Pojęcie, zakres, funkcje, przedmiot i podmiot rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

[e-mail]

Podstawy rachunkowości

Kilka informacji:

dyżur – czwartek 10:00-11:15 p.1317 Altum
[e-mail]
www.gabrusewicz.pl

Podręczniki: wykład i ćwiczenia

System rachunkowości i jego otoczenie

Podstawy rachunkowości

Przetwarzanie

Odbiorcy zewnętrzni

Wyjście

(informacje)

PRZEDSIĘBIORSTWO

SYSTEM INFORMACYJNY RACHUNKOWOŚCI

Wejście

(pierwotne dane)

OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA

Odbiorcy wewnętrzni

Pojęcie rachunkowości

Podmiot gospodarczy jest podmiotem zainteresowania wielu
instytucji społecznych, które sprawują publiczną kontrolę
nad różnymi obszarami działalności przedsiębiorstwa, tzn.
systemami istniejącymi wewnątrz danej organizacji. Jednym
z takich systemów jest rachunkowość.

W każdym podmiocie istnieje wyodrębniony w różnej
postaci system rachunkowości, który realizuje określone
funkcje i zadania, nie tylko w obszarze własnej jednostki, ale
i otoczenia instytucjonalnego, to jest państwa, jego budżetu,
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, innych ubezpieczycieli,
banków, odbiorców i dostawców.

Pojęcie rachunkowości

Na

rachunkowość,

która

jest

jednym

z

głównych

instrumentów

zarządzania

współczesnym

przedsiębiorstwem, składają się liczne akty prawne, kondycja
finansowa przedsiębiorstw oraz ogólny stan gospodarczy
państwa.

Złożoność sytuacji gospodarczej prowadzi często do mylnej
interpretacji

przepisów,

złego

pojmowania

odpowiedzialności

służb

finansowo

–

księgowych,

świadomych uchybień podatników oraz innych nadużyć, co
w konsekwencji przyczynia się do powstawania nadużyć w
obszarze

obejmującym

także

rachunkowość

przedsiębiorstwa.

Pojęcie rachunkowości

Rachunkowość to sfera działalności przedsiębiorstwa, w
której jakikolwiek błąd lub fałszerstwo grozić może
wielowymiarowymi, wieloaspektowymi konsekwencjami,
które są bardzo niebezpieczne, dlatego postępowanie etyczne
w tej dziedzinie stanowi gwarancję uczciwości, rzetelności i
niezawodności

wewnętrznej

i

zewnętrznej

sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstw

Pojęcie rachunkowości

Warunki współczesnej gospodarki rynkowej najmocniej
wymogły na rachunkowości realizacje zadań, jakie powinna
ona spełniać.

Istotne

jest

prowadzenie

rachunkowości

na

wysokim

poziomie, użytecznej dla jednostki gospodarczej i jej
otoczenia, spełniającej wiele funkcji

Nie

można

jednak

zapomnieć

o

polskiej

teorii

rachunkowości po II wojnie światowej. W tamtym okresie
nie poświęcano czasu na rozwiązywanie praktycznych
problemów, gdyż w gospodarce centralnie sterowanej były
one w sposób arbitralny rozstrzygane przez ośrodki władzy
(Ministerstwo Finansów), często z pominięciem nauki
rachunkowości.

Pojęcie rachunkowości

Rachunkowość

jako

kluczowy

element

systemu

finansowego, powinna w wysokim stopniu gwarantować, że
dane przez nią prezentowane są wiarygodne, prawidłowe i
godne zaufania.

Dane te mają ułatwić bezpieczne lokowanie kapitału,
udzielanie

pożyczek

i

kredytów,

podejmowanie

prawidłowych decyzji inwestycyjnych, a także minimalizację
zagrożenia

nieotrzymania

spodziewanych

korzyści

ekonomicznych ze wzajemnych stosunków handlowych.

Funkcje rachunkowości

Rachunkowość pełni w praktyce gospodarczej 3 funkcje:
- informacyjną
- kontrolną
- analityczną

Rachunkowość pełni wszystkie wymienione funkcje równocześnie .

Zmierzają bowiem ostatecznie do właściwego wykonania

zadania jednostki gospodarczej i efektownego

wykorzystania jej zasobów.

Informacyjna Funkcja Rachunkowości polega na dostarczaniu informacji do
podejmowania decyzji w procesie zarządzania.

- informacje te powinny być dostosowane pod względem treści, czasu i
stopnia szczegółowości do zarządzania jednostką gospodarczą przez jej
wewnętrzne ograny, tak aby podejmowane decyzje umożliwiały osiągnięcie
najlepszych wyników rzeczowych i finansowych,
- informacje dostarczone przez rachunkowość organom wewnętrznym
stanowią natomiast podstawę obliczeń dokonywanych w skali gospodarki
narodowej

Funkcje rachunkowości

Kontrolna Funkcja Rachunkowości polega na obronie mienia i obejmuje:
- zabezpieczenie majątku przed przywłaszczeniem i zniszczeniem,
- oddziaływanie na racjonalne wykorzystanie majątku i zapobieganiu jego
niecelowego wykorzystania.

- funkcja kontrolna rachunkowości jest możliwa dzięki odpowiednio
sporządzonej i archiwowanej dokumentacji zapisów księgowej,
- funkcja ta umożliwia ujawnienie wszelkich strat spowodowanych
przestępczością gospodarczą, niedbalstwem i niegospodarczością.

Funkcje rachunkowości

Analityczna Funkcja Rachunkowości polega na interpretacji przez
dodatkowe

czynności

obrachunkowe

i

analityczne

danych

liczbowych dostarczonych przez rachunkowość.

- informacje te są zawarte w urządzeniach ewidencyjnych i
zbiorczo prezentowane w postaci sprawozdań,
- posiadają

one

określoną

treść,

która

odpowiednio

zinterpretowana

pozwala

na

ocenę

działalności

jednostki

gospodarczej

oraz

efektywność

wykorzystania

zasobów,

ujawnienie nieprawidłowości, wskazanie rezerw oraz podjęcie
racjonalnych decyzji.

Analityczna funkcja rachunkowości jest ściśle powiązana z

funkcją kontrolną i informacyjną

Podmiot rachunkowości: jednostki gospodarcze

prowadzące rachunkowość

-

spółki akcyjne, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością

-

banki, ubezpieczyciele, fundusze powiernicze, fundusze

inwestycyjne

-

Podmioty nie prowadzące działalności gospodarczej np.

fundacje, stowarzyszenia

-

osoby fizyczne i spółki cywilne osób fizycznych

(1.200.000 EUR)

Podstawy rachunkowości

Przedmiot rachunkowości: zdarzenia gospodarcze

zachodzące w jednostkach gospodarczych zjawiska i

procesy gospodarcze

spełniające dwa warunki:

1.

są wyrażone w mierniku pieniężnym

2.

wywierają wpływ na stan majątkowy i sytuacje

finansową jednostki gospodarczej

Podstawy rachunkowości

Sprawozdawczość finansowa

Identyfikacja zdarzeń gospodarczych

Rejestracja zdarzeń gospodarczych

Klasyfikacja zdarzeń gospodarczych

Agregacja zapisów księgowych

Inwentaryzacja

Proces przetwarzania

danych w systemie

rachunkowości

Rachunkowość finansowa

Elementy sprawozdania finansowego

Bilans

Rachunek zysków i strat

Informacja dodatkowa

Rachunek przepływów pieniężnych

Zestawienie zmian w kapitale własnym

Podstawy rachunkowości

Współzależność między zasadami
rachunkowości

Zasada wiernego i rzetelnego obrazu

Szczegółowe zasady

pomiaru wyniku i

wyceny bilansowej

Nadrzędne zasady rachunkowości

Rachunkowość finansowa

Zasady

rachunkowości:

wiernego i rzetelnego obrazu

kontynuacji działania

memoriałowa
współmierności
ostrożności
ciągłości
periodyzacji
podmiotowości
porównywalności
istotności
wyższości treści nad formą

Podstawy rachunkowości

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada rzetelnego i wiernego obrazu (kosztu

historycznego)

Jednostki obowiązane są stosować przyjęte

zasady (politykę) rachunkowości, rzetelnie i jasno

przedstawiając sytuację majątkową i finansową

oraz wynik finansowy (Art. 4. 1),
Zdarzenia, w tym operacje gospodarcze, ujmuje się

w księgach rachunkowych i wykazuje w

sprawozdaniu finansowym zgodnie z ich treścią

ekonomiczną (Art. 4. 2).

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada istotności

Jednostka może w ramach przyjętych zasad
(polityki) rachunkowości stosować uproszczenia,
jeżeli nie wywiera to istotnie ujemnego wpływu
na realizację obowiązku prezentacji rzetelnie i
jasno sytuacji majątkowej i finansowej oraz
wyniku finansowego (Art. 4. 4).

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada istotności

Określając zasady (politykę) rachunkowości należy

zapewnić wyodrębnienie w rachunkowości wszystkich
zdarzeń istotnych do oceny sytuacji majątkowej i
finansowej oraz wyniku finansowego jednostki, przy
zachowaniu zasady ostrożności (Art. 8. 1).

Zasada ciągłości

Przyjęte zasady (politykę) rachunkowości należy stosować
w sposób ciągły, dokonując w kolejnych latach obrotowych
jednakowego grupowania operacji gospodarczych, wyceny
aktywów i pasywów, w tym także dokonywania odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych, ustalania wyniku
finansowego i sporządzania sprawozdań finansowych tak,
aby za kolejne lata informacje z nich wynikające były
porównywalne. Wykazane w księgach rachunkowych na
dzień ich zamknięcia stany aktywów i pasywów należy ująć
w tej samej wysokości, w otwartych na następny rok
obrotowy księgach rachunkowych (Art. 5. 1).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Zerwanie ciągłości – skutki

W celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji jednostka

może, ze skutkiem od pierwszego dnia roku obrotowego, bez
względu na datę podjęcia decyzji, zmienić dotychczas stosowane
rozwiązania na inne, przewidziane ustawą. Zmiana dotychczas
stosowanych rozwiązań wymaga również określenia w informacji
dodatkowej wpływu tych zmian na sprawozdania finansowe
wymagane innymi przepisami prawa, jeżeli zostały one
sporządzone za okres, w którym powyższe rozwiązania uległy
zmianie. W przypadku takim należy w sprawozdaniu finansowym
jednostki za rok obrotowy, w którym zmiany te nastąpiły, podać
przyczyny tych zmian, określić liczbowo ich wpływ na wynik
finansowy oraz zapewnić porównywalność danych sprawozdania
finansowego dotyczących roku poprzedzającego rok obrotowy, w
którym dokonano zmian (Art. 8. 2).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada memoriałowa

W księgach rachunkowych jednostki należy ująć
wszystkie osiągnięte, przypadające na jej rzecz
przychody i obciążające ją koszty związane z tymi
przychodami dotyczące danego roku obrotowego,
niezależnie od terminu ich zapłaty (Art. 6. 1).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada współmierności kosztów

i przychodów

Dla zapewnienia współmierności przychodów i
związanych z nimi kosztów do aktywów lub pasywów
danego okresu sprawozdawczego zaliczane będą
koszty lub przychody dotyczące przyszłych okresów
oraz przypadające na ten okres sprawozdawczy koszty,
które jeszcze nie zostały poniesione (Art. 6. 2).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

ZASADY RACHUNKOWOŚCI

Zasada ostrożności

Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując

rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z

zachowaniem zasady ostrożności. W szczególności należy w tym celu w

wyniku finansowym, bez względu na jego wysokość, uwzględnić:
1) zmniejszenia wartości użytkowej lub handlowej składników aktywów, w

tym również dokonywane w postaci odpisów amortyzacyjnych lub

umorzeniowych,
2) wyłącznie niewątpliwe pozostałe przychody operacyjne i zyski

nadzwyczajne,
3) wszystkie poniesione pozostałe koszty operacyjne i straty

nadzwyczajne,
4) rezerwy na znane jednostce ryzyko, grożące straty oraz skutki innych

zdarzeń.
Zdarzenia, te należy uwzględnić także wtedy, gdy zostaną one ujawnione

między dniem bilansowym a dniem, w którym rzeczywiście następuje

zamknięcie ksiąg rachunkowych (Art. 7).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Zasada kontynuacji działalności

Przy stosowaniu przyjętych zasad (polityki) rachunkowości

przyjmuje się założenie, że jednostka będzie kontynuowała w

dającej się przewidzieć przyszłości działalność w

niezmniejszonym istotnie zakresie, bez postawienia jej w

stan likwidacji lub upadłości, chyba że jest to niezgodne ze

stanem faktycznym lub prawnym. Ustalając zdolność

jednostki do kontynuowania działalności, kierownik jednostki

uwzględnia wszystkie informacje dostępne na dzień

sporządzenia sprawozdania finansowego, dotyczące dającej

się przewidzieć przyszłości, obejmującej okres nie krótszy

niż jeden rok od dnia bilansowego (Art. 5. 2).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Konsekwencje braku kontynuacji działalności

Jeżeli założenie kontynuacji działalności, nie jest zasadne, to

wycena aktywów jednostki następuje po cenach sprzedaży

netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen ich

nabycia albo kosztów wytworzenia, pomniejszonych o

dotychczasowe odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a

także odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. W takim

przypadku jednostka jest również obowiązana utworzyć

rezerwę na przewidywane dodatkowe koszty i straty

spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do

kontynuowania działalności (różnica powstała w wyniku wyceny

oraz utworzenia rezerwy wpływa na kapitał (fundusz) z

aktualizacji wyceny) (Art. 29).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Konsekwencje braku kontynuacji działalności

Wycena po cenach sprzedaży netto i utworzenie rezerwy następują w
szczególności w przeddzień postawienia jednostki w stan likwidacji
(jeżeli nie jest ona spowodowana prywatyzacją przedsiębiorstwa
państwowego) lub w stan upadłości, na koniec roku obrotowego, jeżeli
na dzień zatwierdzenia sprawozdania finansowego za dany rok
obrotowy jednostka nie będzie kontynuowała działalności, na koniec
roku obrotowego przypadającego w czasie trwania postępowania
likwidacyjnego lub upadłościowego, a także w przeddzień przekazania,
podziału lub sprzedaży jednostki, jeżeli odpowiednia umowa nie
przewiduje przyjęcia za podstawę rozliczeń wartości majątku ustalonej
przy założeniu, że działalność gospodarcza będzie przez jednostkę
kontynuowana.
Wszczęcie postępowania naprawczego lub zmiana formy prawnej
jednostki nie stanowi przeszkody do uznania, że działalność będzie
kontynuowana, jeżeli odpowiednia umowa nie przewiduje obniżenia
wartości wykazanych w bilansie aktywów i pasywów (Art. 29).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Zasada indywidualnej wyceny

Wartość poszczególnych składników aktywów i

pasywów, przychodów i związanych z nimi

kosztów, jak też zysków i strat nadzwyczajnych

ustala się oddzielnie. Nie można kompensować ze

sobą wartości różnych co do rodzaju aktywów i

pasywów, przychodów i kosztów związanych z

nimi oraz zysków i strat nadzwyczajnych

(Art. 7. 3).

ZASADY RACHUNKOWO

Ś

CI

Rozwój rachunkowości

Normy prawne rachunkowości

Bilans

Równanie rachunkowości

Bilans

Aktywa

Kapitał

obcy

Kapitał

własny

+

=

Rachunek zysków i strat

Koszty

+

Przychody

-

zysk lub strata

Rachunkowość finansowa

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Ustawa definiuje aktywa jako

kontrolowane

przez

jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej
wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które
spowodują w przyszłości

wpływ do jednostki korzyści

ekonomicznych

.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Aktywa trwałe są to wszystkie aktywa jednostki nie
zaliczane do aktywów obrotowych (UoR, art. 3, pkt 13).

Obejmują:

rzeczowe aktywa trwałe
wartości niematerialne i prawne
inwestycje długoterminowe
należności długoterminowe
długoterminowe rozliczenia międzyokresowe

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Rzeczowe aktywa trwałe obejmują:

środki trwałe

aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej
użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i
przeznaczone na potrzeby jednostki.

środki trwałe w budowie

zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy,
montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego

zaliczki na środki trwałe w budowie

środki pieniężne (lub ich ekwiwalenty) przekazane dostawcom na poczet
przyszłych dostaw środków trwałych i środków trwałych w budowie

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

środki trwałe obejmują:

a)

nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego

gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale,

spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz

spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,

b) maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,

c)

ulepszenia w obcych środkach trwałych,

d) inwentarz żywy.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Wartość początkowa środków trwałych obejmuje

ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy,

montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub

przyjęcia do używania, w tym również:

1) nie podlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz

podatek akcyzowy,

2) koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i

związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego

tytułu.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu
środka trwałego do używania.

Zakończenie, nie później niż z chwilą zrównania wartości odpisów
amortyzacyjnych lub umorzeniowych z wartością początkową
środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji, sprzedaży lub
stwierdzenia jego niedoboru, z ewentualnym uwzględnieniem
przewidywanej przy likwidacji ceny sprzedaży netto pozostałości
środka trwałego.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Przy

ustalaniu

okresu

amortyzacji

i

rocznej

stawki

amortyzacyjnej

uwzględnia

się

okres

ekonomicznej

użyteczności środka trwałego, uwzględniając:

1. liczbę zmian, na których pracuje środek trwały,

2. tempo postępu techniczno-ekonomicznego,

3. wydajność środka trwałego mierzoną liczbą godzin jego pracy

lub liczbą wytworzonych produktów, albo innym właściwym

miernikiem,

4. prawne lub inne ograniczenia czasu używania środka trwałego,

5. przewidywaną przy likwidacji cenę sprzedaży netto istotnej

pozostałości środka trwałego.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Odpisu aktualizującego wartość środka trwałego dokonuje się w

przypadku:

1. zmiany technologii produkcji,

2. przeznaczenia do likwidacji,

3. wycofania z używania,

4. innych przyczyn powodujących trwałą utratę wartości środka

trwałego.

Odpis aktualizujący wartość środka trwałego dokonuje się w
ciężar pozostałych kosztów operacyjnych

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Ulepszenie środka trwałego – zwiększenie wartości użytkowej
środka trwałego, mierzonej:

•

okresem używania,

• zdolnością wytwórczą,

• kosztami eksploatacji,

• innymi miarami,

• jakością produktów.

dr Tomasz Gabrusewicz

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 17 - ‘Leasing’

MSR nr 17 wyróżnia dwa podstawowe rodzaje leasingu:

1) leasing operacyjny,

2) leasing finansowy

.

Podział taki opiera się na kryterium ryzyka i korzyści związanych z

własnością przedmiotu umowy.

Leasing jako źródło finansowania aktywów trwałych

dr Tomasz Gabrusewicz

Międzynarodowy Standard Rachunkowości nr 17 - ‘Leasing’

MSR nr 17 wskazuje na następujące potencjalne obszary ryzyka

:

a) ryzyko niewykorzystania możliwości produkcyjnych,

b) ryzyko nienadążania za postępem technicznym,

c) ryzyko wynikające ze zmiany warunków otoczenia ekonomicznego

przedsiębiorstwa,

oraz następujące możliwości osiągania korzyści

:

a) zysk z działalności operacyjnej w okresie użytkowania środka trwałego,

b) zysk wynikający z aprecjacji wartości środka trwałego,

c) zysk wynikający ze zmian wartości rezydualnej.

Leasing jako źródło finansowania aktywów trwałych

Leasing jako źródło finansowania aktywów trwałych

dr Tomasz Gabrusewicz

Zaliczenie przedmiotu leasingu do aktywów korzystającego:

1)

przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który

została zawarta,

2)

zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego,

3)

obejmuje okres dłuższy niż równy 3/4 okresu ekonomicznej użyteczności przedmiotu

umowy,

4)

bieżąca wartość sumy opłat przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu,

5)

zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia umowy z korzystającym kolejnej

umowy na warunkach znacznie korzystniejszych niż w dotychczasowej umowie,

6)

zawiera możliwość wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe koszty i

straty finansującego z tego tytułu pokrywa korzystający,

7)

przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Wartości niematerialne i prawne

są to niepieniężne, nie mające postaci

fizycznej, możliwe do zidentyfikowania aktywa trwałe, użytkowane w celu

wykorzystania

w

procesie

produkcyjnym,

dostawach

towarów

i

świadczeniu usług, oddania do użytkowania innej jednostce lub dla celów

administracyjnych.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości wartości niematerialne i prawne
obejmują:

- wartość firmy

- inne wartości niematerialne i prawne

- koszty zakończonych prac rozwojowych,

- zaliczki na wartości niematerialne i prawne

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Wartość firmy

stanowi różnica pomiędzy ceną nabycia jednostki lub jej

zorganizowanej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych

aktywów netto (aktywów pomniejszonych o zobowiązania).

Inne wartości niematerialne i prawne

obejmują m.in.:

-

autorskie prawa majątkowe,

- licencje,
- koncesje,
- know-how,
- prawa do projektów, wynalazków, patentów, wzorów zdobniczych,
- znaki towarowe.

Aktywa trwałe

dr Tomasz Gabrusewicz

Koszty zakończonych prac rozwojowych

prowadzonych przez jednostkę

na własne potrzeby, poniesione przed podjęciem produkcji lub
zastosowaniem technologii, zalicza się do wartości niematerialnych i
prawnych, jeżeli:

1)

produkt lub technologia wytwarzania są ściśle ustalone, a dotyczące
ich koszty prac rozwojowych wiarygodnie określone,

2) techniczna przydatność produktu lub technologii została stwierdzona

i odpowiednio udokumentowana i na tej podstawie jednostka podjęła
decyzję o wytwarzaniu tych produktów lub stosowaniu technologii,

3) koszty prac rozwojowych zostaną pokryte - według przewidywań -

przychodami ze sprzedaży tych produktów lub zastosowania
technologii.

INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

Inwestycje

INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

FINANSOWE

NIEFINANSOWE

udzielone pożyczki

udziały i akcji

inne papiery wartościowe

inne aktywa finansowe

nieruchomości

wartości niematerialne i

prawne

inne inwestycje

niefinansowe

dr Tomasz Gabrusewicz

dr Tomasz Gabrusewicz

Inwestycje w nieruchomości i wartości niematerialne i

prawne

Aby nieruchomości albo wartości niematerialne i prawne mogły być uznane

jako inwestycje, powinny być spełnione następujące warunki:

-

nieruchomości lub wartości niematerialne i prawne są utrzymywane w

celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych, wynikających z przyrostu ich

wartości lub uzyskania z nich przychodów w innej formie oraz

- nieruchomości lub wartości niematerialne i prawne nie są użytkowane

przez jednostkę

Inwestycje

INWESTYCJE

KRÓTKOTERMINOWE

Krótkoterminowe aktywa finansowe

III Inwestycje krótkoterminowe

1.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

a)

w jednostkach powiązanych

- udziały lub akcje

- inne papiery wartościowe

- udzielone pożyczki

- inne krótkoterminowe aktywa finansowe

b)

w pozostałych jednostkach

- udziały lub akcje

- inne papiery wartościowe

- udzielone pożyczki

- inne krótkoterminowe aktywa finansowe

c)

środki pieniężne i inne aktywa pieniężne

- środki pieniężne w kasie i na rachunkach

- inne środki pieniężne

- inne aktywa pieniężne

2.

Inne inwestycje krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

dr Tomasz Gabrusewicz

Aktywa pieniężne obejmują aktywa w formie:

a)

krajowych środków płatniczych (banknoty i monety) oraz

zagranicznych pieniężnych jednostek rozrachunkowych, waluty obce

i dewizy przechowywane w kasach jednostki,

b) pieniądze zgromadzone na rachunkach bankowych, w tym także

lokaty pieniężne,

c) środki pieniężne w drodze,

d) czeki i weksle obce i inne aktywa finansowe, w tym odsetki naliczone

od aktywów finansowych, jeżeli są one płatne lub wymagalne w ciągu

3 miesięcy od dnia ich otrzymania, wystawienia, nabycia lub

założenia lokaty.

Aktywa pieniężne

dr Tomasz Gabrusewicz

Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się:

udziały i akcje obcych przedsiębiorstw przeznaczone do odsprzedaży,

jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych i inwestycyjnych

nabyte w celu odsprzedaży w okresie krótszym niż rok, licząc od dnia

bilansowego,

dłużne papiery wartościowe

Krótkoterminowe aktywa finansowe

CD

dr Tomasz Gabrusewicz

Do krótkoterminowych aktywów finansowych zalicza się:

inne dłużne papiery wartościowe uwarunkowane przez zaistnienie

zdarzenia losowego, np. losy loteryjne, polisy ubezpieczeniowe nie

zaliczone do długoterminowych aktywów finansowych,

przejściowo posiadane udziały i/lub akcje we własnej jednostce nabyte w

drodze egzekucji udziałowca w celu umorzenia lub do zbycia.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Wycena rozchodu krótkoterminowych aktywów finansowych:

według cen przeciętnych, ustalonych w wysokości średniej ważonej cen,

według cen aktywów nabytych najwcześniej (‘pierwsze przyszło - pierwsze

wyszło’),

według cen składników zakupionych najpóźniej (‘ostatnie przyszło -

pierwsze wyszło’),

w drodze szczegółowej identyfikacji rzeczywistej ceny tych aktywów,

które dotyczą ściśle określonych operacji, niezależnie od daty ich zakupu.

Krótkoterminowe aktywa finansowe

Inwestycje

Zasady wyceny inwestycji

Długoterminowe

(UoR, art. 28, ust. 1, pkt 3 i 4)

-wg ceny nabycia z uwzględnieniem trwałej

utraty wartości,

-wg wartości godziwej

-metodą praw własności (długoterminowe

inwestycje w udziały lub akcje w jednostkach

podporządkowanych)

Krótkoterminowe

(UoR, art. 28, ust. 1, pkt 5)

-wg ceny nabycia lub niższej wartości

rynkowej

-wg wartości godziwej

dr Tomasz Gabrusewicz

dr Tomasz Gabrusewicz

Wartość godziwa

–

definicja

(art. 28 ust. 6)

Kwota, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a

zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy

zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą

stronami.

Wartość godziwą instrumentów finansowych znajdujących się w obrocie na

aktywnym rynku stanowi cena rynkowa pomniejszona o koszty związane

z przeprowadzeniem transakcji, gdyby ich wysokość była znacząca.

Wartość godziwa

NALEŻNOŚCI KRÓTKOTERMINOWE

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA

Należności krótkoterminowe

II

Należności krótkoterminowe

1.

Należności od jednostek powiązanych

a)

z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:

- do 12 miesięcy

- powyżej 12 miesięcy

b)

inne

2.

Należności od pozostałych jednostek

a)

z tytułu dostaw i usług, o okresie spłaty:

- do 12 miesięcy

- powyżej 12 miesięcy

b)

Z tytułu podatków, dotacji, ceł, ubezpieczeń społecznych i
zdrowotnych oraz innych świadczeń

c)

inne

d)

dochodzone na drodze sądowej

dr Tomasz Gabrusewicz

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Należności są to kwoty należne od innych podmiotów,

wynikające z realizacji umów cywilnoprawnych, ze
stosunku pracy, z rozliczeń publicznoprawnych itp.

Aby należność mogła być zaprezentowana w bilansie

muszą zostać spełnione następujące warunki:

-

wystąpienie

w

przeszłości

zdarzenia,

które

spowodowało powstanie należności,

-

sprawowanie kontroli nad zasobem majątkowym,
jakim są należności.

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Należności krótkoterminowe obejmują ogół należności z

tytułu dostaw i usług oraz całość lub część należności z
innych tytułów nie zaliczonych do aktywów finansowych,
a które stają się wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia
bilansowego. (UoR, art. 3, ust. 1, pkt 18c).

Należności nie spełniające tych kryteriów są zaliczane do

aktywów trwałych.

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Wartość

należności

aktualizuje

się

uwzględniając

stopień

prawdopodobieństwa ich zapłaty poprzez dokonanie odpisu aktualizującego,
w odniesieniu do:

1) należności od dłużników postawionych w stan likwidacji lub w stan
upadłości - do wysokości należności nie objętej gwarancją lub innym
zabezpieczeniem

należności,

zgłoszonej

likwidatorowi

lub

sędziemu

komisarzowi w postępowaniu upadłościowym,

2) należności od dłużników w przypadku oddalenia wniosku o ogłoszenie
upadłości, jeżeli majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów
postępowania upadłościowego - w pełnej wysokości należności,

CD

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

3) należności kwestionowanych przez dłużników oraz, z których zapłatą dłużnik

zalega, a według oceny sytuacji majątkowej i finansowej dłużnika, spłata

należności w umownej kwocie nie jest prawdopodobna - do wysokości nie

pokrytej gwarancją lub innym zabezpieczeniem należności.

4) należności stanowiących równowartość kwot podwyższających należności, w

stosunku do których uprzednio dokonano odpisu aktualizującego - w wysokości

tych kwot, do czasu ich otrzymania lub odpisania,

5) należności przeterminowanych lub nie przeterminowanych o znacznym

stopniu prawdopodobieństwa nieściągalności, w przypadkach uzasadnionych

rodzajem prowadzonej działalności lub strukturą odbiorców - w wysokości

wiarygodnie oszacowanej kwoty odpisu, w tym także ogólnego, na nieściągalne

należności.

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Odpisy aktualizujące wartość należności zalicza się

odpowiednio do pozostałych kosztów operacyjnych lub

do kosztów finansowych - zależnie od rodzaju

należności, której dotyczy odpis aktualizacji.

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Odpisy aktualizujące należności można dokonywać:

-

tylko w odniesieniu do tej części należności, na którą

wierzyciel nie ma zabezpieczenia, czyli może ponieść

stratę,

-

do

wysokości

tej

kwoty

(niekoniecznie

pełnej),

uwzględniając stopień ryzyka, jaki się z tą należnością

wiąże.

Należności krótkoterminowe

dr Tomasz Gabrusewicz

Punktem wyjścia przy szacowaniu wysokości odpisu

aktualizującego może być:

Analiza należności przeterminowanych na koniec roku
obrotowego

Analiza wysokości kosztów związanych ze sprzedażą
roku obrotowego

Należności krótkoterminowe

Wycena należności na dzień powstania

Według wartości nominalnej

Po średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski
na ten dzień, chyba że w zgłoszeniu celnym lub innym wiążącym jednostkę
dokumencie ustalony został inny kurs

Wycena należności nie rzadziej niż na dzień bilansowy

W kwocie wymaganej zapłaty, z zachowaniem ostrożności

Po średnim kursie ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski
na dzień bilansowy

dr Tomasz Gabrusewicz

ZOBOWIĄZANIA

RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

Zobowiązania stanowią, wynikający z przeszłych zdarzeń

obowiązek

wykonania

świadczeń

o

wiarygodnie

określonej wartości, które spowodują wykorzystanie

już posiadanych lub przyszłych aktywów jednostki

(UoR, art.3, ust. 1, pkt 20)

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

Warunkiem ujęcia w bilansie zobowiązania jest spełnienie

następujących warunków:

a)

wystąpienie w przeszłości obligującego zdarzenia, które
stworzyło istniejący prawny lub zwyczajowy obowiązek

b)

prawdopodobieństwo, że wypełnienie obowiązku spowoduje
konieczność

rozchodu

zasobów

stanowiących

korzyści

ekonomiczne

c)

możliwość wiarygodnego określenia kwoty zobowiązania

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

Definicji

zobowiązań

odpowiadają

także

bierne

rozliczenia

międzyokresowe kosztów stanowiące przypadające na bieżący

okres sprawozdawczy prawdopodobne zobowiązania wynikające w

szczególności

:

1)

ze

świadczeń

wykonanych

na

rzecz

jednostki

przez

kontrahentów jednostki, a kwotę zobowiązania można oszacować
w sposób wiarygodny,

2)

z obowiązku wykonania, związanych z bieżącą działalnością,
przyszłych świadczeń wobec nieznanych osób, których kwotę
można oszacować mimo, że data powstania zobowiązania nie jest
jeszcze znana, w tym z tytułu napraw gwarancyjnych i rękojmi za
sprzedane produkty długotrwałego użytku.

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

Do zobowiązań zaliczane są także zobowiązania będące

konsekwencją otrzymanych lub należnych od
kontrahentów środków z tytułu świadczeń, których
wykonanie nastąpi w następnych okresach
sprawozdawczych, wykazywane jako rozliczenia
międzyokresowe przychodów.

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

Zobowiązania, których termin wymagalności lub kwota nie

są pewne ustawa o rachunkowości określa terminem
rezerw na zobowiązania (UoR, art. 3, ust., pkt 21).

Do zobowiązań określanych jako rezerwy, zalicza się:

-

pewne lub o dużym stopniu prawdopodobieństwa
przyszłe zobowiązania

-

przyszłe zobowiązania spowodowane restrukturyzacją

Zobowiązania

dr Tomasz Gabrusewicz

zobowiązania finansowe - to zobowiązanie jednostki do

wydania aktywów finansowych albo do wymiany instrumentu

finansowego z inną jednostką, na niekorzystnych warunkach,

(UoR, art. 3, ust., pkt 27).

zobowiązania

warunkowe

-

to

obowiązek

wykonania

świadczeń, których powstanie jest uzależnione od zaistnienia

określonych zdarzeń, (UoR, art. 3, ust., pkt 28).

Zobowiązania

Wycena zobowiązań na dzień powstania

Według wartości nominalnej

Po średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na ten
dzień, chyba że w zgłoszeniu celnym lub innym wiążącym jednostkę
dokumencie ustalony został inny kurs

Wycena zobowiązań nie rzadziej niż na dzień bilansowy

W kwocie wymaganej zapłaty (zobowiązania finansowe – w wartości
godziwej)
Po średnim ustalonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski na
dzień bilansowy

dr Tomasz Gabrusewicz

Rezerwy są wyceniane w uzasadnionej, wiarygodnie oszacowanej wartości

(UoR, art. 28, ust. 1, pkt 9).

dr Tomasz Gabrusewicz

Szacowanie kwoty rezerwy

za podstawę szacunku można przyjąć sumę, którą jednostka zapłaciłaby

gdyby niezwłocznie wywiązała się z obowiązku lub tzw. „wartość

oczekiwaną” przyszłego świadczenia, uwzględniając:

-

zasadę ostrożności

-

zmianę wartości pieniądza w czasie

-

przyszłe zdarzenia wpływające na wysokość kwoty potrzebnej do

wywiązania się przez jednostkę z obowiązku

-

oczekiwane wpływy od osób trzecich pokrywające część lub całość

wydatku, na którego poniesienie tworzono rezerwę

Rezerwy

KOSZTY W RACHUNKOWOŚCI FINANSOWEJ

Definicja kosztów własnych przedsiębiorstwa

dr Tomasz Gabrusewicz

Wyrażone w pieniądzu celowe zużycie środków

trwałych, materiałów, paliwa, energii, usług, czasu

pracy pracowników oraz niektóre wydatki nie

odzwierciedlające zużycia czynników produkcji,

poniesione w związku z normalną działalnością

przedsiębiorstwa w pewnym okresie, których

rezultatem są użyteczne produkty i (lub) usługi.

Koszty własne przedsiębiorstwa

Koszty działalności

statutowej

Przychody ze

sprzedaży wyrobów

Ustalenie wyniku finansowego

Wynik

finansowy

Wynik na sprzedaży

Koszty

operacyjne

Przychody

operacyjne

Wynik działalności

operacyjnej

Koszty

finansowe

Przychody

finansowe

Wynik działalności

gospodarczej

Straty

nadzwyczajne

Zyski

nadzwyczajne

Wynik brutto

Wartość sprzedanych

towarów / materiałów

Sprzedaż towarów /

materiałów

dr Tomasz Gabrusewicz

Koszty wyodrębnionych działalności

dr Tomasz Gabrusewicz

Koszty własne przedsiębiorstwa

Działalność eksploatacyjna:

Działalność produkcyjna

Działalność handlowa

Działalność zarządu

Działalność inwestycyjno – remontowa

Działalność finansowo wyodrębniona

Koszty według rodzaju

dr Tomasz Gabrusewicz

Koszty własne przedsiębiorstwa

Amortyzacja

Zużycie materiałów i energii

Usługi obce

Wynagrodzenia

Narzuty na wynagrodzenia

Podatki i opłaty

Pozostałe koszty

Koszty układu kalkulacyjnego

dr Tomasz Gabrusewicz

Materiały bezpośrednie

Robocizna bezpośrednia

Inne koszty bezpośrednie

K

os

zt

y

b

ez

po

śre

d

nie

Koszty wydziałowe

Koszty ogólnozakładowe

Straty na brakach

Koszty sprzedaży

C

ał

ko

w

it

y

ko

sz

t

w

ła

sn

y

sp

rz

ed

aż

y

Z

ak

ła

d

ow

y

ko

sz

t

w

yt

w

orz

en

ia

K

os

zt

w

yt

w

orz

en

ia

K

os

zt

y

po

śre

d

nie

Koszty własne przedsiębiorstwa

Koszty według miejsc powstawania

dr Tomasz Gabrusewicz

Koszty własne przedsiębiorstwa

Stanowiska bezpośrednio produkcyjne

Stanowiska pośrednio produkcyjne

Stanowiska pozaprodukcyjne

Zdarzenia i operacje gospodarcze

Operacje gospodarcze wynikowe i wynik

finansowy

EWIDENCJA KOSZTÓW

ZESPÓŁ 4

40

Koszty według rodzajów

401

Amortyzacja

402

Zużycie materiałów

403

Zużycie energii

404

Usługi obce

405

Wynagrodzenia

406

Ś

wiadczenia na rzecz pracowników

407

Podatki i opłaty

408

Podróże służbowe

409

Inne koszty

49

Rozliczenie kosztów rodzajowych

490

Rozliczenie kosztów rodzajowych

Koszty działalności – ewidencja w układzie rodzajowym

Konta zespołów 0, 1, 2, 3, 8

zasobów i rozrachunków

4 . .

Koszty według rodzajów

(1)

1.

Poniesione koszty według rodzaju

Dt Usługi obce Ct

200

Dt Rachunek bankowy Ct

Sp. 100000

200

Koszty działalności – ewidencja w układzie rodzajowym

ZESPÓŁ 5

50

Koszty działalności podstawowej

500

Produkcja podstawowa

510

Koszty handlowe

521

Koszty wydziałowe

527

Koszty sprzedaży

53

Koszty działalności pomocniczej i socjalnej

531

Wydziały pomocnicze

539

Działalność socjalna

55

Koszty zarządu

550

Koszty zarządu

58

Rozliczenie kosztów działalności

580

Rozliczenie kosztów działalności

Koszty działalności – ewidencja w układzie kalkulacyjnym

Konta zespołów 0, 1, 2, 3, 8

zasobów i rozrachunków

5 . .

Koszty według typów

działalności i ich rozliczenie

(1)

1.

Poniesione koszty według miejsc powstawania (typów działalności)

Dt Koszty zarządu Ct

200

Dt Rachunek bankowy Ct

Sp. 100000

200

Koszty działalności – ewidencja w układzie

kalkulacyjnym

ZESPÓŁ 4

40

Koszty według rodzajów

401 Amortyzacja

402 Zużycie materiałów

403 Zużycie energii

404 Usługi obce

405 Wynagrodzenia

406 Świadczenia na rzecz pracowników

407 Podatki i opłaty

408 Podróże służbowe

409 Inne koszty

49

Rozliczenie kosztów rodzajowych

490Rozliczenie kosztów rodzajowych

ZESPÓŁ 5

50

Koszty działalności podstawowej

500 Produkcja podstawowa

510 Koszty handlowe

521 Koszty wydziałowe

527 Koszty sprzedaży

53

Koszty działalności pomocniczej i socjalnej

531 Wydziały pomocnicze

539 Działalność socjalna

55

Koszty zarządu

550 Koszty zarządu

58

Rozliczenie kosztów działalności

580 Rozliczenie kosztów działalności

Koszty działalności – ewidencja w układzie rodzajowym i
kalkulacyjnym

Koszty

zespołu 4

Konto 490

Koszty

zespołu 5

Konta zespołów

0, 1, 2, 3, 8

zasobów i

rozrachunków

4 . .

Koszty według

rodzajów

1.

Poniesione koszty według rodzaju

2.

Rozliczenie kosztów w ramach układu kalkulacyjnego

(1)

490

Rozliczenie

kosztów

Zespół 5

Koszty według typów

działalności i ich

rozliczenie

(2)

Koszty działalności – ewidencja w układzie rodzajowym

i kalkulacyjnym

Dt Rachunek bankowy Ct

Sp. 100000

200

Dt Usługi obce Ct

200

200

Dt Koszty zarządu Ct

200

Dt Rozliczenie kosztów Ct

Koszty działalności – ewidencja w układzie rodzajowym

i kalkulacyjnym

KSIĘGI RACHUNKOWE

I

KONTO KSIĘGOWE

dr Tomasz Gabrusewicz

[e-mail]

Podstawowym urz

ą

dzeniem ewidencyjnym zdarze

ń

gospodarczych s

ą

ksi

ę

gi rachunkowe

(trwale oznaczone pełn

ą

lub skrócon

ą

nazw

ą

jednostki, rokiem

którego dotycz

ą

, starannie przechowywane).

W SKŁAD KSI

Ą

G RACHUNKOWYCH WCHODZ

Ą

:

DZIENNIK

KONTA KSIĘGI GŁÓWNEJ (syntetyczne)

KONTA KSIĄG POMOCNICZYCH (analityczne)

ZESTAWIENIE

OBROTÓW

I

SALD

KONT

SYNTETYCZNYCH

I

ANALITYCZNYCH

(sporządzone w sposób zapewniający ich trwałość)

INWENTARZ

PRAWIDŁOWO

ŚĆ

PROWADZENIA KSI

Ą

G RACHUNKOWYCH

ROZUMIE SI

Ę

JAKO:

- Dokumentowanie ka

ż

dej operacji gospodarczej i powi

ą

zanie

zapisu z dokumentem w sposób umo

ż

liwiaj

ą

cy okre

ś

lenie jakich

kont i jakiego okresu ona dotyczy;

-

Ujmowanie

operacji

w

układzie

chronologicznym

i systematycznym;

- Stosowanie podwójnego zapisu i sprawdzanie poprawno

ś

ci

jego

stosowania

za

pomoc

ą

odpowiednich

zestawie

ń

(zestawienie obrotów i sald)

- Weryfikacj

ę

poprawno

ś

ci danych liczbowych, wynikaj

ą

cych z

ksi

ą

g, za pomoc

ą

inwentaryzacji.

KSI

Ę

GI RACHUNKOWE OTWIERA SI

Ę

:

1. Na dzie

ń

rozpocz

ę

cia działalno

ś

ci;

2. Na pocz

ą

tek ka

ż

dego roku obrotowego;

3. Na dzie

ń

zmiany formy prawnej;

4. Na dzie

ń

poł

ą

czenia lub podziału jednostek, powoduj

ą

cego

powstanie nowej jednostki;

5.

Na dzie

ń

rozpocz

ę

cia likwidacji lub post

ę

powania

upadło

ś

ciowego.

UoR art. 12

DZIENNIK

PRZEZNACZONY JEST DO chronologicznego ujmowania
zdarze

ń

gospodarczych

w

poszczególnych

okresach

sprawozdawczych

ZAPISY W DZIENNIKU s

ą

dokonywane chronologicznie, ka

ż

dy

zapis powinien zawiera

ć

:

- Nr pozycji w dzienniku

- Dat

ę

- Okre

ś

lenie dowodu ksi

ę

gowego

- Tre

ść

i kwot

ę

operacji

OBROTY DZIENNIKA za dany miesiąc jak i obroty narastające muszą
być zgodne z obrotami wykazywanymi w zestawieniu obrotów i sald
kont syntetycznych

KONTO KSIĘGOWE

Konto to podstawowe urz

ą

dzenie ksi

ę

gowe słu

żą

ce do

rejestracji jednorodnych operacji gospodarczych

Zasadnicze elementy ka

ż

dego konta to:

-

nazwa i symbol cyfrowy konta

-

data zapisu operacji gospodarczej

-

numer i data dowodu ksi

ę

gowego

-

tre

ść

operacji

-wartość operacji

-

dwie strony konta (dotyczy konta dwustronnego)

Strona Winien Nazwa konta

Strona Ma

lub Debet lub Credit
Wn (Dt) Ma (Ct)

księgowanie po stronie Winien 500,00

obciążenie konta 3.500,00

księgowanie w ciężar konta 3.000,00

1.500,00 ● księgowanie po stronie Ma

600,00 ● uznanie konta

200,00 ● księgowanie na dobro

konta

Obroty strony Winien → 7.000,00

2.300,00 ← Obroty strony Ma

4.700,00 ← Saldo końcowe Wn

Suma kontrolna → 7.000,00

7.000,00 ←Suma kontrolna

to ogólna suma zapisów po jednej stronie konta.
Ustalany jest na koniec ka

ż

dego miesi

ą

ca w celu

zamkni

ę

cia konta. Obrót mo

ż

e wyst

ą

pi

ć

po obu stronach

konta lub tylko po jednej stronie. Zamkni

ę

cie konta

wymaga równie

ż

obliczenia salda ko

ń

cowego (sald

ko

ń

cowych).

to ró

ż

nica mi

ę

dzy obrotami konta. Przyjmuje ono nazw

ę

strony, której obroty s

ą

wy

ż

sze lub je

ż

eli obroty s

ą

równe saldo wynosi zero.

OBROTY KONTA:

SALDO KONTA:

KONTA MO

Ż

NA PODZIELI

Ć

NA:

konta bilansowe – słu

żą

ce do rejestracji stanu i zmian

poszczególnych składników aktywów i pasywów

konta niebilansowe (wynikowe) – odzwierciedlaj

ą

ce przebieg

procesów gospodarczych w danym podmiocie, czyli operacje
kształtuj

ą

ce wynik finansowy;

konta korygujące – stosowane w celu korekty wartości kont

bilansowych;

konta rozliczeniowe – stosowane do rozliczenia lub ujęcia wstępnych

procesów gospodarczych w różnych układach klasyfikacyjnych;

konta pozabilansowe – stosowane w celu uzupełnienia informacji
czerpanych z kont bilansowych lub ewidencji obcych zapasów
majątkowych.

KONTA BILANSOWE I ZASADY ICH

FUNKCJONOWANIA

Konta bilansowe otwiera si

ę

poprzez wpisanie nazwy składnika

bilansowego oraz wpisanie stanu pocz

ą

tkowego tego składnika,

czyli warto

ś

ci składnika wykazywanej w bilansie otwarcia. Konto

otwiera równie

ż

pierwsza operacja gospodarcza, która powoduje

powstanie tego składnika.

Konto bilansowe zamyka si

ę

poprzez ustalenie na koniec okresu

sprawozdawczego salda ko

ń

cowego, czyli stanu ko

ń

cowego

składnika. Stan ko

ń

cowy składnika na koniec roku obrotowego

wykazywany jest w bilansie zamkni

ę

cia, który jest jednocze

ś

nie

podstaw

ą

do otwarcia kont (ksi

ą

g rachunkowych) w nowym

okresie sprawozdawczym.

Wn Konto aktywne Ma

Wn Konto Pasywne Ma

Stan pocz

ą

tkowy

Zwi

ę

kszenie

stanu

Stan pocz

ą

tkowy

Zwi

ę

kszenie

stanu

Zmniejszenie stanu

Stan ko

ń

cowy

Wn Konto aktywno – pasywne Ma

Stan pocz

ą

tkowy aktywów

Zwi

ę

kszenie stanu aktywów

Zmniejszenie stanu pasywów

Stan pocz

ą

tkowy pasywów

Zwi

ę

kszenie stanu pasywów

Zmniejszenie stanu aktywów

Stan końcowy pasywów

Stan końcowy aktywów

KONTA WYNIKOWE

Koszty uzyskania przychodów

Przychody

WYNIK FINANSOWY

Koszty
ponoszone w
ci

ą

gu roku w

zwi

ą

zku

z

osi

ą

gni

ę

tymi

przychodami

→

Przeksięgowanie
poniesionych w ciągu
roku kosztów uzyskania
przychodów

←

Przeksięgowanie
osiągniętych w
ciągu roku
przychodów

Przychody
zaksi

ę

gowa-

ne w ci

ą

gu

roku

ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU

Ewidencja operacji gospodarczych na kontach przebiega zgodnie
z zasad

ą

podwójnego zapisu. Zasada podwójnego zapisu

polega na tym,

ż

e ka

ż

da operacja gospodarcza ksi

ę

gowana jest:

- NA CO NAJMNIEJ DWÓCH KONTACH

- PO PRZECIWNYCH STRONACH

- W TEJ SAMEJ KWOCIE

Zasada podwójnego zapisu jest konsekwencj

ą

zasady

bilansowej, która wyra

ż

a si

ę

w tym,

ż

e aktywa równaj

ą

si

ę

pasywom.

Z ZASADY PODWÓJNEGO ZAPISU WYNIKAJ

Ą

NAST

Ę

PUJ

Ą

CE RÓWNO

Ś

CI:

Suma sald pocz

ą

tkowych Wn wszystkich kont jest równa sumie

sald pocz

ą

tkowych Ma wszystkich kont,

Suma obrotów Wn wszystkich kont jest równa sumie obrotów Ma

wszystkich kont,

Suma sald ko

ń

cowych Wn wszystkich kont jest równa sumie sald

ko

ń

cowych Ma wszystkich kont.

ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD

SPORZ

Ą

DZENIE ZESTAWIENIA OBROTÓW I SALD

WYMAGA:

-

ustalenia obrotów Wn i Ma wszystkich kont, wpisania ich do

zestawienia, a nast

ę

pnie ustalenia sumy ich obrotów, przy czym:

suma obrotów Wn wszystkich kont musi si

ę

równa

ć

sumie

obrotów Ma wszystkich kont,

-

ustalenia sald ko

ń

cowych wszystkich kont, wpisania ich do

zestawienia,

a

nast

ę

pnie

ustalenia

ich

sum:

suma

sald

ko

ń

cowych Wn wszystkich kont musi si

ę

równa

ć

sumie sald

ko

ń

cowych Ma wszystkich kont.

PODZIAŁ KONT

Podział poziomy konta

polega na wprowadzeniu do ewidencji w miejsce dotychczas
stosowanego jednego konta, dwóch lub wi

ę

kszej liczby kont

bardziej szczegółowych.

Podział poziomy kont realizowa

ć

mo

ż

na dwoma sposobami,

w wyniku których:

1. konto dzielone przestaje funkcjonowa

ć

, a jego miejsce zajmuj

ą

nowe konta utworzone w wyniku podziału, lub

2. konto dzielone funkcjonuje nadal, a konta uzyskane z podziału
prowadzone s

ą

obok konta dzielonego, jako konta pomocnicze.

Podział pionowy konta

polega na wyodr

ę

bnieniu z jednej strony konta dzielonego

okre

ś

lonej cz

ęś

ci zapisów i przeniesieniu ich na konto powstałe w

wyniku dzielenia. Podział pionowy stosowany jest w celu
uzyskania wi

ę

kszej przejrzysto

ś

ci zapisów na kontach.

W wyniku podziału pionowego powstaj

ą

konta koryguj

ą

ce

Konta koryguj

ą

ce spełniaj

ą

swoj

ą

funkcj

ę

, kiedy ewidencj

ę

danego składnika prowadzi si

ę

według warto

ś

ci umownych, czyli

warto

ś

ci innych ni

ż

wykazywane w bilansie.

Konto „

Ś

rodki trwałe” przed

podziałem pionowym

Konto „

Ś

rodki trwałe”

po podziale pionowym

Ś

rodki trwałe

Ś

rodki trwałe

Sp. Wartość
początkowa

Zwiększenia

Zmniejszenia z
tytułu zużycia
(umorzenia)

Inne
zmniejszenia

Sp. Wartość
początkowa

Zwiększenia
według wartości
początkowej

Zmniejszenia
według wartości
początkowej

Sk. Według
wartości
początkowej

Umorzenie

ś

rodków trwałych

Zmniejszenia z
tytułu zużycia
(umorzenia)

Wycena maj

ą

tku w rachunkowo

ś

ci

Pojęcie wyceny w rachunkowości

W warunkach gospodarki rynkowej szczególnego znaczenia

nabiera mikroekonomiczna racjonalność gospodarcza

wymuszana przez mechanizmy rynkowe.

Przymus ekonomiczny, wynikający z mechanizmu rynkowego nadaje właściwą
rangę rachunkowi mikroekonomicznemu opartemu na kryterium maksymalizacji
krótkookresowego zysku, który powiązany jest z szeroko rozumianym celem
jednostki gospodarczej.

Pojęcie wyceny w rachunkowości

Y. Sjiri

traktuje rachunkowość jako system komunikowania zdarzeń

ekonomicznych dotyczących jednostki gospodarującej (zdarzenie ekonomiczne

rozumiane jest jako to, co dotyczy stanu, jak również i to, co związane jest ze

zmianą stanu środków gospodarczych).

Zdarzenia opisywane przez rachunkowość wyrażane są w liczbach wynikających z
pomiaru, który określany jest jako „szczególny język" opisujący rzeczywistość przy

pomocy liczb i relacji między nimi.

Rachunkowość

powinna

zaspokajać

potrzeby

informacyjne

podmiotu

gospodarującego w zakresie:

- zarządzania nakierowanego na realizację celów gospodarczych,
- wewnętrznego i zewnętrznego rozrachunku z tytułu międzyprzedmiotowych
powiązań rzeczowych i podmiotowych oraz
- rozrachunku z tytułu ekonomicznej i społecznej odpowiedzialności podmiotów
gospodarujących.

Pojęcie wyceny w rachunkowości

Z pojęciem pomiaru i wyceny związana jest kwestia wartości użytkowej
dóbr.

Wartość użytkowa dóbr określana jest poprzez ich zdolność do
zaspokojenia określonych potrzeb ludzkich.

Zaspokojenie potrzeb ludzkich odbywa się poprzez wymianę, w której rolę
pośrednika spełnia pieniądz.

W ten sposób określona zostaje wartość wymienna, która wyrażona w
pieniądzu staje się ceną.

Wymiana dóbr za pośrednictwem pieniądza realizowana jest poprzez
rynek, gdzie w momencie dokonywania transakcji kształtuje się wartość
rynkowa stanowiąca pochodną wartości wymiennej.

Pojęcie wyceny w rachunkowości

Z kategorią wartości wymiennej związane jest pojęcie wartości
godziwej, która określa wartość jako kwotę pieniądza za jaką
dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony a
zobowiązanie

uregulowane

na

warunkach

transakcji

rynkowej

pomiędzy

zainteresowanymi

i

dobrze

poinformowanymi niepowiązanymi ze sobą stronami

W kategorii wartości godziwej zawarte jest dążenie do
obiektywizacji

wartości

poprzez

określenie

wymogów

stawianych przed stronami transakcji rynkowej.

Przypomnieć sobie proszę ostatnie spotkanie ☺

Pojęcie wyceny w rachunkowości

Konkretne sposoby pomiaru wartości wiążą się z

występowaniem licznych jej koncepcji

Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

wartość ekonomiczną,
wartość właściciela,
wartość księgową,
wartość odtworzeniową,
wartość sprawiedliwą,
wartość inwestycji,
wartość likwidacyjną,
wartość goodwill,
wartość biznesu w działaniu,
wartość kapitalizacji rynkowej,
wartość szacunkową,
wartość podatkową,
wartość zabezpieczenia.

Modele rachunku kosztów

Rachunek kosztów

125

Modele rachunku kosztów

dr Tomasz Gabrusewicz

[e-mail]

Rachunek kosztów

Rachunek kosztów jako element zarz

ą

dzania przedsi

ę

biorstwem zacz

ę

to stosowa

ć

na

pocz

ą

tku XX wieku. Było to zwi

ą

zane z powszechnym w tamtym czasie d

ąż

eniem do

obni

ż

ania jednostkowych kosztów wytwarzania wyrobów.

Rachunek oparty na kalkulacji kosztów pełnych znacznie ewoluował do dnia
dzisiejszego, jednak jego zasadniczy cel, jakim jest ustalenie rentowno

ś

ci

prowadzonej działalno

ś

ci, pozostał niezmienny.

Rachunek i kalkulacja kosztów - dzi

ę

ki mo

ż

liwo

ś

ci skonfrontowania poniesionych

kosztów z osi

ą

gni

ę

tymi przychodami - umo

ż

liwiaj

ą

ustalenie rentowno

ś

ci zarówno w

skali całego przedsi

ę

biorstwa, jak i w skali poszczególnych produktów.

Przez rentowno

ść

rozumie si

ę

efektywno

ść

podejmowanej działalno

ś

ci, innymi słowy -

rentowno

ść

okre

ś

la, jaki zysk generuje dany rodzaj działalno

ś

ci gospodarczej lub dany

produkt.

126

Poj

ę

cie kosztów

Z ekonomicznego punktu widzenia kosztem jest wyra

ż

one w pieni

ą

dzu celowe

zu

ż

ycie ró

ż

nych czynników produkcji zwi

ą

zane z normaln

ą

działalno

ś

ci

ą

przedsi

ę

biorstwa.

Z przedstawionej definicji wynika,

ż

e koszty charakteryzuj

ą

si

ę

czterema cechami:

- s

ą

wyra

ż

one w pieni

ą

dzu,

- zostały poniesione w okre

ś

lonym celu,

- wyra

ż

aj

ą

zu

ż

ycie czynników produkcji,

- s

ą

zwi

ą

zane z normaln

ą

działalno

ś

ci

ą

przedsi

ę

biorstwa.

127

Pieni

ęż

ny charakter kosztów

Koszty rozumiane jako zu

ż

ycie czynników produkcji musz

ą

by

ć

wyra

ż

one w

pieni

ą

dzu.

Nie oznacza to jednak,

ż

e zu

ż

ycie czynników produkcji mo

ż

e by

ć

mierzone jedynie za

pomoc

ą

jednostek pieni

ęż

nych.

W praktyce pomiar i wycena zu

ż

ycia tych czynników mog

ą

by

ć

dokonywane za pomoc

ą

ró

ż

nych metod. Mierniki zu

ż

ycia mo

ż

na podzieli

ć

na naturalne i pieni

ęż

ne.

Mierniki naturalne słu

żą

do pomiaru nakładów.

Przez nakłady rozumie si

ę

wielko

ść

zu

ż

ycia czynników produkcji w jednostkach

ilo

ś

ciowych, takich jak sztuki, kilogramy, metry, roboczogodziny itp.

Cech

ą

charakterystyczn

ą

ilo

ś

ciowych jednostek miary jest to,

ż

e nie daj

ą

one

mo

ż

liwo

ś

ci porównania zu

ż

ycia ró

ż

nych czynników produkcji.

Dopiero zastosowanie pieni

ęż

nej jednostki pomiaru umo

ż

liwia porównanie zu

ż

ycia

ró

ż

nych czynników produkcji.

Pieni

ą

dz jako jednostka miary jest bowiem sposobem na sprowadzenie do wspólnego

mianownika nakładów ró

ż

nych czynników produkcji.

Nakłady wyra

ż

one w pieni

ą

dzu to koszty.

128

Koszty s

ą

ponoszone w okre

ś

lonym celu

Nie ka

ż

de zu

ż

ycie czynników produkcji mo

ż

e by

ć

uznane za koszt.

Tylko zu

ż

ycie dokonane w okre

ś

lonym celu jest kosztem.

Celem tym jest uzyskanie efektów - najcz

ęś

ciej w postaci produktów przeznaczonych do

sprzeda

ż

y (lub na własne potrzeby przedsi

ę

biorstwa).

Produkty wytwarzane w celu sprzeda

ż

y maj

ą

generowa

ć

przychody, a zatem celem

ponoszenia kosztów jest uzyskanie przychodu.

Koszty jako zu

ż

ycie czynników produkcji

Koszty to zu

ż

ycie czynników produkcji

, m.in. takich jak materiały, energia, usługi

obce, praca ludzka, rzeczowy maj

ą

tek trwały.

Istniej

ą

jednak równie

ż

wydatki

, które - mimo i

ż

nie wyra

ż

aj

ą

zu

ż

ycia - s

ą

uznawane za

koszty.

Do kosztów nie odzwierciedlaj

ą

cych zu

ż

ycia czynników produkcji nale

żą

przykładowo podatek od nieruchomo

ś

ci, ubezpieczenia maj

ą

tkowe, ubezpieczenia

społeczne.

129

Koszty s

ą

zwi

ą

zane z

normaln

ą

działalno

ś

ci

ą

przedsi

ę

biorstwa

Poj

ę

cie kosztu wi

ąż

e si

ę

zawsze z normaln

ą

działalno

ś

ci

ą

przedsi

ę

biorstwa, której

celem jest przynoszenie okre

ś

lonego efektu gospodarczego.

Jednak w ka

ż

dym przedsi

ę

biorstwie maj

ą

równie

ż

miejsce zdarzenia, które nie wynikaj

ą

z normalnej działalno

ś

ci gospodarczej, s

ą

niepowtarzalne, nie s

ą

ponoszone celowo.

Skutki finansowe takich zdarze

ń

nazywane s

ą

stratami.

Zaprezentowana charakterystyka poj

ę

cia kosztów jest wa

ż

na przy prowadzeniu

rachunku rentowno

ś

ci ka

ż

dego przedsi

ę

wzi

ę

cia gospodarczego.

Na zako

ń

czenie prezentacji ogólnych zagadnie

ń

zwi

ą

zanych z kosztami nale

ż

y

wyja

ś

ni

ć

, i

ż

funkcjonuj

ą

ce w praktyce gospodarczej takie poj

ę

cia, jak koszty i wydatki,

mimo i

ż

s

ą

bliskoznaczne, nie mog

ą

by

ć

uto

ż

samiane.

Ubezpieczenia ju

ż

nie s

ą

w zyskach

nadzwyczajnych !!!

130

Z ekonomicznego punktu widzenia wydatkiem jest bowiem ka

ż

dy rozchód

ś

rodków

pieni

ęż

nych.

Z przedstawionej definicji kosztu wynika, i

ż

nie ka

ż

dy wydatek mo

ż

e zosta

ć

uznany

za koszt, co wi

ę

cej, zale

ż

no

ść

ta jest odwrotna - nie ka

ż

dy koszt jest wydatkiem.

O ile pierwsza zale

ż

no

ść

-

ż

e nie ka

ż

dy wydatek jest kosztem - jest powszechnie

rozumiana, o tyle druga zale

ż

no

ść

-

ż

e nie ka

ż

dy koszt jest wydatkiem - jest cz

ę

sto

niedostrzegana.

Istniej

ą

bowiem takie rodzaje kosztów, które nie ł

ą

cz

ą

si

ę

z rozchodem

ś

rodków

pieni

ęż

nych, nie s

ą

zatem wydatkami.

Do takich kosztów nale

ż

y m.in. amortyzacja.

Zaprezentowana definicja poj

ę

cia kosztów jest bardzo ogólna i obejmuje szeroki zakres

kosztów. Ze wzgl

ę

du na du

żą

ró

ż

norodno

ść

ponoszonych kosztów istnieje wiele ich

klasyfikacji.

131

Klasyfikacja kosztów

W zale

ż

no

ś

ci od celów sporz

ą

dzania rachunku kosztów stosowane s

ą

ró

ż

ne kryteria

klasyfikacyjne. Podstawowe kryteria klasyfikacji kosztów to:

- charakter działalno

ś

ci,

- rodzaj,
- układ podmiotowy,
- układ przedmiotowy.

Podział kosztów według charakteru działalno

ś

ci

Podział kosztów według charakteru działalno

ś

ci wynika z uregulowa

ń

ustawy z 29

wrze

ś

nia 1994 r. o rachunkowo

ś

ci (Dz.U. Nr 121, poz. 591 z pó

ź

n.zm.).

Według tego kryterium koszty zwi

ą

zane z prowadzeniem działalno

ś

ci gospodarczej

dzieli si

ę

na:

A. Koszty działalno

ś

ci operacyjnej

B. Pozostałe koszty operacyjne
C. Koszty finansowe

132

A. Koszty działalno

ś

ci operacyjnej

Koszty te s

ą

zwi

ą

zane z prowadzeniem normalnej działalno

ś

ci gospodarczej.

Działalno

ść

operacyjna mo

ż

e mie

ć

ró

ż

ny charakter - mo

ż

e to by

ć

działalno

ść

wytwórcza, usługowa lub handlowa.

Cz

ę

sto si

ę

równie

ż

zdarza,

ż

e jeden przedsi

ę

biorca wykonuje jednocze

ś

nie kilka

rodzajów działalno

ś

ci operacyjnej.

S

ą

to tzw. przedsi

ę

biorstwa handlowo-usługowe czy te

ż

przedsi

ę

biorstwa produkcyjno-

handlowo - usługowe.

Na koszty działalno

ś

ci operacyjnej - bez wzgl

ę

du na to, jaki ma ona charakter -

składaj

ą

si

ę

przede wszystkim koszty zwi

ą

zane z zu

ż

yciem materiałów i energii,

wynagrodzenia na rzecz pracowników, inne

ś

wiadczenia zwi

ą

zane z zatrudnianiem

pracowników (np. składki na ubezpieczenia społeczne), amortyzacja

ś

rodków trwałych

oraz warto

ś

ci niematerialnych i prawnych, koszty usług obcych.

133

Na koszty działalno

ś

ci operacyjnej - bez wzgl

ę

du na to, jaki ma ona charakter -

składaj

ą

si

ę

przede wszystkim koszty zwi

ą

zane z zu

ż

yciem materiałów i energii,

wynagrodzenia na rzecz pracowników,

inne

ś

wiadczenia zwi

ą

zane z zatrudnianiem pracowników (np. składki na ubezpieczenia

społeczne),

amortyzacja

ś

rodków trwałych oraz warto

ś

ci niematerialnych i prawnych,

koszty usług obcych itp.

Na koszty działalno

ś

ci operacyjnej składaj

ą

si

ę

koszty ponoszone przez jednostki

danego podmiotu - wszystkie wydziały, oddziały itp., przez administracj

ę

i zarz

ą

d, koszty

zwi

ą

zane ze sprzeda

żą

i zakupem itd.

A. Koszty działalno

ś

ci operacyjnej

134

B. Pozostałe koszty operacyjne

Definicja pozostałych kosztów operacyjnych została sformułowana w art. 3 ust. 1

pkt 20 ustawy o rachunkowo

ś

ci.

Zgodnie z tym przepisem za pozostałe koszty operacyjne uwa

ż

a si

ę

koszty nie

zwi

ą

zane bezpo

ś

rednio ze zwykł

ą

działalno

ś

ci

ą

jednostki.

Do kosztów tych zalicza si

ę

wi

ę

c przykładowo koszty spowodowane sprzeda

żą

,

likwidacj

ą

lub nie planowanymi odpisami amortyzacyjnymi

ś

rodków trwałych,

odpisaniem inwestycji, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego,

likwidacj

ą

warto

ś

ci niematerialnych i prawnych,

odpisaniem przedawnionych, umorzonych, nie

ś

ci

ą

galnych nale

ż

no

ś

ci,

utworzeniem i rozwi

ą

zaniem rezerw, z wyj

ą

tkiem dotycz

ą

cych operacji finansowych,

odpisami aktualizuj

ą

cymi warto

ść

zapasów rzeczowych składników maj

ą

tku

obrotowego,

zapłat

ą

odszkodowa

ń

, kar i grzywien,

przekazaniem darowizn.

135

Do pozostałych kosztów operacyjnych zalicza si

ę

szczególnie:

B. Pozostałe koszty operacyjne

- nadwy

ż

k

ę

warto

ś

ci pocz

ą

tkowej

ś

rodka trwałego lub warto

ś

ci niematerialnych i

prawnych nad odpisami amortyzacyjnymi, powstał

ą

przy sprzeda

ż

y lub likwidacji

ś

rodka

trwałego lub warto

ś

ci niematerialnych i prawnych - jako nie planowane odpisy

amortyzacyjne,

- faktycznie poniesione koszty inwestycji rozpocz

ę

tej - jako odpisanie inwestycji

sprzedanych b

ą

d

ź

zaniechanych, jak te

ż

odpisanie kosztów nie wykorzystanej

dokumentacji pod przeszłe inwestycje,

- nale

ż

no

ś

ci i rozliczenia odpisane jako umorzone, przedawnione b

ą

d

ź

nie

ś

ci

ą

galne,

rezerwy utworzone na nale

ż

no

ś

ci i rozliczenia oraz na pewne i prawdopodobne straty,

136

- powstałe z niezawinionych przyczyn niedobory towarów, materiałów i produktów

gotowych,

- darowizny - jako nieodpłatne przekazanie składników maj

ą

tku,

- koszty wytworzenia produktów wielokrotnego u

ż

ytku, takich jak filmy, projekty typowe,

programy komputerowe,

nie rozliczone w ci

ą

gu trzech lat od daty podj

ę

cia ich

sprzeda

ż

y,

- skutki obni

ż

enia warto

ś

ci rzeczowych składników maj

ą

tku obrotowego w przypadku

utracenia przez nie cech u

ż

ytkowych,

- kaucje i wadia z utraconym prawem zwrotu,

- kary i grzywny orzeczone w trybie administracyjnym, karnym skarbowym i karnym.

B. Pozostałe koszty operacyjne

137

C. Koszty finansowe

Koszty finansowe nie s

ą

bezpo

ś

rednio zwi

ą

zane ze zwykł

ą

działalno

ś

ci

ą

operacyjn

ą

danej jednostki.

Dotycz

ą

skutków podejmowanych przez jednostk

ę

decyzji finansowych.

Definicja kosztów operacji finansowych została sformułowana w art. 42 ust. 3

ustawy.

Według tej definicji

na koszty finansowe składaj

ą

si

ę

odsetki i prowizje od po

ż

yczek

i zobowi

ą

za

ń

, płacone dyskonto, straty na sprzeda

ż

y papierów warto

ś

ciowych,

ujemne ró

ż

nice kursowe.

Do kosztów operacji finansowych

nie zalicza si

ę

natomiast odsetek, prowizji i

ujemnych ró

ż

nic kursowych od po

ż

yczek, kredytów, przedpłat i zobowi

ą

za

ń

słu

żą

cych

sfinansowaniu zakupu lub budowy

ś

rodków trwałych, naliczonych za czas trwania

inwestycji.

Zgodnie bowiem z art. 28 ust. 3 pkt 2 ustawy o rachunkowo

ś

ci wydatki te zwi

ę

kszaj

ą

warto

ść

pocz

ą

tkow

ą

inwestycji.

138

C. Koszty finansowe

Do kosztów operacji finansowych zalicza si

ę

przede wszystkim:

- warto

ść

ewidencyjn

ą

udziałów i papierów warto

ś

ciowych w przypadku ich sprzeda

ż

y,

- ujemn

ą

ró

ż

nic

ę

powstał

ą

przy wycofaniu udziałów,

- warto

ść

ewidencyjn

ą

weksla obcego lub czeku w przypadku jego sprzeda

ż

y,

- ró

ż

nic

ę

mi

ę

dzy sum

ą

wekslow

ą

a kwot

ą

otrzymanych

ś

rodków pieni

ęż

nych - w

przypadku dyskonta przy wydaniu weksla własnego,

- odsetki do zapłacenia z tytułu zaci

ą

gni

ę

tych po

ż

yczek,

- odsetki bankowe od kredytów innych ni

ż

przeznaczone na finansowanie inwestycji w

okresie jej realizacji,

- opłat

ę

skarbow

ą

od umowy po

ż

yczki,

- odsetki zwłoki nale

ż

ne do zapłacenia,

- utworzone rezerwy na nale

ż

no

ś

ci z tytułu operacji finansowych,

- trwał

ą

utrat

ę

warto

ś

ci finansowego maj

ą

tku trwałego,

- ostro

ż

n

ą

wycen

ę

na dzie

ń

bilansowy papierów warto

ś

ciowych przeznaczonych do

obrotu,

- ujemne ró

ż

nice kursowe powstałe przy spłacie zobowi

ą

za

ń

lub nale

ż

no

ś

ci wyra

ż

onych

w walucie obcej,

- ró

ż

nice kursowe z wyceny na dzie

ń

bilansowy walut obcych, w przypadku gdy

ś

redni

kurs NBP jest ni

ż

szy od kursu z dnia nabycia waluty.

139

Zaprezentowany podział kosztów na koszty działalno

ś

ci operacyjnej, pozostałe koszty

operacyjne i koszty finansowe ma odzwierciedlenie w obowi

ą

zuj

ą

cym na mocy ustawy o

rachunkowo

ś

ci rachunku zysków i strat.

Zarówno w wariancie porównawczym, jak i w wariancie kalkulacyjnym wyodr

ę

bniono

bowiem te trzy grupy kosztów.

C. Koszty finansowe

140

Podział kosztów według rodzajów

Podział kosztów według rodzajów dotyczy kosztów prostych działalno

ś

ci

operacyjnej rzeczywi

ś

cie poniesionych w danym okresie sprawozdawczym, bez

wzgl

ę

du na to, jakiego okresu faktycznie dotycz

ą

.

Dziel

ą

c koszty proste według kryterium rodzajowego, wyodr

ę

bnia si

ę

nast

ę

puj

ą

ce grupy

kosztów:

- zu

ż

ycie materiałów i energii,

- usługi obce,
- podatki i opłaty,
- wynagrodzenia,
- ubezpieczenia społeczne i inne

ś

wiadczenia,

- amortyzacj

ę

,

- pozostałe koszty.

141

Podział kosztów według rodzajów

Zu

ż

ycie materiałów i energii

Koszty proste stanowi

ą

ce zu

ż

ycie materiałów i energii to warto

ść

surowców zu

ż

ywanych

do wytworzenia produktów oraz warto

ść

materiałów u

ż

ywanych w celach ogólnych

zwi

ą

zanych z działalno

ś

ci

ą

gospodarcz

ą

.

Na koszty te składa si

ę

ponadto warto

ść

zu

ż

ytych opakowa

ń

, towarów, paliw i gazów

technicznych.

Do tej grupy kosztów zalicza si

ę

równie

ż

ubytki naturalne rzeczowych składników

maj

ą

tku obrotowego.

Za koszt zu

ż

ycia energii uwa

ż

a si

ę

szczególnie koszty zu

ż

ycia energii elektrycznej,

energii cieplnej, gazu i wody, paliw i olejów.

142

Podział kosztów według rodzajów

Usługi obce

Koszty usług obcych to koszty proste zwi

ą

zane z wykonywan

ą

działalno

ś

ci

ą

operacyjn

ą

oraz z wykonywanymi na rzecz danej jednostki usługami.

Do grupy tej zalicza si

ę

szczególnie koszty usług:

- najmu (dzier

ż

awy) obiektów na cele działalno

ś

ci operacyjnej,

remontowych,

- transportowych (przewóz ładunków, spedycja, załadunek, rozładunek, składowanie),
- ł

ą

czno

ś

ci (telefonicznych, pocztowych, kurierskich),

- porz

ą

dkowania (sprz

ą

tanie pomieszcze

ń

),

- ochrony mienia,
- doradztwa (finansowe, ksi

ę

gowe, informatyczne),

- bankowych (opłaty i prowizje bankowe).

143

Podział kosztów według rodzajów

Podatki i opłaty

Grupa ta obejmuje podatki i opłaty o tzw. kosztowym charakterze.

Zalicza si

ę

do nich szczególnie: podatek akcyzowy, podatek od nieruchomo

ś

ci, VAT

naliczony nie podlegaj

ą

cy odliczeniu od podatku nale

ż

nego, VAT nale

ż

ny od usług z

importu, VAT nale

ż

ny od zu

ż

ycia materiałów na cele reprezentacji i reklamy, opłaty, takie

jak skarbowa, s

ą

dowa, notarialna.

144

Podział kosztów według rodzajów

Wynagrodzenia

Grupa kosztów prostych okre

ś

lana mianem

"wynagrodzenia"

obejmuje zwi

ą

zane z

prowadzon

ą

działalno

ś

ci

ą

operacyjn

ą

pieni

ęż

ne i niepieni

ęż

ne (tj. w postaci

ś

wiadcze

ń

w naturze) wynagrodzenia za prac

ę

wypłacane pracownikom.

Koszty zwi

ą

zane z wynagrodzeniami obejmuj

ą

wynagrodzenia wypłacane pracownikom

za prac

ę

zarówno na podstawie umowy o prac

ę

, jak i na podstawie umów zlecenia,

umowy o dzieło oraz innych podobnych umów.

Koszty wynagrodze

ń

obci

ąż

a si

ę

na podstawie listy płac w miesi

ą

cu, którego

dotycz

ą

, niezale

ż

nie od terminu faktycznej wypłaty.

145

Podział kosztów według rodzajów

Ubezpieczenia społeczne i inne

ś

wiadczenia

Ta grupa kosztów obejmuje wszelkie koszty zwi

ą

zane z zatrudnianiem pracowników -

poza kosztami wynagrodze

ń

W kosztach tych ujmuje si

ę

przede wszystkim:

składki na ubezpieczenia społeczne,

na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych

Ś

wiadcze

ń

Pracowniczych,

odpisy na zakładowy fundusz

ś

wiadcze

ń

socjalnych,

koszty szkole

ń

pracowników,

koszty zwi

ą

zane z bezpiecze

ń

stwem i higien

ą

pracy.

146

Amortyzacja

Podział kosztów według rodzajów

Amortyzacja to koszty działalno

ś

ci operacyjnej zwi

ą

zane z zu

ż

yciem (amortyzacj

ą

,

umorzeniem)

ś

rodków trwałych oraz warto

ś

ci niematerialnych i prawnych. Koszty

amortyzacji obci

ąż

a si

ę

na podstawie planu amortyzacji. Plan amortyzacyjny powinien

by

ć

zgodny z postanowieniami - co do zasad i stawek amortyzacji - aktów prawnych

rachunkowych i podatkowych.

Pozostałe koszty

Grupa ta obejmuje wszelkie koszty proste poniesione w zwi

ą

zku z wykonywaniem

działalno

ś

ci operacyjnej, a nie uwzgl

ę

dnione w poprzednio przedstawionych grupach

Za pozostałe koszty rodzajowe uwa

ż

a si

ę

zwłaszcza

koszty reprezentacji i reklamy (cz

ę

sto s

ą

one wyodr

ę

bnione z tej grupy ze wzgl

ę

du na

szczególne wymagania przepisów podatkowych dotycz

ą

ce reprezentacji i reklamy),

koszty ubezpiecze

ń

maj

ą

tkowych,

koszty podró

ż

y słu

ż

bowych (obejmuj

ą

ce koszty przejazdów, diety, koszty noclegów

itp.), a tak

ż

e wszelkie inne proste koszty zwi

ą

zane z działalno

ś

ci

ą

operacyjn

ą

nie

wymienione wcze

ś

niej.

147

Podmiotowy układ kosztów

Podmiotowe kryterium kwalifikacyjne kosztów działalno

ś

ci operacyjnej jest

zwi

ą

zane z wyodr

ę

bnieniem grup kosztów według typów prowadzonej

działalno

ś

ci.

Takie uj

ę

cie klasyfikacyjne kosztów nazywane jest tak

ż

e układem funkcjonalnym lub

kalkulacyjnym.

Zgodnie z tym kryterium koszty proste przypadaj

ą

ce na bie

żą

cy okres sprawozdawczy,

jak te

ż

poniesione w poprzednich okresach, lecz przypadaj

ą

ce na bie

żą

cy okres

sprawozdawczy, dzieli si

ę

na koszty:

- działalno

ś

ci produkcyjnej,

- działalno

ś

ci usługowej,

- działalno

ś

ci handlowej,

- wydziałowe,
- sprzeda

ż

y,

- działalno

ś

ci pomocniczej,

- zarz

ą

du.

148

Podmiotowy układ kosztów

Koszty działalno

ś

ci produkcyjnej

Koszty działalno

ś

ci produkcyjnej to koszty proste zwi

ą

zane z produkcj

ą

.

Do kosztów tych zalicza si

ę

na przykład zu

ż

ycie surowców i energii, wynagrodzenia,

usługi obce,

ś

wiadczenia na rzecz pracowników, amortyzacj

ę

. Koszty produkcji powstaj

ą

przy wytwarzaniu produktów gotowych lub s

ą

bezpo

ś

rednio zwi

ą

zane z produkcj

ą

w

danym zakładzie.

Koszty działalno

ś

ci produkcyjnej dzieli si

ę

na koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie.

Bezpo

ś

rednie koszty działalno

ś

ci produkcyjnej s

ą

bezpo

ś

rednio zwi

ą

zane z

wytwarzaniem produktów. Na koszty bezpo

ś

rednie produkcji składaj

ą

si

ę

materiały

zu

ż

yte do produkcji, zu

ż

ycie energii, wynagrodzenia pracowników zatrudnionych

bezpo

ś

rednio przy produkcji,

ś

wiadczenia na rzecz tych pracowników, amortyzacja

ś

rodków trwałych wykorzystywanych do produkcji.

Uogólniaj

ą

c mo

ż

na powiedzie

ć

,

ż

e do kosztów bezpo

ś

rednich produkcji zalicza si

ę

wszelkie koszty, które mo

ż

na bezpo

ś

rednio doliczy

ć

do kosztów wytworzenia produktów.

Z kolei po

ś

rednie koszty produkcji to takie koszty, których nie mo

ż

na bezpo

ś

rednio

rozliczy

ć

na koszt wytworzenia produktów. Zalicza si

ę

do nich przykładowo koszty

poniesione na utrzymanie wyodr

ę

bnionych organizacyjnie wydziałów produkcji

podstawowej.

149

Podmiotowy układ kosztów

Koszty działalno

ś

ci usługowej

Koszty działalno

ś

ci usługowej to koszty poniesione w zwi

ą

zku ze

ś

wiadczeniem usług

na rzecz innych jednostek.

T

ę

grup

ę

kosztów wyodr

ę

bnia si

ę

u przedsi

ę

biorców, których przedmiotem działalno

ś

ci

jest

ś

wiadczenie usług, lub te

ż

u podmiotów, które oprócz innych rodzajów działalno

ś

ci

(np. produkcyjnej b

ą

d

ź

handlowej) zajmuj

ą

si

ę

równie

ż

działalno

ś

ci

ą

usługow

ą

.

Koszty działalno

ś

ci usługowej obejmuj

ą

zarówno bezpo

ś

rednie, jak i po

ś

rednie koszty

poniesione w zwi

ą

zku ze

ś

wiadczeniem usług.

Koszty działalno

ś

ci handlowej

Koszty działalno

ś

ci handlowej wyodr

ę

bnia si

ę

w jednostkach, które zajmuj

ą

si

ę

handlem

detalicznym b

ą

d

ź

hurtowym, skupem, a tak

ż

e gastronomi

ą

. Do grupy tej zalicza si

ę

koszty proste i zło

ż

one zwi

ą

zane z zakupem, magazynowaniem i sprzeda

żą

towarów.

150

Podmiotowy układ kosztów

Koszty wydziałowe

Wyodr

ę

bnienie z kosztów grupy kosztów wydziałowych jest wskazane wówczas, gdy

produkcja w danej jednostce jest zorganizowana w taki sposób,

ż

e poszczególne

wydziały produkcji podstawowej s

ą

wyodr

ę

bnione organizacyjnie.

W takiej sytuacji, tj. gdy poszczególne wydziały spełniaj

ą

okre

ś

lone dla nich funkcje,

koszty zwi

ą

zane z utrzymaniem tych wydziałów traktuje si

ę

jako koszty po

ś

rednie i

wyodr

ę

bnia jako koszty wydziałowe.

Koszty sprzeda

ż

y

Za koszty sprzeda

ż

y uwa

ż

a si

ę

wszelkie koszty proste poniesione w zwi

ą

zku ze

sprzeda

żą

wyrobów.

Koszty sprzeda

ż

y nalicza si

ę

od momentu wydania wyrobów z magazynu.

Za koszty sprzeda

ż

y uwa

ż

a si

ę

równie

ż

koszty reklamy sprzedawanych wyrobów.

Koszty sprzeda

ż

y obejmuj

ą

szczególnie koszty transportu sprzedanych wyrobów do ich

odbiorców, koszty rozładunku u odbiorcy tych wyrobów, koszty ubezpieczenia w drodze
w przypadku transportu wyrobów do odbiorcy, koszty reklamy wyrobów oraz koszty
poniesione zwi

ą

zane z udziałem w ró

ż

nego rodzaju imprezach targowych i

wystawienniczych.

151

Podmiotowy układ kosztów

Koszty działalno

ś

ci pomocniczej

T

ę

grup

ę

kosztów wyodr

ę

bnia si

ę

, w przypadku gdy dana jednostka oprócz

podstawowej działalno

ś

ci operacyjnej (produkcyjnej, handlowej, usługowej) prowadzi

równie

ż

działalno

ść

pomocnicz

ą

, na rzecz działalno

ś

ci podstawowej.

Przez działalno

ść

pomocnicz

ą

rozumie si

ę

tak

ą

działalno

ść

na rzecz działalno

ś

ci

podstawowej, która t

ę

działalno

ść

wspomaga lub uzupełnia.

Dotyczy to na przykład

ś

wiadczenia usług remontowych, transportowych i innych

wspomagaj

ą

cych prowadzenie działalno

ś

ci podstawowej.

Wyodr

ę

bnianie kosztów działalno

ś

ci pomocniczej jest jednak wskazane jedynie

wówczas, gdy działalno

ść

pomocnicza jest wykonywana na rzecz ró

ż

nych typów

działalno

ś

ci, wydziałów lub wyodr

ę

bnionych organizacyjnie jednostek działalno

ś

ci

podstawowej.

W przeciwnym razie, tj. gdy jednostka pomocnicza

ś

wiadczy usługi jedynie na

rzecz jednego typu działalno

ś

ci podstawowej, koszty pomocnicze ujmuje si

ę

ł

ą

cznie z kosztami działalno

ś

ci podstawowej.

152

Podmiotowy układ kosztów

Koszty zarz

ą

du

Koszty zarz

ą

du s

ą

zwi

ą

zane z zarz

ą

dzaniem jednostk

ą

jako cało

ś

ci

ą

. S

ą

to wszelkie

koszty ogólnoadministracyjne, a szczególnie koszty zwi

ą

zane z utrzymaniem takich

komórek organizacyjnych, jak sprawozdawcze, nadzorcze, kontrolne, kierownicze.

Przedstawiony podział kosztów działalno

ś

ci operacyjnej w układzie

podmiotowym ma swoje odzwierciedlenie w obowi

ą

zuj

ą

cym, na podstawie

przepisów ustawy o rachunkowo

ś

ci (zał

ą

cznik nr 4/3 i 4/4), rachunku zysków i

strat w wariancie kalkulacyjnym.

153

Koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie

Omówiony podział kosztów w układzie podmiotowym jest oparty na miejscach
powstawania kosztów (działalno

ść

podstawowa, sprzeda

ż

, działalno

ść

pomocnicza,

zarz

ą

d).

Natomiast podział kosztów w układzie przedmiotowym jest oparty na poszczególnych
produktach lub ich grupach.

Przedmiotowy podział kosztów jest wi

ę

c u

ż

ywany do wyceny poszczególnych

wyrobów gotowych.

Ponadto stosuj

ą

c podział kosztów w tym układzie, mo

ż

na ustali

ć

jednostkowy

techniczny koszt wytworzenia wyrobów.

Jednostkowy techniczny koszt wytworzenia to techniczny koszt wytworzenia
przypadaj

ą

cy na jednostk

ę

wyrobu, przy czym przez techniczny koszt wytworzenia

rozumie si

ę

sum

ę

: zu

ż

ycia materiałów bezpo

ś

rednich, płac bezpo

ś

rednich i inne

koszty bezpo

ś

rednie produkcji oraz koszty wydziałowe.

154

W podziale kosztów w układzie przedmiotowym wyodr

ę

bnia si

ę

zatem koszty

bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie.

Bezpo

ś

rednie koszty produkcji to wszystkie koszty, które mo

ż

na bezpo

ś

rednio

rozliczy

ć

na produkcj

ę

poszczególnych wyrobów. Rozliczenia tego dokonuje si

ę

na

podstawie odpowiednich dokumentów

ź

ródłowych.

Na bezpo

ś

rednie koszty produkcji składaj

ą

si

ę

przede wszystkim tzw.

materiały i płace bezpo

ś

rednie. Materiały bezpo

ś

rednie to takie materiały,

których zu

ż

ycie mo

ż

na odpowiednio przyporz

ą

dkowa

ć

- na podstawie

dokumentów

ź

ródłowych - produkcji okre

ś

lonych wyrobów.

do kosztów bezpo

ś

rednich - oprócz materiałów i płac bezpo

ś

rednich - zalicza si

ę

inne koszty, co do których istnieje mo

ż

liwo

ść

bezpo

ś

redniego odniesienia na

jednostk

ę

produkowanego wyrobu.

Mog

ą

to by

ć

na przykład koszty zwi

ą

zane z amortyzacj

ą

ś

rodków trwałych

wykorzystywanych do produkcji.

Koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie

155

W przeciwie

ń

stwie do kosztów bezpo

ś

rednich, po

ś

rednie koszty produkcji nie mog

ą

by

ć

bezpo

ś

rednio odnoszone do produkowanych wyrobów, tzn. nie mo

ż

na przyporz

ą

dkowa

ć

ich poszczególnym wyrobom gotowym jedynie na podstawie dowodów

ź

ródłowych.

Rozliczenie to nast

ę

puje natomiast na podstawie odpowiednich kalkulacji dokonanych w

wyniku przyj

ę

cia okre

ś

lonych umownych zało

ż

e

ń

.

Koszty po

ś

rednie nie dotycz

ą

jednego konkretnego wyrobu, lecz jednocze

ś

nie

wszystkich (b

ą

d

ź

kilku) produkowanych przez dan

ą

jednostk

ę

, dlatego ich podział

mi

ę

dzy poszczególne wyroby wymaga zastosowania tzw. klucza rozliczeniowego.

Koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie

Kluczem rozliczeniowym mog

ą

by

ć

na przykład płace bezpo

ś

rednie, materiały

bezpo

ś

rednie, techniczny koszt wytworzenia.

156

Do kosztów po

ś

rednich zalicza si

ę

koszty wydziałowe, koszty zarz

ą

du i koszty

sprzeda

ż

y.

Te grupy kosztów były ju

ż

omówione przy podziale kosztów w układzie podmiotowym.

Bior

ą

c pod uwag

ę

zaprezentowany zakres kosztów bezpo

ś

rednich i po

ś

rednich

produkcji, w ramach układu kalkulacyjnego mo

ż

na wyró

ż

ni

ć

nast

ę

puj

ą

ce pozycje:

Koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie

157

Techniczny koszt wytworzenia to

wszystkie koszty bezpo

ś

rednie powi

ę

kszone o

odpowiednio rozliczone (na podstawie klucza, którym mog

ą

by

ć

na przykład płace lub

materiały bezpo

ś

rednie) koszty wydziałowe.

Z kolei ustalony w ten sposób techniczny koszt wytworzenia powi

ę

kszony o

odpowiednio doliczone koszty zarz

ą

du (równie

ż

na podstawie klucza rozliczeniowego,

którym tym razem mo

ż

e by

ć

na przykład techniczny koszt wytworzenia) składa si

ę

na

tzw. fabryczny koszt wytworzenia.

Koszty bezpo

ś

rednie i po

ś

rednie

Fabryczny koszt wytworzenia i skalkulowane koszty sprzeda

ż

y to tzw. całkowity

(zakładowy) koszt wytworzenia wyrobów gotowych.

158

Systemy rachunku kosztów

Istota i zadania rachunku kosztów

Rachunek kosztów jest wa

ż

nym elementem systemu rachunkowo

ś

ci.

Ze wzgl

ę

du na swoj

ą

specyfik

ę

jest on wyodr

ę

bnionym podsystemem informacyjnym

w systemie ewidencyjnym rachunkowo

ś

ci.

W literaturze przedmiotu jest cz

ę

sto okre

ś

lany jako: ogól czynno

ś

ci zmierzaj

ą

cych do

ustalenia wysoko

ś

ci nakładów pracy

ż

ywej i uprzedmiotowionej, poniesionych w

przedsi

ę

biorstwie w okre

ś

lonym czasie i z okre

ś

lonym przeznaczeniem.

Dostarcza informacji o poniesionych kosztach. Powinien umo

ż

liwi

ć

udzielenie

odpowiedzi na takie pytania, jak:

- Ile kosztuje nas wytworzenie okre

ś

lonych wyrobów lub usług?

- Ile mo

ż

emy na tym zarobi

ć

?

159

Systemy rachunku kosztów

Wychodz

ą

c z istoty rachunku kosztów, jego zadania mo

ż

emy sprowadzi

ć

do:

- Poznania poniesionych kosztów w ró

ż

nych przekrojach oraz w okre

ś

lonym czasie.

Istotne jest ustalenie, gdzie zostały poniesione koszty, w jakiej wysoko

ś

ci i na co

poniesione.

- Tworzenia podstaw ustalania cen.

Wprawdzie w gospodarce rynkowej metoda kosztowa ustalania cen na wyroby i usługi
jest rzadziej stosowana ni

ż

w gospodarce planowanej centralnie, to jednak nale

ż

y

stwierdzi

ć

,

ż

e zwi

ą

zek cen i kosztów zawsze wyst

ę

puje w przedsi

ę

biorstwie.

Kosztów wi

ę

c nie mo

ż

na całkowicie wyeliminowa

ć

z polityki cenowej przedsi

ę

biorstwa.

Umo

ż

liwiaj

ą

one uzyskanie informacji o tym, czy produkcja wyrobu A jest opłacalna

oraz czy bardziej opłacalna jest produkcja wyrobu A, czy wyrobu B.

160

Systemy rachunku kosztów

Zapewnienia kontroli przebiegu procesów działalno

ś

ci przedsi

ę

biorstwa i wysoko

ś

ci

ponoszonych kosztów. Poniewa

ż

nie ma idealnego wzorca do oceny poprawno

ś

ci

kształtowania si

ę

kosztów, porównuje si

ę

je z:

- uzyskanymi przychodami,
- kosztami poprzedniego okresu,
- kosztami planowanymi,
- kosztami innych przedsi

ę

biorstw

Rachunek kosztów mo

ż

e słu

ż

y

ć

tak

ż

e jako podstawa do podejmowania decyzji, czyli

kształtowania przyszłych kosztów.

Zadaniem rachunku kosztów w tej dziedzinie jest:

- przewidywanie rezultatów zamierzonych decyzji, czyli planowanie

kosztów,

- gromadzenie danych o faktycznych efektach zrealizowanych

decyzji,

- porównywanie faktycznych efektów z przewidywaniami,
- podejmowanie działa

ń

korekcyjnych, je

ś

li si

ę

oka

ż

e, i

ż

realizowane

decyzje nie przynosz

ą

spodziewanych efektów.

Wychodz

ą

c z istoty rachunku kosztów, jego zadania mo

ż

emy sprowadzi

ć

do (cd.):

161

Rachunek kosztów w fazie ustalania działa

ń

ma słu

ż

y

ć

racjonalizacji działa

ń

przedsi

ę

biorstwa w przyszło

ś

ci, osi

ą

ganiu

zamierzonych celów za pomoc

ą

minimalnych kosztów oraz

zapobieganiu powstawania kosztów zb

ę

dnych nie zwi

ą

zanych z

planowanymi działaniami.

Systemy rachunku kosztów

162

Klasyfikacja systemów rachunku kosztów

W d

ąż

eniu do coraz lepszego spełniania zada

ń

, jakie s

ą

stawiane rachunkowi kosztów,

wykształciły si

ę

dwa podstawowe jego rodzaje:

- rachunek kosztów pełnych,

- rachunek kosztów zmiennych (niepełnych).

Historycznie wcze

ś

niejszy jest rachunek kosztów pełnych.

Rachunek ten jest oparty na nast

ę

puj

ą

cej filozofii: zostały poniesione okre

ś

lone koszty i

wy-produkowane okre

ś

lone wyroby, dlatego wszystkie koszty, jakie powstały w

przedsi

ę

biorstwie, s

ą

kosztami tych wyrobów.

Cała wi

ę

c warto

ść

zu

ż

ytych czynników produkcji powinna by

ć

wchłoni

ę

ta przez

wytworzone wyroby i w ten sposób otrzymuje si

ę

rzeczywisty, faktyczny i pełny koszt

ka

ż

dego wyrobu. Ze wzgl

ę

du na mo

ż

liwo

ść

przypisania kosztów poszczególnym wyro-

bom w rachunku kosztów pełnych s

ą

one dzielone na koszty bezpo

ś

rednie i koszty

po

ś

rednie (wspólne).

163

Klasyfikacja systemów rachunku kosztów

Rachunek kosztów zmiennych opiera si

ę

na całkiem innej filozofii.

Ten rodzaj rachunku kosztów zmierza do przypisania wyrobom tylko cz

ęś

ci

poniesionych w przedsi

ę

biorstwie kosztów, a mianowicie kosztów zmiennych.

Koszty stałe s

ą

w rachunku kosztów zmiennych traktowane nie tyle jako koszty

produkcji, ile jako koszty gotowo

ś

ci do produkcji. W zwi

ą

zku z tym s

ą

przyjmowane

jako koszty okresu i bezpo

ś

rednio odnoszone do wyniku.

Jak z powy

ż

szego wynika, rachunek kosztów zmiennych jest bardziej nastawiony na

generowanie informacji słu

żą

cych podejmowaniu bie

żą

cych decyzji, umo

ż

liwiaj

ą

cych

przystosowanie si

ę

przedsi

ę

biorstwa do zmiennych wpływów rynku oraz innych

istotnych elementów zmiennego otoczenia.

Dlatego podstawow

ą

zasad

ą

tego rachunku jest podział kosztów na koszty zmienne i

koszty stałe oraz wycena produktów tylko na podstawie kosztów zmiennych, czyli tych

kosztów, które s

ą

bezpo

ś

rednio zwi

ą

zane z wytworzonymi produktami.

Nadwy

ż

ka przychodów nad kosztami zmiennymi, nazywana mar

żą

brutto, ma pokry

ć

koszty stałe i zapewni

ć

przedsi

ę

biorstwu zysk.

164

Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów pełnych jest oparty na kosztach historycznych, czyli kosztach ju

ż

poniesionych.

Jest on nazywany cz

ę

sto rachunkiem tradycyjnym. Grupuje on koszty według

podmiotów, według miejsc powstawania oraz według wyrobów.

Cechami rachunku kosztów pełnych s

ą

:

- podział kosztów całkowitych na koszty bezpo

ś

rednie i koszty po

ś

rednie,

- koszt jednostkowy wyrobu jest ustalany na podstawie pełnego zu

ż

ycia wszystkich

czynników produkcji,

- rozliczenia kosztów po

ś

rednich na poszczególne wyroby dokonuje si

ę

za pomoc

ą

ró

ż

nych kluczy podziałowych, które maj

ą

zapewni

ć

proporcjonalny podział kosztów

po

ś

rednich na wytworzone wyroby.

165

Rachunek kosztów pełnych

Model rachunku kosztów pełnych zakłada, i

ż

na wysoko

ść

całkowitych kosztów

przedsi

ę

biorstwa wpływ ma tylko jedna zmienna — wielko

ść

produkcji.

Pomija jednak to, i

ż

w gospodarce rynkowej stopie

ń

wykorzystania zdolno

ś

ci

produkcyjnej przedsi

ę

biorstwa mo

ż

e by

ć

ró

ż

ny, a niekiedy bardzo niski. Wówczas

niekorzystnie mog

ą

si

ę

układa

ć

proporcje pomi

ę

dzy kosztami stałymi i kosztami

zmiennymi.

Rachunek kosztów pełnych spełniał swoje zadania w sposób wła

ś

ciwy wtedy, kiedy

zdolno

ść

produkcyjna przedsi

ę

biorstwa była w pełni wykorzystana oraz kiedy udział

kosztów po

ś

rednich w kosztach całkowitych był relatywnie niski.

Jednak od pewnego czasu warunki te s

ą

coraz rzadziej spełniane, poniewa

ż

bariery

popytowe istotnie ograniczaj

ą

mo

ż

liwo

ś

ci pełnego wykorzystania zdolno

ś

ci

produkcyjnej przedsi

ę

biorstwa. W tych okoliczno

ś

ciach nast

ę

puje równie

ż

systematyczny spadek udziału kosztów bezpo

ś

rednich w kosztach całkowitych na

rzecz wzrostu udziału kosztów po

ś

rednich. Spadek kosztów bezpo

ś

rednich jest

nast

ę

pstwem coraz doskonalszej techniki i technologii produkcji oraz wzrostu

wydajno

ś

ci pracy.

166

Rachunek kosztów pełnych

Natomiast do najwa

ż

niejszych czynników powoduj

ą

cych wzrost kosztów

po

ś

rednich nale

żą

:

- zast

ę

powanie pracy

ż

ywej prac

ą

maszyn,

- zmiana kosztów płac z proporcjonalnie zmiennych, np. akordu prostego, na koszty

stałe,

- wzrost zło

ż

ono

ś

ci prac fazy przedprodukcyjnej zwi

ą

zanych np. z wprowadzeniem

nowego wyrobu na rynek,

- wzrost kosztów fazy poprodukcyjnej, w tym głównie sprzeda

ż

y.

167

W sytuacji, gdy koszty bezpo

ś

rednie stale si

ę

kurcz

ą

, a udział kosztów

po

ś

rednich w kosztach całkowitych wzrasta, rachunek kosztów pełnych przestał

nale

ż

ycie pełni

ć

swe funkcje informacyjne z kilku wzgl

ę

dów:

Rachunek kosztów pełnych

- podział kosztów na koszty bezpo

ś

rednie i koszty po

ś

rednie staje si

ę

coraz mniej

przydatny w zarz

ą

dzaniu przedsi

ę

biorstwem. Proporcjonalny do przyj

ę

tego klucza

podział kosztów po

ś

rednich nadaje im charakter kosztów w du

ż

ym stopniu zale

ż

ny od

rozmiarów produkcji (koszty bezpo

ś

rednie), przy czym koszty te w wi

ę

kszo

ś

ci maj

ą

charakter kosztów stałych, a wi

ę

c niezale

ż

nych od rozmiarów produkcji.

- rachunek kosztów pełnych zniekształca koszt jednostkowy wyrobu na skutek tzw.

proporcjonalizacji kosztów po

ś

rednich w stosunku do płac lub innych podstaw

odniesienia. W tej sytuacji dane o kosztach jednostkowych trac

ą

w du

ż

ym stopniu swoj

ą

wiarygodno

ść

.

- utrudnione s

ą

mo

ż

liwo

ś

ci poprawnej dezagregacji wyniku funkcjonowania

wewn

ę

trznych jednostek organizacyjnych przedsi

ę

biorstwa, st

ą

d utrudnione s

ą

działania

motywacyjne na rzecz obni

ż

enia kosztów. O

ś

rodki odpowiedzialno

ś

ci za koszty staj

ą

si

ę

fikcj

ą

.

168

Wymienione wady rachunku kosztów pełnych upowa

ż

niaj

ą

do stwierdzenia, i

ż

jego

przydatno

ść

do zarz

ą

dzania przedsi

ę

biorstwem funkcjonuj

ą

cym w warunkach

gospodarki rynkowej uległa znacznemu ograniczeniu.

Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów pełnych był bowiem bardziej nastawiony na wspomaganie
przedsi

ę

biorstwa funkcjonuj

ą

cego w warunkach orientacji produkcyjnej ni

ż

działaj

ą

cego w trudnych warunkach rynkowych.

Zalet

ą

rachunku kosztów pełnych jest to, i

ż

jest on przystosowany do wymogów

sprawozdawczo

ś

ci zewn

ę

trznej. Nale

ż

y podkre

ś

li

ć

równie

ż

,

ż

e rachunek kosztów

pełnych jest przydatny w podejmowaniu decyzji długookresowych, poniewa

ż

w długim

okresie przychody ze sprzeda

ż

y powinny pokry

ć

wszystkie koszty przedsi

ę

biorstwa.

Rachunek ten pozbawia wi

ę

c przedsi

ę

biorstwo wiedzy o zachowaniu si

ę

kosztów

pod wpływem waha

ń

w wykorzystaniu zdolno

ś

ci produkcyjnej przedsi

ę

biorstwa. Nie

dostarcza przedsi

ę

biorstwu wystarczaj

ą

cych informacji do celów decyzyjnych i tym

samym utrudnia promowanie wyrobów przynosz

ą

cych najwi

ę

ksz

ą

mar

żę

brutto.

169

Rachunek kosztów zmiennych

Istot

ą

rachunku kosztów zmiennych, jest podział całkowitych kosztów własnych

przedsi

ę

biorstwa na koszty zmienne proporcjonalne do wielko

ś

ci produkcji oraz na

koszty stałe zwi

ą

zane z okre

ś

lonym przedziałem czasu.

W konsekwencji takiego podziału kosztów produktom przypisuje si

ę

tylko koszty

zmienne, w przeciwie

ń

stwie do rachunku kosztów pełnych, w którym produkty s

ą

obci

ąż

ane zarówno kosztami zmiennymi, jak i kosztami stałymi.

Koszty stałe w rachunku kosztów zmiennych nie obci

ąż

aj

ą

produktów, lecz s

ą

traktowane jako koszty okresu sprawozdawczego i w cało

ś

ci odnoszone do wyniku

tego okresu.

Rachunek kosztów zmiennych dzieli wi

ę

c koszty na te, które s

ą

bezpo

ś

rednio

zwi

ą

zane z produkcj

ą

i zale

ż

ne od wielko

ś

ci produkcji, oraz na te, które nie zale

żą

od produkcji, a s

ą

raczej kosztami gotowo

ś

ci przedsi

ę

biorstwa do produkcji.

Koszty gotowo

ś

ci produkcyjnej nie musz

ą

by

ć

absorbowane przez produkcj

ę

i

dlatego s

ą

przeciwstawiane przychodom ze sprzeda

ż

y.

170

Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów zmiennych jest oparty na liniowych zale

ż

no

ś

ciach przychodów i

kosztów zmiennych oraz mar

ż

y brutto na pokrycie kosztów stałych i zysku na

sprzeda

ż

y.

Koszty zmienne i koszty stałe stanowi

ą

ł

ą

cznie całkowite koszty przedsi

ę

biorstwa.

Je

ż

eli przychody ze sprzeda

ż

y przewy

ż

sz

ą

te koszty, przedsi

ę

biorstwo osi

ą

ga zysk.

Punkt przeci

ę

cia si

ę

prostej przychodów ze sprzeda

ż

y z prost

ą

kosztów całkowitych

nazywamy progiem rentowno

ś

ci.

Rachunek kosztów zmiennych oparty na przedstawionym modelu jest cennym
narz

ę

dziem zarz

ą

dzania przedsi

ę

biorstwem w otoczeniu zmiennym. Ułatwia bowiem

podejmowanie bie

żą

cych decyzji dotycz

ą

cych optymalizacji wielko

ś

ci i struktury

produkcji, ró

ż

nicowania cen poszczególnych wyrobów, umo

ż

liwia trafniejsz

ą

ocen

ę

opłacalno

ś

ci sprzeda

ż

y wyrobów, a tak

ż

e wzbogaca narz

ę

dzia kontroli kosztów.

171

Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów zmiennych ma wiele zalet. Do najwa

ż

niejszych z nich nale

ż

y

zaliczy

ć

to,

ż

e:

- emituje realne informacje o jednostkowym koszcie zmiennym wyrobu oraz

kosztach zmiennych całego przedsi

ę

biorstwa; te ostatnie wynikaj

ą

z zale

ż

no

ś

ci

wielko

ś

ci produkcji i wielko

ś

ci zu

ż

ycia czynników produkcji;

- kontroluje proces tworzenia si

ę

kosztów w przedsi

ę

biorstwie, a zwłaszcza

wielko

ść

i struktur

ę

kosztów stałych, które s

ą

w du

ż

ym stopniu zale

ż

ne od

posiadanego potencjału produkcyjnego;

- ułatwia przedsi

ę

biorstwu podejmowanie bardziej trafnych decyzji cenowych

przez okre

ś

lenie dolnego i górnego poziomów cen wyrobu oraz ustalenie

opłacalno

ś

ci sprzeda

ż

y poszczególnych wyrobów na okre

ś

lonych rynkach;

- dostarcza rzetelnego kryterium decyzyjnego w postaci jednostkowej mar

ż

y brutto

oraz globalnej mar

ż

y dla asortymentu wyrobów, zakładu i całego przedsi

ę

biorstwa;

172

Rachunek kosztów zmiennych

Rachunek kosztów zmiennych ma wiele zalet. Do najwa

ż

niejszych z nich nale

ż

y

zaliczy

ć

to,

ż

e (cd.):

- umo

ż

liwia syntetyczn

ą

i szybk

ą

ocen

ę

przedsi

ę

biorstwa z punktu widzenia dwóch

kryteriów –

zysku i mar

ż

y brutto

;

- sprzyja rozwijaniu my

ś

lenia popytowo – poda

ż

owego nastawionego na okre

ś

lenie

tego, co przedsi

ę

biorstwo mo

ż

e sprzeda

ć

i co powinno produkowa

ć

;

- ułatwia przedsi

ę

biorstwu podejmowanie decyzji pozwalaj

ą

cych na szybsze

dostosowanie si

ę

do zmian zachodz

ą

cych na rynku;

- zmniejsza niebezpiecze

ń

stwo zamro

ż

enia

ś

rodków finansowych w zapasach

produkcji nie zako

ń

czonej;

- stwarza podstawy do decentralizowania procesu zarz

ą

dzania w przedsi

ę

biorstwie

i tym samym tworzy warunki do ustalania odpowiedzialno

ś

ci poszczególnych

jednostek wewn

ę

trznych za uzyskane przychody i poniesione koszty.

173

Rachunek kosztów zmiennych

Do słabo

ś

ci rachunku kosztów zmiennych nale

ż

y zaliczy

ć

:

- mo

ż

liwo

ść

wyst

ą

pienia praktycznych trudno

ś

ci z podziałem kosztów na koszty stałe i

koszty zmienne;

- skracanie horyzontu czasowego w podejmowaniu decyzji, co mo

ż

e mie

ć

niekorzystny wpływ na decyzje długookresowe, które s

ą

podejmowane na podstawie

kosztów pełnych;

- skupianie uwagi na mar

ż

y brutto, co mo

ż

e by

ć

przyczyn

ą

nienale

ż

ytego

dowarto

ś

ciowania rangi kosztów stałych, które w wielu przedsi

ę

biorstwach maj

ą

tendencj

ę

do wzrostu;

- odchodzenie od zasady przeciwstawiania przychodom kosztów uzyskania

przychodów, wymaganej w rachunkowo

ś

ci finansowej i sprawozdaniach finansowych.

O ile rachunek kosztów pełnych pozwała na precyzj

ę

rozliczania

poniesionych kosztów, o tyle rachunek kosztów zmiennych słu

ż

y do

analizowania mo

ż

liwo

ś

ci obni

ż

ki kosztów.

174

Wpływ systemu rachunku kosztów na wynik finansowy

Odmienne podej

ś

cie rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych do

wyceny zapasów powoduje zró

ż

nicowanie wielko

ś

ci wyniku finansowego w obu

rodzajach rachunków.

Jednakowy wynik finansowy otrzymuje si

ę

tylko wtedy, kiedy wielko

ść

sprzeda

ż

y

odpowiada wielko

ś

ci produkcji, czyli kiedy nie ulegaj

ą

zmianie zapasy wyrobów

gotowych. Natomiast konsekwencj

ą

zmiany zapasów jest odmienna wielko

ść

wyniku

finansowego w obu rodzajach rachunku kosztów.

Mo

ż

na doj

ść

do nast

ę

puj

ą

cych stwierdze

ń

:

- je

ż

eli wielko

ść

wytworzonej produkcji jest wi

ę

ksza od wielko

ś

ci sprzeda

ż

y

wyrobów, to wynik finansowy na sprzeda

ż

y ustalony w rachunku kosztów

pełnych jest wy

ż

szy od wyniku obliczonego za pomoc

ą

rachunku kosztów

zmiennych,

- je

ż

eli rozmiary sprzeda

ż

y wyrobów przewy

ż

szaj

ą

rozmiary produkcji, to wynik

finansowy na sprzeda

ż

y uj

ę

ty w rachunku kosztów pełnych jest ni

ż

szy od wyniku

rachunku kosztów zmiennych.

175

Kiedy rozmiary produkcji i sprzeda

ż

y w poszczególnych okresach s

ą

sobie równe, wówczas wynik finansowy na sprzeda

ż

y jest jednakowy

w rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych.

Natomiast w odniesieniu do wyceny zapasów wyrobów nie

sprzedanych nale

ż

y stwierdzi

ć

,

ż

e ich warto

ść

jest zawsze ni

ż

sza w

rachunku kosztów zmiennych ze wzgl

ę

du na przyj

ę

ty sposób ich

wyceny.

Wpływ systemu rachunku kosztów na wynik finansowy

176

Syntetyczna charakterystyka rachunku kosztów pełnych i rachunku kosztów zmiennych

Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów zmiennych

Zestawia koszty pełne z przychodami, co może być przyczyną

zdeformowanego kosztu jednostkowego wyrobu i zysku
jednostkowego.

Zestawia przychody z kosztami zmiennymi, co pozwala na

korzystanie z marży na pokrycie kosztu jednostkowego i
globalnego.

Zachowuje relacje pomiędzy produkcją i sprzedażą w długim okresie.

Jest nieelastyczny w decyzjach krótkookresowych.

Jest elastyczny w decyzjach krótkookresowych.

Jest skomplikowany i nastawiony na dokładną kontrolę procesów

produkcji.

Jest prosty i daje sygnały alarmowe o zachowaniu rynku.

Jest przydatny w planowaniu długookresowym.

Jest przydatny w planowaniu krótkookresowym.

Pozwala na wybór decyzji w długim okresie.

Pozwala na poszukiwanie optymalnych wyborów.

Służy sprawozdaniom finansowym zewnętrznym.

Służy sprawozdaniom wewnętrznym, kontrolno – wynikowym.

Wynik finansowy jest funkcją wielkości produkcji, co może

przejawiać się w spadku zysku przy wzroście sprzedaży.

Wynik finansowy jest funkcją wielkości sprzedaży, co oznacza, że

wzrost sprzedaży przy stałej strukturze kosztów i stałej cenie
zawsze powoduje wzrost zysku.

177

Próg rentowno

ś

ci

ANALIZA PROGU RENTOWNOŚCI

Koszty stałe

Koszty zmienne

Zysk operacyjny

Zysk

Przychody

całkowite

Koszty

całkowite

BEP

Strata

Przychody
Koszty

Produkcja/Sprzeda

ż

Ilościowy próg rentowności

j

j

s

il

kz

c

K

BEP

−

=

Ks – całkowite koszty stałe
cj – cena jednostkowa
Kzj – koszt zmienny jednostkowy
Cj-kzj – marża jednostkowa na pokrycie

Wartościowy próg rentowności

j

il

wart

c

BEP

BEP

*

=

Próg rentowności przy zależnościach nieliniowych

Organizacja rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

Organizacja rachunkowości

Jednostka powinna posiadać dokumentację opisującą
w języku polskim przyjęte przez nią zasady
(politykę)

rachunkowości,

a

w

szczególności

dotyczące:

1) okre

ś

lenia roku obrotowego i wchodz

ą

cych w jego skład okresów

sprawozdawczych,
2) metod wyceny aktywów i pasywów oraz ustalania wyniku finansowego,
3) sposobu prowadzenia ksi

ą

g rachunkowych

4) systemu słu

żą

cego ochronie danych i ich zbiorów, w tym dowodów

ksi

ę

gowych, ksi

ą

g rachunkowych i innych dokumentów stanowi

ą

cych

podstaw

ę

dokonanych w nich zapisów.

dr Tomasz Gabrusewicz

Organizacja rachunkowości

Na sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych

składa się co najmniej:

a) zakładowy plan kont, ustalający wykaz kont księgi głównej,
przyjęte zasady klasyfikacji zdarzeń, zasady prowadzenia kont
ksiąg pomocniczych oraz ich powiązania z kontami księgi
głównej,
b) wykaz ksiąg rachunkowych, a przy prowadzeniu ksiąg
rachunkowych przy użyciu komputera - wykaz zbiorów danych
tworzących księgi rachunkowe na komputerowych nośnikach
danych z określeniem ich struktury, wzajemnych powiązań oraz
ich funkcji w organizacji całości ksiąg rachunkowych i w
procesach przetwarzania danych,

dr Tomasz Gabrusewicz

Organizacja rachunkowości

Na sposób prowadzenia ksiąg rachunkowych

składa się co najmniej:

c) opis systemu przetwarzania danych, a przy prowadzeniu ksiąg
rachunkowych przy użyciu komputera - opis systemu
informatycznego, zawierającego wykaz programów, procedur lub
funkcji, w zależności od struktury oprogramowania, wraz z
opisem algorytmów i parametrów oraz programowych zasad
ochrony danych, w tym w szczególności metod zabezpieczenia
dostępu do danych i systemu ich przetwarzania, a ponadto
określenie wersji oprogramowania i daty rozpoczęcia jego
eksploatacji,

dr Tomasz Gabrusewicz

Odpowiedzialność kierownika jednostki

Kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za
wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości
określonych ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w
przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie
rachunkowości - z wyłączeniem odpowiedzialności za
przeprowadzenie inwentaryzacji w formie spisu z natury -
zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą. Przyjęcie
odpowiedzialności przez inną osobę powinno być
stwierdzone w formie pisemnej. W przypadku gdy
kierownikiem jednostki jest organ wieloosobowy, a nie
została wskazana osoba odpowiedzialna, odpowiedzialność
ponoszą wszyscy członkowie tego organu (Art. 4. 5).

Organizacja rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

Dokumentację opisującą w języku polskim
przyjęte przez jednostkę zasady (politykę)
rachunkowości ustala w formie pisemnej i
aktualizuje Kierownik jednostki,
W sprawach nieuregulowanych przepisami
ustawy, przyjmując zasadę (politykę)
rachunkowości, jednostki mogą stosować
krajowe standardy rachunkowości wydane
przez uprawniony w myśl ustawy Komitet
Standardów Rachunkowości. W przypadku braku
odpowiedniego standardu krajowego, jednostki
inne niż wymienione w art. 2 ust. 3 mogą
stosować MSR (Art.10).

Organizacja rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

Uchwała nr 5/03

Komitetu Standardów Rachunkowości z

dnia 22 lipca 2003r. w sprawie przyjęcia

Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 1

„Rachunek Przepływów Pieniężnych”

Dz.Urz.Min.Fin. Z dnia 29 sierpnia 2003r. Nr 12, poz. 69

Organizacja rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

Uchwała 5/04

Komitetu Standardów Rachunkowości

z dnia 14 września 2004r. w sprawie przyjęcia

Krajowego Standardu Rachunkowości Nr 2

„Podatek dochodowy”

Dz.Urz.Min.Fin. z dnia 30 września 2004r. Nr 13, poz. 132

Organizacja rachunkowości

dr Tomasz Gabrusewicz

Harmonogram czynności

Inwentaryzacja aktywów i pasywów
według harmonogramu ustalonego przez kierownika jednostki, z
zachowaniem częstotliwości określonej w art. 26 oraz 27 ustawy;
ściśle na dzień bilansowy winna być przeprowadzona
inwentaryzacja co najmniej: aktywów pieniężnych, papierów
wartościowych, produktów w toku produkcji oraz materiałów,
towarów i produktów gotowych odnoszonych w koszty w momencie
ich zakupu lub wytworzenia.
Podpisanie umowy z podmiotem uprawnionym do

badania sprawozdań finansowych
najpóźniej do 31.12.200X-1r.
Sporządzenie zestawienia obrotów i sald
nie później niż 85 dnia po dniu bilansowym tj. 25 marca 200Xr

.

dr Tomasz Gabrusewicz

Harmonogram czynności

Sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego
nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia bilansowego tj. do 31
marca 200X.
Zbadanie sprawozdania finansowego przez biegłego

rewidenta
w pierwszym półroczu 200Xr.
Udostępnienie sprawozdania finansowego

udziałowcom, akcjonariuszom, członkom spółdzielni

wraz z opinią i raportem biegłego rewidenta (o ile

podlega ono badaniu)
najpóźniej na 15 dni przed zgromadzeniem; spółka akcyjna
udostępnia ponadto akcjonariuszom sprawozdanie rady nadzorczej i
komisji rewizyjnej.

dr Tomasz Gabrusewicz

Harmonogram czynności

Zatwierdzenie rocznego sprawozdania finansowego
nie później niż 6 miesięcy od dnia bilansowego tj. 30 czerwca 200X
r. (sprawozdania skonsolidowanego - 8 miesięcy), przed
zatwierdzeniem sprawozdania jednostek określonych w art. 64
ustawy podlegają badaniu. Nie dotyczy to jednostek, w stosunku do
których została ogłoszona upadłość.
Ostateczne zamknięcie ksiąg rachunkowych
najpóźniej w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania
Złożenie sprawozdania, opinii i odpisu uchwały

zatwierdzającej sprawozdanie w sądzie
w ciągu 15 dni od daty zatwierdzenia, jeżeli sprawozdanie
finansowe nie zostało zatwierdzone w terminie określonym w art. 53
ust. 1, to należy je złożyć w sądzie lub innym organie, w ciągu 15
dni po tym terminie.

dr Tomasz Gabrusewicz

Harmonogram czynności

Kierownik jednostki, o której mowa w art. 64 ust. 1,
obowiązany jest złożyć wprowadzenie do sprawozdania
finansowego stanowiące część informacji dodatkowej,
bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w
kapitale własnym oraz rachunek przepływów
pieniężnych za rok obrotowy, do ogłoszenia w
Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
"Monitor Polski B" (odniesieniu do spółdzielni - w
"Monitorze Spółdzielczym„)
w ciągu 15 dni od dnia ich zatwierdzenia, wraz z opinią biegłego
rewidenta oraz odpisem uchwały bądź postanowienia organu
zatwierdzającego o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale
zysku lub pokryciu straty.

dr Tomasz Gabrusewicz

Informatyczne systemy wspomagania rachunkowości

Kilka uwag z praktyki

☺

Dziękuję za uwagę

☺