Źródła prawa rzymskiego
„źródła powstania prawa” i „źródła poznania
prawa”. Pierwsze z nich (tzw. fontes iuris oriundi)
— to czynniki prawotwórcze, tzn. te czynniki, które
wyrażają wolę państwa poprzez ustanowienie lub
potwierdzenie właściwych z jego punktu widzenia
norm postępowania. Drugie (tzw. fontes iuris
cognoscendi) — to efekty działania wspomnianych
czynników prawotwórczych. W zakresie historii
prawa są to zatem zachowane do naszych czasów
świadectwa działalności prawotwórczej (np. spisy
prawa zwyczajowego, ustawy, dokumenty praktyki
sądowej).
2.Czynniki prawotwórcze:
Rex
monarcha elekcyjny; Kompetencje w ramach imperium:
- władza administracyjna
-władza ustawodawcza (leges regiae)
- władza sakralna (kult publiczny, auspicia)
- władza wojskowa (imperium militare)
- władza sądownicza (iurisdictio w sprawach cywilnych i karnych)
Magistrati
Obieralność (na komicjach)
Kadencyjność (annuitas) 1- rok
Kolegialność (collegialitas) – wzajemna kontrola poprzez intercessio
Hierarchiczność (minores, maiores)
Cursus honorum, leges annales (lex Villia 180 pne.)
Honores (zaszczyt) - brak pensji, zatarta granica między środkami prywatnymi a publicznymi
Comitia
comitia curiata, comitia tributa – zgromadzenia patrycjuszy
-uchwalanie leges
-czynności prywatnoprawne (sporządzenie testamentu, adrogacja)
Reforma Serwiusza Tulliusza:
comitia centuriata plebejusze uzyskują prawo głosu
reforma społeczna
Senatus
100 (300 ) senatorów (senex), patres
funkcje doradcze:
-Auctoritas patrum- zatwierdzanie ustaw
-władza w okresie interregnum (interrex zmieniany co
kilka, prawdopodobnie 5 dni),
Miejsce w senacie jako ukoronowanie kariery politycznej (początkowo exkonsulowie, ex-pretorzy, potem rozszerzone o niższych urzędników).
Senatorowie, wpisywani byli na liste przez konsula, potem przez
cenzorów (lex Ovinia 312 r pne.)
Hierarchia senatorów uzależniona od zajmowanej w przeszłości
magistratury, na czele stoją consulares, w tym princeps senatus
Zwoływany przez magistraturę z ius agendi cum patribus (konsul, pretor,
dyktator), które równocześnie kierowały tokiem obrad
kompetencje
Reprezentacja państwa (patrycjusze, potem plebejusze)
Doradztwo magistratury (senatus consulta)
Polityka wewnętrzna i zewnętrzna
Auctoritas patrum (zatwierdzanie ustaw)
Finanse państwa
Sądownictwo (np. crimen repatundarum)
3.Charakterystyka ustrojowa państwa rzymskiego
a) fazy rozwoju państwa rzymskiego:
Okres archaiczny Królestwo (753-509 p.n.e.)
(753- połowa III w.
p.n.e)
Okres przedklasyczny Republika (509-31 p.n.e)
(poł. III w. p.n.e.- 31 p.n.e)
Okres klasyczny Pryncypat (31 p.n.e.-284 n.e)
(31p.n.e- 235 n.e)
Okres poklasyczny Dominat (284-476)
(235-535)
e) komicja ludu rzymskiego i zgromadzenia plebejskie
Zgromadzenie ludowe- Comitia:
*zgromadzenie kurialne- comitia curiata
-najstarsze z pozostałych
-zwoływane przez urzędników posiadających imperium
-zadania: ogłaszanie wojny, pokoju, wybór najwyższych urzędników, dokonywanie najwazniejszych aktów prawnych, sporządzanie testamentów
*zgromadzenia centurialne- comitia centuria ta:
-wprowadzone podziałem na centurie ze wzg na status społeczny
-powstałe wraz z pojawieniem się pieniądza bitego w rzymie
-zarówno patrycjusze jak i plebejusze
-zadania: wymiar sprawiedliwości w sprawach karnych zagrożonych karą śmierci, wybór urzędników wyzszych
*zgromadzenie trybusowe –comitia tributa
-podstawą tu było miejsce zamieszkania a nie cenzus majątkowy
-zwoływane przez konsula lub pretora
-uprawnienia ustawodawcze w niewielkim zakresie oraz prawo nakładania kar pieniężnych
-prawo dokonywania wyboru niższych urzędników-magistratus minores
Zgomadzenia plebejskie- Consilia plebis
-dla plebejuszy, w celu wyboru urzędników plebejskich
-tworzenie prawa dla plebejuszy- potem prawo to obowiązywało również patrycjuszy
-prawo do wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych mniejszej wagi