1

Klasyfikacja kont

dr Bożena Rudnicka

2

Konto księgowe

Konto księgowe to podstawowe urządzenie księgowe

służące bieżącemu i systematycznemu rejestrowaniu
(ewidencjonowaniu) operacji gospodarczych powodujących
zmiany w stanie majątkowym podmiotu gospodarczego
(zmiany określonych składników aktywów, pasywów czy też
wyniku - kosztów, przychodów, strat bądź zysków firmy)
umożliwiające:

• ewidencję stanu początkowego poszczególnego

składnika aktywów i pasywów,

• aktualne ujęcie aktywów i pasywów,
• wyznaczenie stanu końcowego poszczególnego

składników aktywów i pasywów,

• ustalenie wyniku finansowego

3

Funkcje konta

Na koncie księgowym zbiera się informacje związane ze

stanem danego składnika, w szczególności z wyodrębnieniem

jego zwiększeń i zmniejszeń. Taka aktualna rejestracja zmian

np. wartości aktywów i pasywów za pomocą konta księgowego

daje możliwość stworzenia zbiorczego ich zestawienia na dzień

bilansowy. Stąd też konto księgowe jest kluczowym

narzędziem księgowości.

Ze względu na pełnione funkcje i przedmiot ewidencji konta

dzieli się m.in. na:

• Bilansowe (i tworzone do nich konta korygujące)

• Niebilansowe (wynikowe, rozliczeniowe)

• Pozabilansowe

4

Elementy konta

Podstawowymi elementami konta z reguły są:

• nazwa konta dostosowana do charakteru

przedstawionych na nim elementów czy zjawisk

gospodarczych,

• symbol konta (z reguły cyfrowy) określony na bazie

miejsca występowania konta w zakładowym planie

kont,

• dwie przeciwstawne strony konta: lewa Wn (Dt) i

prawa Ma (Ct),

• obroty konta,

• salda konta,

• suma kontrolna konta.

5

Budowa konta

Budowa konta i jego forma może przybierać różnorakie postacie

zależnie od przeprowadzanych form i technik księgowości.
Tradycyjnie konto księgowe mogło występować w układzie pagina
(jednostronnicowym) bądź też w układzie folio (dwustronnicowym).

Najbardziej jednak obrazowo strukturę konta księgowego widać na

najprostszym układzie o kształcie litery T (konto teowe):

Symbol – Nazwa konta
• Winien (Wn)
• Debet (Dt)
• Obciążenie konta
• Zapisanie w ciężar

konta

• Ma
• Credit (Ct)
• Uznanie konta
• Zapisanie na dobro

konta

Obrót Wn (Dt)

Obrót Ma (Ct)

Saldo Wn (Dt) lub Ma (Ct)

6

Ogólny przykład konta teowego

Wn

Ma

Nazwa i symbol

cyfrowy konta

70

250

120

370

70

Obrót Wn

Obrót Ma

300

Saldo Wn

370

370

Suma

kontrolna

Suma
kontrolna

7

Układy jedno- i dwustronicowe

Nazwa konta

Kwota

Data Nr dokumentu Treść Winien Ma

Nazwa konta
Winien

Ma

Data Nr

dokumentu

Treść Kwota Data Nr

dokumentu

Treść Kwota

Jednostronny układ konta – Pagina:

Dwustronny układ konta – Folio:

8

Rodzaje kont księgowych

Niebilansowe

Bilansowe

Analityczne
(szczegółowe)

Syntetyczne

(ogólne)

Pomocnicze
(korygujące)

Podstawowe

Pozabilansowe

9

Konto bilansowe

Konta bilansowe to takie konta księgowe, które służą do rejestracji

stanu i zmian składników bilansu, tj. środków gospodarczych i źródeł

ich finansowania (aktywów i pasywów).

Dlatego też konta bilansowe dzieli się na:

• aktywne - ewidencjonowanie stanu i zmian aktywów np.

materiałów. Stan początkowy zapisujemy po stronie

debetowej. Wzrost wartości rejestrujemy po stronie

debetowej, a zmniejszenie po stronie kredytowej.

• pasywne – stan początkowy i zwiększenie (po stronie

kredytowej), zmniejszenie (po stronie debetowej konta) stanu

pasywów. Przykładowe konto pasywne: "zobowiązania wobec

dostawców"

• aktywno-pasywne - służy do rejestracji operacji, zarówno

zmiany po stronie aktywów jak i pasywów, np. konto

"Rozrachunki z dostawcami".

Salda końcowe tych kont na koniec roku obrotowego przenosi się

do bilansu.

10

Otwieranie konta bilansowego

Konto bilansowe służy do dokonywania ewidencji tych

operacji gospodarczych, które dotyczą aktywów i pasywów.

Dla każdego składnika bilansu otwiera się (w razie potrzeby)

odrębne konto o nazwie takiej jak dany element bilansu

i o określonym symbolu zawartym w planie kont.

Otwarcie konta polega na zapisaniu na danym koncie po

jednej ze stron (debetowej lub kredytowej):

• salda początkowego (oznaczamy skrótem Sp)

przyjętego z bilansu otwarcia (bilansem otwarcia jest

bilans sporządzony za poprzedni okres sprawozdawczy).

Saldo początkowe konta aktywnego (czyli dotyczącego

składnika aktywów) występuje po stronie Winien (Debet

- skrót Dt), natomiast saldo początkowe konta

pasywnego (czyli dotyczącego składnika pasywów)

zapisujemy po stronie Ma (Credit - skrót Ct),

• konkretnej kwoty operacji gospodarczej jeśli dany

składnik nie występował w bilansie otwarcia.

11

Operacje na kontach bilansowych

W ciągu całego okresu sprawozdawczego na kontach bilansowych

dokonuje się księgowań operacji gospodarczych, przy czym należy

pamiętać, że:

• na kontach aktywów zwiększenia stanu składnika księguje się

po stronie Dt, a zmniejszenia po stronie Ct,

• na kontach pasywów zwiększenia stanu składnika księguje się

po stronie Ct, a zmniejszenia po stronie Dt.

Na koniec okresu sprawozdawczego dokonuje się sumowania

obrotów po obu stronach (Dt i Ct) konta i oblicza się różnicę między

tymi sumami. Różnica ta określana jest jako saldo końcowe konta

(oznaczane Sk). Możliwe jest otrzymanie następujących zależności:

• obroty Dt > obroty Ct saldo debetowe (jest to saldo konta

aktywnego),

• obroty Dt < obroty Ct saldo kredytowe (jest to saldo konta

pasywnego),

• obroty Dt = obroty Ct saldo wynosi 0.

Po wpisaniu salda końcowego po odpowiedniej stronie konta

następuje jego zamknięcie. Salda końcowe ujmowane są w bilansie

na koniec okresu sprawozdawczego ( i jednocześnie stanowią salda

początkowe dla kolejnego okresu sprawozdawczego).

12

Konto aktywno-pasywne

Szczególnym przypadkiem jest konto aktywno-pasywne łączące

zapisy operacji dotyczących składnika aktywów z zapisami operacji

dotyczących składnika pasywów. Otwarcie takiego konta będzie często

wymagać wpisania dwóch wartości (możliwe jest wystąpienie obu tych

wielkości lub tylko jednej z nich):

• stanu początkowego po stronie Dt oznaczającego stan

początkowy składnika aktywów

• stanu początkowego po stronie Ct oznaczającego stan

początkowy składnika pasywów.

Trudności mogą nasuwać się przy zamykaniu takiego typu konta

ponieważ może ono wykazywać dwa salda końcowe - saldo składnika

aktywów i saldo składnika pasywów. Dlatego przy obliczaniu tych

wielkości należy wziąć pod uwagę osobno obroty dotyczące składnika

aktywów (zarówno zwiększające jak i zmniejszające stan tego

składnika) i osobno obroty odnoszące się do składnika pasywów,

ustalając dla nich odrębne salda (które zapisujemy zgodnie z regułami

podanymi dla kont aktywnych i pasywnych).

13

Funkcjonowanie konta

aktywnego

Wn

Ma

Nazwa i symbol

cyfrowy konta

Stan początkowy

(z bilansu

otwarcia)

Saldo końcowe

Wn

Sp

Operacje

zmniejszające

stan składnika

–

Operacje

zwiększające

stan składnika

+

Sk

14

Funkcjonowanie konta

pasywnego

Wn

Ma

Nazwa i symbol

cyfrowy konta

Stan początkowy

(z bilansu

otwarcia)

Saldo końcowe

MA

Sp

Operacje

zwiększające

stan składnika

+

Operacje

zmniejszające

stan składnika

–

Sk

15

Funkcjonowanie konta

mieszanego

Wn

Ma

Stan początkowy

składnika aktywów

Operacje zwiększające

stan składnika

aktywów

Operacje

zmniejszające stan

składnika pasywów

Saldo końcowe

składnika aktywów

Nazwa i symbol

cyfrowy konta

Stan początkowy

składnika pasywów

Operacje

zmniejszające stan

składnika aktywów

Operacje zwiększające

stan składnika

pasywów

Saldo końcowe

składnika aktywów

Sp A

Sp P

+

–

–

+

Sk P

Sk A

16

Konto wynikowe

Konta wynikowe służą do ewidencji operacji gospodarczych,

które odzwierciedlają proces powstawania wyniku finansowego

w przedsiębiorstwie.

Osiąganie tego wyniku wiąże się z ponoszonymi przez

jednostkę kosztami i stratami oraz uzyskiwaniem przychodów i

zysków.

Konta wynikowe nie posiadają salda ani początkowego ani

końcowego, służą do narastającego gromadzenia wartości

ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów.

Przykładami kont wynikowych są m.in.:

• Konta kosztów;

• Konta przychodów;

• Konta zysków i strat nadzwyczajnych;

17

Konto syntetyczne

Konta syntetyczne to konta, w których ujmuje się zbiorcze

zapisy operacji dotyczących całych grup środków

gospodarczych i źródeł ich pochodzenia. Z tych kont zazwyczaj

można uzyskać informacje, które są wykazywane w bilansie

i innych sprawozdaniach.

Inaczej mówiąc konta syntetyczne służą do księgowej

ewidencji operacji gospodarczych w sposób zapewniający

zbilansowanie danych liczbowych ujętych na wszystkich

kontach syntetycznych, które są prowadzone w danej

jednostce gospodarczej. W tego typu kontach stosuje się

zasadę podwójnego zapisu.

Do kont syntetycznych można też zaliczyć konta

pozabilansowe, na których ewidencja może być prowadzona

jednostronnie, co oznacza, że po jednej stronie konta bez

korespondencji z innymi kontami.

18

Konto analityczne

Konta analityczne to konta, które służą do uszczegółowienia

zapisów obrotów i sald danego konta syntetycznego. Powstają

w drodze poziomego podziału tych kont. Mają one charakter

ksiąg pomocniczych.

Na kontach analitycznych obowiązuje tzw. zapis

powtarzany, który polega na tym, że księgowanie jest

dokonywane po tej samej stronie, w tej samej kwocie, na

podstawie tego samego dowodu, czyli musi wystąpić zgodność

co do strony konta (Wn lub Ma) i co do kwoty, która może

zostać rozdzielona na kilka kont analitycznych. Konsekwencją

tej zasady jest brak korespondencji kont analitycznych

z innymi kontami. Jest ono przypisane do określonego konta

syntetycznego, bez którego nie może istnieć.

Różnica zapisu między kontami syntetycznymi

a analitycznymi polega na tym, że na kontach syntetycznych

zawsze obowiązuje zasada podwójnego zapisu, a na

kontach analitycznych obowiązuje zasada jednostronna, gdyż

zapisy są tu tylko powtórzeniem zapisu z konta syntetycznego.

19

Reguła podwójnego zapisu

Zgodnie z regułą podwójnego zapisu, każda

operacja gospodarcza jest ewidencjonowana na co

najmniej dwóch różnych kontach, po dwóch różnych

stronach i w identycznej wartości.

Np. zakup materiałów za gotówkę jest

ewidencjonowany po stronie Ma konta "Kasa" (co

odzwierciedla zmniejszenie się stanu gotówki) i po

stronie Winien konta „Materiały”

Dzięki stosowaniu tej reguły możliwe jest

zachowanie zasady równowagi bilansowej .

20

Konto podstawowe i konto

pomocnicze

Według kryterium współzależności kont (dotyczy tylko

kont bilansowych) konta dzieli się na konta podstawowe

(główne) i konta korygujące (pomocnicze). Konta

korygujące mają charakter pomocniczy i towarzyszą

kontom podstawowym. Konto korygujące wydzielane jest

z konta macierzystego (podstawowego) w wyniku

podzielności pionowej kont. Konto korygujące nie może

wystąpić, jeżeli nie dokonuje się jednocześnie ewidencji

na określonym koncie podstawowym.

21

Konto pozabilansowe

Są szczególnym rodzajem kont, ponieważ ewidencjonuje się

za ich pomocą zdarzenia, które nie są operacjami

gospodarczymi. Oznacza to, że zdarzenia te nie mają wpływu

na strukturę bilansu danej jednostki gospodarczej (nie mają

wpływu na stan aktywów ani pasywów). Nie wpływają też na

wynik finansowy

Celem tworzenia takich kont jest kontrola i ewidencja

przedmiotów które są nie rejestrowane w strukturze

bilansowej, np. środki własne przeznaczone do likwidacji oraz

środki trwałe u leasingobiorcy.

Cechą charakterystyczną tego rodzaju kont jest to, że

występuje tu zasada jednostronnego zapisu.

22

23

Podział pionowy konta

Pionowy podział konta polega na wydzieleniu z jednej ze stron

konta części obrotu powstałego z określonego tytułu i przeznaczeniu

do jego ewidencji odrębnego konta. Podziałowi może podlegać

zarówno strona debetowa, jak i kredytowa konta.

Konto dzielone nazywa się kontem podstawowym, a konta

powstałe w wyniku podziału pionowego to konta korygujące..

Możemy wyróżnić:

• konta korygujące zwiększające wartość danego składnika

bilansowego (w przypadku gdy posiadają takie samo saldo jak

konto podstawowe) inaczej uzupełniające,

• konta korygujące zmniejszające wartość danego składnika

bilansowego (w przypadku gdy posiadają saldo przeciwne do

konta podstawowego) inaczej przeciwstawne.

Podział pionowy kont pozwala na wyodrębnienie ważniejszych

tytułów, a zatem i przyczyn zmian wartości ewidencjonowanego

przedmiotu.

24

Przykład podziału pionowego

Środki trwałe

Dt

Ct

Sp.

Zwiększenia

Zmniejszenia
wartości
w tym, z tytułu
umorzenia

Środki trwałe

Dt

Ct

Sp.

Zwiększenia

Umorzenie śr.

trwałych

Dt

Ct

Zmniejszenia

umorzenia

SP i

zwiększenia
umorzenia

Zmniejszenia
wartości
bez umorzenia

25

Zestawienie obrotów i sald

W wyniku stosowania zasady podwójnego zapisu ogólne sumy sald

początkowych, obrotów oraz sald końcowych wszystkich kont po

stronie debetowej równają się sumom sald początkowych, obrotów i

sald końcowych wszystkich kont po stronie kredytowej.

W uproszczeniu pokazują to następujące równania:

• Suma Sp. Dt = Suma Sp. Ct.

• Suma zapisów (obrotów) Dt = Suma zapisów (obrotów) Ct.

• Suma Sk. Dt = Suma Sk. Ct.

Powyższą równowagę można sprawdzić poprzez sporządzenie

tabelarycznego zestawienia obrotów i sald. Zestawienie obrotów

i sald, nazywane też bilansem próbnym, obejmuje wykaz wszystkich

kont syntetycznych (nazwy, symbole), ich salda początkowe, obroty

debetowe i kredytowe raz salda końcowe.

Zestawienie obrotów i sald spełnia funkcje:

• kontrolną,

• informacyjną.

26

Uproszczona postać

zestawienia obrotów i sald

Lp.

Nazwa konta

Symbol

konta

Obroty

Salda

Dt

Ct

Dt

Ct

Sumy ogólne

Suma

Suma

Suma

Suma

Nazwa podmiotu gospodarczego………………………………………………..

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD sporządzone na dzień…………..

27

Zapis księgowy

Zapis księgowy to sposób ujęcia operacji gospodarczej

(dowodu księgowego) w księgach rachunkowych. okresie.

Zapis księgowy powinien zawierać, co najmniej:

• datę dokonania operacji gospodarczej,

• określenie rodzaju i numer identyfikacyjny dowodu

księgowego stanowiącego podstawę zapisu oraz jego

datę, jeżeli różni się ona od daty dokonania operacji,

• zrozumiały tekst, skrót lub kod opisu operacji, z tym, że

należy posiadać pisemne objaśnienia treści skrótów lub

kodów,

• kwotę i datę zapisu,

• oznaczenie kont, których dotyczy.

Zapisów w księgach rachunkowych dokonuje się w sposób

trwały, bez pozostawiania miejsc pozwalających na późniejsze

dopiski lub zmiany.

28

Dowód księgowy

Dowody księgowe to dokumenty stanowiące podstawę

księgowania, stwierdzające fakt dokonania operacji gospodarczej

zgodnie z jej rzeczywistym przebiegiem i zawierające co najmniej

(zgodnie z ustawą o rachunkowości):

1) określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego;
2) określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji

gospodarczej;

3) opis operacji oraz jej wartość, jeżeli to możliwe, określoną

także w jednostkach naturalnych;

4) datę dokonania operacji, a gdy dowód został sporządzony pod

inną datą - także datę sporządzenia dowodu;

5) podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od

której przyjęto składniki aktywów;

6) stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia

w księgach rachunkowych przez wskazanie miesiąca oraz

sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych

(dekretacja), podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.

Ustawa dopuszcza zaniechania zamieszczania danych z 5) i 6),

jeżeli wynika to z odrębnych przepisów lub techniki dokumentowania

zapisów księgowych.

29

Cechy dowodów księgowych

Dowody księgowe powinny być wystawiane w języku

polskim oraz zawierać wartość wyrażoną w walucie polskiej,
a dowody opiewające na waluty obce powinny zawierać
przeliczenie ich wartości na walutę polską po kursie
obowiązującym w dniu przeprowadzenia operacji
gospodarczej.

Dowody księgowe powinny być rzetelne (zgodne

z rzeczywistym przebiegiem danej operacji gospodarczej),
kompletne (muszą zawierać co najmniej dane wymagane
ustawą) oraz wolne od błędów rachunkowych.

30

Klasyfikacja dowodów

księgowych

Podstawą zapisów w księgach rachunkowych są dowody księgowe

stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej, zwane „dowodami

źródłowymi”:

• zewnętrzne obce – otrzymane od kontrahentów;

• zewnętrzne własne – przekazywane w oryginale

kontrahentom;

• wewnętrzne – dotyczące operacji wewnątrz jednostki.

Podstawą zapisów mogą być również sporządzone przez jednostkę

dowody księgowe:

• zbiorcze – służące do dokonania łącznych zapisów zbioru

dowodów źródłowych, które muszą być w dowodzie zbiorczym

pojedynczo wymienione;

• korygujące poprzednie zapisy;

• zastępcze – wystawione do czasu otrzymania zewnętrznego

obcego dowodu źródłowego;

• rozliczeniowe – ujmujące już dokonane zapisy według nowych

kryteriów klasyfikacyjnych.