1.
5/R moli neonu (gazu doskonałego jednoatomowego) wykonuje odwracalny cykl przemian
pokazany na wykresie. Praca wykonana przez gaz na drodze 1→2 wynosi –1000 J. Na drodze
3→1 gaz nie wymienia ciepła z otoczeniem. Oblicz q, w, ∆U, ∆H dla każdego etapu i całego
cyklu oraz określ, z jakiego typu przemianą mamy do czynienia w każdym etapie.
Rys. 1
Zastanówmy się najpierw nad typem wszystkich przemian. Droga 2→3 to oczywiście izochora
(V = const), a droga 3→1 to adiabata (q = 0). Na drodze 1→2 stały jest iloraz V/T, zatem jest to
izobara (P = const). Po tych wstępnych ustaleniach sporządźmy tabelkę, umieszczając w niej
wszystkie dane, które już znamy z warunków zadania (pogrubione, kursywa oznacza wartości
obliczone później):
stan
P [Pa]
V [m
3
] T [K]
droga
typ
q [J]
w [J]
∆U [J]
∆H [J]
1
2,5
.
10
5
2
.
10
-3
100
1→2
izobara
2500
-1000
1500
2500
2
2,5
.
10
5
6
.
10
-3
300
2→3
izochora
-1890
0
-1890
-3150
3
4,0
.
10
4
6
.
10
-3
48
3→1
adiabata
0
390
390
650
cykl
---
610
-610
0
0
Ciśnienie w stanach 1 i 2 obliczymy natychmiast z równania stanu gazu doskonałego: P
1
= nRT/V
1
=
(5/R)
.
R
.
100/2
.
10
-3
= 2,5
.
10
5
[Pa]. Mając P
2
obliczymy od razu V
2,
gdyż V
2
= nRT/P
2
= (5/R)
.
R
.
300/2,5
.
10
5
= 6
.
10
-3
[m
3
]. Bardziej skomplikowane jest obliczenie P i T w stanie 3. Należy skorzystać z równania
adiabaty odwracalnej (równania Poissona): P
1
V
1
κ
= P
3
V
3
κ
= const. Stąd P
3
= P
1
(V
1
/V
3
)
κ
. Stosunek
molowych pojemności cieplnych dla gazu doskonałego jednoatomowego κ = (C
P
/C
V
) = 5/3, ponieważ
C
V
= 3/2 R, a C
P
= 5/2 R. Zatem P
3
= 2,5
.
10
5.
(2
.
10
-3
/6
.
10
-3
)
(5/3)
= 4,0
.
10
4
[Pa]. Pozostaje ostatni
parametr, czyli T
3
. Z równania stanu T
3
= P
3
V
3
/(nR) = 4,0
.
10
4.
6
.
10
-3
/((5/R)
.
R) = 48 [K]. Tabelka
pierwsza jest kompletna...
Ponieważ nasz układ jest gazem doskonałym, zatem jego ∆U i ∆H zależą wyłącznie od temperatury, co
znakomicie ułatwia obliczenia. Korzystamy oczywiście z zależności ∆U = n
.
C
V
.
∆T oraz ∆H = n
.
C
P
.
∆T.
Stosując je do każdego etapu wypełniamy odpowiednie miejsca w tabelce drugiej, a na końcu na
wszelki wypadek sprawdzamy, czy dla cyklu ∆U = 0 oraz ∆H = 0. Wszystko się zgadza, więc od razu
(na mocy ∆U = q + w) możemy podać q
1
= 2500 [J] i w
3
= 390 [J]. Pamiętając, że praca objętościowa
dla przemiany izochorycznej wynosi 0, dostajemy też q
2
= -1890 [J]. Po podsumowaniu q i w dla
całego cyklu widzimy, że gaz wykonał pracę 610 J, pobierając z otoczenia 610 J ciepła.
2.
Oblicz ∆U reakcji: C
(grafit)
+ H
2
O
(g)
= CO
(g)
+ H
2,(g)
. Entalpia tworzenia CO
2,(g)
wynosi –405,68
kJ
.
mol
-1
, a entalpie spalania CO
(g)
i H
2(g)
odpowiednio –284,34 kJ
.
mol
-1
i –242,92 kJ
.
mol
-1
.
Wypiszmy wszystkie reakcje składowe, których dane termochemiczne podano w zadaniu, a następnie
zastanówmy się, jak „zbudować” z nich reakcję, której energii poszukujemy.
(1)
C + O
2,(g)
= CO
2,(g)
∆
tw
H
o
= –405,68 kJ
.
mol
-1
(2)
CO
(g)
+ ½O
2,(g)
= CO
2,(g)
∆
sp
H
o
= –284,34 kJ
.
mol
-1
(3)
H
2,(g)
+ ½O
2,(g)
= H
2
O
(g)
∆
sp
H
o
= –242,92 kJ
.
mol
-1
Widać, że w reakcji żądanej zarówno tlenek węgla, jak i wodór znajdują się po prawej stronie, zaś
grafit i woda – po lewej. Odwracamy więc bieg reakcji (2) i (3) (pamiętając o zmianie znaku ∆H przy
takiej operacji!):
(1)
C + O
2,(g)
= CO
2,(g)
∆H
o
(1) = –405,68 kJ
.
mol
-1
(2)
CO
2,(g)
= CO
(g)
+ ½O
2,(g)
∆H
o
(2) = +284,34 kJ
.
mol
-1
(3)
H
2
O
(g)
= H
2,(g)
+ ½O
2,(g)
∆H
o
(3) = +242,92 kJ
.
mol
-1
= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =
(Σ)
C + H
2
O
(g)
= CO
(g)
+ H
2,(g)
∆H
o
= ∆H
o
(1) + ∆H
o
(2) + ∆H
o
(3) = 121,58 kJ
.
mol
-1
Podsumowanie jest oczywiście związane z zastosowaniem prawa Hessa. Pozostaje jeszcze
przeliczyć zmianę entalpii na zmianę energii wewnętrznej, biorąc pod uwagę zmianę liczby moli
reagentów gazowych (∆n
(g)
= 2 – 1 = 1 mol):
∆
U = ∆H – ∆n
(g)
RT = 121,58 – 1
.
8,314
.
298
.
10
-3
= 119,1 kJ
.
mol
-1
3.
Oblicz zmianę entropii zachodzącą w procesie krzepnięcia przechłodzonego benzenu w temp.
268,2 K. Entalpia topnienia C
6
H
6
w normalnej temperaturze przemiany (278,6 K) wynosi 9960
J
.
mol
-1
. Molowe pojemności cieplne pod stałym ciśnieniem dla fazy stałej i ciekłej wynoszą
odpowiednio 124 J
.
K
-1.
mol
-1
i 127 J
.
K
-1.
mol
-1
. Czy proces krzepnięcia w temp. 268,2 K jest
samorzutny? Jaki znak będzie miała entalpia swobodna krzepnięcia w temp. 285 K?
Entropia topnienia w normalnej temperaturze przemiany wynosi ∆S
o
278,6
= ∆H
o
278,6
/T = 9960/278,6 =
35,75 J
.
K
-1.
mol
-1
(bo ∆H
o
= q
odwr
). Do przeliczenia ∆H
o
i ∆S
o
na temperaturę 268,2 K należy
wykorzystać prawo Kirchhoffa. Potrzebną nam w tym celu wartość ∆C
P
znajdujemy z danych zadania,
gdyż dla przemiany C
6
H
6,(s)
= C
6
H
6,(c)
: ∆C
P
= 127 – 124 = 3 J
.
K
-1.
mol
-1
. Następnie:
∆H
o
268,2
= ∆H
o
278,6
+ ∫
268,2
278,6
∆C
P
dT = 9960 + 3
.
(268,2 – 278,6) = 9928,8 J
.
mol
-1
, oraz:
∆S
o
268,2
= ∆S
o
278,6
+ ∫
268,2
278,6
∆C
P
(dT/T) = 35,75 + 3
.
ln(268,2/278,6) = 35,64 J
.
K
-1.
mol
-1
.
Krzepnięcie jest procesem odwrotnym do topnienia, zatem ∆S
o
268,2
= –35,64 J
.
K
-1.
mol
-1
.
O samorzutności procesu krzepnięcia powie nam znak ∆G tego procesu:
∆G
o
268,2
= ∆H
o
268,2
– T
.
∆S
o
268,2
= –9928,8 – 268,2
.
(–35,64) = –370,15 J
.
mol
-1
.
Ponieważ ∆G
o
268,2
< 0, więc proces krzepnięcia w temperaturze 268,2 K jest samorzutny.
W temperaturze 285 K (większej od normalnej temperatury topnienia) stanem stabilnym benzenu jest
faza ciekła, tzn. proces krzepnięcia nie jest samorzutny. Stąd ∆G
o
285
> 0.