej stosuje się

a) gaśnice proszkowe.
b) gaśnice pianowe.
c) hydronetki wodne.
d) hydronetki pianowe.

14. W razie wypadku przy pracy w pierwszej kolejności należy

a) zabezpieczyć miejsce wypadku.
b) udzielić poszkodowanemu pierwszej pomocy.
c) zbadać przyczyny i okoliczności wypadku.
d) sporządzić protokół powypadkowy.

15. Zewnętrznym organem kontroli i nadzoru technicznego nad warunkami pracy jest

a) Związek Zawodowy.
b) Społeczna Inspekcja Pracy.
c) Państwowa Inspekcja Pracy.
d) Służba Bezpieczeństwa i Higieny Pracy.

16. Choroba spowodowana szkodliwymi dla zdrowia człowieka czynnikami, występującymi

w środowisku pracy nazywa się
a) niezdolnością do pracy.
b) nieszczęśliwym zdarzeniem.
c) wypadkiem przy pracy.
d) chorobą zawodową.

17. Do obowiązków pracownika nie należy

a) stosowanie odzieży roboczej i środki ochrony osobistej.
b) poddawanie się badaniom lekarskim stosować do zaleceń lekarza.
c) zainstalowanie i utrzymanie w sprawności instalacji, systemów i miejsc pracy.
d) znajomość i przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

18. Nauka zajmująca się dostosowaniem warunków pracy do potrzeb i możliwości człowieka

nazywa się
a) ergonomią.
b) psychologią.
c) medycyną pracy.
d) ekonomią.

19. Do biologicznych szkodliwych czynników dla pracowników zatrudnionych w zakładzie

mięsnym zalicza się
a) wysoki poziom hałasu.
b) bakterie chorobotwórcze.
c) wibracje urządzeń.
d) substancje uczulające.

20. Instrukcja bezpieczeństwa pracy określa zagadnienia dotyczące

a) higieny osobistej personelu produkcyjnego.
b) kontroli stosowanych surowców, dodatków funkcjonalnych.
c) higieny pomieszczeń, maszyn i urządzeń.
d) obsługi maszyn i urządzeń produkcyjnych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Stosowanie

przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1

a

b

c

d

2

a

b

c

d

3

a

b

c

d

4

a

b

c

d

5

a

b

c

d

6

a

b

c

d

7

a

b

c

d

8

a

b

c

d

9

a

b

c

d

10

a

b

c

d

11

a

b

c

d

12

a

b

c

d

13

a

b

c

d

14

a

b

c

d

15

a

b

c

d

16

a

b

c

d

17

a

b

c

d

18

a

b

c

d

19

a

b

c

d

20

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

6. LITERATURA

1. Dłużewski M., Chuchowa J., Krajewski K., Kamiński W.M.: Technologia żywności cz. I

WSiP SA, Warszawa 2000

2. Dłużewski M. (red.): Technologia żywności cz. IV. WSiP SA, Warszawa 2001
3. Hasen A.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1993
4. Mac S., Leowski J.: Bezpieczeństwo i higiena pracy. WSiP, Warszawa 1997
5. Maciejewski W.: Aparatura i urządzenia techniczne w przemyśle mięsnym. WSiP,

Warszawa 1994

6. Majda J., Majda T.: Vademecum ochrony pracy. Instytut Wydawniczy Związków

Zawodowych, Warszawa 1989

7. Kładź F.: Rzeźnictwo i wędliniarstwo. Śląski Cech Rzeźników i Wędliniarzy, Katowice 1999
8. Królak A.: Techniki przetwórstwa mięsa. Hortpress Sp. z o. o., Warszawa 2003
9. Olszewski A.: Technologia przetwórstwa mięsa. WNT, Warszawa 2002
10. Kodeks pracy
11. Czasopisma zawodowe: Gospodarka Mięsna, Mięso i Wędliny, Przemysł Spożywczy.