Strona główna

  > 

Zaburzenia mowy

  > 

Klasyfikacja

Klasyfikacje afazji

Istnieją różne klasyfikacje afazji opracowane przez specjalistów ró żnych dyscyplin naukowych, które zajmuj ą się człowiekiem i jego wy ższymi
funkcjami psychicznymi, a zwłaszcza mową. Psychologia i logopedia, nauki medyczne, filozofia i nauki spo łeczne, lingwistyka, cybernetyka i fizyka
badają różnorodne aspekty tego zjawiska opisując je na podstawie specyficznej dla danej dyscypliny metodologii. Klasyfikacje zaburzeń mowy wciąż są
niedoskonałe. Współcześnie szeroko stosowany podział afazji opiera się na dwóch podstawowych czynnikach: na objawach w sferze impresji i ekspresji
mowy oraz na rozległości uszkodzeń w obrębie struktur mózgowych specyficznych dla czynności mowy. Na uwagę zasługują:

Klasyfikacja wg Heada (1926)

a. afazja werbalna
b. afazja nominacyjna

c. afazja semantyczna

Klasyfikacja wg Goldsteina (1948)

a. zaburzenia ekspresji, spowodowane uszkodzeniami korowymi, takie jak dysartria, obwodowa afazja ruchowa i centralna afazja ruchowa,
b. zaburzenia mowy wynikające z zaburzeń niejęzykowych czynności umysłowych, zależnych od deficytu abstrakcyjnego myślenia bądź od zaburzeń

tzw. „podstawowych funkcji” mózgu,

c. zaburzenia recepcyjne, spowodowane korowymi uszkodzeniami, takie jak głuchota korowa, głuchota na szmery i dźwięki, afazja czuciowa

(sensoryczna), dzieląca się na obwodową afazję czuciową i centralną afazję czuciową,

d. afazję centralną
e. afazję amnestyczną

f. afazję transkorową

g. agrafię
h. aleksję

i. echolalię

Klasyfikacja wg Łurii (1976)

a. afazja ruchowa kinetyczna (aferentna), wywołana uszkodzeniem zawoju zaśrodkowego lewej półkuli mózgu,
b. afazja ruchowa kinetyczna (eferentna), wywołana uszkodzeniem okolicy Broca,

c. dynamiczna, gdy uszkodzenie obejmuje lewą okolicę czołową (ku przodowi) od okolicy Broca,

d. akustyczno‐gnostyczna (sensorzyczna), związaną z uszkodzeniem okolicy Wernickego,
e. akustyczno‐amnestyczna, gdy uszkodzeniu ulega lewy płat skroniowy.w pobliżu okolicy Wernickego,

f. semantyczna, gdy uszkodzenie obejmuje okolicę pogranicza płata skroniowo‐ciemieniowo‐potylicznego.

Klasyfikacja wg D.F. Bensona i Geschwinda (1971)

a. afemia Broca,
b. czysta głuchota słów ( Wernickego),

c. afazja kondukcyjna (przewodzeniowa),

d. afazja nazywania,
e. afazja całkowita,

f. afazja transkorowa motoryczna,

g. afazja transkorowa sensoryczna,
h. zespół izolowanego pola mowy.

Klasyfikacja wg Konorskiego (1961)

a. afazja słuchowo‐werbalna,
b. afazja słuchowo‐gestowa,

c. afazja wzrokowo‐werbalna,

d. afazja ruchowa,
e. afazja czucia ułożenia,

f. afazja wynikająca z uszkodzeń okolicy ruchowej dominującej półkuli (tak zwanej dodatkowej okolicy ruchowej).

Klasyfikacja wg M. Pąchalskiej (1993)

a. afazja kodująca,
b. afazja dekodująca,

c. afazja mieszana.

Podział zaburzeń afatycznych ‐ syndromy afazji

Można wymienić kilka rodzajów afazji (syndromów) związanych ze zróżnicowanymi uszkodzeniami obszarów mowy w lewej półkuli mózgowej:

Afazja Broca

Powstaje na ogół wskutek uszkodzenia tylnej części trzeciego zakr ętu czołowego. Głębokość afazji bywa różna: od całkowitego zniesienia mowy do
niewielkiego deficytu. W stanie ci ężkim wyst ępują głębokie zaburzenia fluencji, artykulacja może by ć zupełnie zniesiona, w późniejszym okresie
zaburzenia artykulacyjne ujawniaj ą się we wszystkich czynnościach mowy, a więc w powtarzaniu, nazywaniu, mówieniu spontanicznym. W stanie
lżejszym stwierdzamy: parafazje głoskowe, obrastania, opuszczenia; w wypowiedziach dłuższych: agramatyzmy, tzw. styl telegraficzny, perseweracje.
Rozumienie mowy jest stosunkowo dobre, a jeśli jest zaburzone, to w mniejszym stopniu niż nadawanie mowy. W piśmie ujawniają się podobne
trudności jak w mowie.

Afazja Wernickego

Ten typ afazji wywołują uszkodzenia tylnego trzeciego oraz górnego zawoju skroniowego (okolica Wernickego), który zaopatrywany jest przez doln ą
część ś rodkowej tętnicy mózgowej. Podstawowa trudność polega na upośledzeniu rozumienia mowy słyszanej. Przy głębokich zaburzeniach w mowie
występują liczne parafazje werbalne, neologizmy (żargon słuchowy). Mowa jest płynna, z prawidłową prozodią (zachowany jest akcent, rytm i melodia).
Zdarzają się też osoby mówiące niezwykle dużo. Pacjenci tacy jednak mówią niegramatycznie i często w sposób niezrozumiały, często nie zdają sobie
sprawy, że w ich wypowiedziach jest coś niewłaściwego (nie są w stanie kontrolować własnej ekspresji werbalnej).

Afazja przewodzenia

Do wyst ąpienia objawów afazji przewodzeniowej prowadzi uszkodzenie dróg łączących obszar Broca z okolic ą Wernickego. Dotyczy ono zazwyczaj
zawoju nadbrzeżnego lub też płata ciemieniowego dolnego. Uszkodzenia bezpo średnio nad i pod bruzd ą Sylviusza. Spontaniczna mowa jest w tym
przypadku na ogó ł płynna, choć występują parafazje g łoskowe. Czytanie jest zaburzone w stopniu średnim, a pismo w g łębokim. Bardzo g łęboko
zaburzona jest czynność powtarzania, ale stosunkowo dobre jest rozumienie prostych wypowiedzi.

Afazja anomiczna (amnestyczna)

Uszkodzenia lewego zakrętu k ątowego prowadzą do wystąpienia zaburzeń mnestycznych. Dominującym deficytem są głębokie trudności w nazywaniu
(wydłużony czas reakcji, omawianie, wyst ępują czasem parafazje werbalne, posługiwanie się potocznymi zwrotami). Zniesiony zostaje związek między
przedmiotem a określającym go rzeczownikiem. Wypowiedzi s ą dość płynne, ale towarzyszą im trudno ści w poszukiwaniu właściwych słów. Pismo
i czytanie zaburzone głęboko, gdy anomia występuje w uszkodzeniach skroniowo‐ciemieniowych.

Afazja globalna

Afazja ta przejawia si ę przy uszkodzeniach obejmujących cały rozleg ły obszar mózgu łącznie z okolicą Broca i Wernickego, zakr ętem k ątowym
wchodząc g łęboko w istotę białą. Przyczynę stanowi niedotlenienie obszaru zaopatrywanego przez całą ś rodkową tętnicę mózgową. Obraz kliniczny
wskazuje na głębokie zaburzenia językowe dotyczące wszystkich modalności (rozumienia i nadawania mowy, pisma i czytania).

Transkorowa afazja motoryczna (ruchowa)

Postać afazji występująca przy uszkodzeniach, które prowadzą do przerwania połączeń między okolicą Broca a dodatkowym polem ruchowym, przy czym
sama okolica Broca pozostaje nieuszkodzona. Dominuje tu upośledzenie mowy spontanicznej, a w szczególności trudności dotyczą inicjacji i organizacji
wypowiedzi dłuższej, wielozdaniowej. Pacjent może mieć trudności z odpowiadaniem na pytania. Występuje dość uboga fluencja słowna oraz tendencja
do echolalii. Zachowane jest rozumienie mowy, nazywanie i zdolność powtarzania. Czytanie zaburzone średnio, zaś pismo głęboko.

Transkorowa afazja sensoryczna (czuciowa)

Powstaje na skutek uszkodzenia tylnej części mózgu obejmującego obszar pogranicza środkowej i tylnej tętnicy mózgu. Mowa chorego dość płynna,
z parafazjami s łownymi, wypowiedzi często s ą mało adekwatne, bywaj ą najczęściej niezrozumiałe. Zaznaczaj ą się bardzo g łębokie zaburzenia
rozumienia mowy, głęboka anomia, duże trudności w czytaniu i pisaniu: aleksja i agrafia. Zachowane jest do ść dobre powtarzanie mowy.

Mieszana afazja transkorowa (tzw. zespół izolowanego pola mowy)

Pojawia si ę, gdy nast ępuje odizolowanie obszaru mowy od pozosta łych cz ęści kory, najcz ęściej wskutek zespo łu niedokrwiennego w dystalnych
częściach tętnicy środkowej. Pacjenci mają osłabioną fluencję słowną, występują wyraźne echolalia. Mowa spontaniczna ulega zak łóceniu, występują
zaburzenia w rozumieniu mowy, głęboka anomia, natomiast prawidłowe powtarzanie kontrastuje z głęboko zakłóconymi takimi czynnościami mowy
jak: czytanie i pisanie.

Afazja podkorowa

Wyróżnia si ę dwa główne typy afazji podkorowej. Pierwsza posta ć wiąże si ę z uszkodzeniami obejmującymi głównie jądra podkorowe i/lub obszary
w pobliżu wewn ętrznej, zwłaszcza przedniej cz ęści, druga dotyczy lezji lewego (dominuj ącego) wzgórza, zw łaszcza poduszki. Zaburzenia w tych
przypadkach są na ogół przemijające.

Opracowanie ‐ Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Strona główna

  > 

Zaburzenia mowy

  > 

Klasyfikacja

            

Strona główna

  > 

Zaburzenia mowy

  > 

Klasyfikacja

Klasyfikacje afazji

Istnieją różne klasyfikacje afazji opracowane przez specjalistów ró żnych dyscyplin naukowych, które zajmuj ą się człowiekiem i jego wy ższymi
funkcjami psychicznymi, a zwłaszcza mową. Psychologia i logopedia, nauki medyczne, filozofia i nauki spo łeczne, lingwistyka, cybernetyka i fizyka
badają różnorodne aspekty tego zjawiska opisując je na podstawie specyficznej dla danej dyscypliny metodologii. Klasyfikacje zaburzeń mowy wciąż są
niedoskonałe. Współcześnie szeroko stosowany podział afazji opiera się na dwóch podstawowych czynnikach: na objawach w sferze impresji i ekspresji
mowy oraz na rozległości uszkodzeń w obrębie struktur mózgowych specyficznych dla czynności mowy. Na uwagę zasługują:

Klasyfikacja wg Heada (1926)

a. afazja werbalna
b. afazja nominacyjna

c. afazja semantyczna

Klasyfikacja wg Goldsteina (1948)

a. zaburzenia ekspresji, spowodowane uszkodzeniami korowymi, takie jak dysartria, obwodowa afazja ruchowa i centralna afazja ruchowa,
b. zaburzenia mowy wynikające z zaburzeń niejęzykowych czynności umysłowych, zależnych od deficytu abstrakcyjnego myślenia bądź od zaburzeń

tzw. „podstawowych funkcji” mózgu,

c. zaburzenia recepcyjne, spowodowane korowymi uszkodzeniami, takie jak głuchota korowa, głuchota na szmery i dźwięki, afazja czuciowa

(sensoryczna), dzieląca się na obwodową afazję czuciową i centralną afazję czuciową,

d. afazję centralną
e. afazję amnestyczną

f. afazję transkorową

g. agrafię
h. aleksję

i. echolalię

Klasyfikacja wg Łurii (1976)

a. afazja ruchowa kinetyczna (aferentna), wywołana uszkodzeniem zawoju zaśrodkowego lewej półkuli mózgu,
b. afazja ruchowa kinetyczna (eferentna), wywołana uszkodzeniem okolicy Broca,

c. dynamiczna, gdy uszkodzenie obejmuje lewą okolicę czołową (ku przodowi) od okolicy Broca,

d. akustyczno‐gnostyczna (sensorzyczna), związaną z uszkodzeniem okolicy Wernickego,
e. akustyczno‐amnestyczna, gdy uszkodzeniu ulega lewy płat skroniowy.w pobliżu okolicy Wernickego,

f. semantyczna, gdy uszkodzenie obejmuje okolicę pogranicza płata skroniowo‐ciemieniowo‐potylicznego.

Klasyfikacja wg D.F. Bensona i Geschwinda (1971)

a. afemia Broca,
b. czysta głuchota słów ( Wernickego),

c. afazja kondukcyjna (przewodzeniowa),

d. afazja nazywania,
e. afazja całkowita,

f. afazja transkorowa motoryczna,

g. afazja transkorowa sensoryczna,
h. zespół izolowanego pola mowy.

Klasyfikacja wg Konorskiego (1961)

a. afazja słuchowo‐werbalna,
b. afazja słuchowo‐gestowa,

c. afazja wzrokowo‐werbalna,

d. afazja ruchowa,
e. afazja czucia ułożenia,

f. afazja wynikająca z uszkodzeń okolicy ruchowej dominującej półkuli (tak zwanej dodatkowej okolicy ruchowej).

Klasyfikacja wg M. Pąchalskiej (1993)

a. afazja kodująca,
b. afazja dekodująca,

c. afazja mieszana.

Podział zaburzeń afatycznych ‐ syndromy afazji

Można wymienić kilka rodzajów afazji (syndromów) związanych ze zróżnicowanymi uszkodzeniami obszarów mowy w lewej półkuli mózgowej:

Afazja Broca

Powstaje na ogół wskutek uszkodzenia tylnej części trzeciego zakr ętu czołowego. Głębokość afazji bywa różna: od całkowitego zniesienia mowy do
niewielkiego deficytu. W stanie ci ężkim wyst ępują głębokie zaburzenia fluencji, artykulacja może by ć zupełnie zniesiona, w późniejszym okresie
zaburzenia artykulacyjne ujawniaj ą się we wszystkich czynnościach mowy, a więc w powtarzaniu, nazywaniu, mówieniu spontanicznym. W stanie
lżejszym stwierdzamy: parafazje głoskowe, obrastania, opuszczenia; w wypowiedziach dłuższych: agramatyzmy, tzw. styl telegraficzny, perseweracje.
Rozumienie mowy jest stosunkowo dobre, a jeśli jest zaburzone, to w mniejszym stopniu niż nadawanie mowy. W piśmie ujawniają się podobne
trudności jak w mowie.

Afazja Wernickego

Ten typ afazji wywołują uszkodzenia tylnego trzeciego oraz górnego zawoju skroniowego (okolica Wernickego), który zaopatrywany jest przez doln ą
część ś rodkowej tętnicy mózgowej. Podstawowa trudność polega na upośledzeniu rozumienia mowy słyszanej. Przy głębokich zaburzeniach w mowie
występują liczne parafazje werbalne, neologizmy (żargon słuchowy). Mowa jest płynna, z prawidłową prozodią (zachowany jest akcent, rytm i melodia).
Zdarzają się też osoby mówiące niezwykle dużo. Pacjenci tacy jednak mówią niegramatycznie i często w sposób niezrozumiały, często nie zdają sobie
sprawy, że w ich wypowiedziach jest coś niewłaściwego (nie są w stanie kontrolować własnej ekspresji werbalnej).

Afazja przewodzenia

Do wyst ąpienia objawów afazji przewodzeniowej prowadzi uszkodzenie dróg łączących obszar Broca z okolic ą Wernickego. Dotyczy ono zazwyczaj
zawoju nadbrzeżnego lub też płata ciemieniowego dolnego. Uszkodzenia bezpo średnio nad i pod bruzd ą Sylviusza. Spontaniczna mowa jest w tym
przypadku na ogó ł płynna, choć występują parafazje g łoskowe. Czytanie jest zaburzone w stopniu średnim, a pismo w g łębokim. Bardzo g łęboko
zaburzona jest czynność powtarzania, ale stosunkowo dobre jest rozumienie prostych wypowiedzi.

Afazja anomiczna (amnestyczna)

Uszkodzenia lewego zakrętu k ątowego prowadzą do wystąpienia zaburzeń mnestycznych. Dominującym deficytem są głębokie trudności w nazywaniu
(wydłużony czas reakcji, omawianie, wyst ępują czasem parafazje werbalne, posługiwanie się potocznymi zwrotami). Zniesiony zostaje związek między
przedmiotem a określającym go rzeczownikiem. Wypowiedzi s ą dość płynne, ale towarzyszą im trudno ści w poszukiwaniu właściwych słów. Pismo
i czytanie zaburzone głęboko, gdy anomia występuje w uszkodzeniach skroniowo‐ciemieniowych.

Afazja globalna

Afazja ta przejawia si ę przy uszkodzeniach obejmujących cały rozleg ły obszar mózgu łącznie z okolicą Broca i Wernickego, zakr ętem k ątowym
wchodząc g łęboko w istotę białą. Przyczynę stanowi niedotlenienie obszaru zaopatrywanego przez całą ś rodkową tętnicę mózgową. Obraz kliniczny
wskazuje na głębokie zaburzenia językowe dotyczące wszystkich modalności (rozumienia i nadawania mowy, pisma i czytania).

Transkorowa afazja motoryczna (ruchowa)

Postać afazji występująca przy uszkodzeniach, które prowadzą do przerwania połączeń między okolicą Broca a dodatkowym polem ruchowym, przy czym
sama okolica Broca pozostaje nieuszkodzona. Dominuje tu upośledzenie mowy spontanicznej, a w szczególności trudności dotyczą inicjacji i organizacji
wypowiedzi dłuższej, wielozdaniowej. Pacjent może mieć trudności z odpowiadaniem na pytania. Występuje dość uboga fluencja słowna oraz tendencja
do echolalii. Zachowane jest rozumienie mowy, nazywanie i zdolność powtarzania. Czytanie zaburzone średnio, zaś pismo głęboko.

Transkorowa afazja sensoryczna (czuciowa)

Powstaje na skutek uszkodzenia tylnej części mózgu obejmującego obszar pogranicza środkowej i tylnej tętnicy mózgu. Mowa chorego dość płynna,
z parafazjami s łownymi, wypowiedzi często s ą mało adekwatne, bywaj ą najczęściej niezrozumiałe. Zaznaczaj ą się bardzo g łębokie zaburzenia
rozumienia mowy, głęboka anomia, duże trudności w czytaniu i pisaniu: aleksja i agrafia. Zachowane jest do ść dobre powtarzanie mowy.

Mieszana afazja transkorowa (tzw. zespół izolowanego pola mowy)

Pojawia si ę, gdy nast ępuje odizolowanie obszaru mowy od pozosta łych cz ęści kory, najcz ęściej wskutek zespo łu niedokrwiennego w dystalnych
częściach tętnicy środkowej. Pacjenci mają osłabioną fluencję słowną, występują wyraźne echolalia. Mowa spontaniczna ulega zak łóceniu, występują
zaburzenia w rozumieniu mowy, głęboka anomia, natomiast prawidłowe powtarzanie kontrastuje z głęboko zakłóconymi takimi czynnościami mowy
jak: czytanie i pisanie.

Afazja podkorowa

Wyróżnia si ę dwa główne typy afazji podkorowej. Pierwsza posta ć wiąże si ę z uszkodzeniami obejmującymi głównie jądra podkorowe i/lub obszary
w pobliżu wewn ętrznej, zwłaszcza przedniej cz ęści, druga dotyczy lezji lewego (dominuj ącego) wzgórza, zw łaszcza poduszki. Zaburzenia w tych
przypadkach są na ogół przemijające.

Opracowanie ‐ Marzena Mieszkowicz ‐ neurologopeda

Strona główna

  > 

Zaburzenia mowy

  > 

Klasyfikacja