PODSTAWY PRAWA

PRAWO jest to zespół norm postępowania wydanych przez państwo, których wykonanie jest gwarantowane . przymusem państwowym.

Normy prawne w przeciwieństwie do norm:

1. moralnych,

2. wyznaniowych

3. zwyczajowych

są zawsze spisane i tylko za nimi stoi przymus prawny. To, że prawo jest stworzone przez państwo, oznacza że w społeczeństwie istnieje specjalny organ, którego wypowiedzi przedkładane w odpowiedniej formie są traktowane jako obowiązujące prawo. W Polsce tym organem jest sejm.

PRZEPIS PRAWNY jest to podstawowa jednostka redakcyjna szerszego tekstu prawnego (ustawa, rozporządzenie) będąca zdaniem w sensie oznajmującym i najczęściej jest to poszczególny artykuł, paragraf, ustęp.

NORMA PRAWNA jest to wynikająca z przepisów reguła postępowania wydana przez państwo i gwarantowana przymusem państwowym. Zespół czynności, które zmierzają do ustalenia treści normy prawnej zawartej w przepisach to tzw. WYKŁADNIA, czyli interpretacja prawa. Doktryna prawa przyjmuje 4 metody wykładni:

• Wykładnia słowna (gramatyczna, werbalna)

Przy użyciu tej metody bierze się pod uwagę zawarte w przepisie słowa, znaki bądź struktury gramatyczne w celu objaśnienia ich znaczeń. W wypadku wielu znaczeń określonych słów bądź zwrotów przyjmuje się znaczenie najbardziej powszechne, a nie wyjątkowe lub archaiczne

• Wykładnia celowościowa

Polega na tym, iż bada się treść wątpliwego przepisu biorąc pod uwagę cel, dla którego przepis wydano

• Wykładnia systematyczna

Polega na tym, ze dla analizy przepisu bierze się pod uwagę umiejscowienie przepisu w strukturze aktu prawnego, a także systematykę aktu prawnego w zakresie podziału na rozdziały bądź inne części

(inaczej: nie należy wyrywać zdań z kontekstu)

• Wykładnia historyczna

Polega na tym, że dla analizy tekstu prawnego bierze się pod uwagę ustawy podobne wcześniej obowiązujące, a także uzasadnienie projektów ustaw, a nawet przebieg dyskusji poselskich nad projektami ustaw

*W sytuacji uzyskania różnych wyników wykładni przy użyciu różnych metod pierwszeństwo ma wykładnia słowna, chyba że naruszyłoby to inną wyraźną normę albo byłoby sprzeczne z racjonalnym pojmowaniem prawa.

BUDOWA NORMY PRAWNEJ

1. Hipoteza wskazuje sytuację, w której norma ma zastosowanie

2. Dyspozycja stanowi o obowiązującym zachowaniu adresata normy w sytuacji określonej hipotezą (zakaz, nakaz)

3. Sankcja jest tu wskazana reakcja państwa za niewykonanie dyspozycji w sytuacji określonej hipotezą. Sankcje mogą być:

• Karne - pozbawienie wolności, grzywna, ograniczenie wolności bądź środki karne (pozbawienie praw rodzicielskich, zakaz wykonywania zawodu)

• Administracyjne - stosowane przez organy administracyjne za niewykonanie decyzji administracyjnych. Są to tzw. Grzywna w celu przymuszenia bądź wykonanie zastępcze

• Pracownicze - dotyczą one w szczególności pracowników w sytuacji naruszenia przez nich zasad stosunku do pracy (dyscypliny pracy, nie przestrzeganie BHP); rozwiązanie umowy o pracę bądź pozbawienie premii lub części wynagrodzenia

• Cywilne - w szczególności jest to sankcja odszkodowania bądź sankcja nieważności

LUKI PRAWNE - są to takie sytuacje, gdy brak jest normy prawnej, która powinna regulować określone zagadnienie ze względu na istnienie innych norm (luka konstrukcyjna) (mówi się A, ale już B nie)

Sposoby wypełniania luk poprzez zastosowanie analogii:

• Z ustawy - w sytuacji wystąpienia luki bierze się pod uwagę inny podobny stan prawny i z tego stanu bierze się normę dla zastosowania w sytuacji nieuregulowanej

• Z prawa - dla nieuregulowanej normy bierze się pod uwagę ogólne normy wynikające z systemu i zasad prawa np. zasadę słuszności, sprawiedliwości społecznej bądź nawet normę moralną

Jednakże stosowanie analogii nie jest dozwolone w tych gałęziach prawa, które nakładają obowiązki (np. w zakresie podatków) i w prawie karnym.

Kolizje norm prawnych

2000r. 2009r. 1-5 lat pozbawienia wolności

2010r. 6 miesięcy- 10 lat pozbawienia wolności

Występuje wówczas, gdy to samo zachowanie jest uregulowane w więcej jak jednej normie prawnej.

W wypadku kolizji norm dla ich usunięcia stosuje się tzw. Reguły kolizyjne

• Przyjmuje się, że prawo nie działa wstecz, czyli reguluje tylko to co ma miejsce po jego wejściu w życie

• W wypadku kolizji normy poprzednio obowiązującej z normą nową stosuje się normę nową

• Norma o wyższe mocy prawnej uchyla normę o mocy niższej. Moc normy prawnej zależy od tego jaki organ państwa normę wydał

• Norma o charakterze szczególnym ma zastosowanie przed normami ogólnymi

GAŁĄŹ PRAWA - zespół norm, który reguluje jednolite stosunki społeczne:

• Prawo konstytucyjne jest to system norm zawartych w konstytucji i innych ustawach, które regulują zasady ustroju państwa, podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie oraz system i wzajemne stosunki pomiędzy organami władzy, administracji i wymiaru sprawiedliwości

• Prawo karne - system norm regulujących pojęcie przestępstwa, osoby przestępcy, ofiary przestępstwa oraz zasad wymierzania kary i jej wykonywania, a także procedur związanych z wymiarem sprawiedliwości

• Prawo pracy - normy wyodrębniły się z prawa cywilnego i dotyczy stosunków prawnych pomiędzy pracodawca a pracownikiem w związku z wykonywaniem pracy, a także zasad wykonywania pracy i zasad BHP oraz tzw. Zabezpieczenie socjalnego (zasiłki dla bezrobotnych, pogrzebowe, renty, emerytury)

• Prawo administracyjne - system norm prawnych, który reguluje władcze działanie organów administracji wobec podmiotów podporządkowanych, gdzie organy administracji wykonują funkcje władcze. W charakterze organu władzy występują działające na podstawie ustawy organy państwa lub organy samorządu terytorialnego, a także gdy ustawy na to zezwalają - organizacje społeczne. Prawo administracyjne nie jest skodyfikowane i składa się ono z bardzo wielu ustaw regulujących ważne zagadnienia szczegółowe np. prawo paszportowe, prawo budowlane, o dowodach, o ruchu drogowym, ochrony środowiska, o aktach stanu cywilnego, o cmentarzu i chowaniu zmarłych, ustawodawstwo przeciwpożarowe, o bezpieczeństwie)

• 
  Prawo cywilne - zespół norm prawnych, które regulują stosunki majątkowe i stosunki osobiste pomiędzy równorzędnymi podmiotami. Równorzędność podmiotów oznacza, że żaden z nich nie władzy nas drugim, a wszelkie stosunki prawne wymagają porozumienia stron oraz równość praw i obowiązków w sensie prawnym, przy czym nie musi być to jednak równość w sensie ekonomicznym. P₁ P₂

Prawo cywilne jako gałąź prawa nie jest skodyfikowana i zawarte jest w bardzo wielu ustawach regulujących konkretne sytuacje. Podstawowym aktem prawnym jest tutaj ustawa z 1964r. - kodeks cywilny i ma on zastosowanie w tych wszystkich sytuacjach, których nie regulują ustawy szczególne (np. prawo przewozowe, prawo lotnicze, kodeks morski, prawo telekomunikacyjne, prawo ubezpieczeniowe, prawo bankowe, ustawodawstwo o sprzedaży konsumenckiej, prawo o ochronie twórców utworów, prawo wynalazcze, prawo o obrocie instrumentami finansowymi, prawo o funduszach inwestycyjnych, prawo prasowe, prawo rodzinne.

W związku z powyższą szeroką regulacją prawo cywilne zwane jest także „prawem życia codziennego”

• Stosunki majątkowe regulowane przez prawo cywilne to takie stosunki prawne których przedmiotem są zachowania związane z przenoszeniem bądź obciążaniem majątku np. sprzedaż, odpłatne wykonanie zlecenia, ustanowienie zastawu.

• Stosunki osobiste to takie, które dotyczą cech człowieka nieodłącznie związanych z konkretną osobą. Dobra osobiste to w szczególności zdrowie, wolność, cześć, wizerunek, tajemnica korespondencji, nazwisko lub pseudonim, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza. Ten czyje dobro zostało naruszone może domagać powstrzymania od naruszeń, a gdy naruszenie zostało dokonanie skutecznie możliwe jest domaganie się usunięcia jego skutków, a w szczególności domaganie się złożenia oświadczenia w określonej formie i określonej treści np. publiczne przeprosiny. Jeżeli skutkiem naruszenia dóbr osobistych jest szkoda majątkowa wówczas poszkodowanemu należne jest także tzw. Odszkodowanie na zasadach ogólnych.

• Podstawowym pojęciem prawa cywilnego jest pojęcie stosunku cywilno- prawnego. Stosunek cywilno- prawny jest to stosunek społeczny uregulowany normą prawa cywilnego. Nauka prawa cywilnego obejmuje rozważania na temat zawiązywania, zmiany i rozwiązywania stosunków cywilno prawnych.

ELEMENTY STOSUNKU PRAWNEGO:

• Podmioty

1. Osoby fizyczne - prawne określenie człowieka. Prawo nie definiuje człowieka przyjmując jednak, że jest nim każda osoba od urodzenia aż do śmierci albo do fikcji śmierci. Natomiast prawo definiuje pozycję człowieka w stosunkach cywilno- prawnych nadając mu zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Zdolność prawna oznacza możliwość posiadania praw i obowiązków. Jednakże bez możliwości samodzielnego działania w nabywaniu praw i zaciąganiu zobowiązań. Zdolności prawnej nie można ani wyłączać ani ograniczać, a w wyjątkowych wypadkach istnieje ona także w formie warunkowej przed urodzeniem. Zdolność do czynności prawnych jest to możliwość kształtowania poprzez własne działanie skutkującej nabyciem prawa bądź zaciągnięciem zobowiązania. W wieku do lat 13 brak jest zdolności do czynności prawnych. W wieku od ukończenia 13. roku życia do ukończenia 18. roku życia występuje ograniczona zdolność do czynności prawnych, czyli dozwolone są niektóre czynności. Ustawodawca zezwala na dokonywanie czynności za pomocą przedstawicieli (najczęściej rodzice) albo czynności warunkowych pod warunkiem potwierdzenia ich po uzyskaniu pełnoletniości. Można także swobodnie dysponować własnym zarobkiem. Ukończone 18 lat to tzw. pełna zdolność do czynności prawnych, gdzie dozwolone są dokonywane samodzielnie wszelkie czynności, które nie są zabronione bądź w inny sposób sprzeczne z prawem. Osobę w wieku ponad 13 lat można ubezwłasnowolnić, jeżeli na skutek niedorozwoju umysłowego, choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoimi sprawami. Ubezwłasnowolnienie może być całkowite bądź częściowe, gdy wymagana jest pomoc w prowadzeniu niektórych spraw.

Osoba prawna to twór sztuczny opisany w prawie tylko poprzez cechy, który w obrocie prawnym występuje podobnie jak osoba fizyczna, jako podmiot praw i obowiązków. Osoba prawna charakteryzuje się tym, że w stosunkach prawnych występuje wyłącznie w swoim imieniu, a za swoje zobowiązania odpowiada wyłącznie ze swojego majątku, z wyłączeniem innych osób prawnych.

Elementy osoby prawnej to:

1. osoby fizyczne,

2. element majątkowy,

3. struktura organizacyjna,

4. cel działania.

Jednostka organizacyjna jest wówczas osobą prawną, gdy osobowość prawną nadała jej właściwa ustawa. Ze względy na cel działania wyróżnia się:

• Osoby o celu idealnym, czyli krzewiące określone idee np. stowarzyszenia pomocy, związki wyznaniowe, partie polityczne

• Osoby o celu gospodarczym, które dążą do osiągnięcia przysporzenia majątkowego np. spółka z o.o., spółka akcyjna, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe

Są osoby o charakterze korporacyjnym, czyli tworzone przez założycieli np. z o.o. i SA albo stowarzyszenia o charakterze instytucjonalnym, czyli powoływane przez właściwe organy państwa np. państwowe szkoły wyższe, agencja rynku rolnego.

• Organ osoby prawnej to pojedyncza osoba np. rektor wyższej uczelni lub grupa osób np. kilkuosobowy zarząd spółki, których decyzje i oświadczenia są traktowane w świetle prawa lub statutu jako wyraz woli całej osoby prawnej.

Organ osoby prawnej powoływany jest w sposób określony w ustawie bądź statucie, a jeżeli osoba prawna ulega wpisowi do rejestru to wówczas jest skład osobowy organu uwidoczniony w takim rejestrze i powszechnie dostępny

• Przedmioty prawa - są to zawsze określone zachowania. Polegają one na aktywności np. wręczenie pożyczki, wykonanie przewozu, naprawa samochodu. Zaniechanie jest to wykonywanie uprawnień, które w innej sytuacji można wykonywać np. zezwolenie innej osobie na przechodzenie lub przejazd przez moje pole

• Uprawnienia wynikające z treści stosunku - są to określone treścią stosunku prawnego podmiotów charakteryzujące się tym , że uprawniony może się domagać spełnienia obowiązku przez zobowiązanego. Uprawnienia przybierają postać praw podmiotowych bezwzględnych, czyli skutecznych przeciwko wszystkim np. prawo własności bądź praw podmiotowych względnych, czyli skutecznych tylko przeciwko oznaczonym osobom np. wierzytelność

• Odpowiadające uprawnieniom obowiązki - odpowiadają zawsze prawom podmiotowym i są ich korelatem. Nie ma obowiązków wobec których z drugiej strony nie obowiązuje prawo podmiotowe.

CZYNNOŚCI PRAWNE są to czynności faktyczne podmiotów prawa, doniosłe prawnie. Są to czynności faktyczne, których celem jest nawiązanie, zmiana bądź rozwiązanie stosunku cywilno-prawnego, poprzez oświadczenie woli.

PRZESŁANKI WAŻNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ:

• Czynność musi być dokonana serio przez osobę mającą pełną zdolność do czynności prawnych

• Czynność musi być zgodna z prawem i zasadami współżycia społecznego

• Oświadczenie woli*, które jest w centrum czynności prawnej nie może być wadliwe

• Czynność winna być dokonana w formie przewidzianej prawnie

*OŚWIADCZENIE WOLI to ujawnione, czytelne dla odbiorców oświadczenia, dążenie składającego oświadczenie do wywołania stosunku prawnego. Oświadczenie woli może być przedkładane w każdy sposób wyrażający wolę w sposób dostateczny. Oświadczenie woli, aby wywołało skutki dla czynności prawnych musi być niewadliwe. Oznaki wadliwości:

• Brak świadomości bądź swobody

Brak świadomości występuje wówczas gdy składający oświadczenie nie miał rozeznania co do treści tego oświadczenia, w szczególności na wskutek zaburzeń psychicznych bądź chwilowego, nawet przemijającego zaburzenia czynności psychicznych.

Brak swobody występuje wówczas, gdy osoba składająca oświadczenie działa pod wpływem przymusu np. bicie, bezprawne pozbawienie wolności, a wyrażona wola nie jest odzwierciedleniem wewnętrznego dążenia.

• Pozorność

Dotyczy ona tylko takich czynności, które są dwustronne i polega na tym, że składający oświadczenie ma świadomość, a druga strona wyraża zgodę, że czynność prawna nie ma wywołać żadnych skutków prawnych albo ma wywołać skutki prawne inne jak wyrażone, czyli skutki ukryte.

• Błąd

Jest to sytuacja rozwinięcia się stanu świadomości osoby składającej oświadczenie z faktycznym stanem rzeczy. Aby oświadczenie woli kwalifikować jako błąd, to musi być on istotny i dotyczyć treści czynności prawnej. Błąd jest istotny wówczas, gdy uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie nie działał pod jego wpływem i ocenił sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści. Błąd nie dotyczy treści czynności prawnej, gdy leży on w sferze motywacji bądź gdy dotyczy spraw pobocznych np. błędy w dokumentacji dotyczące zakupu określonych dóbr. Składający oświadczenie woli pod wpływem błędu może uchylić się od skutków tego oświadczenia poprzez nowe oświadczenie złożone na piśmie w ciągu 1 roku od dnia wykrycia błędu, a gdy miał miejsce podstęp to także wówczas gdy błąd nie dotyczył treści czynności prawnej bądź nie był istotny.

Podstęp jest to celowe wytworzenie u innej osoby mylnego przeświadczenia o rzeczywistym stanie rzeczy.

• Groźba

Jest to sytuacja, gdy składający oświadczenie działał pod wpływem obawy, że jemu samemu bądź innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste bądź majątkowe - jest to przymus psychiczny np. w wypadku szantażu. Groźba musi być bezprawna, czyli taka, którą nie można się posługiwać w celu uzyskania oświadczenia woli. Od oświadczenia złożonego pod wpływem groźby można się uchylić w ciągu 1 roku od ustania stanu obawy, przez nowe oświadczenie złożone na piśmie

Wystąpienie braku świadomości bądź swobody oraz pozorności powoduje bezwzględna nieważność czynności prawnej. W przypadku błędu lub groźby czynność prawna jest ważna, lecz możliwe jest uchylenie się od jej skutków

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNEJ:

Chodzi o sposób dokonywania czynności. Czynność prawna może być dokonana w każdy sposób, który wole osób dokonujących czynności ujawnia w sposób dostateczny.

FORMA PISEMNA CZYNNOŚCI PRAWNYCH

Jeżeli ustawa wymaga dla określonych czynności formy pisemnej nie przywiązując jednak skutku nieważności w razie niezachowania tej formy, to czynność prawna bez zachowania formy pisemnej jest ważna, a sąd w razie ewentualnego sporu nie dopuści dowodu z przesłuchania stron oraz świadków na fakt dokonania czynności.

Rygor utrudnień dowodowych może być przełamany, gdy:

• Obie strony wyrażą na to zgodę

• Dokonanie czynności prawnej zostanie uprawdopodobnione za pomocą pisma

• Zażąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą

FROMA PISEMNA POD RYGOREM NIEWAŻNOŚCI występuje wówczas, gdy prawo tak stanowi s sposób wyraźny i wówczas niezachowanie wymaganej formy powoduje, że czynność prawna jest bezwzględnie nieważna od samego początku.

INNE FORMY SZCZEGÓLNE TO:

• Forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi

• Forma pisemna z data pewną

• Forma aktu notarialnego

• Forma pisma własnoręcznego (przy sporządzaniu testamentu)

Jeżeli ustawa wymaga jednej z powyższych form, to jej niezachowanie powoduje nieważność czynności, nawet gdy ustawa rygoru nieważności nie zastrzega.

PRZEDSTAWICIELSTWO W PARWIE CYWILNYM polega na tym, że w granicach prawem dozwolonych, czynność prawna może być dokonywana prze inną osobę z tzw. skutkiem dla reprezentowanego. Źródłem przedstawicielstwa może być (rzadko) ustawa bądź czynność prawna, czyli wola reprezentowanego. Przedstawicielstwo mające swe źródła w czynności prawnej to tzw. PEŁNOMOCNICTWO. Pełnomocnictwa może udzielić każdy kto ma zdolność do czynności prawnych. Rodzaje pełnomocnictw:

• Szczególne - do jednorazowej czynności

• Rodzajowe - uprawnia pełnomocnika do dokonywania wielu czynności tego samego rodzaju

• Ogólne - do różnych czynności w ramach tzw. zwykłego zarządu. Czynności zwykłego zarządu to tzw. czynności zachowawcze, które nie obejmują jednak czynności przenoszących własność, bo są to czynności rozporządzające.

Forma udzielenia pełnomocnictwa może być dowolna, z tym że:

• Pełnomocnictwo ogólne wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności

• Gdy czynność prawna, którą ma dokonać pełnomocnik wymaga określonej formy, to jej pełnomocnictwo musi być zawarte w tej formie.

Pełnomocnik nie może być druga stroną czynności, którą wykonywa jako pełnomocnik, ani tez reprezentować jednocześnie kilku mocodawców, chyba że mocodawca na to zezwala bądź z mocy faktów wyłączona jest możliwość pokrzywdzenia mocodawcy.

Zgaśnięcie pełnomocnictwa:

• Poprzez odwołanie pełnomocnika, co może nastąpić w każdym czasie, chyba że coś innego wynika z istoty stosunku prawnego będącego podstawą treści pełnomocnictwa

• Poprze śmierć mocodawcy albo pełnomocnika, o ile jednak coś innego nie wynika z treści stosunku prawnego będącego podstawą udzielenia pełnomocnictwa

• W razie dokonania czynności objętej pełnomocnictwem szczególnym

PROKURA jest to pełnomocnictwo o najszerszym zakresie działania, którego może udzielić jedynie przedsiębiorca wpisany do rejestru przedsiębiorców

• Udzielona prokura jest najszerszym rodzajem pełnomocnictwa, a z mocy samego prawa wynika, że prokurent może dokonywać wszelkich czynności, które są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa

• Prokury nie można ograniczyć ze skutkiem dla osób trzecich

• Prokurent musi jednak mieć wyraźne upoważnienie do zbycia całego przedsiębiorstwa, do oddania przedsiębiorstwa, do korzystania innej osobie bądź zbycia nieruchomości przedsiębiorstwa

• Prokurentem może być jedynie osoba fizyczna mająca pełna zdolność do czynności prawnych

• Udzielenie prokury wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności, a sama prokura jest ujawniana (wpisywana) do Krajowego Rejestru Sądowego

• Przedsiębiorca może udzielić prokury oddzielnej dla każdego bądź jedynego prokurenta, wówczas każdy prokurent występuje jednoosobowo. Może być także udzielana prokura łączna (opisana w KRS), gdzie każdy prokurent dla skuteczności swych oświadczeń musi działać z drugim prokurentem

• PROKURA ODDZIAŁOWA, która może upoważniać prokurenta jedynie do czynności, które są wpisane do KRS w zakresie działalności oddziału

• Prokurent nie może powoływać dalszych prokurentów, ale może powoływać pełnomocników rodzajowych i szczególnych

• Ustanie prokury

• Poprzez odwołanie, co może nastąpić w każdym czasie

• Poprzez śmierć prokurenta

• Poprzez likwidację, upadłość, w także jakiekolwiek przekształcenie przedsiębiorstwa

ZAWARCIE UMOWY (do opracowania własnego) art. 66-72¹ KC

PRZEDAWNIENIE ROSZCZEŃ (roszczenie - możliwość skutecznego domagania się określonego działania)

• Z zastrzeżeniem prawa własności oraz dóbr osobistych, roszczenia z nimi związane ulegają przedawnieniu. Przedawnienie oznacza, ze osoba zobowiązana może wobec uprawnionego uchylić się od spełnienia świadczenia

• Sąd, rozpoznając sprawę, nie bierze zarzutu przedawnienia pod uwagę z własnej inicjatywy, a zarzut ten musi zgłosić dłużnik

• Bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia wymagalności, i co do zasady wynosi 10 lat, a w zakresie świadczeń ze stosunków gospodarczych i świadczeń powtarzalnych (np. alimenty) wynosi 3 lata. Szczególne ustawy mogą także wskazywać inne jeszcze terminy. Terminy przedawnienia nie mogą być uchylone, ani modyfikowane wolą stron. Bieg terminu przedawnienia może ulec zawieszeniu, jeżeli uprawniony z przyczyn od niego niezależnych nie mógł dochodzić swych roszczeń oraz z innych przyczyn wskazanych ustawą.

• Przerwanie biegu przedawnienia występuje wówczas, gdy:

• Dłużnik uzna roszczenie

• Poprzez wniesienia sprawy do sądu lub do organu innego rozpatrującego spory bądź do komornika z wnioskiem o egzekucje roszczenia

Każde przerwanie biegu przedawnienia jest korzystne dla wierzyciela, ponieważ bieg terminu przedawnienia toczy się od nowa.

PRAWO RZECZOWE

Prawo rzeczowe to normy zawarte w drugiej części (księdze) KC, które definiują: własność i prawa właściciela wynikające z własności rzeczy.

RZECZĄ w rozumieniu prawa cywilnego jest każdy przedmiot materialny, który może Stanowic odrębna własność.

Przepisy o rzeczach i ich własności stosuje się odpowiednio do energii i praw.

CZĘŚCI SKŁADOWE RZECZY - są to rzeczy, które nie mogą być od innych rzeczy odłączone w taki sposób, że rzecz odłączona albo ta od której się odłącza, będzie uszkodzona lub utraci swoje właściwości.

PRZYNALEŻNOŚĆ - jest to inna rzecz, która funkcjonuje lub umożliwia korzystanie z odrębnej rzeczy.

Istotą części składowych i przynależności jest to, że w obrocie prawnym dzielą one losy prawa rzeczy głównej i nie mogą być podmiotem własności innych osób, o ile własność nie wynika z innej umowy

Rodzaje rzeczy:

• Nieruchomości - to część powierzchni ziemskiej w określonych granicach oraz wszystko to, co jest trwale z gruntem związane

• Rzeczy ruchome - wszystkie rzeczy, które nie są nieruchomością

Rzeczy oznaczone co do tożsamości - są to takie rzeczy, które występują jednostkowo i nie mają odpowiedników np. nieruchomość (jeden taki grunt)

RZECZY OZNACZONE CO DO GATUNKU - to takie rzeczy, które są zastępowalne, a ich cechy SA określone przez wagę, objętość, gatunek itd., np. węgiel, cukier, benzyna, jajka

PRZEDSIĘBIORSTWO to szczególny rodzaj rzeczy traktowane jako zespół składników materialnych i niematerialnych, które jako zorganizowana całość służą w prowadzeniu działalności gospodarczej. Elementami przedsiębiorstwa są w szczególności:

• Nieruchomości i ruchomości

• Koncesje i zezwolenia

• Księgi rachunkowe

• Prawa autorskie i wynalazcze

• Wierzytelności

• Znaki towarowe i oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo

WŁASNOŚĆ jest to najszersze prawo do rzeczy, w ramach którego właściciel może z wyłączeniem innych osób z rzeczy korzystać, pobierać z niej pożytki oraz rozporządzać rzeczą.

ROZPORZĄDZANIE - przenoszenie bądź obciążanie własności

POŻYTKI Z RZECZY są to odłączane od niej części składowe, w tym plony, które stanowią normalny dochód z rzeczy (pożytki naturalne) oraz dochody jakie rzecz daje na podstawie stosunku prawnego (pożytki cywilne) np. czynsz z najmu.

GRANICE WYKONANIA WŁASNOŚCI - właściciel jest ograniczony w powyższym (w swoich prawach) poprzez obowiązujące ustawy np. przez ustawę o ochronie dóbr kultury, przyrody, przez ustawę o zagospodarowaniu przestrzennym ( nie mogę postawić domu, żeby zasłaniał całe światło słoneczne do sąsiada), społeczno- gospodarcze przeznaczenie prawa własności danej rzeczy ( np. gdy rolnik ma grunt rolny to może tam robić gospodarkę rolną, a nie może postawić basenu) i poprzez zasady współżycia społecznego.

WŁASNOŚĆ NIERUCHOMOŚCI obejmuje w granicach ustaw: społeczno- gospodarczego przeznaczenia prawa własności: słup powietrza nad nieruchomością i przestrzeń pod jej granicami ( dotąd gdzie nie ma surowca, bo surowiec jest państwowy)

NABYCIE WŁASNOŚCI - własność można nabyć w sposób:

- pierwotny, czyli bez sytuacji przejścia własności od poprzedniego właściciela

- pochodny, czyli na skutek przejścia praw od poprzedniego właściciela

PIERWOTNY SPOSÓB NABYCIA WŁASNOŚCI

• Nacjonalizacja (unarodowienie)

• Wywłaszczenie - odebranie własności, dotyczy tylko nieruchomości które mogą stać się własnością państwa na cele publiczne np. przy budowie dróg, wodociągów, lotnisk, więzień

• Przepadek rzeczy w rozumieniu prawa karnego, gdy Sąd orzeka to wobec przestępcy (Sąd zabiera złodziejowi to co ukradł)

• Znalezienie - należy powiadomić osobę uprawnioną do odbioru rzeczy; gdy nie wiadomo kim jest, gdzie mieszka właściciel, znalazca powinien powiadomić organ państwowy. Pieniądze, papiery wartościowe, kosztowności, rzeczy mające wartość naukową lub artystyczną znalazca powinien oddać na przechowanie organu państwowego i stają się własnością Skarbu Państwa; inne rzeczy znalazca może przechować sam, w ciągu roku od wezwania lub gdy nie można odszukać w ciągu 2 lat od znalezienia rzeczy

• Zasiedzenie jest to sytuacja nabycia własności z mocy prawa poprzez fakt „długiego” posiadania rzeczy jako posiadacz samoistny. Własność rzeczy ruchomej można nabyć przez zasiedzenie poprzez fakt 3-letniego posiadania w dobrej wierze np. znajdę w domu długopis, nie wiem czyj, nikt się nie zgłasza, to po 3 latach jest mój. Nieruchomość można zasiedzieć w powyższy sposób po upływie posiadania przez 20 lat w dobrej wierze i po 30 lat w złej wierze.

• Nabycie od osoby nieuprawnionej do rozporządzania rzeczą - nabywca od powyższej osoby staje się właścicielem rzeczy ruchomej w momencie objęcia tej rzeczy w posiadanie, jednakże gdy rzecz została uprzednio skradziona, zgubiona lub w inny sposób utracona, nabywca stanie się właścicielem upływem 3 lat od chwili kradzieży, zgubienia bądź innej utraty.

POCHODNE NABYCIE WŁASNOŚCI RZECZY

Następuje ono poprzez przejście prawa własności od poprzedniego właściciela. Następuje ono w oparciu o umowy takie jak w szczególności: sprzedaż, darowizna, zamiana, przeniesienie własności na zabezpieczenie, pożyczka. Pochodne przeniesienie prawa własności jest to także nabycie własności w oparciu o spadkobranie. W oparciu o umowy momentem przeniesienia własności na nabywcę jest moment zawarcia umowy, gdy chodzi o rzeczy oznaczone indywidualnie bądź też moment wydania rzeczy w sytuacji rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

WSPÓŁWŁASNOŚĆ - prawna sytuacja, gdy rzecz jest własnością więcej jak jednej osoby. Źródłem współwłasności może być ustawa lub czynność prawna. Ustawa (rzadko) wskazuje niektóre sytuacje, które skutkują ustanowieniem współwłasności. Są to: spadkobranie, stosunki majątkowe małżeńskie bądź też pomieszanie bądź trwałe połączenie rzeczy. Rodzaje współwłasności:

• Łączna (rzadko) - w szczególności dotycząca ustroju małżeńskiego. Celem współwłasności łącznej jest to, że każdy ze współwłaścicieli jest jednocześnie uprawniony do całości, a czynności prawne mające za przedmiot część wspólną wymagają zgody współwłaściciela.

• W częściach ułamkowych (reguła) - jest ona wyrażona ułamkiem, a każdy ze współwłaścicieli ułamkowych jest uprawniony do samodzielnego rozporządzania swą częścią ułamkową.

• Zarządzanie współwłasnością w częściach ułamkowych - każdy ze współwłaścicieli uprawniony jest do dokonywania czynności zwykłego zarządu względem rzeczy, jednakże za zgoda większości współwłaścicieli

• Pożytki, wydatki i ciężary związane z eksploatacją rzeczy wspólnych rozlicza się według udziałów ułamkowych

POSIADANIE

Posiadanie nie jest prawem. Jest to stan faktyczny, gdzie ktoś sprawuje władztwo nad rzeczą i ma wole właściciela. Konstrukcja posiadania zakłada określone konsekwencje w sferze prawa np. przy zasiedzeniu, znalezieniu bądź też w sytuacji ochrony posiadania. Są dwa rodzaje posiadania:

• Samoistne - władanie rzeczą jak właściciel z wyłączeniem woli innej osoby np. właściciel, znalazca, zasiedzca bądź nabywca rzeczy od osoby nieupoważnionej do rozporządzania.

• Zależne - z woli innej osoby, czyli biorący użyczenie, najemca, dzierżawca, leasingobiorca

Przepisy o posiadaniu stosuje się odpowiednio do posiadania służebnego np. służebność drogi kamiennej

Dzierżenie - władztwo nad rzeczą, lecz w cudzym imieniu np. dzierżycielem jest przechowawca, przewoźnik, poczta (przesyłki), biuro rzeczy znalezionych

Domniemania związane z posiadaniem:

• Domniemywa się, że posiadanie jest posiadaniem samoistnym

• Domniemanie zgodności posiadania ze stanem prawnym

• Domniemanie ciągłości posiadania

Ochrona posiadania

• Każdy posiadacz może stosować obronę konieczną, by odepchnąć samowolne naruszenie posiadania

• W sytuacji naruszenia posiadania nieruchomości możliwe jest zastosowanie tzw. dobrowolnej samopomocy w celu przywrócenia stanu poprzedniego, nie wolno jednak użyć siły względem ludzi

• Przepisy o ochronie posiadania stosuje się odpowiednio do ochrony dzierżenia

ZOBOWIĄZANIA to określone przepisami księgi trzeciej KC stosunki prawne, w ramach których, jeden z podmiotów (wierzyciel) jest uprawniony do domagania się spełnienia świadczenia od innego podmiotu (dłużnika), a dłużnik winien do świadczenie spełnić.

Świadczenie jest to obciążające zachowanie dłużnika i może ono polegać na działaniu np. wydanie rzeczy, dokonanie czynności przewiezienia albo zapłaty; bądź na zaniechaniu, czyli nie wykonaniu uprawnień

Źródła zobowiązań:

• Z czynności prawnych

• Z czynów niedozwolonych (wyrządzenia szkody)

• Z czynów dozwolonych

• Z czynów administracyjnych

• Wykonanie zobowiązania (miara właściwego zobowiązania)

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią, w sposób odpowiadający celowi społeczno- gospodarczemu oraz zasadami współżycia społecznego, a jeżeli istnieją ustalone zwyczaje to także zgodnie z tymi zwyczajami. Wierzyciel w powyższym zakresie nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, chyba że naruszałoby to jego uzasadnione interesy (np. pożyczając auto - oddajemy tylko koła). Jeżeli po powstaniu zobowiązania nastąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków (np. inflacja), z której powodu spełnienie świadczenia dla jednej ze stron byłoby nadmiernie utrudnione albo groziło rażącą stratą to w braku porozumienia stron Sąd może oznaczyć sposób wykonania umowy, a nawet orzec o jego rozwiązaniu sposobie wzajemnych rozliczeń. Jeżeli przedmiotem świadczenia są pieniądze, wówczas strony w umowie mogą zaznaczyć ustalenie kwoty zapłaty według kursu wybranej waluty, a także według innego jak pieniądz miernika wartości. Jednym z podstawowych pojęć prawa zobowiązaniowego jest pojęcie szkody. SZKODĄ w rozumieniu prawa cywilnego jest tylko taki uszczerbek majątkowy, za który inna osoba ponosi odpowiedzialność.

Czyny dozwolone to takie czyny, które wywołują stosunki zobowiązaniowe, jednakże wywołanie tych stosunków nie jest zasadniczym celem. W ramach dozwolonych występuje tzw. bezpodstawne wzbogacenie oraz powodzenie cudzych spraw bez zlecenia.

Bezpodstawne wzbogacenie to uzyskanie korzyści majątkowej bez podstawy prawnej.

Bezpodstawnie wzbogacony ma obowiązek zwrotu, chyba że działał w dobrej wierze oraz korzyści zużył lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony (stracić na przyjęciu, napad); spłacenie długu - jest nadal wzbogacony

Prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia - dotyczy sytuacji, gdy inna osoba podejmuje czynności zgodnie z prawdopodobną wolą innego podmiotu. W takiej sytuacji osoba dokonująca czynność może domagać się poniesionych nakładów, wydatków i to wraz z przyjętymi (ustawowymi) odsetkami.

Akty administracyjne (rzadko) dotyczą sytuacji, gdy właściwy organ państwa lub zarządu terytorialnego w oparciu o ustawę nałoży określony obowiązek na jeden z podmiotów np. obowiązek przyjęcia powodzian przez hotel.

Elementy szkody:

• Efektywny uszczerbek na mieniu

• Tzw. korzyści nieuzyskane, czyli dochody które można byłoby osiągnąć gdyby nie nastąpiłoby określone zdarzenie

Naprawienie szkody następuje wg wyboru poszkodowanego:

• Poprzez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna)

• Poprzez zapłatę kwoty pieniężnej (restytucja pieniężna)

Jednakże, gdy przywrócenie stanu poprzedniego połączone byłoby z nadmiernymi kosztami lub trudnościami, możliwe jest jedynie odszkodowanie pieniężne.

Jeżeli w chwili wyrządzenia szkody istnieją inne ceny jak w chwili orzekania o odszkodowaniu, należą się ceny z dnia orzekania, chyba że szczególne okoliczności przemawiają za zastosowaniem innej ceny.

Związek przyczynowy w PC - w prawie cywilnym istnieje koncepcja tzw. koniecznego związku przyczynowego, czyli sprawca odpowiada tylko za takie skutki swego działania lub zaniechania, z których szkoda wyniknęła. Nie odpowiada on za skutki przypadkowe, których nie mógł objąć swą świadomością.

Zobowiązania solidarne - są to prawne sytuacje, gdy po stronie wierzycieli lub dłużników występuje więcej jak jedna osoba. Powstają one na wskutek czynności prawnych umów bądź z mocy ustawy np. wspólne wyrządzenie szkody.

W razie zaistnienia solidarności po stronie wierzycieli, każdy z nich może domagać się od dłużnika spełnienia całości świadczenia, a spełnienia świadczenia na ręce chociażby jednego wierzyciela, zwalnia dłużnika wobec pozostałych wierzycieli.

Solidarność po stronie dłużników polega na tym, że wierzyciel może wg swego wyboru dochodzić całości bądź części świadczenia od jednego bądź niektórych tylko dłużników, a spełnienie świadczenia wobec wierzyciela zwalnia pozostałych dłużników wobec wierzyciela.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA to obowiązek ponoszenia tej odpowiedzialności przez sprawce szkody. Podstawami odpowiedzialności odszkodowawczej są:

• Wina sprawcy (najczęściej)

• Ryzyko - odpowiedzialność na zasadzie ryzyka obciąża odszkodowawczo sprawcę, nawet wówczas gdy nie można mu przypisać winy; ta odpowiedzialność wynika wyłącznie z wyraźnych (nielicznych) przepisów prawa

• Zasada słuszności - także wyjątkowa i istniejąca jedynie tylko wówczas, gdy przepisy wyraźnie tak stanowią

Okolicznością generalnie uwalniającą od odpowiedzialności odszkodowawczej jest tzw. siła wyższa. Siła wyższa to zdarzenie nagłe, zewnętrzne, któremu nie można zapobiec zwykle przyjętymi środkami, ani przewidzieć, ze nastąpi w danym momencie (zjawiska przyrodnicze: pioruny, powódź; bądź wojna)

WINA jest to stosunek psychiczny sprawcy określonego czynu do jego skutków. Może być wina umyślna, gdy sprawca dążył do wywołania szkody bądź wina nieumyślna, gdy sprawca do tego nie dążył, ale szkoda nastąpiła. Wina nieumyślna może przejawiać się w postaci lekkomyślności bądź niedbalstwa. Lekkomyślność występuje wówczas, gdy sprawca przewiduje możliwości wyrządzenia szkody, ale bezpodstawnie przypuszcza, że tego uniknie. Niedbalstwo występuje wówczas, gdy sprawca nie przewiduje możliwości wywołania szkody, aczkolwiek w danych okolicznościach mógł i powinien ją przewidzieć.

ODPOWIDZIALNOŚĆ ZA CUDZE CZYNY

Prawo jako regułę przewiduje odpowiedzialność za własne czyny; za cudze czyny odpowiedzialność jest wyjątkowa i musi wynikać z wyróżnionych przepisów.

• Rodzice i opiekunowie odpowiadają za szkody wyrządzone przez podopiecznych

• Pracodawca odpowiada za szkody wyrządzone przez pracownika w wykonywanych przez niego obowiązkach

• Zlecający czynność odpowiada za szkody wyrządzone przez zleceniobiorcę, chyba że zleceniobiorca działał w ramach przedsiębiorstwa

• Przełożeni odpowiadają za szkody wyrządzone przez podwładnych

• Skarb Państwa albo organ samorządu terytorialnego odpowiada za szkodę wyrządzoną przez ich funkcjonariuszy podczas wykonywania powierzonym im obowiązków

• A szkody wyrządzone wypuszczeniem, wylaniem lub spadnięciem jakiegokolwiek przedmiotu z pomieszczenia odpowiada ten, kto pomieszczenie zajmuje

• Za szkody wyrządzone zawaleniem się budowli lub oderwaniem jej części odpowiada samoistny posiadacz budowli

Powyższe odpowiedzialności za siebie i za cudze czyny oparte są na winie sprawcy (umyślnej bądź nieumyślnej)

ODPOWIEDZIALNOŚĆ NA ZASADZIE RYZYKA

W zakresie ryzyka odpowiadają za wyrządzone szkody tzw. przedsiębiorstwa wprawiane w ruch za pomocą sił przyrody tj. para, gaz, paliwa płynne, energia elektryczna itp. Powyższe przedsiębiorstwo odpowiada nawet wówczas, gdy winy mu przypisać nie można, chyba że wykaże, że przyczyną szkody była:

• Siłą wyższa

• Wyłączna wina poszkodowanego

• Wyłączna wina osoby trzeciej, za którą przedsiębiorstwo nie odpowiada

Na podobnych zasadach jak przedsiębiorstwa odpowiadają posiadacze mechanicznych środków komunikacji za szkody wyrządzone w ruchu pojazdów. Jeżeli jednak nastąpi zderzenie środków komunikacji, ich posiadacze względem siebie odpowiadają na zasadzie winy. Podobnie na zasadzie winy posiadacz pojazdu względem osoby przewożonej z grzeczności.

WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ

Zobowiązania winny być wykonane zgodnie z ich treścią, a prawidłowe wykonanie powoduje zgaśnięcie zobowiązania.

Wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia częściowego, jeżeli nie narusza to jego interesów.

Jeżeli dłużnik ma wobec wierzyciela kilka długów tego samego rodzaju, to przy spełnieniu świadczenia, może wskazać który dług chce zaspokoić, jednakże w takiej sytuacji wierzyciel może otrzymane świadczenie zaliczyć na związane z tym długiem świadczenia uboczne, a w dalszej kolejności na dług główny. Jeżeli dłużnik nie wskazał, który dług chce zaspokoić, otrzymane świadczenie wierzyciel zalicza na dług najdalej wymagalny z zasadami jw. Świadczenie jest spełnione w momencie, gdy wierzyciel ma je w swojej dyspozycji np. może skorzystać z otrzymanych pieniędzy.

ZGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZAŃ

Zobowiązanie gaśnie z chwilą jego wykonania.

O miejscu spełnienia świadczenia decyduje w pierwszej kolejności umowa. Jeżeli strony się nie umówiły, to wówczas świadczenie pieniężne winno być spełnione w siedzibie wierzyciela, a świadczenie niepieniężne w siedzibie dłużnika, chyba że coś innego wynika z natury bądź właściwości świadczenia niepieniężnego.

Czas spełnienia świadczenia - reguła to według umowy, a jeżeli nie ma umowy, to dłużnik winien spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela.

Zobowiązanie gaśnie także poprzez następujące zdarzenia:

• Złożenie do depozytu sądowego - realizuje się wówczas, gdy dłużnik bez swojej winy nie wie kto jest wierzycielem

• Jeżeli powstał spór kto jest wierzycielem

• Wierzyciel odmawia przyjęcia świadczenia

• Poprzez odnowienie - polega ono na tym, że dłużnik za zgodą wierzyciela, w celu umorzenia dotychczasowego zobowiązania; zobowiązuje się za zgoda wierzyciela spełnić inne świadczenie bądź to samo, ale z innej podstawy prawnej

• Potrącenie - gdy dwie strony są jednocześnie wobec siebie wierzycielami i dłużnikami, a ich świadczenia są tego samego rodzaju i są wymagalne oraz nieprzedawnione, którakolwiek ze stron może poprzez oświadczenie domagać się potrącenia. Potrącenie wygasza zobowiązanie do wartości niższej i jest skuteczne od chwili gdy potrącenie stało się możliwe.

• Zmiana wierzyciela lub dłużnika

Wierzyciel może bez zgody dłużnika przelać swoją wierzytelność na osobę trzecią i wówczas zobowiązanie miedzy nim a dłużnikiem, po zawiadomieniu dłużnika, wygasa. Przelew wierzytelności może być ograniczony bądź wyłączony umowa stron lub ustawą.

Zmiana dłużnika - osoba trzecia może wstąpić za zgodą dłużnika w oparciu o:

• Umowę pomiędzy dłużnikiem a osobą trzecią za zgodą wierzyciela

• Umowę pomiędzy wierzycielem a osobą trzecią za zgodą dłużnika

W powyższych sytuacjach wobec dłużnika zobowiązanie wygasa

• Zwolnienie z długu dokonane przez wierzyciela zwalnia z długu dłużnika, o ile dłużnik zwolnienie przyjmuje

• Poprzez świadczenie w miejsce wykonania- następuje wówczas, gdy dłużnik w celu zwolnienia się ze zobowiązania świadczy coś innego, a wierzyciel świadczenie przyjmuje

SKUTKI NIEWYKONANIA ZOBOWIĄZAŃ

Dłużnik odpowiedzialny jest za szkodę wynikająca z niewykonania zobowiązania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że jest ono skutkiem okoliczności, za które dłużnik nie ponosi odpowiedzialności. Przy tego rodzaju odpowiedzialności prawo domniemywa winę dłużnika tzn. będzie on odpowiadał odszkodowawczo, o ile własną aktywnością nie wykaże swego braku winy.

W ramach odpowiedzialności z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy dłużnik odpowiada za czyny osób, którymi posługiwał się w wykonaniu umowy.

Wierzyciel dochodząc odszkodowania, zobowiązany jest jedynie wykazać wysokość szkody oraz związek przyczynowy pomiędzy szkodą a działaniem lub zaniechaniem dłużnika.

Strony mogą, poprzez wykorzystanie norm prawnych bądź warunków umownych, kształtować odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika w zakresie jej wysokości.

W zakresie świadczenia pieniężnego wierzyciel może domagać się od dłużnika tzw. odsetek jako formy zryczałtowanej odpowiedzialności odszkodowawczej. Odsetki należne są wierzycielowi z mocy samego prawa jak tzw. odsetki ustawowe (dziś to ok. 13,5% w skali roku). Strony mogą w umowie stosowanie odsetek wyłączyć, mogą określić inną jak ustawowa ich wysokość, maksymalnie jednak do wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego NBP. Odsetki należne są wierzycielowi w każdej sytuacji, także wówczas gdy wierzyciel nie poniósł szkody i gdy dłużnikowi nie można przypisać winy.

1

---