ORALNA STRUKTURA CHARAKTERU

ETIOLOGIA: zaraz za prawem do egzystencji wyłaniają się kolejne potrzeby małego

dziecka: wymaga ono zapewnienia mu wszystkich środków niezbędnych do życia, opieki i
kontaktu dotykowego. Jeśli potrzeby te nie zostaną całkowicie zaspokojone, rozwija się
struktura charakteru zwana oralną. A zatem mówimy tu o sytuacji, gdy dziecko zasadniczo
jest chciane i gdy relacja przywiązania jest rozwinięta, natomiast opieka nad nim nie jest
odpowiednia i wzbudza wielokrotne doświadczenie emocjonalnego porzucenia, a także
wtedy, gdy nastąpi utrata podstawowej postaci przywiązania i nigdy nie będzie ona w sposób
adekwatny zastąpiona przez inną. Chronicznie chorzy, cierpiący na depresję, uzależnieni od
alkoholu lub sami reprezentujący charakter oralny rodzice są najczęstszą przyczyną rozwoju
tej struktury charakteru. Czynnikiem takim mogą być także skrajnie trudne warunki czyniące
opiekę rodzicielską bardzo trudnym zadaniem: doświadczenie wojny, samotni rodzice czy
trudna sytuacja materialna. Utrata postaci dobrej matki najgłębiej wpływa na dziecko po 7
miesiącu życia, gdy proces różnicowania jest już rozpoczęty, ale najczęstsze przypadki
wiązać należy ze słabymi lub zniekształconymi relacjami symbiotycznymi powodującymi
niezdolność matki do zaspokajania potrzeb dziecka. Symbioza miała tu swój początek, ale
nigdy nie została dopełniona, a tym samym nigdy też nie doszło do jej rozwiązania. Nie
wykształciło się tu „ufne oczekiwanie”, ponieważ matka nie była wystarczająco dostępna dla
dziecka. Można tu mówić o doświadczeniu „utraty raju”. Wielokrotnie pozostawione samemu
sobie i rozczarowane dziecko zrobi wszystko, by zaadaptować się do tej sytuacji. Aby
powstrzymać ból i nie przeżywać kolejnych rozczarowań zaczyna blokować swe naturalne
potrzeby.

Zespół symptomów: osoba porzuca swoją zależną pozycję jeszcze zanim zostanie
usatysfakcjonowana, pozostając w rzeczywistości chronicznie potrzebującą i zależną.
Konsekwentnie próbuje ukrywać tę zależność, która może być widoczna lub w jakiś sposób
kompensowana, ale zawsze wiąże się z poczuciem nieusatysfakcjonowania własnego self.
Jednostka nie uzyskuje zaspokojenia swoich potrzeb, nie jest zdolna do identyfikacji swoich
potrzeb, do ich wyrażania, nie akceptacje faktu bycia potrzebującą, nie potrafi zbliżyć się do
innych, poprosić o pomoc i zaspokoić własne self. Możliwości samokojenia i samoopieki są
upośledzone. Jednostka skłania się raczej do zaspokajania potrzeb innych osób, w stopniu
przekraczającym jej możliwości i do identyfikacji z ludźmi potrzebującymi, przy
jednoczesnym ukrywaniu swojego do nich podobieństwa. Częste są choroby (w wyniku braku
umiejętności troszczenia się o siebie, wyczerpywania swych wewnętrznych zasobów poprzez
przekraczające możliwości zaspokajanie innych, przeświadczenie, że choroba jest jedyną
akceptowaną przez ego jednostki metodą zaspokojenia wypartych potrzeb oraz wymuszenia
uwagi i opieki), depresje (bardzo dotkliwe, wyczerpujące, towarzyszy im rozpacz i tęsknota –
za osobą, która wreszcie zaspokoi potrzeby jednostki) czy inne formy załamania, które
wymuszają i usprawiedliwiają wsparcie, dopuszczając tym samym zaspokojenie self. Z
drugiej strony częste są okresy kompensacji z przesadnym optymizmem, wielkościowością,
epizodami manii, w których jednostka zaniedbuje jednak poważnie samą siebie, co jest
podstawą niechybnie nadciągającego załamania. Stąd ogromna zmienność nastrojów.
Poważne problemy z samotnością. Jednostka oralna może popadać w panikę, gdy doświadczy
oddzielenia od głównej postaci przywiązania i zostanie sama. Stąd tendencja do zazdrości i
silne przywiązanie do obiektów przejściowych (wiąże się to z brakiem wykształcenia stałości
podstawowego obiektu przywiązania w ósmym miesiącu życia). Obiektami tymi mogą być
np. różnego rodzaju używki oraz korzyści materialne. Łatwość wpadania w uzależnienia

Problemy w związkach miłosnych polegające na tendencji do symbiozy, zlania się z
partnerem, który czuje się wykorzystywany i uwięziony. Gdy „wymęczony” odchodzi
powtarza się schemat porzucenia jednostki oralnej.
Styl poznawczy: Skłonność do przechodzenia od myślenia nadaktywnego, euforycznego i
czasami kreatywnego do otępienia, depresji i zubożenia procesów poznawczych. W okresach
uniesienia może występować ograniczenie zdolności sądzenia i oceny rzeczywistości,
skłonność do przejawiania nadmiernie opiekuńczej postawy względem innych, do
podejmowania większej odpowiedzialności i niezależnych działań, niż w rzeczywistości
jednostka potrafi realizować oraz do tworzenia przesadnie optymistycznych planów. W
stanie załamania dominuje brak nadziei oraz poczucie bycia ofiarą.
Formy obrony: Zaprzeczenie, projekcja, identyfikacja, inwersja, przeniesienie i zwrócenie
się przeciwko sobie. Kompensacyjna troska o innych i stany uniesienia, tak samo jak
załamania chorobowe i depresje, są formą obrony i wiążą się z rozszczepieniem self i
reprezentacji obiektu. W przesadnej odpowiedzialności za innych i próbach zaspokojenia ich
potrzeb ujawnia się wielkościowość. Silna samonegacja. Potrzeby jednostki, wyparte i/albo
wyrażane w minimalnym stopniu, odbierane są jako obce albo złe i trzeba wyjątkowego
niezaspokojenia, zanim zaczną być postrzegane jako uprawomocnione.
Decyzje skryptowe i patogenne przekonania: „Niczego nie potrzebuję; wszystko to mogę
osiągnąć samodzielnie. Odnajduję się w dawaniu i kochaniu. Moje potrzeby są zbyt wielkie i
mogłyby przytłoczyć innych. Gdybym wyraził swoje potrzeby, przeżyłbym rozczarowanie,
opuszczenie albo odrzucenie. Troska o mnie jest w rzeczywistości sprawą kogoś innego, a
ponieważ nikt mi jej nie okazał, nie mogę nic z tym zrobić ".
Reprezentacja self: Rozszczepienie, które uwydatnia dające, kochające, leczące, opiekuńcze
i umocnione self w stanach kompensacyjnych, a zranione, wyczerpane, słabe, uszkodzone i
bezsilne self w stanach załamania.
Reprezentacje obiektu i relacje z obiektem: Rozszczepienie z innymi postrzeganymi jako
osoby dysponujące znacznie większymi zasobami, które mogłyby dostarczyć potrzebnych
wartości i dóbr, albo jako słabe, niezdolne do zatroszczenia się o samych siebie i wymagające
zaspokojenia. Pod maską manii, narcyzmu i wielkościowości kryje się złudne postanowienie
udowodnienia sobie i innym, że jednostka oralna nie potrzebuje nikogo i jest samodzielna. Z
drugiej strony depresja i choroby fizyczne są wołaniem o opiekę i troskę. Tendencja do
tworzenia relacji na zasadach zależności albo współzależności. W sytuacjach, gdy zależność
jest widoczna, inni mają poczucie, że nigdy nie będą zdolni zrobić dla nich wystarczająco
dużo — osoba taka naprawdę nie potrafi być usatysfakcjonowana.
Charakterystyka emocjonalna: duża podatność na wzorce cyklotymiczne. Częste stany
kompensacyjne z bardzo dobrym samopoczuciem z łatwością przeradzające się w rodzaj
wzniosłości, euforii i, w skrajnych okolicznościach, w epizody manii. Przeplatają się one z
załamaniem fizycznym i depresją. Obie te formy ekspresji charakterologicznej stanowią
obronę przed ukrywającą się pod nimi strukturą prawdziwego self, która obejmuje archaiczne,
prawdziwe i wrażliwe żądania dziecka. Pod stanem kompensacji kryją się złość, żal, rozpacz i
strach przed stratą. Depresja natomiast wykorzystywana jest w funkcji obronnego tłumienia
agresji, wrogości i znacznie bardziej intensywnego, ale rzeczywistego żalu z powodu
deprywacji i nieuniknionej utraty self . Może mieć podobne znaczenie jak choroba fizyczna.
Osoby oralne pozbawione są kontaktu z impulsami agresji i wrogości, ale łatwo popadają w
irytację, która kłóci się z Ja, lecz której nie można w pełni kontrolować. W irytacji tej przebija
złość z powodu nieustannego braku satysfakcji i głęboki uraz związany z tym, że jednostka
musiała szybko stać się samowystarczalna, nauczyć się troszczyć o innych, a sama tego nie
doznała. Często ujawniany jest lęk przed samotnością, lęk przed porzuceniem i zazdrość. Lęk
nie służy jako sygnał mobilizujący agresję, lecz ma charakter urazu powiększającego jeszcze
naturalną pasywność jednostek oralnych.

Ekspresja energetyczna: osoba z charakterem oralnym kurczy mięśnie, które powstrzymują
naturalną, spontaniczną autoekspresję. Stłumieniu potrzeb i emocji pomaga ograniczenie
oddechu najczęściej poprzez zaokrąglenie i wyciągnięcie ramion do przodu, przez co
następuje ograniczenie i zapadnięcie klatki piersiowej oraz mostka. Służy temu również
chroniczne napięcie w obrębie obręczy barkowej, napięcie w górnej części pleców-pomiędzy
łopatkami oraz wysunięcie głowy do przodu. Te zabiegi blokują możliwość uderzenia i gest
sięgania po coś. Napięte mięśnie dolnej części brzucha, podstawy szyi oraz szczęki nie
dopuszczają do płaczu oraz bezpośredniego wyrażania agresji. Kolana są usztywnione, a
miednica wysunięta do przodu, co mówi nam o konieczności wczesnego stanięcia na nogach,
radzenia sobie z rzeczywistością i dużej samodzielności. Ale osoba oralna ma słabo
rozwiniętą muskulaturę i chude, słabe nogi, bo nie ma ona naprawdę mocnego kontaktu z
podłożem. Cały ten układ sprzyja bólom głowy, infekcjom i chorobom górnych dróg
oddechowych, urazom kręgosłupa i kolan oraz dolegliwościom dolnego odcinka układu
pokarmowego.

Cele terapeutyczne

Cele emocjonalne

1. Wyzwolić uczucia potrzeby i tęsknoty i towarzyszyć klientowi w ich identyfikacji.
2. Przepracować doświadczenie smutku po przeżyciach bólu i głębokiej rozpaczy z

powodu opuszczenia albo chronicznej frustracji.

3. Przepracować uczucie wściekłości z powodu opuszczenia.
4. Przepracować lęk spowodowany wyzwoleniem wszystkich innych uczuć:

lęk odrzucenia, opuszczenia i chronicznej frustracji.
5. Rozwinąć większe poczucie ugruntowania, siły i wyraźnego przepływu energii w stopach,
kostkach, kolanach i nogach.

6. Umocnić całe ciało i jego ogólną muskulaturę.
7. Umocnić ekspresję asertywności i agresywności.
8. Otworzyć klatkę piersiową, oddech i doprowadzić do swobodnego przepływu energii

przez szyję i krtań.

9. Rozluźnić skurczone mięśnie w dolnej części pleców, brzucha, w obręczy barkowej, u

podstawy czaszki i w szczęce.
10. Wyzwolić prawdziwe uczucie miłości, szczególnie do centralnej postaci przywiązania, i
rozwinąć ekspresję tego uczucia

Cele poznawcze

Postawy i przekonania

1. Zidentyfikować, zinterpretować i rozwinąć wgląd w ideał ego czy fałszywe self,

dokonać jego zmiany („Jestem miły, łagodny, całkowicie oddający się. Jestem potrzebny").

2. Zidentyfikować, zinterpretować i rozwinąć wgląd w decyzję skryptową;

Dokonać jej zmiany („Niczego nie potrzebuję. Muszę to zrobić samodzielnie. Jeśli ujawnię
swoje potrzeby, zostanę zdradzony i porzucony").

3. Zakwestionować, zinterpretować i wyjaśnić poszczególne mechanizmy obronne

(zaprzeczenie, projekcję, introjekcję, inwersję, identyfikację, zwrócenie się przeciwko sobie i
przeniesienie), aby zagwarantować elastyczność w ich stosowaniu.

4. Pomóc w rozpoznaniu wzorca kompensacji i załamania. Pomóc osobie w identyfikacji i

odrzuceniu tego powtarzającego się wzorca przez zaakceptowanie przez nią własnej
odpowiedzialności za jego trwanie.

5. Umocnić identyfikację self z własnymi potrzebami, uznając swoje prawo do

występowania potrzeb i do ich zaspokojenia.

6. Umocnić identyfikację self

Z

osobistą historią porzucenia albo niezaspokojenia własnych

potrzeb i z ukształtowaną w ten sposób podatnością na zranienie. Afirmować indywidualne
prawo do przeżywania uczuć związanych z doświadczeniem porzucenia— wściekłości,
rozpaczy i strachu.

7. Umocnić identyfikację self

Z

naturalną agresją i asertywnością.

Umiejętności poznawcze

1. Promować i uczyć umiejętności samokojenia i troszczenia się o siebie.
2. Ustanowić ambiwalentne doświadczenie self i innych i rozróżnienie między self a

innymi.

3. Dokonać oceny i naprawy mechanizmów formowania struktur osobowych:

asymilacji, akomodacji, różnicowania, integracji i generalizacji.

4. Umocnić świadome wykorzystanie istniejących mechanizmów obronnych w takim

zakresie, w jakim są one efektywne i użyteczne.

5. Nauczyć nieznanych dotąd mechanizmów obronnych ego.

6. Umacniać, naprawiać i uczyć strategii radzenia sobie z szorstkim i wzbudzającym lęk
środowiskiem.

Cele behawioralno-społeczne

1. Umacniać i uczyć strategii samokojenia i troszczenia się o siebie.
2. Umacniać umiejętność proszenia o pomoc i sięgania po nią w bezpośrednich relacjach

społecznych.

3. Umocnić zachowania agresywne, asertywne i instrumentalne.
4. Zwiększyć odniesienie do rzeczywistości w stopniu wymaganym dla dojrzałego

funkcjonowania; umocnić stałość zaangażowania w pracę, relacje międzyosobowe,
indywidualne zamierzenia itd. Rozwinąć wytrwałość.

5. Umocnić zdolność do wzajemności, kontakty oparte na zasadzie dorosły--dorosły i

autentyczne, indywidualne kształtowanie związków miłosnych (w przeciwieństwie do
związków opartych na zależności i współzależności).

6. Zwiększyć tolerancję na doświadczenie samotności.
7. Odwieść od przepracowywania się, nadmiernego stosowania używek i narkotyków,

przesadnej odpowiedzialności i opiekuńczości i innych hipomaniakalnych,
autodestrukcyjnych zachowań, pojawiających się w kompensacyjnej fazie cyklu.