Starożytny Rzym- sprawdzian

I. Rozwój terytorialny. Wojny punickie. Powstanie Imperium Rzymskiego.

1. romanizacja- rozprzestrzenianie się kultury, języka, obyczajów rzymskich.
   prowincje-obszary poza Italią, rządzone przez rzymskich urzędników. Na czele stał namiestnik. Były obciążone podatkiem(senatorskie-nie utrzymywały armii; cesarskie-podlegały cesarzowi, wymagały stałej obecności legionów).

2. 753r. p.n.e.- legendarny początek Rzymu
   509r. p.n.e.- początek monarchii; Romulus u władzy
   167- 180r. n.e.-wojny markomańskie
   378r.- bitwa pod Adrianopolem

3. Legenda Rzymu:
   Pewna westalka wydała na świat dwóch synów bliźniaków. Nikt nie zdołał ochronić ich przed złym królem, który kazał wrzucić je do rzeki Tybr, aby zginęły. Matkę wtrącono do więzienia. Kiedy woda osadziło na mieliźnie korytko z dziećmi, podeszła do nich wilczyca, delikatnie wzięła i wykarmiła bliźnięta. Pasterz widział też jak lizała je językiem. Dzieci wyrosły na silnych mężczyzn, którzy w tych okolicach załozyli miasto-Rzym.

4. Początki osadnictwa we Włoszech związane są z plemionami Etrusków i Italików. Grecy pokonali Etrusków i osiedlili się tam. Plemiona prowadziły ze sobą wojny.

5. WOJNY PUNICKIE: Rzym vs. Kartagina
   

I wojna punicka (264r. p.n.e.)

Przyczyny:
-spór o Sycylię
-panowanie na morzu

Przebieg:
Początkowo Rzymianie prowadzili i na morzu, i na lądzie. Jednak po czasie zaczęli ponosić klęski na wodzie. Ostatecznie w 241 roku Rzym odniósł sukces w bitwie koło Wysp Egackich. Kartagina musiala podpisać pokój. Zwycięstwo Rzymian.

Skutki:
-Rzymianie zyskali Sycylię
-kontybucja od Kartagińczyków.

II wojna punicka (218r. p.n.e.)-najbardziej krwawa

Przyczyny:
-rosnący haracz
-oddanie Rzymianom Korsyki i Sardynii
-zajęcie Saguntu przez Hannibala

Przebieg:
Hannibal przeszedł z Hiszpanii przez Pireneje, płd. Galię i Alpy do Italii. W bitwie pod Kannami Rzymianie doznali gruzgocącej klęski. Walki trwały przez kolejne 5 lat. Armia rzymska została wspomożona przez sprzymierzeńców. Zwyciężyła w kilku bitwach na terenie Italii i Sycylii. Wojna przeniosła się też do Hiszpanii. W 206 Hiszpania stała się rzymską prowincją. W 202 Hannibal musiał podkisać pokój. Zwycięstwo Rzymian.

Skutki:

-traktat pokojowy

-Kartagina straciła posiadłości afrykańskie i zamorskie

-kontrybucja

-ograniczenie floty wojennej Kartaginy.

III wojna punicka (148r. p.n.e.)

Była to wojna zaborcza. W 146r doszczętnie zburzono Kartaginę. Stała się ona prowincją Rzymu.

II. Republika i cesarstwo. Przemiany ustrojowe państwa rzymskiego.

SENAT

Urzędnicy wyżsi Urzędnicy niżsi

konsulowie pretorzy cenzorzy kwesturzy edylowie

ZGROMADZENIE LUDOWE

Trybuni ludowi

Konsulowie-przejęli prerogatywy króla, wybierani na rok, zwoływali posiedzenia snatu, nakładali kary, nadzorowali finanse, sądownictwo.

Pretorzy-ochrona porządku miejskiego, organizowanie procesów i rozsądzanie sporów, zwoływali senat, zarządzali prowincjami i dowodzili wojskiem.

Trybuni ludowi- zwoływali zgromadzenia ludowe, przewodniczyli im, byli nietykalni.

Kwesturzy- prowadzenie dochodzeń i występowanie z oskarżeniami w najcięższych zbrodniach, inkasowali podatki i grzywny, przekazywali pieniądze na żołd.

Edylowie- sprawowali nadzór nad miejskimi targowiskami, utrzymywali porządek, organizowali igrzyska.

Cenzorzy- kadencja 5 lat, sporządzali listy obywateli wg klas, centurii i tribus na podstawie cenzusu majątkowego, układali listy senatorów, czuwali nad obyczajami obywateli.

Dyktator- miał nadzwyczajną wladzę max. Pół roku, był wszechwładny i niezależny, podlegali mu wszyscy urzędnicy, ale także trybuni ludowi.

1. Struktura społeczna republiki:

• Patrycjusze- należeli do elity, pochodzili z najstarszych i najbogatszych rodów

• Plebejusze- nie sprawowali urzędów, stanowili podstawę armii

• Nobilowie- szlachta

• Ekwici- pierwotnie najbogatsi obywatele, tworzący 18 centurii jazdy

• Proletariusze- najubożsi

• Niewolnicy- każdy kto zrodzony został z matki niewolnicy, został porzucony jako dziecko lub wzięty do niewoli w czasie wojny. Byli także gladiatorami. Nie mieli zadnych praw.

1. Republika- Rzeczpospolita

Augurowie-kapłani zajmujący się wróżbami

Cenzus majątkowy- podzial ludności ze względu na majątek

Latyfundia- duże posiadłości ziemne

Nobilowie- warstwa społeczna, sprawowali najwyższe urzędy

Komicja-zgromadzenia obywateli

Popularzy- grupa nobilów

Optymaci- przeciwnicy reform

Triumwirat-nieformalny sojusz

Pryncypat- nowy system ustrojowy Rzymu, charakteryzował się rządami jednej osoby przy zachowaniu pozorów republiki.

Dominat- ustrój Rzymu, gdzie władzę absolutną sprawowali cesarze.

1. 753r-państwem rządzi Romulus

509r.- koniec monarchii

1. 73r. p.n.e.-powstanie Spartakusa

44r. p.n.e.- śmierć Gajusza Juliusza Cezara

395r. n.e.-podział Rzymu na Wschodni i Zachodni

476r.p.n.e.- upadek cesarstwa

1. Kryzys republiki, GJ Cezar, Pryncypat, Dominat Z ZESZYTU !!!

III. Dorobek kulturalny Rzymu. Grecko- rzymskie oblicze kultury europejskiej.

1. Forum-centrum życia publicznego.

Forum Romanum-centrum miasta i całego Imperium. Znajdowało się tam archiwum państwowe, wiele świątyń, łuków triumfalnych oraz posągów bogów.

Panteon-świątynia wszystkich bogów

Akwedukt-podziemny wodociąg w Rzymie. Doprowadzał wodę do miasta.

Prawo XII tablic-pierwsza pisana kodyfikacja prawa rzymskiego.

Jurysprudencja-nauka prawa

Arkada-element architektoniczny, składa się z dwóch podpór połączonych łukiem.

1. Architektura: łuki, sklepienia, opanowanie techniki budoy kopuł. Przejmowali wzorce greckie. Do budowy stosowano cegły wypalanej i cementu.

2. Twórcy poezji(złotego wieku): Wergiliusz(georgig, eneida); Owidiusz(sztuka kochania, przemiany); Horacy(poeta liryczny)

IV. Cheścijaństwo w Imperium Rzymskim. Rozprzestrzenianie i ewolucja.

1. Bogowie: Janus(opiekun bram); jowisz(ojciec bogów); Mars(b.młodości); Neptun(oceany).

Trójca kapitolińska- związek bóstw panujących nad wzgórzami rzymskimi z Rzymem.

1. Deifikacja-przypisywanie cech boskich ludziom.

Kościół- wyznawcy Chrystusa na terenie jednego miasta. Na czele biskup.

Synod-zgromadzenie biskupów na danym terenie.

Sobór-grono biskupów reprezentujących cały Kościół.

Schizma- rozłam w Kościele.

1. Piotr utworzył pierwszą wspólnotę chrześcijańską. W oczach władz stanowili oni sektę, dlatego przemieszczali się do innych miast w obawie przed mordem. Głosili Ewangelię i nauki Chrystusa.

2. Paweł z Tarsu- nawracał pogan, organizował gminy chrześcijańskie w Azji Mn., i w Grecji.

3. 303-304-cesarz Dioklecjan wydał kilka edyktów przeciw chrześcijanom.

313-edykt o tolerancji wobec chrześcijan

392-wydanie zakazu sprawowania wszelkich pogańskich kultów i herezji.

V. Jednostka w Grecji i Rzymie. Rola rodziny. Życie codzienne.

1. Kitarzysta-nauczyciel muzyki

Paidotryba-instruktor ćwiczeń fizycznych

Kalokagatia-równowaga między wychowaniem fizycznym a umysłowym.

Termy- rzymskie łaźnie.

1. Rodzina: rodzice, dorośli synowie, ich żony, niezamężne córki i wnuki.

Założenie rodziny uznawane było jako obowiązek obywatela. Za niewypełnienie tego groziły różnorakie kary.

Małżeństwo zawierali tylko wolni obywatele. Przed ślubem było wiele ceremonii na cześć bogów. W dniu ślubu rodzice pani młodej wydawali ucztę. Po ślubie tylko w niektórych polis małżonkowie mieszkali razem. Związki zawierane były w wieku 12lat dzieczynki, 14-chłopcy. Małżonka w dniu lubu ubrana była w prostą tunikę. Twarz osłaniał pomarańczowy woal. Małżonek czekał u progu i ofiarował jej wodę i ogień.

1. Narodziny

Odbywały się najczęściej w domu, który smarowano smołą by odpędzić złe duchy. Dom oznaczano gałązką oliwną(chłopiec), lub wełnianą opaską(dziewczynka). Noworodka od razu kąpano i skladano u stóp ojca. Jeśli ten uniósł dziecko do góry, mogło ono żyć. Zaopatrywano je potem w amulety.

1. Nadanie imiona

• Grecja: było odprawiane dziesiątego dnia po urodzeniu. Dziecko otrzymywało imię dziadka ze strony ojca. Niekiedy były to też imiona bogów.

• Rzym: nadawane dziesiątego dnia po urodzeniu. Oprócz imienia zwykle mieli także nazwisko rodowe i przydomek. Kobiety zas miały tylko nazwisko rodowe w rodzaju żeńskim.

1. Wychowanie

Wychowaniem zajmowała się matka. Synowie podlegali ich opiece tylko we wczesnym dzieciństwie. Wymagano od nich, by dzieci umialy czytać,pływać i sprawni fizycznie. Chłopcy w wieku 7 lat oddani byli w opiekę pedagogów. Celem była kalokagatia. Nauka trwała do 16 lat.

Wychowanie było bardzo surowe, dzieci powyżej 7 lat należały do państwa. Karani byli chłostą, sami musieli zdobywać pożywienie, a jeden plaszcz musiał im wystarczyć na rok. Z dziewczynkami było podobnie.

Dziewczyny uczyły się pod okiem matki za gospodynie domowe.

1. Czas wolny:

-uczty-wino z wodą, mięso, owoce.

-dyskusje na agorze

-uprawianie sportu

-polowanie

-podróże turystyczne i edukacyjne

Gry: klasy, piłka, zręcznościowe.

Rzymianie dodatkowo spędzali wolny czas w termach.