Charakterystyka zewnętrzna i wewnętrzna (strukturalna) polskiego slangu uczniowskiego.

Jedną z najbardziej popularnych odmian języka polskiego jest slang młodzieżowy, studencki czy uczniowski – atrakcyjność swoją zawdzięcza charakterowi grupy, jej szerokiej komunikatywności. Ekspresywność, która dominuje w gwarze uczniowskiej powoduje, że należy zaliczyć grupę posługującą się tą gwarą do tzw. grupy intencjonalnie jawnej, do której łatwiej przenikają wpływy innych gwar. Jeżeli zaś dominowałaby tutaj tajność – byłoby odwrotnie – slang uczniowski należałby do grupy intencjonalnie tajnej, której nadrzędnym celem jest ukrycie pewnych treści przed niepożądanymi osobami. Dzięki tej właśnie cesze język uczniowski staje się z znacznym stopniu zrozumiały dla ludzi „z zewnątrz”, nie traci przy tym swojej funkcji jednoczącej grupę, odróżniających ją od pozostałych społeczności, nadaje jej swoisty prestiż oraz oczywiście dostarcza narzędzi do interpretowania rzeczywistości. Slang młodzieżowy charakteryzuje się znaczna niedbałością językową. O ile styl naukowy tworzą głównie terminy fachowe, o cechach tj. ścisłość, systemowość, ograniczoność, techniczność, ważna w nich jest prawda, jasność, pełność, racjonalność, logika, o tyle gwarę uczniowską tworzą gł. wyrazy o charakterze potocznym. W języku naukowym dominują rzeczowniki, czasowniki i przymiotniki, bardzo często zachodzi tu internacjonalizacja wyrazów. Ta wybiórczość kategorii gramatycznych związana jest właśnie z najbardziej charakterystycznym wykładnikiem stylu naukowego – z terminami, które określają gł. przedmioty, zjawiska, a nie emocje czy abstrakcje. Obraz tego samego elementu rzeczywistości w obu „językach” może być zupełnie różny. Język naukowy jest spłaszczony, pozbawiony niektórych pięter, dąży do jak najwierniejszego odzwierciedlenia rzeczywistości, prze co unika on jej wartościowania, jak to ma miejsce w ekspresywnym slangu czy socjolekcie. W slangu uczniowskim obserwujemy znaczna potoczność wypowiedzi. Jest to przede wszystkim język mówiony- w mowie oficjalnej czy w szkolnych wypracowaniach wskazane jest posługiwanie się językiem uwzględniającym zasady gramatyczne i inne normy językowe. Nie znaczy to, że któryś z tych sposobów widzenia rzeczywistości pozajęzykowej – styl naukowy czy potoczny – jest gorszy czy lepszy, bądź że są to systemy różne i niezależne. Możliwe jest ich wzajemne przenikanie się i oddziaływanie na siebie. Decyduje o tym wiedza „użytkownika języka”, jego znajomość terminów naukowych itp. Niemniej jednak styl potoczny jest dla badacza języka dużo ciekawszy, gdyż niesie o wiele głębsze treści, niespotykane w terminologii naukowej. Rozpatrując sprawę slangu uczniowskiego należy się zatem skupić na jego odmianie mówionej, na potoczności. W języku uczniowskim dotyczącym szkoły najwięcej jest rzeczowników, słów określających rzeczy namacalne, dużo mniej jest wyrazów określających uczucia, czasowników abstrakcyjnych. W leksyce slangu młodzieżowego, podobnie jak w j. potocznym, mówionym, dużo jest wieloznaczników, związków frazeolog., różnych formuł i idiomów umożliwiających szybkie generowanie tekstu, leksykalne dublety z brakiem wyodrębnionych różnic znaczeniowych lub dystrybucyjnych, ekspresywizmy czy wykrzyknienia.

Semantyczne aspekty słownictwa zależą nie tylko od czynników zewnętrznych, lecz także wewnętrznych: kulturowych i psychicznych. Ich oddziaływanie dostrzec można na wielu płaszczyznach: znaczenie słowa, jego składniki kategoryzujące i wartościujące, sposób rozbudowy i semantycznego ukształtowania całych grup leksykalnych. Zależność semantycznej struktury leksyki zarówno od czynników zewnętrznych, jak od wpływów kulturowych, widoczna jest również w zakresie ilościowego rozwoju zasobu słownikowego polszczyzny. Z języka wyłania się obraz człowieka: z budowy słów, związków wyrazowych, kategorii gramatycznych. Zarówno system leksykalny z jego wielością słów powiązanych ze sobą w pola semantyczne, jak system gramatyczny z jego kategoriami czasu, aspektu, rodzaju, liczby itd., stanowią efekt dzielenia rzeczywistości przez umysł człowieka na elementy składowe, ich kategoryzacji i charakterystyki oraz ustalania powiązań między nimi. Ukazywanie w strukturach językowych relacji między elementami rzeczywistości i nazwami tych elementów, żywość formy wewnętrznej, bogactwo konotacji kulturowych słów pozwala na określenie swoistego obrazu świata. Język jest interpretantem kultury, dzięki niemu można wyjaśnić i zinterpretować te wszystkie systemy znakowe. W języku istnieje wiele słów, które są szczególnie predestynowane do „wchłaniania” w siebie elementów emocjonalnych i wartościujących. Są to wyrazy szczególnie odnoszące się do stref szczególnie dla nas ważnych. Słownictwo to jest szczególnie trudne do badań semantycznych i aksjologicznych, gdyż tak mocne nacechowanie wyrazów pociąga za sobą możliwość nadużyć językowych, manipulacji. „Różne postawy światopoglądowe sprawiają, że treść realnoznaczeniowa niektórych słów z tej grupy zmienia się w zależności od użytkowników czy interpretacji nadawcy” – pisz Ryszard Tokarski. Można zatem przypisać odmienny sens temu samemu wyrazowi. Zastanawiający jest fakt, że mimo, iż slang uczniowski charakteryzuje przede wszystkim cecha ekspresywności, to w słownictwie dotyczącym szkoły tak mało jest wyrazów określających uczucia, emocje, abstrakcje. Wyrazy ekspresywne odnoszą się do innych dziedzin młodzieżowego życia, takich jak np. miłość czy przyjaźń. Słownictwo „szkolne” to głównie nazwy ocen, przedmiotów, nauczycieli, uczniów, innych osób związanych ze szkołą-czyli właściwie same rzeczowniki. W tym sensie leksyka studencka przejmuje cechy konkretnego stylu naukowego. Dopiero gdzieś na końcu odnaleźć możemy wyrazy oznaczające czynności-a i te odnoszą się praktycznie zawsze do czynności codziennych. Brak tu np. przymiotników, które mogłyby ukazywać jakąś ekspresywność. Nie można jednak podważać faktu ekspresywności mowy uczniowskiej; przejawie się ona w ciekawych konstrukcjach wyrazowych itp. Przeważająca większość wyrazów nawartościowanych, to wyrazy traktujące o naszym codziennym życiu: zwykłych czynnościach, nazwach przedmiotów, w tym codziennego użytku, nazwach istot żywych, ludzi czy zwierząt. Grupa takich wyrazów odgrywa ważną rolę w codziennym, potocznym wartościowaniu językowym. Podobnie rzecz ma się z rzeczywistością szkolną. Jak stwierdza Stanisław Grabias, w zasobie leksykalnym grup studenckich i młodzieżowych zdecydowanie większa cześć leksyki dotyczy innych dziedzin życia niż zajęcia lekcyjne. A są nimi: człowiek, części ciała, cechy fizyczne, ubiór, czynności fizyczne i fizjologiczne, cechy i procesy psychiczne, zachowanie się wobec otoczenia, życie społeczne, miłość, rodzina, rozrywki, przyjemności, zabawy… w samym centrum slangu uczniowskiego stoi człowiek-47,7% całego zasobu słów- i ogólnie całe społeczeństwo- 52,1%. Słownictwo dla studentów profesjonalne, dotyczące uczelni i studiowania, stanowi około 1/3 całości- 28,1%. Wyraźnie widać tu antropocentryzm. Najbogatsza warstwa wyrazów to ta związana z emocjami, żargon studencki operuje chętnie metaforą i peryfrazą, tworzy swobodną interpretacje rzeczywistości na styl poetycki, jest bardzo barwny i twórczy, często skraca się zbyt długie wyrazy.