PRAWO PRACY

Wyk∏ad 9

dr Monika G∏adoch

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

1. Gwarancja p∏acy minimalnej w stosunku pracy

Konstytucja RP

art. 24:
„Praca znajduje si´ pod ochronà Rzeczypospolitej Polskiej.
Paƒstwo sprawuje nadzór nad warunkami pracy.”

art. 65 ust. 4:
„Minimalnà wysokoÊç wynagrodzenia za prac´ lub sposób ustalania tej
wysokoÊci okreÊla ustawa”.

Zasady wynagradzania pracowników

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Zatrudnianie za wynagrodzeniem jest cechà stosunku pracy:

Art. 22 § 1 kp:
„Przez nawiàzanie stosunku pracy pracownik zobowiàzuje si´ do wykonywania
pracy okreÊlonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz
w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawc´, a pracodawca do zatrudniania
pracownika za wynagrodzeniem”.

2. Obowiàzek wyp∏aty wynagrodzenia

za prac´ w stosunku pracy

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Europejska Karta Spo∏eczna z 18 paêdziernika 1961 r.

Cz´Êç I pkt 4:
Wszyscy pracownicy majà prawo do sprawiedliwego wynagrodzenia, wystarczajàcego
dla zapewnienia im, jak i ich rodzinom, godziwego poziomu ˝ycia.

Cz´Êç II art. 4
W celu zapewnienia skutecznego wykonywania prawa do sprawiedliwego
wynagrodzenia, Umawiajàce si´ strony zobowiàzujà si´:

1. uznaç prawo pracowników do takiego wynagrodzenia, które zapewni im

i ich rodzinom godziwy poziom ˝ycia,

2. uznaç prawo pracowników do zwi´kszonej stawki wynagrodzenia za prac´

w godzinach nadliczbowych, z zastrze˝eniem wyjàtków w przypadkach
szczególnych (...),

5. zezwoliç na dokonywanie potràceƒ z wynagrodzenia tylko na warunkach

i w zakresie przewidzianym w ustawodawstwie krajowym lub ustalonym
w uk∏adach zbiorowych pracy lub w orzeczeniach arbitra˝owych.

3. Zasada p∏acy godziwej

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Art. 13 kp: „Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za prac´.
Warunki realizacji tego prawa okreÊlajà przepisy prawa pracy oraz polityka
paƒstwa w dziedzinie p∏ac, w szczególnoÊci poprzez ustalanie minimalnego
wynagrodzenia za prac´”.

Art. 13 kp

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

1. Ustawa z dnia 10 paêdziernika 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za prac´

(Dz.U. Nr 200, poz. 1679 z póên. zm.)

Art. 2: WysokoÊç minimalnego wynagrodzenia za prac´ jest corocznie
przedmiotem negocjacji w ramach Trójstronnej Komisji.

2. Ustawa z dnia 16 grudnia 1994 r. o negocjacyjnym systemie kszta∏towania przyrostu

przeci´tnych wynagrodzeƒ u przedsi´biorców oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 1, poz. 2 ze zm.).

Art. 1: „Trójstronna Komisja do Spraw Spo∏eczno-Gospodarczych (...) jest upowa˝niona
do uzgadniania i ustalania wskaêników przyrostu wynagrodzeƒ zaliczanych w ci´˝ar
kosztów u przedsi´biorców zatrudniajàcych powy˝ej 50 osób”.

3. Art. 77

2

§ 1 kp: Pracodawca zatrudniajàcy co najmniej 20 pracowników, nie obj´tych

zak∏adowym uk∏adem zbiorowym pracy, ani ponadzak∏adowym uk∏adem zbiorowym
pracy (...) ustala warunki wynagradzania za prac´ w regulaminie wynagradzania.

§ 4: Regulamin wynagradzania ustala pracodawca. Je˝eli u danego pracodawcy
dzia∏a zak∏adowa organizacja zwiàzkowa, pracodawca uzgadnia z nià regulamin
wynagradzania.

4. Udzia∏ partnerów spo∏ecznych w tworzeniu zasad

wynagradzania za prac´

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

1. Êwiadczenie obowiàzkowe pracodawcy na rzecz pracownika,

2. Êwiadczenie majàtkowe,

3. Êwiadczenie okresowe,

4. Êwiadczenie z regu∏y wzajemne.

Definicja wynagrodzenia za prac´:

Wynagrodzenie za prac´ jest to Êwiadczenie obowiàzkowe ze stosunku pracy,
wyp∏acane okresowo, w z góry okreÊlonym terminie, majàce charakter majàtkowy,
które przys∏uguje pracownikowi od pracodawcy z regu∏y za prac´ wykonanà,
odpowiednio do jej rodzaju, jakoÊci i iloÊci.

Cechy wynagrodzenia za prac´:

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

wynagrodzenie za prac´ jest cechà stosunku pracy

praca Êwiadczona nieodp∏atnie

nie mo˝e byç wykonywana w stosunku pracy

Obowiàzek wyp∏aty wynagrodzenia przez pracodawc´

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Art. 86 § 2 kp:
Wyp∏aty wynagrodzenia dokonuje si´ w formie pieni´˝nej; cz´Êciowe spe∏nienie
wynagrodzenia w innej formie ni˝ pieni´˝na jest dopuszczalne tylko wówczas,
gdy przewidujà to ustawowe przepisy prawa pracy lub uk∏ad zbiorowy pracy.

Konwencja Nr 95 MOP z 1949 r. (Dz.U. z 1955, Nr 38, poz. 234 i 235) zakazuje
wyp∏aty wynagrodzenia w postaci weksli, czeków, bonów, kuponów, obligacji
i in. zast´pujàcych pieniàdz.

Orzeczenie SN:
„Pracodawca ma obowiàzek wyp∏acenia wynagrodzenia w przewidzianej
prawnie formie. Nie mo˝e swobodnie dokonywaç zamiany formy Êwiadczenia,
wyp∏acaç go w naturze zamiast w pieniàdzu, i odwrotnie- w formie pieni´˝nej
w miejsce deputatu”.

(wyrok SN z dnia 18.04.1991 r., I PR 428/90, Rejent 1991, z. 5, s. 147)

Âwiadczenie majàtkowe

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Âwiadczenie okresowe

Wynagrodzenie jest wyp∏acane w z góry okreÊlonym terminie

1. Obowiàzki informacyjne pracodawcy

Regulamin pracy powinien ustalaç w szczególnoÊci termin, miejsce, czas
i cz´stotliwoÊç wyp∏aty wynagrodzenia (Art. 104

1

§1 pkt 5 kp).

Pracodawca informuje pracownika na piÊmie, nie póêniej ni˝ w ciàgu 7 dni od zawarcia
umowy o prac´ o cz´stotliwoÊci wyp∏aty wynagrodzenia za prac´ (Art. 29 § 3 kp).

2. Obowiàzek prawid∏owego okreÊlenia terminu wyp∏aty wynagrodzenia

art. 85 § 1 kp: Wyp∏aty wynagrodzenia za prac´ dokonuje si´ co najmniej raz w miesiàcu, w sta∏ym
i ustalonym z góry terminie.

§ 2. Wynagrodzenie za prac´ p∏atne raz w miesiàcu wyp∏aca si´ z do∏u, niezw∏ocznie
po ustaleniu jego pe∏nej wysokoÊci, nie póêniej jednak ni˝ w ciàgu pierwszych 10 dni nast´pnego
miesiàca kalendarzowego.

§ 3. Je˝eli ustalony dzieƒ wyp∏aty wynagrodzenia za prac´ jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie
wyp∏aca si´ w dniu poprzedzajàcym.

§ 4. Sk∏adniki wynagrodzenia za prac´, przys∏ugujàce pracownikowi za okresy d∏u˝sze ni˝ jeden
miesiàc, wyp∏aca si´ z do∏u w terminach okreÊlonych w przepisach prawa pracy.

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Wynagrodzenie jest Êwiadczeniem z regu∏y wzajemnym (Art. 80 kp)

Wynagrodzenie przys∏uguje za prac´ wykonanà.

Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do
wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowià.

Wyjàtki od zasady ekwiwalentnoÊci:

1. czas niewykonywania pracy (przestój - art. 81 kp)

2. urlop wypoczynkowy (art. 152 kp),

3. tzw. urlopy okolicznoÊciowe,

4. wynagrodzenie za czas choroby (art. 92 kp),

5. wynagrodzenie za czas pe∏nienia funkcji spo∏ecznych

(np. art. 31 ustawy o zw. zaw.) i in.

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

a) premia
b) prowizja
c) nagroda (premia uznaniowa)
d) dodatki:

• za prac´ w godzinach nadliczbowych,
• za prac´ nocnà,

• funkcyjny,
• sta˝owy i in.,
• dodatek wyrównawczy.

e) nagroda jubileuszowa

Element obowiàzkowy

– p∏aca zasadnicza

Elementy

nieobowiàzkowe:

Sk∏adniki wynagrodzenia

za prac´

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Forma pieni´˝na

gotówkowa

Forma pieni´˝na

bezgotówkowa

(art. 86 § 3 kp)

Forma wyp∏aty

wynagrodzenia za prac´

-

uprzednia zgoda pracownika
na piÊmie

-

je˝eli tak stanowi uk∏ad
zbiorowy pracy

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

1. ograniczenie swobody dysponowania przez pracownika prawem

do wynagrodzenia,

2. ograniczenia w dokonywaniu potràceƒ z wynagrodzenia przez pracodawc´,

3. terminowa wyp∏ata wynagrodzenia,

4. sankcje z tytu∏u niewykonywania lub nienale˝ytego wykonywania

obowiàzku zap∏aty wynagrodzenia,

5. ustawowe zagwarantowanie najni˝szego wynagrodzenia za prac´.

Ochrona wynagrodzenia za prac´

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

-

zakaz zrzekania si´ prawa do wynagrodzenia,

-

zakaz przenoszenia prawa na innà osob´.

Ograniczenia dysponowania wynagrodzeniem
z kodeksu rodzinnego i opiekuƒczego

28 §1 krio: Je˝eli jeden z ma∏˝onków pozostajàcych we wspólnym po˝yciu nie spe∏nia cià˝àcego
na nim obowiàzku przyczyniania si´ do zaspokajania potrzeb rodziny, sàd mo˝e nakazaç, a˝eby
wynagrodzenie za prac´ albo inne nale˝noÊci przypadajàce temu ma∏˝onkowi by∏y w ca∏oÊci lub
w cz´Êci wyp∏acane do ràk drugiego ma∏˝onka.

§ 2 Nakaz, o którym mowa w paragrafie poprzedzajàcym, zachowuje moc mimo ustania po jego
wydaniu wspólnego po˝ycia ma∏˝onków. Sàd mo˝e jednak na wniosek ka˝dego z ma∏˝onków
nakaz ten zmieniç albo uchyliç.

Art. 29 krio: W razie przemijajàcej przeszkody, która dotyczy jednego z ma∏˝onków pozostajàcych
we wspólnym po˝yciu, drugi ma∏˝onek mo˝e za niego dzia∏aç w sprawach zwyk∏ego zarzàdu,
w szczególnoÊci mo˝e bez pe∏nomocnictwa pobieraç przypadajàce nale˝noÊci, chyba ˝e sprzeciwia
si´ temu ma∏˝onek, którego przeszkoda dotyczy. Wzgl´dem osób trzecich sprzeciw jest skuteczny,
je˝eli by∏ im wiadomy.

Ograniczenie swobody dysponowania przez pracownika
prawem do wynagrodzenia (art. 84 kp)

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Art. 87

1

kp:

Wolna od potràceƒ jest kwota wynagrodzenia za prac´ w wysokoÊci:

1. minimalnego wynagrodzenia za prac´, ustalonego na podstawie odr´bnych

przepisów, przys∏ugujàcego pracownikom zatrudnionym w pe∏nym wymiarze czasu
pracy, po odliczeniu sk∏adek na ubezpieczenia spo∏eczne oraz zaliczki na podatek
dochodowy od osób fizycznych – przy potràceniu sum egzekwowanych na mocy
tytu∏ów wykonawczych na pokrycie nale˝noÊci innych ni˝ Êwiadczenia alimentacyjne,

2. 75% wynagrodzenia okreÊlonego w pkt 1 – przy potràcaniu zaliczek pieni´˝nych

udzielonych pracownikowi,

3. 90% wynagrodzenia okreÊlonego w pkt 1 – przy potràcaniu kar pieni´˝nych

przewidzianych w art. 108.

Je˝eli pracownik jest zatrudniony w niepe∏nym wymiarze czasu pracy, kwoty
okreÊlone powy˝ej ulegajà zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Ograniczenia w dokonywaniu potràceƒ z wynagrodzenia
przez pracodawc´ (art. 87-91 kp)

dr Monika G∏adoch

Prawo pracy

Art. 282 kp (wykroczenie) – kara grzywny
Art. 477 kc – obowiàzek naprawienia szkody wynik∏ej ze zw∏oki
Art. 481§1 kc – obowiàzek zap∏aty odsetek

Prawo rozwiàzania stosunku pracy w trybie natychmiastowym przez pracownika
(art. 55 § 1

1

kp)

Orzeczenie SN:
„Przes∏ankà rozwiàzania umowy o prac´ bez wypowiedzenia ze wzgl´du na
ci´˝kie naruszenie podstawowych obowiàzków wobec pracownika i uzyskania
odszkodowania (art. 55 § 1

1

KP) jest wina umyÊlna lub ra˝àce niedbalstwo

pracodawcy. Pracodawca, który nie wyp∏aca pracownikowi w terminie ca∏oÊci
wynagrodzenia, ci´˝ko narusza swój podstawowy obowiàzek z winy umyÊlnej,
choçby z przyczyn niezawinionych nie uzyska∏ Êrodków finansowych na
wynagrodzenia”.

(wyrok z dnia SN 2000.04.04, I PKN 516/99, OSNAP 2001/16/516)

Sankcje z tytu∏u niewykonywania lub nienale˝ytego wykonywania
obowiàzku zap∏aty wynagrodzenia