Trzy obrazy rewolucji ( Nie-Boska komedia, Przedwiośnie, Szewcy ), co je łączy











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Współczesność >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Trzy obrazy rewolucji
( Nie-Boska komedia, Przedwiośnie, Szewcy ), co je
łączy










kategoria:   J.polski
zakres:   Współczesność
dodano:   1999-08-29




Rewolucja to wyraz
pochodzenia łacińskiego, w znaczeniu szerokim i metaforycznym -
wszelka szybka i głęboka zmiana ( np. rewolucja obyczajowa,
przemysłowa, techniczna ), w znaczeniu węższym - gwałtowna zmiana
ustroju politycznego i organizacji społecznych, odbywa się przy
znacznym, zaangażowaniu społeczeństwa i przy zastosowaniu środków
niezgodnych z prawem. Często jest ona buntem jednej klasy przeciwko
drugiej. Przykładem może tu być rewolucja francuska. Autor
"Nie-boskiej komedii" Zygmunt Krasiński odsunięty został od wydarzeń
Powstania listopadowego przez swego ojca. Stary Krasiński wysłał
syna za granicę, chciał go ocalić. Zygmunt Krasiński swoim dramatem,
pisanym w Wiedniu i w Wenecji w 1833 roku, próbował odpowiedzieć na
pytanie czy jest sens buntu. "Nie-Boska komedia" inspirowana jest
rewolucją francuską i wiadomościami, które Zygmunt Krasiński posiadł
na temat powstania listopadowego. Rewolucja francuska - burżuazyjna
( bourgeois - obywatel ) to bunt sklepikarzy, rzeźników, właścicieli
kawiarenek, jednym słowem motłochu miejskiego. Przeciwko min
stanęli: król, dwór, arystokracja. W "Nie-Boskiej komedii" widzimy
zarówno obóz prostych ludzi, jak i obóz arystokracji. Rewolucja
francuska miała zasadniczo zmienić życie Francuzów. Chciano
wprowadzić nowe nazwy miesięcy, nowe numerowanie lat, miano zwracać
się do wszystkich per "obywatelu". Kler, według rewolucjonistów,
należało zupełnie zlikwidować, można mówić nawet o prześladowaniu
wszystkiego, co ma związek z kościołem. Z tego wyszedł Krasiński
prezentując w utworze obóz rewolucjonistów. Należą do niego ludzie
ograniczeni, których jedynym motorem działania jest gromadzona i
tłumiona od wieków nienawiść i chęć zemsty, są żądni mordu i krwi:
"Chór rzeźników Obuch i nóż to broń nasza - szlachtuz to
życie nasze. - Na jedno: czy bydło, czy panów rznąć. -" W
rewolucji potrafią jedynie zauważyć możliwość zdobycia władzy i
zemsty: "Pierwszy Lokaj Jużem ubił mojego dawnego pana. -
Drugi Lokaj Ja szukam dotąd mojego barona - zdrowie twoje!
-" Z historii powstania listopadowego wyrasta postać hrabiego
Henryka. Oddziały w powstaniu listopadowym składały się przeważnie z
takich straceńców jak on. Wraz z postacią Hrabiego pojawia się
problem czy warto bronić straconych pozycji? Poświęcenie się dla
przegranej sprawy może naprawić godność człowieka, obronić jego
honor. Akcja toczy się w okopach św. Trójcy, które znajdują się na
Podolu, należącym dzisiaj do Ukrainy. Dramat nie jest więc
przekazaniem wydarzeń historycznych, a bardziej studium zdobywania
władzy i przewagi. Autor stara pokazać nam co należy sobą
reprezentować, kim należy być, aby można było stać się przywódcą
walczących. Postaciami, które odpowiadają takim wymaganiom, są
hrabia Henryk - przywódca arystokracji i Pankracy - przywódca strony
przeciwnej, rewolucjonistów. Pojawia się pytanie, czy rewolucja
rzeczywiście jest potrzebna? Odpowiedź Krasińskiego brzmi: Tak,
ponieważ nie ma innej drogi, aby obalić ludzi, którzy zdradzają
ojczyznę, chcą przejść na drugą stronę, poddać się, od pokoleń są
zdegenerowani: ( Pankracy o arystokracji w rozmowie z hrabią
Henrykiem ) "Ów, starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów
piekł żywcem. - Ten z pieczęcią w dłoni I podpisem - "kanclerz" -
sfałszował akta, spalił archiwa, przekupił sędziów, trucizną
przyspieszył spadki - stąd wsie twoje, dochody, potęga. - Tamten,
czarniawy (.) cudzołożył po domach, ów (.) służył u cudzoziemców - a
ta pani blada (.) kaziła się z giermkiem swoim - tamta czyta list
kochanka (.), tamta (.) królów była nałożnicą. - Stąd wasze
genealogie bez przerwy, bez plamy." Tacy ludzie trzymają się
jednak bardzo mocno władzy. Rewolucja jest bolesna, ale jest zarazem
jedynym narzędziem historii do usuwania takich właśnie ludzi. Nie ma
innej rady, należy się poświęcić i walczyć. Rewolucja u Krasińskiego
jest anarchistyczna, bez zasad, hasła zostały przez stronę
rewolucjonistów potraktowane demagogicznie, często ich próba
górnolotnego oratorstwa kończy się powtarzaniem frazesów, bądź
pojedynczych wyrazów mówionych przez ich panów: "Chór Lokai
Zdrowie Prezesa - on nas powiedzie drogą honoru." Pankracy
wie o tym, ze niewielka ilość osób wie o prawdzie rewolucji, że
będzie to jedynie zmiana ludzi na stanowiskach rządzących. O własnej
sławie marzy Bianchetti, przechrzty chcą również wykorzystać
rewolucję społeczną do własnych celów, do przejęcia władzy.
Rewolucja stara się stworzyć własne bóstwa, nie istnieje taka
dziedzina życia, której nie zawłaszczyłaby. Jednak w końcowej scenie
zwycięża Chrystus, a więc siła dobra. Możemy więc powiedzieć, że
rewolucja ma częściowy sens, mimo wszystkich swoich okropności. Jest
jedynym sposobem zmiany panującego ustroju. "Przedwiośnie"
Stefana Żeromskiego również pokazuje rewolucję, jednak z innej
strony. Panuje tu bezprawie i anarchia. Rewolucja zagraża ładowi
społecznemu, a rewolucjoniści dochodzą jedynie bezmyślnie swoich
praw. Dążenie do władzy odbywa się na zasadzie "cel uświęca środki",
nie wyrasta ono z czysto ludzkich potrzeb. Rewolucja zabija
bezmyślnie. Nie jest ważna płeć, wiek, a jedynie przynależność do
nieodpowiedniej grupy społecznej, czy też mniejszości narodowej.
(Cezary Baryka pracuje jako woźnica i przewozi zwłoki ludzkie,
jego uwagę przykuwa ciało młodej, pięknej kobiety - bezsensownej
ofiary strasznej rewolucji. Cezary Baryka wyobraża sobie, że
dziewczyna mówi do niego) "Za coście mię zamordowali podli
mężczyźni? (.) Nie zapomnij krzywdy mojej, woźnico młody! Przypatrz
się dobrze zbrodni ludzkiej! Strzeż się! Pamiętaj!". Ta
bezbronna ofiara niszczycielskiej siły rewolucji jest dowodem na
bezsensowność rewolucji i straszne dla społeczeństwa jej skutki. W
czasie rewolucji nie istnieje również prawo. Złodzieje rozbestwiają
się, tracą miarę moralności, przyzwoitości, a inni, jakby w myśl
zasady: "okazja czyni złodzieja" nie pozostają bezczynni.
Zarekwirowane zostaje mieszkanie Baryków: "Mieszkanie Seweryna
Baryki zarekwirowano. Do salonu, gabinetu, sypialni, jadalni
wprowadzili się nowi ludzie. Rozsiedli się na meblach i zagarnęli
wszystko, co było w mieszkaniu. Cezary z matką mieścił się teraz w
najmniejszym pokoiku, a sypiał w niszy, gdzie dawniej było legowisko
pokojówki." Matka Baryki zaopiekowała się księżną
Szczerbatow-Mamajew, która swoje kosztowności schowała do piecyka.
Jednak kiedy przychodzi władza, znajduje je i zabierają
bezwzględnie. Kosztowności zostaną najprawdopodobniej przeznaczone
na kapitał wojenny, bądź dla najwyższych rangą urzędników czy
wojskowych. ".tejże nocy zwaliła się do mieszkania rewizja.
Precjoza znaleziono i zabrano" Rewolucjoniści jawią się nam jako
ludzie bez idei, zaś sama rewolucja jest prymitywną rzezią
skłóconych ze sobą narodów. Tatarzy i Ormianie mordują się nawzajem,
napadają na siebie. Rewolucja przedstawia sobą chaos i zbrodnię.
Pytanie, które stawiamy sobie: Czy taka rewolucja jest komukolwiek
potrzebna? Nie, ponieważ niesie ze sobą więcej krzywd, tragedii, niż
pozytywnych reakcji, efektów. Żeromski przestrzega przed rewolucją,
nie mówi, że to konieczność, taki sposób "poprawy" to zwyczajna
zbrodnia. Autor wskazuje na konieczność wprowadzania w żyice
radykalnych przemian, ale ocenia negatywnie bezprawny charakter
rewolucji. Dokonuje ostrej oceny dwóch postaw bohaterów
"Przedwiośnia". Pierwszą z nich reprezentuje Gajowiec, pozytywista z
ducha, człowiek o bardzo lojalistycznych poglądach, chcący naprawić
rzeczywistość za pomocą "małych kroczków". Drugą postawę zaś
reprezentuje Lulek, fanatyk rewolucji proletariackiej -
internacjonalnej, lewak. W jego działaniu zauważamy dochodzenie za
wszelką cenę personalnych, prywatnych krzywd. Bezsensowność i
straszliwość rewolucji podkreśla również fakt, że straszono nią
Polaków. Ignacy Witkiewicz w "Szewcach" przedstawia rewolucję,
jako groteskę. W dramacie pokazane są trzy rewolucje. Pierwsza to
dojście do władzy faszystów. Tytułowi szewcy, wraz z księżną zostają
uwięzieni. Ich pozbawia się pracy, a ona jest do niej zmuszana.
Panuje totalitarna władza, zobrazowana oczywiście w groteskowy
sposób. Co jakiś czas do celi wchodzi strażnik, wyciąga jednego z
czeladników i bije go bez przyczyny, po czym wrzuca z powrotem.
Dzięki wysiłkowi szewców dochodzi do następnej rewolucji. Tym razem
do władzy dochodzi "klasa robotnicza", jest to więc rewolucja
proletariacka. Jednak szewcy, gdy osiągnęli cel, zmieniają swoje
poglądy i stają się tacy jak inni na wysokich stanowiskach -
zdegenerowani, zepsuci: (II czeladnik do Scurvy'ego) "Gdzie
pełzniesz, ścierwo zatracone, chrówno sobacze?", dążący jedynie
do zaspokojenia własnych potrzeb. Rewolucja jest tu pokazana, jako
środek na dojście do władzy totalitarnej. Czeladnicy zabijają nawet
swojego przywódcę - Sajetana, ponieważ osiągnęli, to, co chcieli, a
on próbuje wprowadzić w życie stare idee. Poza tym każda władza
potrzebuje swojego świętego, przywódca żywy może się zmieniać,
martwy zaś nie. W razie niepowodzeń istnieje możliwość zrzucenia
odpowiedzialności na przywódcę. Mówi się wtedy, że gdyby żył, to
byłoby lepiej, wszystko szło by jak z płatka, teraz zaś podejmowane
są próby mozolnego likwidowania problemów. Księżna jest w
"Szewcach" symbolem tej części społeczeństwa, która zawsze "sypia z
władzą", czyli przyjmuje postawę podporządkowania się kaprysom
rządzących. Takich ludzi, jak Księżna, fascynuje sama istota władzy.
Są oni amoralni, nie mają poczucia winy, postępują wbrew zasadom
etyki. Niezależnie od tego, kto rządzi - Księżna posłusznie stosuje
się do nakazów Scurvy'ego, Szewców czy też Technokratów.
Ostatnią rewolucją jest rewolucja techniczna, przeprowadzona
prze towarzysza Abramowicza i towarzysza X. Są oni technokratami,
którzy muszą użyć innych, aby wprowadzić przemiany. Towarzysze to
ludzie perfidni, z łatwością, niestety, manipulujący ludźmi. Do
swoich celów wykorzystują Hiper-robociarza, głupiego robotnika,
który powtarza zasłyszane od nich slogany, techniczne pojęcia:
"Materializm biologiczny, jako szczyt dialektycznego poglądu na
świat, nie znosi mitów i tajemnic" ".my idziemy pracować nad
technicznym aparatem, nad aparaturą i strukturą dynamizmu i
równowagi sił tego rządzenia. Good bye!" Witkacy pokazuje tu
niebezpieczeństwo rewolucji dla świata, która może być zagrożeniem
dla całego dorobku naszej cywilizacji i kultury. Możliwe jest
nadejście czegoś w rodzaju biblijnej apokalipsy. Witkacy pokazuje,
że nie ma przed nią ratunku. "Szewcy" są również panoramą
polskiego społeczeństwa w 30-tych latach. Tytułowi bohaterowie nie
rozumieją, że czasy się zmieniły, żyją dalej w sposób w jaki
egzystowali w XIX wieku. Między tymi trzema obrazami rewolucji
zauważamy dużo podobieństw. To co wspólnego jest w "Nie-Boskiej
komedii", "Przedwiośniu" i w "Szewcach" to spojrzenie na rewolucję,
jako na siłę niszczącą, prowadzącą do zbrodni, przestępstw.
Rewolucja pociąga za sobą widno śmierci. We wszystkich trzech
dziełach literackich giną ludzie w wyniku przewrotu. Rewolucja
związana jest nieodłącznie z ludzkim cierpieniem, dramatami zarówno
jednostek jak i społeczności. W "Nie-Boskiej komedii" ginie hrabia
Henryk, w "Przedwiośniu życie traci kilkadziesiąt tysięcy Ormian i
Turków: "W ciągu czterech dni Tatarzy wzięli odwet, mordując
siedemdziesiąt kilka tysięcy Ormian, Rosjan i wszelkich innych, jacy
się na placu znaleźli." W "Szewcach" zaś ginie Sajetan -
przywódca klasy robotniczej oraz Scurvy - przewodnik faszystów. u
Krasińskiego, mimo bezsensowności walki i zabijania pojawia się
przekonanie, że rewolucja, jej gwałtowność jest głównym czynnikiem
pozwalającym zmienić istniejącą rzeczywistość. Upadek klasy
szlacheckiej jest nieunikniony, a więc zmiany w wyniku buntu są
bolesne, lecz konieczne. Żeromski i Witkacy pokazują bezsensowność
buntu, jako elementu niosącego ze sobą tylko i wyłącznie zło. Jej
powodzenie, w "Szewcach" i "Przedwiośniu" wiąże się z powstaniem
nowej totalitarnej i niesprawiedliwej władzy, którą na pewno ktoś
będzie chciał obalić. Nic więc się nie zmienia, prócz nazwisk osób
rządzących. Nigdy w wyniku przeprowadzenia rewolucji nie znikną
problemy społeczne, konflikty pomiędzy ludźmi, stanami, czy klasami.
We wszystkich dziełach pojawiają się przedstawiciele najbiedniejszej
klasy, bądź stanu. W "Nie-Boskiej komedii" są to rzeźnicy,
przechrzty, dziwki. W "Przedwiośniu" to Lulek i jemu podobni,
wszyscy ci, którzy w pierwszy dzień przedwiośnia wyszli na ulicę,
aby uczestniczyć w manifestacji, to również ludzie spod fabryki. W
"Szewcach" najbiedniejszą grupę reprezentują: Sajetan i czeladnicy.
Wszystkie trzy utwory pokazują również bezwzględna walkę o władzę, w
czasie której na wierzch wychodzi pewna zwierzęcość ludzi, ich
naturalna agresja: (I czeladnik w "Szewcach") "Słyszę w
sobie dziwny śpiew To tak śpiewa nasza krew. Chamska dzika i
śmierdząca, Ale za to tak gorąca" Walczących nie obchodzi,
że drugi człowiek jest człowiekiem, traktują go tak, jakby to była
zwierzyna, którą mają pokonać. Władza, jak również walka o nią
pokazana jest jako czynnik demoralizujący, pozbawiający człowieka
wszelkich granic moralnych. Rewolucja w Baku jest tego najlepszym
przykładem, chociaż patrząc na obóz rewolucjonistów w "Nie-Boskiej
komedii", oraz na chęci lewicowców i lewaków w "Przedwiośniu"
widzimy, co prawda w mniejszym stopniu, ale zawsze, ludzi zdolnych
do wszystkiego, aby tylko osiągnąć swój cel. W tych trzech obrazach
widzimy głównie chęć zniesienia istniejącego systemu, bądź władzy.
Zlikwidowania istniejących praw, obowiązków "uciskanych". Rzadko
można zobaczyć, że ludzie, cali pochłonięci przez żądzę władzy, mają
jakieś skrystalizowane plany na przyszłość, o których wiadomo, że
będzie można je wprowadzić i które mają zapewnić szczęście ocalonej
części rewolucjonistów. Objąć władzę jest dużo łatwiej, aniżeli
potem ją utrzymać i dobrze wykorzystać. Dobrych żołnierzy jest
znacznie więcej, aniżeli dobrych przywódców narodów. "Nie-Boska
komedia", "Przedwiośnie", "Szewcy" to trzy utwory wyrosłe z zupełnie
różnych epok literackich. Powstały na przestrzeni 100 lat (Pierwsza
ukazała się "Nie-Boska komedia" - 1835r, "Przedwiośnie" - 1924r,
ostatni zaś "Szewcy" - której pisanie Witkacy ukończył 6 marca
1934r). Fabularna część różni się, jest ukształtowana epoką, w
której dane dzieło powstało, lecz sens i przesłania płynące z dzieł
są bardzo podobne. Temat Rewolucji, walki o władzę od dawna
interesował człowieka, gdyż żądza władzy jest najsilniejszą i to ona
najczęściej powoduje wielkie zmiany na świecie. Wpływ ma zarówno na
sprawy polityczne, jak i na kulturę. Przykładów można tu podać
nieskończenie wiele. Jednym z nich może być upadek myśli
romantycznej po klęsce powstania styczniowego, czy też istniejący
głównie w literaturze powojennej archetyp złego, którym jest
hitlerowiec czy członek KGB. Głównym podobieństwem, które rzuca się
od razu w oczy jest zło, jakie niesie, ze sobą rewolucja. Giną
niewinne osoby, cywile, którzy nie mają nic wspólnego z toczącymi
się walkami, a płacą taką samą cenę. W obecnych czasach również
często pojawia się motyw zła towarzyszącemu wojnie czy rewolucji. W
roku 1989 na placu Tienanmen ginie 300 osób, wojna w byłej
Jugosławii, która pochłonęła dziesiątki tysięcy istnień ludzkich,
zamieszki w państwach nadbałtyckich, pragnących wyzwolić się spod
panowania Rosji, to tylko nieliczne przykłady. Myślę, że o tych
wydarzeniach również zostaną napisane książki, podejmujące tematykę
rewolucji.







Autor: Marcin Szembek

Ocena : 0.0 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000