Żarówka

klasyczna żarówka

…tradycyjne żarówki wkrótce będzie można oglądać tylko w muzeum. Pierwszym krajem
na świecie, który postanowił wprowadzić zakaz używania żarówek, była Australia.
Niektórzy twierdzą, że dzięki temu można uzyskać zmniejszenie emisji do atmosfery gazów
powodujących tzw.

efekt cieplarniany

i zmiany klimatyczne na całym świecie. Zastąpienie w

Australii żarówek lampami fluorescencyjnymi ma pozwolić na zmniejszenie emisji gazów
cieplarnianych o 4 mln ton do roku 2012, a także obniżenie rachunków za energię aż o 66 %.
Pierwsze żarniki wykonywano ze zwęglonej bawełny, później ze zwęglonego włókna
japońskiego bambusa, a następnie z grafitu. Niemiec Auer von Welsbach zastosował żarnik z
osmu, a te później zastąpiono tantalem. Rosjanin A.N. Łodygin w 1890 roku pierwszy
zastosował drut wolframowy jako żarnik.
Żarnik z drutu wolframowego, w postaci jednoskrętki lub dwuskrętki, umieszczany jest w
próżniowej lub wypełnionej gazem szlachetnym szklanej bańce. Użycie wolframu wynika z
jego wysokiej temperatury topnienia (ok. 3665 K) i stosunkowo małej prędkości parowania.
Daje on także miłe dla oka światło. Prąd, przepływając przez żarnik, rozgrzewa go do
momentu świecenia, czyli do chwili, gdy następuje emisja promieniowania świetlnego. Im
wyższa będzie temperatura żarnika, tym jaśniej będzie świecić żarówka. Jednak parowanie
materiału, z którego zrobiony jest żarnik, prowadzi po pewnym czasie do przepalenia
żarówki. Prowadzi to też do stopniowego czernienia bańki, dlatego strumień świetlny w
czasie działania żarówki maleje. Gazy szlachetne wypełniające bańki mogą częściowo
zahamować ubytek wolframu z żarnika. Dzięki temu żarówki gazowane mają strumień
świetlny większy niż próżniowe. Wskutek zmniejszenia prędkości parowania wolframu
żarnik żarówek gazowanych może pracować z wyższą temperaturą, w wyniku czego uzyskuje
się bielsze światło oraz większą skuteczność świetlną. Trwałość tradycyjnych żarówek
wynosi około 1000 godzin. Czasami, w sytuacjach gdy wymagane jest uzyskanie światła
bardziej zbliżonego do światła dziennego, stosuje się żarówki pracujące z wyższą temperaturą
żarnika, ich trwałość jest jednak znacznie niższa. Jak jasno będzie świeciła żarówka, zależy
od jej mocy, budowy i koloru bańki szklanej. Żarówki z żarnikiem dwuskrętkowym mają
strumień świetlny większy średnio o 8% od żarówek z jednoskrętką. Dzięki zastosowaniu
kryptonu zamiast argonu żarówki osiągają skuteczność świetlną większą o 10%. Możliwe jest
też zmniejszenie ich wymiarów, dzięki czemu mogą być stosowane w szczególnie małych
oprawach oświetleniowych (żarówki kryptonowe).
Wykończenie bańki szklanej wpływa na sposób widzenia strumienia światła. Bańki żarówek
wykonywane są ze szkła sodowego, tzw. szkła miękkiego.
Oprócz baniek przezroczystych produkuje się bańki:
– matowane lub mleczne.

Szkło

matowane powierzchniowo lub w całej masie sprawia, że

1

światło jest „miękkie”.
- opalizowane, czyli pokrywane wewnątrz cienką warstwą rozpraszającą światło.
- barwione w masie lub powierzchniowo na mocne lub pastelowe kolory. Kiedyś bardzo
poszukiwane były czerwone żarówki stosowane w ciemniach fotograficznych.
- zwierciadlane, czyli pokryte na części powierzchni cienką warstwą metalowego lustra
kierunkującego strumień świetlny. Powierzchnią lustrzaną pokryta może być część kopuły
bańki tak, aby całkowicie zasłaniała żarnik dla oka obserwatora. Żarówki takie przeznaczone
są głównie do opraw oświetleniowych typu reflektorowego, posiadających odbłyśnik.
Skuteczność świetlna współczesnych żarówek wynosi od 8 lumenów/W w żarówkach małych
mocy 15 W do 21 lumenów/W w żarówkach o mocy 200 i 500 W.
Żarówki odznaczają się doskonałym oddawaniem barw, charakteryzowanym ogólnym
wskaźnikiem oddawania barw na poziomie Ra = 100.

2