Wyk∏ad 6
dr Monika G∏adoch
stron stosunku pracy
Pracownik
Pracodawca
(odpowiedzialnoÊç
(ma zastosowanie zasada:
oparta na winie)
neglegentia iuris nocet)
wykroczeniowa
wykroczeniowa
porzàdkowa
dyscyplinarna
materialna
lub
majàtkowa
lub
karna
karna
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç porzàdkowa pracownika Ogólna charakterystyka
1. Odpowiedzialnosç porzàdkowa jest typem odpowiedzialnoÊci niekompensacyjnej (o charakterze represyjno-prewencyjnym)
2. Kary wymierzane sà za naruszenie przepisów porzàdkowych w zak∏adzie pracy (regulamin pracy, uk∏ad zbiorowy pracy, „ustalony porzàdek”, obowiàzki okreÊlone w powszechnie obowiàzujàcych przepisach prawa) 3. Przepisy te sà bezwzgl´dnie obowiàzujàce (nie mogà byç zmieniane tak w umowie o prac´, jak te˝ w aktach wewnàtrzzak∏adowych) 4. Rodzaje kar porzàdkowych powinny byç wymienione w regulaminie pracy dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Przes∏anki odpowiedzialnoÊci porzàdkowej 1. bezprawnoÊc zachowania
2. wina
Rodzaje kar porzàdkowych (art. 108 kp) 1. upomnienie
2. nagana
3. kara pieni´˝na
Przes∏anki wyboru kary (art. 111 kp): 1. rodzaj naruszenia obowiàzków pracowniczych 2. stopieƒ winy pracownika
3. dotychczasowy stosunek do pracy
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
1. termin zastosowania kary: nie póêniej ni˝ 2 tygodnie od dowiedzenia si´
maksymalnie do 3 miesićy od naruszenia
2. wys∏uchanie pracownika
3. zawiadomienie pracownika o karze i pouczenie o prawie wniesienia sprzeciwu 4. prawo wniesienia sprzeciwu przez pracownika w ciàgu 7 dni 5. uwzgl´dnienie lub odrzucenie sprzeciwu przez pracodawc´ w ciàgu 14 dni (konsultacja ze zwiàzkami zawodowymi)
6. prawo wystàpienia do sàdu pracy przez pracownika w ciàgu 14 dni od odrzucenia sprzeciwu
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Zatarcie kary porzàdkowej 1. uwzgl´dnienie sprzeciwu przez pracodawc´
2. uwzgl´dnienie odwo∏ania przez sàd pracy 3. rok nienagannej pracy
4. inicjatywa pracodawcy
5. uwzglednienie przez pracodawc´ wniosku zak∏adowej organizacji zwiàzkowej Zatarcie kary polega na traktowaniu kary za nieby∏à oraz usunićiu wpisu o karze z akt osobowych pracownika
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç dyscyplinarna 1. Jest to odpowiedzialnoÊç uregulowana w tzw. pragmatykach s∏u˝bowych i pracowniczych
2. Kary sà bardziej dolegliwe ni˝ kary porzàdkowe 3. Na ogó∏ do rozpatrywania kar dyscyplinarnych powo∏any jest sàd dyscyplinarny I i II instancji
4. Z regu∏y przys∏uguje prawo odwo∏ania do sàdu administracyjnego dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Przyk∏adowe rodzaje kar dyscyplinarnych 1. upomnienie
2. nagana
3. nagana z ostrze˝eniem
4. nagana z pozbawieniem mo˝liwoÊci awansowania przez okres do dwóch lat do wy˝szej grupy wynagrodzenia lub na wy˝sze stanowisko 5. przeniesienie na ni˝sze stanowisko 6. zawieszenia prawa wykonywania zawodu na okreÊlony czas 7. kara pieni´˝na
8. pozbawienie prawa wykonywania zawodu dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç materialna 1. Jest zwiàzana z uszczupleniem majàtku pracodawcy w nast´pstwie bezprawnego zachowania si´ pracownika.
2. Przyjmuje siźasadógraniczenia odpowiedzialnoÊci pracownika (prymat funkcji wychowawczej nad funkcjà kompensacyjnà).
Przes∏anki odpowiedzialnoÊci:
1. bezprawnosç dzia∏ania (pracownik nie wykonuje obowiàzków lub wykonuje je nienale˝ycie)
2. wina pracownika
3. szkoda po stronie pracodawcy
4. zwiàzek przyczynowy pomi´dzy zawinionà bezprawnoÊcià a szkodà dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Polega na naruszeniu obowiàzków zawodowych pracownika.
Mo˝e byç to zachowanie aktywne (dzia∏anie), jak i pasywne (zaniechanie).
Orzecznictwo:
„W zakresie wykonywania przez pracownika jego obowiàzków zawodowych pozostajà nie tylko czynnoÊci mieszczàce si´ w obr´bie powinnoÊci pracownika, wynikajàce z zajmowanego stanowiska (pe∏nionej funkcji), czy te˝ podejmowane w wyniku polecenia s∏u˝bowego, ale równie˝ czynnoÊci wykraczajàce poza obowiàzek pracowniczy wynikajàcy z umowy o prac´, lecz podejmowane w interesie i na rzecz zak∏adu pracy”
(wyrok SN z 19.04.1979 r., OSN 1980, Nr 4).
Brak bezprawnoÊci:
1. dzia∏anie w granicach dopuszczalnego ryzyka (art. 117 § 2 kp) 2. stan wy˝szej koniecznoÊci (art. 424 kc) 3. obrona konieczna (art. 423 kc)
4. zgoda pracodawcy (volenti non fit iniuria) dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Stosuje si´ teori´ winy z prawa karnego.
Wina ma charakter zindywidualizowany.
Art. 117 § 1 kp:
„Pracownik nie ponosi odpowiedzialnoÊci za szkod´ w takim zakresie, w jakim pracodawca lub inna osoba przyczyni∏y si´ do jej powstania albo zwi´kszenia”.
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
wina umyÊlna
wina nieumyÊlna
(pracownik musi swoim zachowaniem
obejmowaç skutek – mieç ÊwiadomoÊç skutku) z zamiarem
z zamiarem
bezpoÊrednim
ewentualnym
lekkomyÊlnoÊç
niedbalstwo
(dolus directus)
(dolus eventualis)
Przes∏anki wy∏àczajàce win´:
1. brak poczytalnoÊci
2. b∏àd
3. nieudolnoÊç pracownika
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Odnosi si´ do wszelkiego uszczerbku w dobrach lub interesach prawnie chronionych. Majàtek pracodawcy stanowià nie tylko sk∏adniki mienia, których pracodawca jest w∏aÊcicielem, ale tak˝e te, które sà w jego posiadaniu.
Pojćie szkody
1. strata-szkoda rzeczywista (damnum emergens) 2. utracone korzyÊci (lucrum cessans) art. 361 § 2 kc: „(...) naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniós∏ oraz korzyÊci, które móg∏by osiàgnàç, gdyby mu szkody nie wyrzàdzono”.
Szkody nie stanowià tzw. ubytki naturalne, handlowe lub nadzwyczajne.
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Art. 115 kp: „Pracownik ponosi odpowiedzialnoÊç (...) tylko za normalne dzia∏ania lub zaniechania, z którego wynik∏a szkoda”.
Teoria adekwatnego zwiàzku przyczynowego - pracownik odpowiada tylko za normalne nast´pstwa swojego zachowania, odnosi si´ je do regu∏ obiektywnie ustalonych (bierze si´ pod uwag´ prognozy prawdopodobieƒstwa, statystyczne prawid∏owoÊci i obiektywne prawa nauki).
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Rodzaje odpowiedzialnoÊci materialnej OdpowiedzialnoÊç
OdpowiedzialnoÊç
za mienie „zwyk∏e”
za mienie powierzone
-
wysokoÊç i zakres odszkodowania
(mienie powierzone z obowiàzkiem zwrotu lub do wyliczenia uzale˝niony od rodzaju winy
si´, np.: pieniàdze, papiery wartoÊciowe, kosztownoÊci, pracownika
narz´dzia, instrumenty, odzie˝ i obuwie robocze i in.)
-
ci´˝ar dowodu spoczywa
-
powierzenie mo˝e mieç charakter sta∏y,
na pracodawcy
doraêny lub jednorazowy
(odnoÊnie wszystkich przes∏anek
-
pracownik odpowiada w pe∏nej wysokoÊci
odpowiedzialnoÊci materialnej)
(bez wzgl´du na rodzaj winy)
-
domniemanie winy pracownika, gdy pracodawca udowodni fakt prawid∏owego powierzenia mienia oraz niewyliczenia si´ pracownika z tego mienia
-
pracownik mo˝e uwolniç siód odpowiedzialnoÊci, gdy wyka˝e, ˝e szkoda powsta∏a z przyczyn
od niego niezale˝nych, w szczególnoÊci wskutek niezapewnienia przez pracodawc´ warunków
umo˝liwiajàcych zabezpieczenie powierzonego mienia
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
na odpowiedzialnoÊç pracownika
za szkod´ w mieniu „zwyk∏ym”
wina umyÊlna
wina nieumyÊlna
-
odpowiedzialnoÊç z kodeksu
(lekkomyÊlnosç, niedbalstwo)
cywilnego – odpowiedzialnoÊç
-
odpowiedzialnoÊç jedynie za
deliktowa
strat´ (szkodŕzeczywistà)
-
odpowiedzialnoÊç w pe∏nej
-
odpowiedzialnoÊç w wysokoÊci
wysokoÊci
nie przekraczajàcej trzykrotnego
miesićznego wynagrodzenia
przys∏ugujàcego pracownikowi
w dniu wyrzàdzenia szkody
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Wspólna odpowiedzialnoÊç za mienie powierzone Rozporzàdzenie Rady Ministrów
Rozporzàdzenie Rady Ministrów
z dnia 10.10.1975 r. w sprawie
z dnia 4.10.1974 r. w sprawie
warunków odpowiedzialnoÊci
wspólnej odpowiedzialnoÊci
materialnej pracowników za szkod´
pracowników za mienie powierzone
w powierzonym mieniu
- polega na ∏àcznym powierzeniu mienia pracownikom
- stwarza mo˝liwoÊç stosowania
- stosowana w tych zak∏adach lub cz´Êci, gdzie odbywa przepisów o odpowiedzialnoÊci jak
siśprzeda˝, produkcja lub Êwiadczenie us∏ug albo za mienie „zwyk∏e”, mimo powierzenia
gdzie przechowuje si´ mienie powierzone
mienia
- ∏àczne powierzenie mienia jest uzale˝nione od stanu
- stosowana do pracowników
zatrudnienia
zatrudnionych w magazynach,
- umowa zawarta jest w formie pisemnej (ad solemnitatem) w których wyodr´bniono
- w umowie okreÊla si´ procentowy udzia∏ pracowników pomieszczenia do wydawania towarów
w odpowiedzialnoÊci
oraz zorganizowano dozór ruchu
- umowa mo˝e byç wypowiedziana przez pracownika mienia i osób, w sklepach o obsadzie
- pracodawca ma prawo odstàpienia od umowy co najmniej 6 osób, w domach
- rozwiàzanie umowy o wspólnej odpowiedzialnoÊci towarowych, gdzie wydawanie towaru
wymaga przeprowadzenia inwentaryzacji
jest dokonywane przez innà osob´
- zmiana umowy (sk∏adu osobowego pracowników ni˝ sprzedawca i in.
odpowiedzialnych) wymaga zawarcia nowej umowy dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç za szkod´ wyrzàdzonà przez pracownika osobie trzeciej w zwiàzku ze Êwiadczeniem pracy 1. obowiàzany do naprawienia szkody jest wy∏àcznie pracodawca (tylko on posiada legitymacj´ biernà w sprawie) 2. wystàpienie z roszczeniem do pracownika powoduje oddalenie powództwa ze wzgl´du na brak legitymacji biernej w sprawie.
Wyjàtek: „Osoba trzecia mo˝e dochodziç naprawienia szkody bezpoÊrednio od pracownika w razie niewyp∏acalnoÊci pracodawcy lub zaprzestania przez niego dzia∏alnoÊci, np. likwidacji”
(uchwa∏a 7 s´dziów SN z 7.06.1975 r., III CZP 7/76, OSNCP 1977, z. 4, poz. 61 i in.).
3. osobà trzecià jest tak˝e inny pracownik 4. je˝eli szkoda nastàpi∏a z winy umyÊlnej – stosuje si´ przepisy z kodeksu cywilnego
5. pracodawca po wyp∏acie odszkodowania osobie trzeciej ma roszczenie (regresowe) do pracownika w wysokoÊci przewidzianej w kodeksie pracy dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
1. forma pieni´˝na, chyba ˝e pracodawca wyrazi zgodńa innà form´ (rzeczowà) 2. wysokoÊç odszkodowania mo˝e byç obni˝ona w ugodzie pomi´dzy stronami (bierze si´ pod uwag´ w szczególnoÊci stopieƒ winy i stosunek pracownika do obowiàzków pracowniczych) 3. sàd mo˝e obni˝yç wysokoÊç odszkodowania (tak˝e w przypadku zawarcia ugody pomi´dzy stronami) 4. ugody z kodeksu pracy nie stosuje si´ przy deliktach (szkodzie wyrzàdzonej z winy umyÊlnej)
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç wykroczeniowa i karna pracownika 1. Nie jest uregulowana w kodeksie pracy.
2. Jest nast´pstwem braku sumiennoÊci i starannoÊci w Êwiadczeniu pracy.
3. Ma zastosowanie bez wzgl´du na zaistnia∏e nast´pstwa w stosunku pracy (jest niezale˝na od prawa pracy).
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
Majàtkowa odpowiedzialnoÊç pracodawcy 1. Jest to odpowiedzialnoÊç odszkodowawcza, np. w zwiàzku z bezprawnym rozwiàzaniem umowy o prac´ (dotyczy roszczeƒ pracowniczych).
2. Mogà to byç sankcje majàce charakter „typowych” odszkodowaƒ
np. w zwiàzku z mobbingiem lub molestowaniem seksualnym.
3. OdpowiedzialnoÊç za szkody wyrzàdzone w mieniu pracownika.
4. Jest to czśto odpowiedzialnoÊç bardziej dolegliwa ni˝ np. odpowiedzialnoÊç wykroczeniowa. Sàd nie miarkuje wysokoÊci odszkodowania jak w przypadku pracownika (ze wzgl´du na z∏à sytuacj´ finansowà), a zap∏ata odszkodowania mo˝e niekiedy spowodowaç upad∏oÊç lub likwidacj´ pracodawcy.
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç wykroczeniowa pracodawcy 1. Zawarta w kodeksie pracy (art. 281 i n.) oraz w innych ustawach szczególnych (np. w art. 12 a ustawy o zak∏adowym funduszu Êwiadczeƒ socjalnych).
2. Stosuje si´ kar´ grzywny.
3. Procedura karania jest uregulowana ustawie z dnia 24 sierpnia 2001 r.
Kodeks post´powania w sprawach o wykroczenia (Dz.U.01.106.1148 z póên. zm.)
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy
OdpowiedzialnoÊç karna pracodawcy 1. Uregulowana w kodeksie karnym Rozdzia∏ XXVIII: „Przest´pstwa przeciwko prawom osób wykonujàcych pracźarobkowà” (art. 218-221).
2. Typy przest´pstw: z∏oÊliwe lub uporczywe naruszanie praw pracowniczych, naruszanie przepisów prawa o ubezpieczeniach spo∏ecznych (dotyczy niezg∏aszania danych), niedope∏nienie obowiàzków bhp, niezawiadomienie o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej, albo niesporzàdzenie dokumentacji.
3. Inne przest´pstwa, gdy pracodawca jest osobà fizycznà np. naruszenie stosunku zale˝noÊci z art. 199, art. 202 kk (przy molestowaniu seksualnym).
4. Rodzaje kar: kara grzywny, ograniczenia wolnoÊci i pozbawienia wolnoÊci.
dr Monika G∏adoch
Prawo pracy