monter sieci komunalnych 713[03] z3 05 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Gołębiowska

Montaż sieci gazowej

713[03].Z3.05

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Władysława Maria Francuz
mgr inż. Anna Kusina

Opracowanie redakcyjne:
inż. Anna Gołębiowska

Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z3.05

„Montaż sieci gazowej” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu „Monter
sieci komunalnych”.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ppoż. przy montażu sieci gazowej

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rodzaje i właściwości gazu

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Magazynowanie gazu

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Rodzaje gazociągów

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Montaż gazociągów wysokiego ciśnienia

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Montaż gazociągów średniego i niskiego ciśnienia

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Przyłącza domowe gazowe

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Rury ochronne na gazociągach

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Uzbrojenie sieci gazowej

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Próby szczelności i odbiór sieci gazowej

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Eksploatacja sieci gazowych

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach montażu przewodów

i uzbrojenia sieci gazowej.

W poradnik zamieszczono:

−

wymagania wstępne, stanowiące wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności, jakie
ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, który obejmuje niezbędne wiadomości teoretyczne umożliwiające
samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Chcąc
dobrze przygotować się do ćwiczeń wykorzystaj oprócz poradnika wskazaną literaturę
oraz inne źródła informacji,

−

zestaw pytań, który umożliwi Ci sprawdzenie opanowania podanego materiału nauczania.

−

ćwiczenia, dzięki którym będziesz mógł zweryfikować swoje wiadomości teoretyczne
i ukształtować umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, dzięki któremu określisz zakres posiadanej wiedzy. Zaliczenie
tego sprawdzianu z wynikiem pozytywnym potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności
z zakresu jednostki modułowej. Wynik negatywny jest wskazaniem do powtórzenia
materiału nauczania i poprawienia umiejętności z pomocą nauczyciela,

−

sprawdzian osiągnięć stanowiący przykładowy zestaw pytań testowych, dzięki któremu
sprawdzisz czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem materiału nauczania lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.

Jednostka modułowa: „Montaż sieci gazowej”, której treści teraz poznasz jest jednym

z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią montażu sieci komunalnych –
schemat 1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[03].Z1/2/3/4.03

Montaż rurociągów stalowych

Moduł 713[03].Z3

Technologia montażu sieci gazowych

713[03].Z1/2/3/4.01

Prace przygotowawczo – zakończeniowe przy

montażu sieci komunalnych

713[03].Z1/2/3/4.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[03].Z3.05

Montaż sieci gazowej

713[03].Z1/2/3.04

Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych

713[03].Z3.06

Montaż i instalacja stacji gazowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

rozróżniać materiały budowlane,

−

rozróżniać sieci komunalne,

−

wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci komunalnych,

−

wykonywać połączenia rur z tworzyw sztucznych, rur stalowych gazowych,

−

dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo-zakończeniowych
oraz do wykonania montażu połączeń rur sieciowych,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu sieci gazowej,

−

zaplanować kolejność wykonywanych robót przy montażu sieci gazowej,

−

przygotować materiały potrzebne do montażu elementów sieci gazowej,

−

ocenić stan techniczny rur, kształtek i uzbrojenia sieci gazowej,

−

dobrać sprzęt i narzędzia do montażu sieci gazowej,

−

zamontować rurociągi sieci i przyłączy gazowych,

−

wykonać połączenia przyłączy z siecią gazową,

−

zamontować rury ochronne na gazociągach,

−

zamontować uzbrojenie sieci gazowej,

−

przeprowadzić próbę szczelności zamontowanych rurociągów sieci i przyłączy gazowych,

−

zamontować urządzenia pomiarowe, zabezpieczające i sygnalizacyjne stosowane w sieci
gazowej,

−

usunąć usterki sieci gazowej,

−

przygotować sieć gazową do odbiorów częściowych i końcowych,

−

wykonać oznakowanie sieci gazowej,

−

zdemontować elementy sieci gazowej,

−

zlokalizować i usunąć awarie eksploatowanych sieci gazowych,

−

przeprowadzić przegląd oraz dokonać czynności konserwacyjnych sieci gazowych,

−

sporządzić obmiar wykonanych robót,

−

wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony ppoż.

przy montażu sieci gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowym obowiązkiem każdego pracownika jest przestrzeganie przepisów

dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu przewodów sieci gazowej.

Do obowiązków pracownika należy:

−

znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniach
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

−

wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek
przełożonych,

−

dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,

−

stosować środki ochrony zdrowotnej, a także używać przydzielonych środków ochrony
indywidualnej i odzieży obuwia roboczego zgodnie z ich przeznaczeniem,

−

poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

−

niezwłocznie powiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo
zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne
osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym niebezpieczeństwie,

−

współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy [6, s. 11 – wyciąg z Kodeksu Pracy].
W czasie prac montażowych lub eksploatacyjnych na sieci gazowej pracodawca

powinien zapewnić pracownikom odpowiednie warunki higieniczno-sanitarne, zwłaszcza:
pomieszczenie do podgrzewania i spożywania posiłków, szatnię na odzież własną i roboczą,
umywalnię z kabinami natryskowymi, suszarnię odzieży i obuwia, pomieszczenie ustępowe.
W przypadku prowadzenia robót z dala od zakładu pracy należy zapewnić pracownikom
przewóz na miejsce, schronisko przewoźne lub stałe oraz ustęp. Prace należy prowadzić
z zastosowaniem

niezbędnych

środków techniczno-organizacyjnych zapewniających

bezpieczeństwo i higienę pracy, przewidzianych w projekcie organizacji robót lub
w instrukcji technologicznej [3, s. 215].

Zgodnie z Kodeksem Pracy pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez

środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego przewidzianych do
stosowania na danym stanowisku. Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed
niekorzystnymi wpływami środowiska zewnętrznego.

Środki ochrony indywidualnej:

−

odzież robocza: ubranie drelichowe, kurtka lub kamizelka ciepłochronna, kurtka
przeciwdeszczowa, kamizelka z elementami odblaskowymi,

−

środki ochrony kończyn dolnych: trzewiki skórzano – gumowe,

−

środki ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne drelichowe lub gumowe,

−

środki ochrony głowy: kask ochronny,

−

środki ochrony słuchu: nauszniki przeciwhałasowe i wkładki przeciwhałasowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podczas wykonywania robót montażowych ma się do czynienia z robotami

gazoniebezpiecznymi. Zalicza się do nich wszelkie prace na czynnych sieciach gazowych,
podczas których mogą się wydzielać ilości gazu powodujące zatrucie, wybuch lub pożar.

Roboty te może prowadzić kilka brygad lub jedna brygada, ale licząca co najmniej 3

ludzi, zawsze pod nadzorem mistrza i w miarę możliwości w dzień.

Podczas montażu sieci gazowych występują roboty niebezpieczne, do których należą

prace wykonywane w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego:

−

podłączenia gazociągów nowo wybudowanych,

−

wyłączanie i włączanie po kapitalnych remontach,

−

podłączanie przyłączy domowych do czynnej sieci,

−

usuwanie skutków awarii sieci gazowych,

−

likwidacja trudnodostępnych i większych rozmiarów nieszczelności,

−

montaż i demontaż elementów wyposażenia gazociągów.
Podczas montażu przewodów i armatury sieci gazowej należy przestrzegać następujących

zasad:

−

prace spawalnicze mogą wykonywać tylko pracownicy posiadający odpowiednie
uprawnienia spawalnicze,

−

przed rozpoczęciem pracy spawacze powinni sprawdzić stan wytwornic oraz palników,
butli z tlenem i acetylenem,

−

wszelkie ciężary (rury, kształtki, materiały) należy opuszczać i podnosić za pomocą
odpowiednich urządzeń; przy opuszczaniu rur izolowanych należy posługiwać się
szerokimi pasami (zamiast haków) w celu ochrony przed zniszczeniem,

−

przed rozpoczęciem opuszczania rur do wykopu należy starannie sprawdzić wszystkie
mechanizmy i urządzenia używane do tego celu: liny, pasy, pętle powinny być poddane
trzykrotnym badaniom wytrzymałości na zrywanie; koła zębate dźwigów i wielokrążków
nie mogą mieć obłamanych zębów; urządzenia hamujące w dźwigach powinny pracować
bez żadnych zakłóceń,

−

zabronione jest ponowne łączenie zerwanych lin, pętli, łańcuchów – należy je zawsze
zastępować nowymi,

−

nie wolno zostawiać rur w pozycji wiszącej, a w czasie krótkich przerw powinny być one
pod dozorem osób odpowiednio przeszkolonych,

−

należy zachować szczególną ostrożność przy odwijaniu rur polietylenowych gazowych
z bębnów lub zwojów ze względu na ich sprężynowanie,

−

nie wolno odwijanych rur zgniatać, skręcać czy wyginać w spiralę,

−

zabronione jest stawanie i praca pod opuszczanymi lub podciąganymi rurami lub
stawanie na nich,

−

wszystkie prace zespołowe przy transporcie ręcznym powinny być kierowane przez
odpowiednio przeszkolonych pracowników; ręczne opuszczanie rur należy wykonać
z użyciem dwóch lin; robotnicy wykonujący tę pracę powinni znajdować się w odległości
2 m od brzegu wykopu,

−

w czasie podnoszenia rur przed ułożeniem ich na podkładkach (lub przy podnoszeniu
innych materiałów) nie wolno nikomu przebywać w wykopie,

−

w czasie układania i naprawy przewodów podziemnych miejsce pracy powinno być
zabezpieczone za pomocą barier i znaków ostrzegawczych z odpowiednimi napisami,

−

rury połączone w sekcje powinny spoczywać poziomo na podkładkach ułożonych
prostopadle do osi rury,

−

rury należy układać tak, aby nie mogły się zsunąć na znajdujących się obok ludzi; nie
wolno układać rur w odległości mniejszej niż 0,5 m od brzegu wykopu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Prace niebezpieczne w obecności ulatniającego się gazu wykonywane mogą być:

−

na otwartej przestrzeni,

−

w pomieszczeniach podziemnych np.: studzienkach lub piwnicach.
Niezależnie od możliwości wybuchu zdarzają się wypadki zapalenia gazu uchodzącego

przez nieszczelności.

Awaryjne gaszenie palącego się gazu można wykonać za pomocą następujących

środków w zależności od wielkości płomienia:

−

mokrej gliny o konsystencji ciasta,

−

mokrej płachty brezentowej lub koca wykonanego z materiału niepalnego,

−

strumienia wody,

−

gaśnicy.
W przypadku gazociągów średniego i wysokiego ciśnienia trzeba najpierw obniżyć

ciśnienie do 200÷300 Pa i gasić wyżej wymienionymi środkami.

Przy pracach prowadzonych w warunkach niebezpiecznych niedopuszczalne jest

wprowadzenie jakiegokolwiek źródła ognia lub iskry, które mogą spowodować zapłon lub
wybuch gazu.

Zapłon może nastąpić wskutek:

−

zaiskrzenia urządzenia elektrycznego,

−

iskrzenia narzędzi pracy,

−

wyładowań elektrycznych w ubraniach z włókien sztucznych.
Dla uniknięcia zapłonu gazu zespół wykonujący pracę powinien zachować wszelkie

środki ostrożności oraz posługiwać się specjalnym sprzętem ochronnym i narzędziami nie
iskrzącymi.

Wszędzie tam, gdzie jest to możliwie, należy przed rozpoczęciem prac odciąć dopływ

gazu lub zmniejszyć jego ciśnienie [4, s. 286÷288].

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Jakie warunki higieniczno-sanitarne musi zapewnić pracodawca?
3. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien posiadać pracownik przy układaniu sieci

gazowej?

4. Jakie roboty należą do gazoniebezpiecznych?
5. Jakich zasad bhp należy przestrzegać podczas montażu przewodów i armatury sieci

gazowej?

6. Jakimi środkami można awaryjnie ugasić palący się gaz?
7. Co może spowodować zapłon lub wybuch gazu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zasady bhp, jakie należy przestrzegać przy układaniu przyłącza gazu z rur PE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się za przepisami bhp przy układaniu sieci gazowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające układanie sieci gazowej i stosowanie

przepisów bhp,

3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

przepisy bhp,

–

film przedstawiający montaż sieci gazowej i stosowanie przepisów bhp,

–

zdjęcia lub ilustracje z budowy sieci gazowej,

–

literatura z rozdz. 6.

Ćwiczenie 2

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony ppoż. związanych z prowadzeniem

prac eksploatacyjnych na sieci gazowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać z przepisami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony ppoż.

przy eksploatacji sieci gazowej,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych na

sieci gazowej oraz stosowane przepisy bhp i ochrony ppoż.,

3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) wskazać konieczność stosowania przepisów bhp i ochrony ppoż.,
5) zapisać wnioski w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający prace eksploatacyjne na sieci gazowej i przestrzeganie przepisów bhp,

–

zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych na sieci gazowej,

–

literatura z rozdz. 6.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa

i higieny pracy?

¨ ¨

2) podać przepisy bhp i ppoż. związane z montażem sieci gazowej?

¨ ¨

3) podać środki ochrony indywidualnej stosowane dla pracowników

przy budowie sieci gazowej?

¨ ¨

4) zastosować przepisy bhp i ppoż. przy wykonywaniu sieci gazowej ?

¨ ¨

5) dokonać awaryjnego gaszenia palącego się gazu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje i właściwości gazu

4.2.1. Materiał nauczania

Ciałami gazowymi nazywamy takie ciała, które nie mają własnego kształtu, swobodnej

powierzchni i objętości niezależnej od kształtu naczyń.

Techniczne gazy palne dzielimy na naturalne i sztuczne.

Rys. 1. Rodzaje gazów [6, s. 63].

Gaz ziemny stanowi naturalne paliwo energetyczne – jest paliwem kopalnym,

pochodzącym z głębi Ziemi.

Może występować w dwóch odmianach:

−

suchej (bez pary wodnej),

−

mokrej.

Zależnie od zawartości propanu i węglowodorów wyższego rzędu można rozróżnić dwa

rodzaje gazu ziemnego:

−

G – gaz ziemny gazolinowy ( oznaczony w Unii Europejskiej LL),

−

BG – gaz ziemny bezgazolinowy ( oznaczony w Unii Europejskiej E).
Gaz ziemny jest bezwonny, nietoksyczny, lżejszy od powietrza. Dzięki dużej zawartości

metanu ma wysoką wartość opałową. Ważną cechą jest możliwość jego występowania pod
wysokim ciśnieniem. Mieszanina gazu z powietrzem posiada właściwości wybuchowe.

Biogaz powstaje w wyniku beztlenowej przeróbki odpadów organicznych. Można go

uzyskać w wyniku zagospodarowania osadów oczyszczalni ścieków, wysypisk śmieci
i odchodów zwierząt. Znajduje zastosowanie w pojedynczych obiektach i w lokalnych
sieciach gazowych. Obecnie jego zastosowanie jest niewielkie, ale należy przypuszczać, że
w przyszłości będzie ono wzrastało.

Gaz węglowy (świetlny) wytwarzany jest podczas odgazowywania węgla, przy

temperaturze 1000ºC. W jego składzie są: wodór, metan, azot, tlenek i dwutlenek węgla oraz
smoła, amoniak, naftalen, związki siarki.

Gaz wodny powstaje podczas działania na węgiel lub koks parą wodną i powietrzem.

Zawiera wodór, tlenek i dwutlenek węgla oraz śladowe ilości azotu.

Gaz generatorowy (czadnicowy) powstaje w wyniku niepełnego spalania węgla

kamiennego lub brunatnego w specjalnym urządzeniu zwanym generatorem (czadnicą).
Składa się z tlenku węgla i azotu.

Gaz koksowniczy (wodno-czadowy) powstaje podczas podgrzania koksu do

temperatury 1200ºC i przepuszczania przez niego na zmianę powietrza i pary wodnej. Składa
się z tlenku węgla i wodoru.

Gaz płynny propan-butan można otrzymać podczas destylacji ropy naftowej lub

wkroplić z gazu ziemnego mokrego. Jego wysoka wartość opałowa oraz łatwość transportu
ma szerokie zastosowanie w gospodarstwach domowych na terenach nie uzbrojonych w sieć
gazową.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablica 1.Wybrane właściwości fizykochemiczne gazów [6, s. 81].

Ilości teoretyczne

Granice
wybuchowości

Nazwa
gazu

Wzór
chemi-
czny

Gęstość w
warun-
kach
norma-
nych
[kg/m³]

Gęstość
względna

Ciepło
spalania

[MJ/m³]

Wartość
opałowa

[MJ/m³]

Powietrza
do spalania

[m³/m³]

Spalin
mokrych

[m³/m³]

dolna

[%]

górna

[%]

Metan

0,717

0,554

40,40

36,28

9,52

10,52

5,0

15,0

Etan

1,356

1,048

71,40

65,24

16,66

18,16

3,2

12,5

Propan

2,019

1,561

103,22

94,87

23,80

25,80

2,4

9,5

Butan

2,703

2,090

133,83

125,20

31,10

33,44

1,5

8,4

Wodór

0,089

0,069

12,95

10,91

2,39

2,88

4,0

75,0

Tlenek
Węgla

1,249

0,967

12,81

2,39

2,88

12,5

75,0

Azot

1,251

0,967

Powietrze

1,292

1,000

Gaz ziemny

0,750

0,580

39,00

35,00

9,5

10,5

4,8

13,5

Gaz koksowniczy

0,650

0,500

19,00

17,00

4,1

4,8

20,0

60,0

Wilgotność gazu charakteryzują następujące wartości:

−

wilgotność bezwzględna – jest to ilość pary wodnej (w gramach) w 1m³ gazu,

−

maksymalna wilgotność bezwzględna, czyli maksymalna ilość pary wodnej (w gramach)
w 1m³ gazu w danej temperaturze,

−

wilgotność względna – jest to stosunek wilgotności bezwzględnej do maksymalnej
wilgotności bezwzględnej (wyrażonej w procentach).

Gęstość gazu – jest to stosunek jego masy do objętości i wyraża masę 1m³ w warunkach

normalnych [kg/m³].

Gaz w warunkach normalnych jest to gaz znajdujący się pod ciśnieniem 101,325 kPa

i w temperaturze 0ºC (273,16 K).

Gęstość względna gazu jest stosunkiem mas jednakowych objętości gazu i powietrza w

tych samych warunkach ciśnienia i temperatury.

Spalanie – jest to łączenie się gazu z tlenem z jednoczesnym wydzieleniem ciepła,

światła i spalin.

Temperatura spalania gazu – jest to temperatura, jaką osiągają spaliny podczas

spalania gazu. Zależy ona od nadmiaru powietrza doprowadzanego w czasie spalania.
Temperatura spalania gazu ziemnego wynosi 1187÷2000ºC.

Ciepło spalania gazu – jest to ilość ciepła, jaka wydziela się przy całkowitym

i zupełnym spaleniu gazu w temperaturze 25ºC i pod ciśnieniem 101,325 kPa, przy czym
woda w produktach spalania występuje w postaci cieczy, a temperatura produktów spalania
jest równa temperaturze gazu i powietrza przed spalaniem.

Wartość opałowa gazu – jest to ilość ciepła wydzielona przy całkowitym i zupełnym

spaleniu 1m³ gazu, przy czym woda zawarta w produktach spalania występuje w postaci pary.

Liczba Wobbego – jest ilorazem wielkości ciepła spalania Q

i pierwiastka

kwadratowego z gęstości względnej gazu d.

Wartość liczby Wobbego przyjęto jako podstawę podziału paliw gazowych na podgrupy.

Jest ona brana pod uwagę przy projektowaniu palników gazowych i przy przestawianiu
palników na inny rodzaj gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wybuchem gazu nazywa się gwałtowną reakcję spalania gazu zmieszanego z określoną

ilością powietrza występującą po doprowadzeniu ognia. Wybuchowość każdego gazu ujawnia
się w ściśle określonym zakresie wzajemnego stosunku ilościowego gazu i powietrza.

Dolna granica wybuchowości – najmniejsza ilość gazu, która w mieszaninie z powietrzem

wykazuje właściwości wybuchowe.

Górna granica wybuchowości – największa ilość gazu, która w mieszaninie z powietrzem

wykazuje właściwości wybuchowe.
Gazy o niskiej dolnej granicy wybuchowości (np.: propan i butan) są bardziej niebezpieczne
w eksploatacji.

Właściwości trujące gazów używanych w gazownictwie zależą od zawartości

składników trujących takich jak: tlenek węgla, siarkowodór, dwutlenek siarki, benzen, metan.

−

Tlenek węgla (CO) jest gazem bezbarwnym i bezwonnym, stanowi niebezpieczną
truciznę. Jego trujące właściwości polegają na tym, że bardzo łatwo łączy się
z hemoglobiną we krwi co powoduje głód tlenowy i w następstwie tego śmierć przez
uduszenie. W powietrzu zawierającym 10% tlenku węgla zgon człowieka następuje już
po kilku oddechach.

−

Siarkowodór (H

S) działa drażniąco na oczy, drogi oddechowe, układ nerwowy,

powoduje zatrucia. Wchodzi w skład gazów sztucznych, sztucznych niewielkich ilościach
może znajdować się w gazie ziemnym.

−

Dwutlenek siarki (SO

) oddziałuje na organizm człowieka podobnie jak siarkowodór. Jest

łatwo wyczuwalny w powietrzu.

−

Benzen (C

) nawet w niewielkich ilościach powoduje zatrucia. Działa szkodliwie na

skórę i drogi oddechowe. Długotrwałe wdychanie benzenu powoduje ciężkie schorzenia
dróg oddechowych.

−

Metan(CH

) występuje w gazie węglowym i ziemnym. W małym stężeniu jest nietrujący.

W atmosferze zawierającej ponad 50% (objętościowo) metanu człowiek umiera przez
uduszenie na skutek braku tlenu. Jest bardzo niebezpieczny ze względu na właściwości
wybuchowe.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie ciała nazywamy ciałami gazowymi?
2. Jak dzielimy gazy techniczne?
3. Jakie znasz rodzaje gazów?
4. jakie są właściwości fizykochemiczne gazów.
5. Do czego służy liczba Wobbego?
6. Co to jest wybuch gazu?
7. Co charakteryzuje wybuchowość gazu?
8. Od czego zależą właściwości trujące gazów?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zalety i wady gazów palnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami gazów,
2) scharakteryzować zalety gazów palnych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) scharakteryzować wady gazów palnych,
4) zapisać wyniki pracy w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

tabele z właściwościami gazów,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Porównaj właściwości gazu ziemnego z innymi gazami (wskazanymi przez nauczyciela).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami gazów,
2) scharakteryzować wady i zalety gazów palnych,
3) scharakteryzować wady i zalety gazu ziemnego,
4) zestawić właściwości gazów: ziemnego i innych w formie porównania,
5) wyniki zapisać w zeszycie np. w formie tabeli,
6) zaprezentować wyniki ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

opracowania dotyczące gazów i ich właściwości,

–

tabele z właściwościami gazów, normy,

–

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) sklasyfikować rodzaje gazów?

¨ ¨

2) scharakteryzować właściwości gazów?

¨ ¨

3) wykazać różnice między poszczególnymi rodzajami gazów?

¨ ¨

4) określić właściwości gazu ziemnego?

¨ ¨

5) wykazać zalety gazu ziemnego?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Magazynowanie gazu

4.3.1. Materiał nauczania

Zużycie gazu nie jest równomierne w ciągu doby, tygodnia, miesiąca, ani też pory roku.

W celu całkowitego pokrycia zapotrzebowania na gaz magazynuje się go w zbiornikach.

Rezerwy magazynowanego gazu umożliwiają:

−

zachowanie ciągłości dostawy,

−

pokrycie nierównomierności zużycia,

−

utrzymanie stałego ciśnienia gazu w gazociągach,

−

pokrywanie zapotrzebowania maksymalnego.
Gaz można magazynować w zbiornikach:

−

naziemnych,

−

podziemnych.
W zależności od ciśnienia przechowywanego gazu rozróżnia się zbiorniki:

−

niskiego ciśnienia – o stałym ciśnieniu i zmiennej objętości magazynowanego gazu, do
nich zalicza się zbiorniki mokre (dzwonowe) oraz suche (tłokowe),

−

wysokiego ciśnienia – o stałej objętości i zmiennym ciśnieniu, do nich zalicza się
zbiorniki kuliste i cylindryczne oraz zbiorniki podziemne.
Zbiorniki mokre (dzwonowe) buduje się do przechowywania gazu sprężonego o ciśnieniu

do 3 kPa i o pojemności do 300000 m³.

W zależności od liczby członów dzieli się je na:

−

jednoczłonowe

– o ciśnieniu gazu do 0,8 kPa,

−

dwuczłonowe

– o ciśnieniu gazu do 1,5 kPa,

−

trójczłonowe

– o ciśnieniu gazu do 2,0 kPa,

−

czteroczłonowe

– o ciśnieniu gazu do 3,0 kPa.

Rys. 2. Dzwonowy zbiornik gazu [4, s. 25].

1 – doprowadzenie gazu, 2 – odprowadzenie gazu, 3 – dzwon, 4 – człony stalowe, 5 – basen wodny,

6 – prowadnica dzwonu i członów.

Zamknięcie zbiornika od strony fundamentu stanowi woda wypełniająca basen betonowy

(zbiornik mokry). Zasada działania polega na tym, że z chwilą dopływu gazu do zbiornika
w miarę wzrostu ciśnienia podnosi się dzwon (zużycie gazu jest mniejsze niż dostawa)
pociągając kolejno ku górze pozostałe człony. Gdy ciśnienie się obniża (zużycie gazu jest

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

większe niż dostawa) dzwon i pozostałe człony opadają. Zalety zbiorników mokrych to:
nieskomplikowane działanie, prosta obsługa. Natomiast wady to: konieczność ogrzewania
wody w zimie, nasycanie gazu wilgocią, aby temu zapobiec na powierzchni wody wylewa się
cieniutką warstwę oleju.

Zbiorniki suche, tłokowe – mają kształt walca lub graniastosłupa. Wewnątrz zbiornika

porusza się tłok przylegający szczelnie do ścian wewnętrznych. Gaz gromadzi się pod
tłokiem. Uszczelnienie tłoka stanowi specjalna konstrukcja wypełniona olejem. Zbiorniki
suche buduje się o pojemności do 600 000 m³, wytrzymałości na ciśnienie gazu 1,5÷4,0 kPa.
Zalety zbiorników suchych to: stałe ciśnienie gazu, nienasycenie gazu parą wodną, nie
wymagają ogrzewania w zimie. A ich wadyto: trudność w utrzymaniu szczelności tłoka.

Zbiornik kulisty – ma średnicę 10÷33 m i pojemność 1000 do 20 000 m³.

Zbiornik cylindryczny – ma średnicę 2,68÷8,30 m, długość 16,1÷50,0 m i grubość

ścianek 8÷26 mm. Może być stojący i leżący. Ciśnienie robocze gazu wynosi: 0,4÷0,5 MPa.
Zbiorniki cylindryczne i kuliste można budować jako pojedyncze bądź łączyć w baterie
złożone z dwóch lub kilku zbiorników.

Rys. 3. Schematy zbiorników gazowych wysokociśnieniowych: a) kulisty, b) cylindryczny stojący [4, s. 27].

1 – zbiornik, 2 – podpory, 3 – wlot gazu, 4 – wylot gazu, 5 – element łączący, 6 – króciec, 7 – odprowadzenie

kondensatu, 8 – właz, 9 – manometr, 10 – urządzenie alarmowe, 11 – kołnierz kontrolny, 12 – manometr

samopiszący, 13 – zawór bezpieczeństwa,14 – zawór, 15 – przewód wydmuchowy, 16 – filtr, 17 – zawór

samoczynny, 18 – reduktor ciśnienia, 19 – zawór zwrotny, 20 – przesłona pomiarowa.

Armatura czerpalna, bezpieczeństwa, zaporowa i kontrolno-pomiarowa zbiorników jest

jednakowa we wszystkich typach.

Zbiorniki

podziemne

służą

magazynowania

gazu

przy

wykorzystaniu

wyeksploatowanych lub będących w końcowej fazie eksploatacji złóż gazu ziemnego.
Największym z dotychczas eksploatowanych zbiorników jest magazyn Husów koło Łańcuta
o pojemności ok. 325 mln m³. Wtłaczanie i odbiór gazu z magazynu odbywa się przy użyciu
sprężarek. Gaz jest zatłaczany w ilości 84÷96 tys. m³/h przy ciśnieniu 3,9÷4,1 MPa,
a odbierany w ilości 24÷60 tys. m³/h przy ciśnieniu 4,7÷5,0 MPa. Od kilku lat magazynuje się
gaz w wyczerpanym złożu gazowym Starachocina koło Sanoka. Kieruje się tam gaz
importowany z Rosji. Pojemność zbiornika wynosi ok. 80 mln m³. Napełnianie odbywa się
przy ciśnieniu 2,7÷3,9 MPa w ilości 9÷42 tys. m³/h, a odbiór gazu przy ciśnieniu 1,3÷1,7
MPa w ilości 12÷25 tys. m³/h.

Wokół zbiorników suchego i mokrego należy wydzielić dwie strefy: strefę wolną od

zabudowy oraz strefę bezpieczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Strefa wolna od zabudowy znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie zbiornika –

umożliwia dojazd pogotowia technicznego, straży pożarnej lub pogotowia ratunkowego
w razie awarii zbiornika. Szerokość strefy wolnej od zabudowy wokół zbiorników wynosi:

−

dla zbiorników o pojemności do 10 000 m³ – co najmniej 10 m,

−

dla zbiorników o pojemności powyżej 10 000 m³ – co najmniej 15 m.

Strefa bezpieczeństwa jest to obszar, na którym nie wolno przechowywać ani czasowo

gromadzić materiałów łatwo palnych i wybuchowych, a także budować urządzeń
stwarzających zagrożenie wybuchu lub pożaru. Szerokość strefy bezpieczeństwa wynosi:

−

dla zbiorników mokrych (dzwonowych) – 15 m,

−

dla zbiorników suchych (tłokowych): o pojemności do 10 000 m³ – 30 m, a o pojemności
powyżej 10 000 m³ – 40 m.

Ze względów bezpieczeństwa budynki, w których znajdują się zbiorniki powinny mieć

lekkie dachy, drzwi otwierane na zewnątrz oraz odpowiednią wentylację.

Zbiorniki mokre powinny mieć rury do spuszczania wody i urządzenia ogrzewcze.

Do ochrony przed piorunami montuje się odpowiednie urządzenia odgromowe, a w pobliżu

zbiornika umieszcza się urządzenie do gaszenia pożaru.

Wszystkie zasuwy i zawory powinny być wyraźnie oznakowane i łatwo dostępne.

Ruchome części zbiornika nie powinny iskrzyć.

Stan zbiornika, zasuw, zaworów, zamknięć wodnych – kontroluje się raz dziennie,

a urządzeń bezpieczeństwa i aparatury kontrolnej – co najmniej raz w miesiącu [4, s. 26÷31].

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1) W jakim celu magazynuje się gaz w zbiornikach?
2) Jakie są rodzaje zbiorników gazu w zależności od ciśnienia gazu?
3) Jak jest zbudowany i jak działa zbiornik mokry?
4) Jak jest zbudowany i jak działa zbiornik tłokowy?
5) Jakie są wady i zalety zbiorników niskiego ciśnienia?
6) Czym się charakteryzuje kształt zbiorników wysokiego ciśnienia?
7) Jakie jest uzbrojenie zbiorników wysokiego ciśnienia?
8) Czym się charakteryzują zbiorniki podziemne?
9) Co to są wydzielone strefy wokół zbiorników niskiego ciśnienia?
10) Jakie przepisy bhp muszą być przestrzegane podczas eksploatacji zbiorników gazu?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się schematem lub modelem zbiornika mokrego gazu przedstaw jego budowę

i zasadę działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami zbiorników gazu,
2) nazwać poszczególne elementy zbiornika,
3) przeanalizować zmiany położenia elementów zbiornika względem siebie przy

maksymalnym oraz minimalnym rozbiorze gazu,

4) scharakteryzować zasadę działania zbiornika mokrego gazu,
5) wskazać, na co należy zwrócić uwagę przy eksploatacji zbiornika mokrego,
6) wyniki pracy zapisać w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model lub schemat mokrego zbiornika gazu,

–

opracowania zawierające budowę i zasadę działania zbiornika gazu,

–

literatura z rozdz. 6.

Ćwiczenie 2

Posługując się schematem lub modelem zbiornika wysokociśnieniowego gazu przedstaw

jego budowę i zasadę działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami zbiorników gazu,
2) przeanalizować budowę zbiornika,
3) zidentyfikować i nazwać elementy i rodzaje uzbrojenia,
4) scharakteryzować zasadę działania zbiornika wysokiego ciśnienia,
5) wyniki zapisać na schemacie lub w zeszycie,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenia grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model lub schemat zbiornika wysokociśnieniowego gazu,

–

literatura rozdział 6.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) uzasadnić potrzebę magazynowania gazu?

¨ ¨

2) rozróżnić rodzaje zbiorników gazu?

¨ ¨

3) scharakteryzować zbiorniki gazu niskiego ciśnienia?

¨ ¨

4) scharakteryzować zbiorniki gazu wysokiego ciśnienia?

¨ ¨

5) wskazać zbiorniki gazu podziemne?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Rodzaje gazociągów

4.4.1. Materiał nauczania

Siecią gazową nazywamy zespół przewodów i urządzeń, których zadaniem jest

przesyłanie i rozprowadzanie paliwa gazowego do poszczególnych odbiorców.

Ze względu na pełnione funkcje gazociągi możemy podzielić na:

−

gazociągi magistralne (przesyłowe) – służą do przesyłania gazu z rejonu jego pozyskiwania
do rejonu odbioru,

−

gazociągi zasilające – dostarczają gaz do poszczególnych części systemu gazyfikacji,

−

gazociągi rozdzielcze – (niskiego lub średniego ciśnienia) dostarczają gaz do poszczególnych
odbiorców,

−

przyłącze gazowe – jest to odcinek przewodu zawarty między trójnikiem odgałęźnym
gazociągu rozdzielczego, a kurkiem głównym.
Ze względu na ciśnienie robocze gazociągi możemy podzielić na:

−

gazociągi niskiego ciśnienia – do 0,005 MPa włącznie,

−

gazociągi średniego ciśnienia – powyżej 0,005 MPa do 0,4 MPa włącznie,

−

gazociągi wysokiego ciśnienia

– powyżej 0,4 MPa.

Ze względu na strukturę sieci gazowe dzielimy na:

−

sieć rozgałęzioną (promienistą) – gaz dopływa do poszczególnych punktów tylko z jednej
strony,

−

sieć pierścieniową (obwodową) – gaz dopływa do poszczególnych punktów tylko z jednej
strony,

−

sieć mieszaną – składa się z elementów pierścieniowych i rozgałęzionych.

Rys. 4. Sieć gazowa: a) rozgałęziona, b) promienista [1, s. 36].

Te trzy rodzaje sieci mogą występować w układach niskiego, średniego i wysokiego

ciśnienia. Gazociągi powinny być układane na całej długości pod powierzchnią ziemi,
w terenie suchym, możliwie płaskim. Gazociągi o ciśnieniu powyżej 0,4 MPa nie powinny
być układane na obszarze zabudowy zwartej. Gazociągi o ciśnieniu do 0,4 MPa powinny być
układane pod chodnikami lub pod pasami zieleni (na terenach miast dopuszcza się układanie
ich pod powierzchnią jezdni). Zagłębienie gazociągu powinno wynosić 0,8÷1,0 m [1, s. 34÷37].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 5. Odległości podstawowe gazociągu z rur polietylenowych od obiektów terenowych [4, s. 58].

Gazociąg ułożony w ziemi musi być w terenie oznakowany. Oznakowanie wszystkich

charakterystycznych punktów gazociągu wykonuje się w sposób trwały i jednoznaczny za
pomocą słupków i tablic informacyjnych.

Na słupkach podana jest informacja o przebiegu gazociągu: załamania, odgałęziania; na

tablicach zaś informacje o rozmieszczeniu armatury.

Znakowanie wykonuje się za pomocą następujących tablic:

Rys. 6. Tablice orientacyjne do oznaczenia uzbrojenia. [4, s. 76].

– tablica zawieradła mechanicznego na gazociągu,

– tablica odwadniacza,

– tablica zawieradła sieciowego,

– tablica sączka węchowego,

– tablica zawieradła mechanicznego na gazociągu upustowym,

– tablica punktu pomiarowego.

Poszczególne symbole tablicy omówiono niżej na przykładzie tablicy przedstawionej na

rysunku 6.

Gaz

– informacja o przeznaczeniu przewodów,

– numer armatury,

– zawieradło mechaniczne na gazociągu,

Ø200

– średnica nominalna gazociągu, w mm,

0,04

– ciśnienie nominalne uzbrojenia, w MPa,

5,3

– odległość prostopadła do płaszczyzny tablicy, mierzona między nią
a widocznym na powierzchni elementem armatury, podana w metrach
z dokładnością do 0,1 m,

9,6

– odległość równoległa do płaszczyzny tablicy, mierzona między nią
a elementem armatury; może ona być mierzona po lewej lub po prawej
stronie, zależnie od kierunku, w którym znajduje się armatura; podana
w metrach z dokładnością do 0,1 m.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tablice mogą być blaszane, ze stopów lub tworzywa sztucznego. Powinny być odporne

na uderzenia, niską i wysoką temperaturę oraz wpływy atmosferyczne.

Tło tablicy jest żółte, natomiast litery, cyfry i obrzeża w zależności od rodzaju gazu są:

−

dla gazu sztucznego

– czarne,

−

dla gazu ziemnego

– czerwone,

−

dla innych rodzajów gazów – zielone.
Tablice przymocowuje się pionowo na wysokości 1,8÷2,4 m do ścian budynków, stałych

ogrodzeń, lub umieszcza na specjalnych słupkach [4, s. 75÷76]

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co nazywamy siecią gazową?
2. Jak dzielimy gazociągi ze względu na pełnione funkcje?
3. Jak dzielimy gazociągi ze względu na ciśnienie robocze?
4. Jak dzielimy gazociągi ze względu na strukturę?
5. Gdzie i na jakiej głębokości układamy sieci gazowe?
6. W jaki sposób podawana jest informacja o przebiegu gazociągu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji technicznej sieci gazowej sporządź tabliczkę z informacją

o usytuowaniu wskazanej przez nauczyciela armatury.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami oznakowania sieci gazowych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną sieci gazowej,
3) zapoznać się z symbolami stosowanymi na tabliczkach orientacyjnych,
4) usytuować na dokumentacji tabliczkę,
5) określić odległości prostopadłe i równoległe,
6) sporządzić informację o rozmieszczeniu armatury zapisując ją w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna sieci gazowej,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca zasady oznakowania gazociągów,

–

literatura z rozdz. 6.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) rozróżnić elementy składowe sieci gazowych?

¨ ¨

2) sklasyfikować gazociągi ze względu na ciśnienie?

¨ ¨

3) scharakteryzować rodzaje sieci gazowych ze względu na strukturę?

¨ ¨

4) rozpoznać oznaczenia charakterystycznych punktów gazociągu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Montaż gazociągów wysokiego ciśnienia

4.5.1. Materiał nauczania

Do budowy gazociągów wysokiego ciśnienia stosuje się rury stalowe wg PN-EN 10208-

1 „Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych. Rury o klasie wymagań A”. Stosuje się
rury fabryczne izolowane antykorozyjne za pomocą powłoki polietylenowej trójwarstwowej
wytłaczanej na gorąco.

Przy zamawianiu rur podaje się kolejno: nazwę rury, nr normy, rodzaj wykonania

końców rury, zabezpieczenie antykorozyjne, średnicę zewnętrzną, grubość ścianki.

Elementami, które umożliwiają przejście z większych średnic na mniejsze, z mniejszych

na większe, zmianę kierunku trasy, zaślepienie oraz rozgałęzienie przewodu są kształtki.

Rury dostarczane są o długościach fabrycznych od 4 do 12,5 m. Końce rur na długości co

najmniej 150 mm powinny być pozbawione powłoki i zabezpieczone przed korozją na czas
transportu i składowania [1, s. 52].

Rury stalowe gazowe powinny być łączone wyłącznie za pomocą spawania

elektrycznego, ręcznie, przy użyciu elektrod otulonych lub półautomatycznie i automatycznie
w osłonie gazów ochronnych albo łukiem krytym [1, s. 170].

W przypadkach, gdy istnieje konieczność demontażu elementów gazociągu (np. uzbrojenia)

stosuje się połączenia kołnierzowe. Połączenie kołnierzowe składa się: z dwóch kołnierzy,
uszczelki, śrub złącznych i nakrętek.

Wszystkie czynności związane z budową sieci gazowej należy wykonywać zgodnie

z opracowaną i zatwierdzoną dokumentacja techniczną.

Budowa sieci gazowej obejmuje:

1) roboty przygotowawcze polegające na:

− wytyczeniu trasy gazociągu,

− wykonaniu wykopu,

− ewentualnym odwodnieniu wykopu.

2) roboty montażowe obejmujące:

−

rozwiezieniu rur wzdłuż trasy wykopu,

−

wykonywanie połączeń,

−

wykonanie próby szczelności,

−

wykonanie izolacji antykorozyjnej złączy,

−

przeprowadzenie prób i odbiór sieci.

3) roboty zakończeniowe obejmujące:

−

zasypanie wykopów,

−

uporządkowanie trasy.

Roboty przygotowawcze

Wykopy pod przewody gazowe mają głębokość około 1 m. Struktura dna wykopu nie

powinna być naruszona na głębokości nie większej niż 0,2 m i na odcinkach dłuższych niż 3 m.
Na dnie wykopu powinna być podsypka z piasku o grubości 5÷10 cm, a w gruntach
kamienistych – 15 cm. W przypadku konieczności wchodzenia pracowników do wykopu
szerokość jego dna na odcinkach powinna być o 0,4 m większa od zewnętrznej średnicy rury.
Na łukach szerokość dna wykopu powinna być o 50% większa od szerokości dna na
odcinkach prostych. Ziemię wydobywaną z wykopu należy składować w odległości 0,5÷0,7
m od jego krawędzi, aby utworzyć przejście wzdłuż wykopu. [1, s. 164].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Roboty montażowe

Wszystkie elementy gazociągów powinny być dostarczone na miejsce budowy w nie

uszkodzonym stanie. Niedopuszczalne jest rzucanie elementów rurociągu podczas załadunku
i wyładunku ze względu na możliwość ich odkształcenia lub uszkodzenia warstwy
izolacyjnej.

Rury o średnicy ponad 200 mm powinny być rozładowywane za pomocą dźwigu na

podwoziu kołowym. Do przemieszczania rur stosuje się specjalne uchwyty zakładane na ich
końce lub miękkie opaski. W razie braku dźwigu stosuje się legary z zaczepami i podpórkami
w środku. Maksymalne nachylenia legarów nie może być większe niż 1:3. Rury opuszcza się
za pomocą lin. Przy stosowaniu do rozładunku wyciągarek kozłowych należy je ustawić po
stronie przeciwnej w stosunku do opuszczanych rur.

Rury stalowe gazowe mogą być składowane w warstwach o wysokości do 2 m. Pod

każdą warstwę rur należy podłożyć drewniane przekładki o grubości co najmniej 50 mm.
Warstwy rur powinny być po obu stronach zabezpieczone dobrze umocowanymi klinami
[1, s. 166÷167].

Rury należy układać w gotowym wykopie na podsypce z piasku. W miejscach połączeń

rur wykonuje się zagłębienia zapewniające lepszy dostęp przy ich spawaniu [1, s. 170].

W najczęściej stosowanej technologii montażu rury scala się najpierw po dwie,

rozmieszcza wzdłuż osi gazociągu nad wykopem, łączy w dłuższe odcinki zależnie od
warunków terenowych, wykonuje się próbę szczelności i nakłada izolację antykorozyjną
złączy.

Gazociągi stalowe powinny być zabezpieczone przed korozją zewnętrzną przez

jednoczesne zastosowanie powłok ochronnych izolacyjnych i ochrony elektrochemicznej.

Nowa technologia wykonywania zabezpieczeń antykorozyjnych polega na nałożeniu na

oczyszczoną rurę stalową następujących warstw:

−

podkładu gruntującego, będącego roztworem butylokauczuku i żywic termoutwardzalnych
w toluenie,

−

dwuwarstwowej taśmy wewnętrznej składającej się z termoaktywnej warstwy klejącej
i zmodyfikowanego polietylenu,

−

taśmy zewnętrznej z polietylenu.
Nałożone warstwy izolacji poddaje się działaniu podwyższonej temperatury w wyniku,

czego wszystkie warstwy izolacji stapiają się ze sobą. Tworzy się jednorodną masę o dużej
przyczepności do rury i wytrzymałości mechanicznej. Izolacja ta jest odporna na przebicie
prądem przy napięciu 25 kV.

Powłoka antykorozyjna polietylenowa w czasie spawania powinna być zabezpieczona po

obu stronach złącza matami żaroodpornymi zachodzącymi po ok. 0,5 m na izolację.

Po przeprowadzeniu prób szczelności i wytrzymałości gazociągu izoluje się złącza

spawane:

−

na gorąco: rękawami lub matami termokurczliwymi,

−

na zimno: taśmami polietylenowymi.
Materiał termokurczliwy produkowany jest w formie mat, rękawów, kształtek rurowych, itp.
Sporządzony jest z usieciowanego tworzywa sztucznego wrażliwego na skurcze

termiczne. Może być pokryty warstwą kleju. Nakłada się go na rurę oczyszczoną i ogrzaną do
temperatury 60÷70ºC. Zamiast podgrzania można zastosować roztwór gruntujący naniesiony
częściowo (do 10 cm) na istniejącą izolację rury.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 7. Przykład izolowania złącza spawanego matą termokurczliwą [1, s. 177].

1 – izolacja polietylenowa rury, 2 – spaw, 3 – mata termokurczliwa, 4 – podgrzana zakładka, 5 – dociskanie

zakładki rękawicą żaroodporną, 6 – podgrzewanie maty palnikiem.

Sposób wykonania izolacji zilustrowano na rys.7. Z nakładanej maty należy odciągnąć

część papieru zabezpieczającego warstwę z klejem. Następnie przykłada się matę do rury
i ciągnąc za papier zabezpieczający, owija na całym obwodzie z zakładką na końcu. Potem
podgrzewa się zakładkę i dokładnie dociska żaroodporną rękawicą. Następnie nagrzewa się
całą powierzchnię maty za pomocą palnika prowadząc go ruchami wahadłowymi od środka
maty na zewnątrz. Tak zaizolowane złącze powinno stygnąć około godziny.

Badanie defektoskopem iskrowym na przebicie prądem o napięciu 25 kV można

przeprowadzać dopiero po 2 godzinach studzenia materiału termokurczliwego.

Na zimno izoluje się złącza spawane taśmami polietylenowymi w sposób następujący:

−

spoinę i strefę przyspoinową oczyszcza się ze zgorzeliny żużla, odprysków
spawalniczych, złuszczeń za pomocą szczotek mechanicznych i tarcz szlifierskich,

−

pył i kurz usuwa się przez przedmuchanie sprężonym powietrzem lub przetarcie
szmatami zwilżonymi toluenem (nie wolno stosować benzyny),

−

na każdej z łączonych rur usuwa się taśmę zabezpieczającą na odcinku ok. 20 cm, po
czym oczyszcza się z pyłu i złuszczeń,

−

tak przygotowaną powierzchnię maluje się podkładem gruntującym (roztworem
butylokauczuku i żywic termoutwardzalnych w toluenie),

−

czeka się 5 ÷ 10 minut,

−

owija się złącze taśmą wewnętrzną, tak aby zachodziła 5 cm na izolację fabryczną rury,

−

owija się złącze pojedynczo lub dwukrotnie taśmą zewnętrzną, tak aby zachodziła 15 cm
na izolację fabryczną rury.
Taśmy mają zdolność zespalania się ze sobą w obrębie zakładek (samowulkanizacja na

zimno). Izolację złącza spawanego taśmami polietylenowymi pokazano schematycznie na
rysunku 8.

Rys. 8. Izolacja złącza spawanego taśmami polietylenowymi [1, s.175].

1 – podkład butylokauczukowy, 2 – taśma zewnętrzna dodatkowa, 3 – taśma zewnętrzna, 4 – taśma wewnętrzna,

5 – istniejąca izolacja rury, 6 – rura stalowa, 7 – spaw.

Złącza kołnierzowe izoluje się w sposób następujący: po oczyszczeniu elementów

złącza z rdzy, kurzu, tłuszczu i wilgoci nanosi się warstwę gruntującą i pozostawia na co
najmniej 5 min do wyschnięcia. Następnie wypełnia się miejsce połączenia kołnierza z rurą
masą butylokauczukową. Pierwsza warstwa izolacji składa się z pasków układanych na
dwucentymetrową zakładkę, ściągniętych pasami poziomymi. Taśmę zewnętrzną owija się
metodą krzyżową z dwucentymetrową zakładką i wejściem na istniejącą izolację szerokości
około 10 cm [1, s. 174÷177].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 9. Izolowanie złącza kołnierzowego taśmami z polietylenu [1, s. 176].

1 – obszar podkładu butylokauczukowego, 2 – wypełnienie z butylomastiku, 3 – pasy ściągające, 4 – taśma

wewnętrzna, 5 – obszar nakładania taśmy na istniejącą izolację, 6 – taśma zewnętrzna nawinięta metodą

krzyżową.

Roboty zakończeniowe
Po uzyskaniu pozytywnego wyniku prób szczelności przystępuje się do zasypywania

wykopów. Grunt wypełniający doły pod złączami powinien być bardzo dokładnie ubity
drewnianymi ubijakami ręcznymi, a boki rur podsypane i dobrze ubite do połowy ich
wysokości.

Zasypywanie wykopów wykonuje się ręcznie lub za pomocą lekkich spycharek.

Zasypywaną do wykopów ziemię ubija się ręcznie lub mechanicznie warstwami, co 20 cm
płytami ubijającymi, jednocześnie zraszając wodą. Płyta ubijająca jest wykonana z żelbetu i
waży 0,3÷1 tony. Podnoszenie i ubijanie płyty odbywa się za pomocą żurawia samojezdnego.
Pierwszą warstwę 20 cm ubija się ręcznie drewnianymi ubijakami. Końcowym etapem
budowy gazociągu jest porządkowanie trasy i naprawa nawierzchni [1, s. 188].

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie rury stosuje się do budowy gazociągów wysokiego ciśnienia?
2. Jakie są etapy budowy sieci gazowej?
3. Jaki jest zakres prac przygotowawczych przy budowie sieci gazowej?
4. W jaki sposób należy składować materiały do budowy gazociągów?
5. W jaki sposób izoluje się złącza spawane?
6. W jaki sposób izoluje się złącza kołnierzowe?
7. Jakie są kolejne czynności montażowe przy układaniu sieci gazowej z rur stalowych?
8. Jaki sprzęt i narzędzia potrzebne są do wykonania robót montażowych?
9. Jaki jest zakres robót zakończeniowych przy budowie sieci gazowej wysokiego ciśnienia?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na podstawie dokumentacji technicznej sieci gazowej sporządź zapotrzebowanie

materiałowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu sieci gazowej,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną sieci gazowej przedstawioną przez nauczyciela,
3) określić rodzaj i ilość materiałów potrzebnych do montażu,
4) wykonać zestawienie materiałów zapisując je w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna sieci gazowej,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,

–

literatura z rozdz. 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

montaż odcinka przewodu sieci gazowej z rur stalowych w gotowym wykopie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu przewodów sieci gazowej z rur

stalowych,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz warunki techniczne montażu przewodów sieci gazowej,

3) zaplanować kolejność czynności związanych z montażem,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować materiały potrzebne do montażu,
6) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
7) wykonać montaż odcinka sieci gazowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj.: na miejscu budowy sieci
gazowej),

–

dokumentacja techniczne odcinka sieci gazowej,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przewodów sieci gazowej,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: urządzenie do spawania,

–

materiały potrzebne do montażu: rury stalowe czarne fabrycznie izolowane.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Tak Nie

Czy potrafisz:
1) określić zasady transportu i składowania rur stalowych gazowych?

¨ ¨

2) sprawdzić stan materiałów do budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia? ¨ ¨
3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie

materiałowe?

¨ ¨

4) zaplanować czynności związane z montażem sieci gazowej?

¨ ¨

5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu sieci gazowej?

¨ ¨

6) wykonać montaż odcinka sieci gazowej z rur stalowych gazowych?

¨ ¨

7) zastosować przepisy bhp przy montażu sieci gazowej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Montaż gazociągów średniego i niskiego ciśnienia

4.6.1. Materiał nauczania

Do budowy gazociągów średniego i niskiego nadciśnienia stosowane są przewody z rur

polietylenowych o dużej gęstości HDPE klasy 80 znak „B” w kolorze żółtym z atestami
i certyfikatami zgodnie z normą zakładową ZN-G-3150 „Gazociągi. Rury polietylenowe.
Wymagania i badania”.

W gazownictwie stosowane są rury szeregu wymiarowego SDR – 11 i SDR – 17,6.
SDR – jest to stosunek zewnętrznej średnicy rury d

do grubości jej ścianek e.

SDR

np.:

SDR

– rura szeregu SDR 11

Rury PE przeznaczone dla gazownictwa produkowane są w kolorze żółtym [1, s. 60].

Rys. 10. Charakterystyka wymiarowa rur polietylenowych: a) zależność między średnicą zewnętrzną a grubością

ścianki, b) szkic wymiarowy prostki rurowej (d

powyżej 90 mm) [1, s. 61].

Gazociągi niskiego i średniego ciśnienia o średnicach nominalnych do 63 mm należy

wykonywać z rur szeregu SDR – 11. Rury te są dostarczane w zwojach o długości 50 – 100
m. Rury o średnicach 90 mm i większych produkowane są w odcinkach o długości 6, 10 lub
12 m [1, s. 61].

Wszystkie czynności związane z budową sieci gazowej z rur polietylenowych należy

wykonywać zgodnie z opracowaną i zatwierdzoną dokumentacją techniczną.

Budowa sieci gazowej z rur PE obejmuje następujące zakresy prac:

1) roboty przygotowawcze polegające na:

− wytyczeniu trasy kanału,

− wykonaniu wykopu,

− ewentualnie odwodnienie wykopu.

2) roboty montażowe obejmujące:

−

rozwiezienie rur wzdłuż wykopu,

−

wykonanie połączeń,

−

ułożenie rur w wykopie,

−

montaż uzbrojenia,

−

przeprowadzenie prób i odbiór sieci.

3) roboty zakończeniowe polegające na:

−

zasypaniu wykopu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

ułożeniu drutu identyfikacyjnego,

−

ułożeniu taśmy ostrzegawczej,

−

odbudowaniu lub wykonaniu nawierzchni terenu.

Transport i magazynowanie materiałów

Przed przystąpieniem do prac montażowych należy dostarczyć na miejsce budowy

niezbędne materiały i odpowiednio je zmagazynować.

Rury z PE są podatne na uszkodzenia mechaniczne, zwłaszcza w niskiej temperaturze.

Z tego powodu podczas transportu poszczególne zwoje lub wiązki rur prostych powinny być
przedzielone miękkimi przekładkami i umocowane, aby zapobiec ich przesuwaniu się.
Ponadto podczas załadowania i wyładowania rur nie wolno używać lin i uchwytów
stalowych, a jedynie pasów [6, s. 45].

Podczas transportu, przeładunku i składowania rury powinny być ułożone poziomo. Rury

w wiązkach muszą być transportowane na samochodach skrzyniowych lub posiadających
boczne wsporniki o rozstawie mniejszym niż 2 m. Samochód powinien mieć odpowiednią
długość, gdyż koniec ładunku nie może wystawać więcej niż 1 m. Rury zwijane zaleca się
transportować na bębnach.

W czasie transportu i składowania rury musza być osłaniane przed szkodliwym

działaniem promieni słonecznych (plandeką itp.). W miejscu składowania rur PE temperatura
nie może przekraczać 30ºC, a wysokość składowania 1 m. Zwoje można przechowywać tylko
na płasko [6, s. 45].

Roboty przygotowawcze

Głębokość układania gazociągów – licząc od powierzchni rury do powierzchni terenu –

na terenach miejskich wynosi 0,8 m, a poza miastami 1 m [6, s. 47].

Dno wykopu powinno być wyrównane, tak aby rura na całej swej długości (z wyjątkiem

wgłębień na połączeniach) opierała się o podłoże. W gruntach kamienistych należy wykonać
podsypkę z piasku lub przesianej ziemi. Grubość podsypki powinna wynosić 5-10 cm,
a w gruntach wybitnie kamienistych 15 cm [1, s. 191].

Montaż gazociągów z rur polietylenowych

Łączenie przewodów polegające na elektrooporowym lub czołowym zgrzewaniu rur ze

sobą wykonuje się na zewnątrz wykopu. Stanowisko zgrzewania ustawia się w miejscu
zabezpieczonym przed wpływami atmosferycznymi, najlepiej pod namiotem. [1, s. 199].

Każdą rurę należy dokładnie sprawdzić – poddać ją oględzinom, sprawdzając wymiary

i cechy zewnętrzne. W przypadku stwierdzenia uszkodzeń w postaci rys i zadrapań głębszych
niż 1/10 grubości ścianki – rur nie można użyć do budowy gazociągu. [6, s. 45].

Poszczególne odcinki rur łączy się przesuwając w miarę zgrzewania. Zgrzane odcinki rur

o długości do 200 m przenosi się do oczyszczonego i osuszonego wykopu. Nie należy
układać gazociągów w temperaturze powyżej 20ºC, gdyż w okresie zimowym byłyby
narażone na znaczne naprężenia. Niewskazane jest układanie rur w temperaturze poniżej 5ºC,
ze względu na małą w tych warunkach elastyczność. Rury w wykopach należy układać w dni
chłodniejsze lub w godzinach rannych. Szczególną ostrożność należy zachować przy
odwijaniu rur z bębnów lub zwojów, ze względu na ich sprężynowanie. Nie wolno
odwijanych rur zgniatać, skręcać czy wyciągać w spiralę. Po ułożeniu dłuższych odcinków
montażowych łączy się je w wykopie przez zgrzewanie elektrooporowe lub czołowe,
względnie wbudowuje armaturę [1, s. 199].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasypywanie wykopów

Aby zminimalizować naprężenia termiczne w czasie eksploatacji gazociągu

polietylenowego zasypywanie wykopów należy przeprowadzać przy możliwie najniższych,
ale dodatnich temperaturach otoczenia. Po ułożeniu rur na wyrównanej podsypce piaskowej,
wykonuje się nadsypkę z piasku do wysokości co najmniej 10 cm nad górną krawędzią rury.
Na rurze (5 cm od rury) należy ułożyć taśmę lokalizacyjną, a poszczególne jej odcinki
połączyć zaciskami i zaizolować. Pierwszą warstwę nadsypki należy ubić ręcznie
drewnianymi ubijakami. Stopień zagęszczenia piasku powinien być taki sam w miejscach
podparcia rury, jak i jej wierzchołka. Następne warstwy nadsypki mogą być z ziemi z wykopu
(bez kamieni i zanieczyszczeń) ubijanej warstwami o grubości 20 – 30 cm. Na wysokości 40
cm nad rurociągiem należy ułożyć taśmę znacznikową z tworzywa sztucznego o szerokości
20 cm w kolorze żółtym.

Rys. 11. Profil gazociągu PE w terenie uzbrojonym (np.: w ulicy) [4, s. 116].

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są etapy budowy sieci gazowej z rur polietylenowych?
2. Jakie są zasady transportu rur polietylenowych?
3. W jaki sposób należy składować rury polietylenowe?
4. Jak sprawdza się rury polietylenowe do budowy sieci gazowych?
5. Jakie są zasady montażu gazociągów PE?
6. Jaki sprzęt i narzędzia są potrzebne do wykonania robót montażowych?
7. Jaki jest zakres prac zakończeniowych przy budowie sieci gazowej z rur PE?
8. W jaki sposób należy układać taśmę lokalizacyjną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ zasady transportu i składowania rur polietylenowych gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami transportu i składowania rur polietylenowych do budowy sieci

gazowych,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasady transportu oraz składowania

materiałów do budowy sieci gazowych z rur PE,

3) określić sposób transportu rur PE w zależności od średnicy rury,
4) wnioski zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film, ilustracje przedstawiające zasady transportu rur PE,

–

literatura z rozdz. 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionego przez nauczyciela dokumentacji technicznej sieci gazowej

wykonaj montaż odcinka gazociągu PE w gotowym wykopie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu przewodów gazowych z rur PE,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności przy montażu sieci gazowej PE,

3) zaplanować kolejność czynności,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
6) wykonać montaż odcinka przewodu sieci gazowej,
7) zamontować taśmę sygnalizacyjną i wykonać połączenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy sieci
gazowej),

–

dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z rur PE,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu sieci gazowej z rur PE,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka do rur PE,

–

materiały potrzebne do montażu: rury PE, taśma sygnalizacyjna, mufy elektrogazowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić zasady transportu i składowania rur PE do budowy sieci gazowej? ¨ ¨
2) sprawdzić stan materiałów do budowy sieci gazowej?

¨ ¨

3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie

materiałowe?

¨ ¨

4) zaplanować czynności związane z montażem sieci gazowej?

¨ ¨

5) dobrać sprzęt i narzędzia do budowy sieci gazowej?

¨ ¨

6) wykonać montaż odcinka sieci gazowej z rur PE?

¨ ¨

7) zamontować taśmę sygnalizacyjną?

¨ ¨

8) zastosować przepisy bhp przy montażu sieci gazowej?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Przyłącza domowe gazowe

4.7.1. Materiał nauczania

Przyłączem gazu do budynku

nazywamy odcinek przewodu od gazociągu

rozdzielczego, stanowiącego jego element składowy, do głównego kurka gazu, który
powinien być zainstalowany na zewnątrz budynku w wentylowanej szafce przy ścianie,
w ścianie lub wnęce budynku albo w określonej odległości od zasilanego budynku. Powinno
być w miarę możliwości prowadzone w linii prostej, prostopadle do granicy działki, możliwie
najkrótszą drogą z zachowaniem odległości bezpiecznych w stosunku do innych elementów
uzbrojenia (w zależności od klasy lokalizacji terenu).

Przyłącza niskiego i średniego ciśnienia budowane są powszechnie z rur polietylenowych

HDPE.

Przyjmuje się następujące minimalne średnice przyłączy:

−

przyłącza niskiego ciśnienia

– 40 mm,

−

przyłącza średniego ciśnienia do budynków jednorodzinnych

– 25 mm.

Rys. 12. Przyłącze gazowe z rur polietylenowych[4, s.113].

1 – trójnik siodłowy przyłączowy zgrzewany elektrooporowo, 2 – przewód gazowy polietylenowy, 3 – mufa

połączeniowa elektrooporowa, 4 – kształtka przejściowa PE/stal, 5 – rura stalowa bez szwu wg PN-EN-10208-1,

6 – kurek główny, 7 – taśma ostrzegawcza szerokości 20 cm z PE, 8 – taśma lokalizacyjna szerokości 6 cm z

wtopioną wkładką metaliczną.

Odgałęzienie od gazociągu z rur polietylenowych wykonuje się za pomocą trójnika

siodłowego, zgrzewanego elektrooporowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Schemat połączenia do czynnego gazociągu z użyciem trójnika siodłowego zgrzewanego

elektrooporowo [1, s. 202].

1 – rura z PE, 2 – zacisk montażowy, 3 – trójnik siodłowy elektrooporowy, 4 – doprowadzenie prądu ze

zgrzewarki.

Przyłącze gazowe wykonuje się z rur i kształtek z polietylenu o dużej gęstości HDPE

klasy 80 typ o szeregu SDR 11 znak B w kolorze żółtym (norma zakładowa ZN-G-3150).

W odległości min. 1,0 m od budynku należy przejść z rur PE na rury stalowe za pomocą

przejścia PE/stal. Odcinek ten należy wykonać z rur stalowych przewodowych bez szwu wg
PN-EN-1020-81, łączonych na styk przez spawanie elektryczne, zabezpieczonych
w warunkach warsztatowych izolacją antykorozyjną taśmami polietylenowymi.

Przyłącze należy układać na głębokości 0,6÷0,8 m ze spadkiem w kierunku sieci gazowej.
Jako armaturę na przyłączu stosuje się kurek ogniowy kulowy D

15 łączony na styk

metal/metal z półśrubunkiem przyspawanym do rury stalowej zamontowany w szafce gazowej.

Szafka gazowa powinna być usytuowana na ścianie budynku minimum 0,5 m nad

powierzchnią terenu i minimum 0,5 m od drzwi i okien. Szafkę należy pomalować na kolor
żółty i umieścić napis GAZ. W szafce oprócz kurka ogniowego może znajdować się
gazomierz, a dla gazu średniego ciśnienia także reduktor.

Szafka na kurek główny może być zlokalizowana w ogrodzeniu w odległości nie

przekraczającej 10 m od budynku.

Taśmę lokalizacyjną należy ułożyć na rurze (5 cm od rury), a przewód do szafki gazowej

i mocować do elementu stalowego kurka.

Rys. 14. Punkt redukcyjno – pomiarowy o przepustowości Q=6m³/h[1, s.304].

1 – podejście stalowe izolowane taśmą polietylenową, 2 – kurek główny DN15, 3 – reduktor gazowy MIX-10G,

4 – złączka pod gazomierz G4, 5 – gazomierz miechowy G4, 6 – szafka metalowa 600×600×250 wraz ze

stelażem montażowym malowana proszkowo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie zadanie spełnia przyłącze gazowe?
2. W jaki sposób wykonuje się połączenie przyłącza z siecią gazową?
3. Z jakich rur wykonuje się przyłącza gazowe?
4. Jakie znasz połączenia rur do budowy przyłącza gazu?
5. Jakie są zasady montażu kurka głównego?
6. Jakie urządzenia gazowe montujemy na przyłączu średniego ciśnienia?
7. W jaki sposób montuje się taśmę lokalizacyjną?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj połączenie przyłącza z siecią gazową z użyciem trójnika siodłowego przyłączowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami dotyczącymi montażu trójnika siodłowego,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu przyłącza gazu,

3) określić kolejne czynności związane z montażem trójnika,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) ocenić stan techniczny rur i kształtek,
7) wykonać montaż trójnika przyłączowego w gotowym wykopie,
8) ułożyć i połączyć taśmę sygnalizacyjną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy
przyłącza gazu),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu przyłącza gazu,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka,

–

materiały potrzebne do montażu: przewody PE, mufa elektrooporowa.

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż kurka głównego wraz z podejściem na zewnętrznej ścianie budynku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu uzbrojenia przyłącza gazu (materiał nauczania pkt. 4.7.1),
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia
przyłącza gazu,

3) określić kolejność czynności przy montażu przyłącza i kurka głównego,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) przygotować potrzebne do montażu materiały i ocenić ich stan techniczny,
6) wykonać montaż kurka głównego wraz z podejściem,
7) umocować do elementu stalowego kurka taśmę sygnalizacyjną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy
przyłącza gazu),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia przyłącza gazu,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka, urządzenie do spawania, klucze,

–

materiały potrzebne do montażu: kurek gazowy, uchwyty, rury ochronne, rury
przewodowe, kształtki, szafka gazowa.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) sprawdzić stan materiałów do budowy przyłącza gazu?

¨ ¨

2) zaplanować czynności związane z montażem przyłącza gazu?

¨ ¨

3) wykonać połączenie przyłącza z siecią gazową?

¨ ¨

4) wykonać montaż kurka głównego?

¨ ¨

5) zamocować taśmę lokalizacyjną?

¨ ¨

6) zastosować przepisy bhp przy montażu przyłącza gazu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Rury ochronne na gazociągach

4.8.1. Materiał nauczania

Rury ochronne służą do zabezpieczenia gazociągów przed naciskami przenoszonymi

z powierzchni terenu oraz do odprowadzania ewentualnych przecieków gazu na bezpieczną
odległość.

Stosowane są przy skrzyżowaniach gazociągu z przeszkodami terenowymi, takimi jak:

−

autostrady, drogi ekspresowe i krajowe,

−

tory kolejowe i tramwajowe,

−

przeszkody wodne (rzeki, jeziora, kanały, rowy melioracyjne),

−

przewody wodociągowe, kanalizacyjne, sieci ciepłownicze,

−

kable elektroenergetyczne, telekomunikacyjne.
Skrzyżowania z tymi przeszkodami mogą być podziemne lub nadziemne – w obu

przypadkach podaje się odległości poziome i pionowe gazociągu od przeszkody oraz kąt
skrzyżowania gazociągu z przeszkodą.

Tablica 2. Minimalne odległości pionowe powierzchni gazociągu lub rury ochronnej od powierzchni jezdni na
skrzyżowaniu w metrach (wg PN-91/M-34501).

minimalna odległość (m)

ciśnienie gazu

Nazwa przeszkody

do 0,4 MPa

powyżej 0,4 MPa

Autostrady i drogi ekspresowe

1,2

1,5

Drogi krajowe główne

1,0

1,2

Pozostałe drogi

0,8

1,2

Dno przydrożnego rowu

0,5

Tablica 3. Minimalne odległości pionowe między zewnętrzną ścianką gazociągu lub rury ochronnej, a
elementami uzbrojenia podziemnego w metrach (wg PN-91/M-34501).

Minimalna odległość (m)

ciśnienie nominalne gazu

Nazwa elementu uzbrojenia ulicy

do 0,4 MPa

powyżej 0,4 MPa

Rurociągi wody, gazu, kanalizacji
i sieci ciepłowniczej nie mające
połączeń z pomieszczeniami dla
ludzi i zwierząt.

0,10

0,20

Przewody kanalizacyjne
i ciepłownicze mające połączenia z
pomieszczeniami dla ludzi i
zwierząt, przy zastosowaniu rury
ochronnej na gazociągu.

0,10* do rury ochronnej

0,20 do rury ochronnej gazociągu

Kable elektroenergetyczne, linie
kablowe i sygnalizacyjne.

O,15 do rury z tworzywa sztucznego na kablu wyprowadzonej po 1,5 m
od osi gazociągu

Kabel telekomunikacyjny bez
kanalizacji kablowej.

0,10 ÷ 0,50 z pustakiem kablowym
powyżej 0,5 bez zabezpieczenia

0,50 zawsze z zabezpieczeniem
pustakiem kablowym

Kabel telekomunikacyjny w
kanalizacji kablowej połączony z
pomieszczeniami dla ludzi i
zwierząt.

0,15 koniec rury ochronnej
wyprowadzony 2 m od kanalizacji
kablowej

0,15 koniec rury ochronnej
wyprowadzony 10 m od
kanalizacji kablowej

* Jeżeli przewód kanalizacyjny lub ciepłowniczy jest położony pod gazociągiem o ciśnieniu do 0,4 MPa, nie jest wymagane
stosowane rury ochronnej pod warunkiem, że odległość pionowa między zewnętrzną ścianką gazociągu a górną ścianką
elementu uzbrojenia równa się odległości podstawowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 15. Przekroczenie drogi krajowej gazociągiem z PE w rurze przeciskowej i ochronnej [1, s. 203].

1 – wypełnienie z pianki poliuretanowej, 2 – stalowa rura przeciskowa w izolacji polietylenowej, 3 –

polietylenowa rura ochronna, 4 – rura przewodowa.

Rys. 16. Przykładowe przejście gazociągu stalowego pod drogą krajową [1, s.203].

1 – gazociąg, 2 – rura ochronna, 3 – uszczelnienie rury ochronnej sznurem i asfaltem, 4 – płoza podpory

gazociągu, 5 – płoza rury ochronnej, 6 – rura przejściowa, 7 – wypełnienie piskiem wolnej przestrzeni, 8 – rura

wydmuchowa, 9 – wzmocniona izolacja asfaltowa.

Końce rury ochronnej powinny być wyprowadzone poza zewnętrzne krawędzie jezdni.

Wolna przestrzeń między gazociągiem a rurą ochronną powinna być szczelnie zamknięta
i może łączyć się z atmosferą tylko za pośrednictwem rury wydmuchowej. Przestrzeń między
rurą przeciskową a rurą ochronną należy wypełnić pianką poliuretanową, piaskiem lub
chudym betonem.

Odległość pozioma końca rury ochronnej lub przejściowej od zewnętrznej krawędzi

jezdni, mierzona w kierunku prostopadłym do osi drogi, powinna być nie mniejsza niż:

−

dla autostrad i dróg ekspresowych

– 5,0 m,

−

dla dróg krajowych

– 1,0 m,

−

dla pozostałych dróg

– 0,5 m.

Przy skrzyżowaniach z pozostałymi drogami dopuszcza się stosowanie rur ochronnych na

gazociągach w uzasadnionych wypadkach.

Minimalna odległość pionowa przy skrzyżowaniach z przewodami wodociągowymi,

gazowymi, kanalizacyjnymi, nie mającymi połączenia z pomieszczeniami dla ludzi i zwierząt,
oraz z innymi przewodami ciśnieniowymi powinna wynosić co najmniej 0,1 m. Przy
skrzyżowaniach z preizolowanymi sieciami ciepłowniczymi (bezkanałowymi, o szczelnej
ciśnieniowo izolacji) odległość to powinna wynosić 0,3 m, przy jednoczesnym zastosowaniu
izolowanej cieplnej (np. pianką poliuretanową) rury ochronnej na gazociągu, której końce
powinny być wyprowadzone minimum po 1,0 m poza obrys przewodów sieci ciepłowniczej.

Skrzyżowanie z kanałami ciepłowniczymi, kanałami kablowymi, przewodami

kanalizacyjnymi, mającymi połączenie z pomieszczeniami dla ludzi i zwierząt, powinny być
wykonane z zastosowaniem rur ochronnych na gazociągach. Odległość pionowa między
zewnętrzną ścianką rury ochronnej, a zewnętrzną ścianką przewodu kanalizacyjnego lub
obudowy kanału ciepłowniczego (lub kablowego) powinna być nie mniejsza niż 0,15 m. Przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

skrzyżowaniu z kanałem ciepłowniczym rurę ochronną należy izolować cieplnie, np. pianką
poliuretanową. Końce rur ochronnych gazociągu, mierząc prostopadle do osi obiektu
inżynierskiego, powinny być wyprowadzone poza jego obrys minimum 2,0 m. Jeśli gazociąg
jest układany nad wymienionymi wyżej kanałami w odległości pionowej większej niż
odległość podstawowa, nie jest wymagane stosowanie rur ochronnych [1, s.69÷70]

Rys. 17. Skrzyżowanie z kanałem ciepłowniczym [4, s. 111].

1 – uszczelnienie końcówek pianką poliuretanową, 2 – stalowa rura ochronna, 3 – pianka poliuretanowa,

4 – kanał c.o.

Skrzyżowania z liniami elektroenergetycznymi o napięciu 15 kV i sygnalizacyjnymi nie

ułożonymi w kanałach kablowych powinny być wykonane z zachowaniem odległości
pionowej między zewnętrzną ścianką z kablem co najmniej 0,3 m.

Przy skrzyżowaniach z kablami telekomunikacyjnymi nie ułożonymi w kanałach

kablowych, jeśli odległość pionowa między zewnętrzną ścianką gazociągu a kablem wynosi
0,1÷0,5 m jest wymagane układanie kabla z użyciem pustaka kablowego. Przy odległości
pionowej powyżej 0,5 m skrzyżowania nie wymagają dodatkowych zabezpieczeń.

Gazociąg w obrębie skrzyżowania z przeszkodą wodną, a także ułożony w gruntach

bagnistych, torfowych lub innych o małej gęstości, powinien być zabezpieczony przed
wypłynięciem. Jako obciążenie stosuje się np. worki z piaskiem lub obciążniki betonowe.
Gazociąg na odcinku przejścia przez przeszkodę wodną wykonuje się w rurze ochronnej.

Odległość pionowa górnej powierzchni gazociągu od dna powinna wynosić co najmniej:

−

od przewidywanego poziomu pogłębienia dna rzeki – 1,5 m,

−

od dna skalistego rzeki – 0,5 m,

−

od dna rowu melioracyjnego – 0,8 m.

Odległość pozioma końca rury ochronnej gazociągu od skrajnej szyny toru

tramwajowego powinna wynosić co najmniej 2,0 m, a toru kolejowego 5,0 m. Odległość
pionowa mierzona od główki szyny toru tramwajowego lub kolejowego do zewnętrznej
powierzchni rury ochronnej powinna wynosić co najmniej 1,5 m[4, s.108÷112].

Rys. 18. Skrzyżowanie z torami [4, s. 109].

1 – płozy, 2 – króćce osłonowe, 3 – uszczelnienie końcówek pianką poliuretanową na długości 0,2 m, 4 – rura

ochronna stalowa lub z PE, 5 – gazociąg z PE.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie jest zadanie rur ochronnych na gazociągach?
2. W jaki sposób montuje się rurę ochronną na gazociągu stalowym?
3. W jaki łączy się przestrzeń między rurą ochronna a gazociągiem z atmosferą?
4. Jaka jest zasada działania rury wydmuchowej?
5. W jaki sposób montuje się rurę wydmuchową ?
6. W jaki sposób montuje się rurę ochronną na gazociągu polietylenowym?
7. Jaka jest rola rury przeciskowej?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj montaż rury ochronnej na gazociągu polietylenowym przy skrzyżowaniu

z siecią ciepłowniczą z rur preizolowanych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem montażu rury ochronnej na gazociągu,
2) przeanalizować informacje techniczne dotyczące rur ciepłowniczych,
3) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu rury ochronnej,

4) zaplanować kolejność wykonywanej czynności,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
7) ocenić stan techniczny rur ochronnych i przewodowych,
8) zamontować rurę ochronną.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociągu),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu rury ochronnej,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: zgrzewarka,

–

materiały potrzebne do montażu: rury przewodowe PE, rura ochronna PE, pianka
poliuretanowa.

–

literatura z rozdz. 6.

Ćwiczenie 2

Porównaj na podstawie dokumentacji technicznej sposób wykonania rury ochronnej na

gazociągu polietylenowym i gazociągu z rur stalowych przy przejściu prze drogę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobami wykonania rur ochronnych polietylenowych i stalowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele przedstawiających budowę rur ochronnych,
3) zapoznać się z dokumentacją techniczną,
4) porównać budowę rur ochronnych polietylenowych i stalowych,
5) zapisać spostrzeżenia i wnioski w zeszycie,
6) zaprezentować wyniki swojej pracy w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele rur ochronnych,

–

rysunki i schematy rur ochronnych,

–

dokumentacja techniczna,

–

literatura rozdz. 6.

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) scharakteryzować zadania i zastosowanie rur ochronnych na gazociągach? ¨ ¨
2) określić rodzaje skrzyżowań, gdzie wymagane jest stosowanie

rur ochronnych?

¨ ¨

3) określić zasady montażu rur ochronnych i rur wydmuchowych?

¨ ¨

4) rozpoznać i nazwać skrzyżowania wymagające stosowania

rur ochronnych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Uzbrojenie sieci gazowej

4.9.1. Materiał nauczania

Uzbrojeniem przewodów gazowych nazywa się urządzenia wmontowane do

przewodów i umożliwiające ich prawidłową eksploatację.

Do zamykania przepływu gazu służy armatura zaporowa:

−

zasuwy,

−

zawory (kurki).
Zasuwy stosuje się w przewodach średnio- lub wysokoprężnych oraz na gazociągach

dalekosiężnych.

Umieszcza się je:

−

na początku i na końcu gazociągu,

−

na odgałęzieniu,

−

przy każdym przekroczeniu rzeki, torów kolejowych, dróg i mostów państwowych

−

co 2-4 km na odcinkach prostych.

Rys. 19. Zasuwa klinowa [4, s. 70].

1 – wrzeciono, 2 – pierścień, 3 – uszczelnienie O-ring, 4 – wkręty, 5 – kołnierz ze stopką, 6 – klin, 7 – korpus,

8 – prowadnica klina, 9 – uszczelka, 10 – pokrywa.

Rys.20. Zasuwa gazowa na przewodach z polietylenu [4 s. 106].

1 – łeb wrzeciona, 2 – wrzeciono, 3 – prowadnica klina, 4 – korpus, połączenie z rurą PE, 6 – klin.

W gazociągach nisko- i średnioprężnych stosuje się zawory kulowe. Na rurociągach z PE

wskazane jest ograniczenie liczby stosowanej armatury zaporowej do niezbędnej, np. odcięcia
osiedla, części miasta lub w węźle rozdzielczym. Do sieci gazowej wykonywanej z rur
polietylenowych należy stosować armaturę również wykonaną z PE, łączona za pomocą

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zgrzewania elektrooporowego. Można też stosować armaturę stalową, łączoną z rurami
polietylenowymi za pomocą kształtki PE/stal. Ze względu na znaczną masę tej armatury
należy ją umieszczać w specjalnych korytkach tak, aby nie obciążała gazociągu.

Rys. 21. Zawór kulowy z PE w klasie SDR 11 dla gazociągów średniego ciśnienia [1, s. 67].

1 – końcówka przyłączeniowa, 2 – uszczelka typu O-ring, 3 – pokrętło, 4 – zawieradło kulowe, 5 – korpus

zaworu.

Zawór kulowy ze złączami kołnierzowymi, przeznaczony jest dla gazociągów wysokiego

ciśnienia. Wewnątrz korpusu wbudowany jest specjalny układ uszczelniający z dwoma
pierścieniami. Również trzpień zawieradła kulowego uszczelniony jest dwoma pierścieniami
typu O-ring. Specjalny kołnierz oporowy zapobiega wysunięciu trzpienia pod działaniem
ciśnienia gazu. Produkowane są również zawory kulowe z końcówkami do wspawania w
gazociąg.

Rys.22. Zawór kulowy kołnierzowy dla gazociągów wysokiego ciśnienia (6,3 i 10 MPa) [1, s.67].

1 – korpus zaworu, 2 – trzpień, 3 – kołnierz oporowy trzpienia, 4 – układ pierścieni uszczelniających, 5 – złącze

kołnierzowe, 6 – zawieradło kulowe.

W sieciach miejskich niskiego i średniego ciśnienia armaturę zaporową instaluje się pod

powierzchnią terenu, jako zespoły zaporowo-upustowe z przewodami upustowymi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 23. Zespół zaporowo – upustowy podziemny [1, s. 179].

1 – gazociąg, 2 – płyta fundamentowa, 3 – zawór kulowy, 4 – rury upustowe, 5-kurki kulowe upustowe,

6 – zaślepka kołnierzowa z gwintowanym korkiem, 7 – żeliwna skrzynka uliczna B, 8 – żeliwne skrzynki

hydrantowe.

Każdy zawór ma sworzeń, którego kwadratowa główka jest doprowadzona do

powierzchni terenu i umieszczona w specjalnej skrzynce ulicznej. Sworzeń umieszcza się
w rurze ochronnej zamykanej u góry korkiem.

Przewody upustowe mogą być instalowane jako podwójne (na rysunku) oraz pojedyncze:

lewe L, prawe P. Przewody upustowe należy tak sytuować, aby możliwe było odpowietrzenie
lub usuwanie gazu z każdego odcinka sieci.

Korek zamykający kurek upustowy przewodu średniego ciśnienia powinien mieć

w połowie części gwintowanej otwór kątowy o średnicy 3 mm dowiercany prostopadle do osi
oraz wzdłuż osi do końca części dolnej. Ma to na celu umożliwienie zmniejszenie ciśnienia
gazu pod korkiem w początkowym okresie jego odkręcania. W razie konieczności
wypuszczania gazu z dolnego odcinka przewodu przymocowuje się do kurka upustowego rurę
upustową z kurkiem i manometrem. Wylot rury powinien być zabezpieczony siatką
przeciwwybuchową miedzianą lub mosiężną o gęstości minimum 144 oczek na 1 cm². Rura
upustowa może również służyć do okresowej kontroli ciśnienia panującego w gazociągu.

Armaturę zaporową rurociągów wysokiego ciśnienia umieszcza się ponad terenem

w niepalnych ogrodzeniach.

Rys. 24. Nadziemny układ zasuw z dwoma odpowietrznikami [1, s. 181].

1 – zasuwa odcinająca, 2 – zasuwy odpowietrzające, 3 – kurki manometryczne, 4 – gazociąg, 5 – przewody

zasuw odpowietrzających, 6 – przewody manometryczne, 7 – manometry.

Armatura zaporowa do wbudowania musi być dostarczona wraz z atestami.
Zespoły zaporowe powinny być lokalizowane w miejscach łatwo dostępnych.
Do zamykania przepływu gazu w rurach stalowych na krótki okres (np.: na czas

usuwania awarii przewodu lub nieszczelności zasuwy) służą balony gumowe i zamknięcia
sierpowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W celu wprowadzenia balonu do rury należy wywiercić w niej otwory niżej podanych

średnicach:

−

w rurach średnicy do 150 mm – otwór średnicy 25 mm,

−

w rurach średnicy od 150 do 250 mm – otwór średnicy 50 mm,

−

w rurach średnicy od 250 do 300 mm – otwór średnicy 65 mm,

−

w rurach średnicy od 300 do 500 mm – otwór średnicy 80 mm.
Po wprowadzeniu do otworu balon nadmuchuje się powietrzem. Nadmuchany balon

szczelnie przylega do ścian przewodu, dając dobre zamknięcie przepływu gazu.

Rys. 25. Wyłączenie remontowanego odcinka czynnego gazociągu za pomocą dwóch balonów z każdej strony,

ze wzmocnieniem zamknięciami sierpowymi. [4, s. 71].

Wadą balonów gumowych jest szybkie niszczenie się wskutek szkodliwego działania

benzenu znajdującego się w gazie.

Zamknięcie sierpowe składa się z membrany skórzanej w metalowej oprawie – po

złożeniu ma ono kształt sierpa. Na zewnętrznej stronie oprawy znajduje się pierścień
gumowy, który po rozwarciu zamknięcia sierpowego przylega szczelnie do wewnętrznej
ścianki rury.

Aby wprowadzić zamknięcie sierpowe do wnętrza rury, należy wywiercić w niej otwór,

jak dla zamknięć balonowych, następnie w ciągu 3÷4 sekund należy wprowadzić zamknięcie
do rury i rozłożyć je. Zamknięcia sierpowe można stosować tylko w przewodach o czystych
ściankach wewnętrznych [4, s.69÷72].

Do zamykania przepływu gazu w rurach polietylenowych na krótki okres zakłada się

urządzenia zaciskowe zamykające przepływ gazu. Po usunięciu awarii urządzenie zaciskowe
usuwa się.

Miejsca zgnieceń doprowadza się do pierwotnego kształtu specjalnych imadłach

i wzmacnia przez zgrzanie dwudzielnych kształtek elektrooporowych.

Do uzbrojenia pomocniczego należą: odwadniacze, złącza izolacyjne, sączki węchowe.
Gazociągi układa się ze spadkiem umożliwiającym spływ skroplin do niżej położonych

punktów. W punktach tych instaluje się zbiorniki skroplin – odwadniacze. W gazociągach
niskiego i średniego ciśnienia rozprowadzających gaz suchy instaluje się odwadniacze
w ograniczonym zakresie, jedynie do zbierania i wydalania wody pozostałej z okresu budowy
lub remontu, zbierania suchego pyłu, rdzy, oleju.

Odwadniacz niskiego ciśnienia składa się ze zbiornika, z którego skropliny są usuwane

specjalną rurą do przepompowywania skroplin. Takie odwadniacze montuje się na
gazociągach niskiego ciśnienia, natomiast na gazociągach średnio- i wysokoprężnych –
odwadniacze rurowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 26. Zespół odwadniający jednorurowy [6, s .61].

1 – zbiornik skroplin, 2 – gazociąg, 3 – rurka do przepompowywania skroplin, 4 – skrzynka żeliwna, 5 –

zaślepka, 6 – pokrywa.

Rys. 27. Odwadniacz wysokiego ciśnienia [1, s. 71].

1 – korpus zbiornika, 2 – dno elipsoidalne, 3 – rura wyrównawcza, 4 – rura do odprowadzania kondensatu,

5 – połączenie zbiornika z rurą przewodową.

W gazociągach wysokiego ciśnienia instaluje się odwadniacze do zbierania skroplin

wydzielających się z gazu, szczególnie w okresie zimowym. Odwadniacze średniego
i wysokiego ciśnienia mają dwururowe układy odbioru kondensatu: jedna rura służy do
odprowadzania kondensatu, druga spełnia rolę przewodu wyrównawczego. Obydwie rury są
podłączone do układu zaworowego umieszczonego w skrzynce ochronnej. Przy opróżnieniu
odwadniacza zawór na rurze wyrównawczej zamyka się, a następnie otwiera zawór na rurze
odbiorczej. Dzięki ciśnieniu gazu kondensat zostaje wypchnięty z odwadniacza do przewodu
odprowadzającego skropliny.

Złącze izolacyjne gazociągów stalowych jest zbudowane z elementów stalowych

i izolacyjnych, które wbudowane w rurociąg przerywają przepływ prądu i stwarzają opór
elektryczny pozwalający uniknąć występowania zjawisk korozji. Złącze izolacyjne ma postać
kołnierza izolacyjnego z wkładkami z elastycznego materiału dielektrycznego – tekstolitu,
umieszczonego między kołnierzami. Śruby służące do ściągania kołnierzy umieszcza się
w tulejach wykonanych z materiału dielektrycznego [1, s. 71].

Sączki węchowe lokalizuje się na gazociągach średniego i niskiego ciśnienia w punktach,

w których istnieje prawdopodobieństwo występowania nieszczelności przewodów, np.:
w miejscach spawania styków, przy połączeniach kołnierzowych, w pobliżu rozgałęzień,
przed i za przeszkodami terenowymi. Sączki węchowe mogą być punktowe i liniowe.

Sączki punktowe umożliwiają wykrywanie nieszczelności tylko z jednego miejsca.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sączki linowe obejmują swoim zasięgiem odcinek przewodu długości 20 m. Zakładanie

sączków węchowych liniowych jest obowiązkowe przy prowadzeniu gazociągu pod
nawierzchniami nieprzepuszczalnymi dla gazu np.: asfalt, beton.

Rys. 28. Sączki węchowe: a) punktowy, b) liniowy. [4, s. 74].

1 – skrzynka uliczna, 2 – beton, 3 – korek, 4 – rura, 5 – żwir, 6 – osłona (betonowa, żeliwna lub z PVC),

7 – sznur konopny, 8 – sznur konopny impregnowany, 9 – trójnik, 10 – rura drenarska.

W celu prawidłowego wmontowania sączka węchowego, punktowego lub liniowego,

należy wykonać następujące czynności:

−

gazociąg obsypać kruszywem (z zachowaniem kąta stoku naturalnego),

−

wykonać osłonę betonową lub ułożyć odpowiednie rurki drenarskie przy sączku
liniowym,

−

założyć trójnik oraz rurę węchową,

−

uszczelnić rurę impregnowanym sznurem konopnym,

−

zabetonować skrzynkę uliczną.

Odpowietrzniki, montowane w najwyższych punktach trasy gazociągu niskiego

ciśnienia w formie króćca, wyprowadza się do poziomu terenu i umieszcza w skrzynce
żeliwnej. Sam króciec odpowietrzający jest zamknięty zaślepką. Odpowietrzniki służą do
odprowadzenia powietrza z gazociągu napełnianego gazem, zarówno nowego, jak i po
naprawie [1, s. 71÷73].

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje uzbrojenia przewodów gazowych?
2. Jakie są główne zadania uzbrojenia sieci gazowej?
3. Jak jest zbudowana zasuwa gazowa?
4. Jak jest zbudowany kurek gazowy kulowy?
5. Jak instaluje się armaturę na sieci gazowej niskiego ciśnienia?
6. Jak instaluje się armaturę na sieci gazowej wysokiego ciśnienia?
7. Jakie znasz rodzaje uzbrojenia pomocniczego sieci gazowej?
8. Jakie urządzenia służą do zmniejszania przepływu gazu na krótki okres?
9. Jak są zbudowane odwadniacze?
10. Jak są zbudowane sączki węchowe?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj na podstawie dokumentacji technicznej budowę zespołu odwadniającego

wysokiego i niskiego ciśnienia.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z budową i zasadą działania zespołów odwadniających wysokiego i niskiego

ciśnienia,

2) przeanalizować rysunki, modele i zdjęcia przedstawiające budowę odwadniaczy,
3) przeanalizować dokumentacją techniczną,
4) dokonać porównania budowy zespołu odwadniającego wysokiego i niskiego ciśnienia,
5) zapisać wnioski w zeszycie,
6) zaprezentować efekt pracy swojej grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

dokumentacja techniczna,

–

modele, rysunki i zdjęcia odwadniaczy wysokiego i niskiego ciśnienia,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

montaż armatury w zespole zaworowo – upustowym niskiego ciśnienia, a następnie
demontaż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu armatury gazowej niskiego ciśnienia,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
5) ustalić ilość i miejsce montażu przewodów upustowych,
6) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
7) przygotować potrzebne do montażu materiały i armaturę,
8) ocenić stan techniczny rur i armatury,
9) zamontować uzbrojenie sieci gazowej,
10) zamontować rury i zawory upustowe,
11) zamontować skrzynki uliczne,
12) zdemontować elementy zespołu zaporowo-upustowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociągu),

–

dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z uzbrojeniem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: klucze do rur, przymiar,

–

materiały potrzebne do montażu: króćce kołnierzowe, akp, zawory.

Ćwiczenie 3

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

montaż armatury w zespole zaworowo – upustowym wysokiego ciśnienia, a następnie jego
demontaż.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu armatury gazowej wysokiego

ciśnienia,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi
montażu uzbrojenia sieci gazowej,

3) przeanalizować dokumentację techniczną,
4) zaplanować kolejność wykonywanych czynności,
5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
6) przygotować potrzebne do montaży materiały i armaturę,
7) ocenić stan techniczny rur, kształtek i armatury,
8) zamontować uzbrojenie sieci gazowej,
9) zamontować manometry,
10) wykonaj demontaż elementów zespołu zaporowo-upustowego wysokiego ciśnienia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica” z wykonanym wykopem (najkorzystniej, by

ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy
gazociągu),

–

dokumentacja techniczna odcinka sieci gazowej z uzbrojeniem,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu uzbrojenia sieci gazowej,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: sprzęt do spawania, klucze do rur,

–

materiały potrzebne do montażu: przewody stalowe, zawory, przewody manometryczne,
manometry.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić rodzaje uzbrojenia sieci gazowej?

¨ ¨

2) nazwać i rozpoznać armaturę zaporową?

¨ ¨

3) rozpoznać i nazwać odwadniacze?

¨ ¨

4) scharakteryzować urządzenia do zamykania przepływu na krótki okres?

¨ ¨

5) określić zasadę działania złącza izolacyjnego?

¨ ¨

6) rozpoznać i nazwać rodzaje sączków węchowych?

¨ ¨

7) określić zasadę działania odpowietrzników?

¨ ¨

8) sprawdzić stan armatury do budowy sieci gazowej?

¨ ¨

9) zamontować armaturę i urządzenia pomiarowe i zabezpieczające?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Próby szczelności i odbiór sieci gazowej

4.10.1. Materiał nauczania

Budowane gazociągi powinny być poddane próbom szczelności i wytrzymałości.

Przygotowanie gazociągu do prób obejmuje: badanie wstępne szczelności złączy rurociągów
oraz oczyszczenie wnętrza gazociągów.

Badanie wstępne szczelności złączy rurociągów wykonuje się po uzyskaniu pozytywnych

wyników kontroli jakości złącz stalowych spawanych lub polietylenowych zgrzewanych.
Badanie wstępne przeprowadza się przed opuszczeniem rurociągu do wykopu, odcinkami nie
dłuższymi niż 2,0 m, bez armatury i izolacji złącz. Końce badanych odcinków powinny być
zamknięte i wyposażone w króćce służące do zamontowania manometrów kontrolnych
i doprowadzenia powietrza.

Badanie wstępne przeprowadza się pod ciśnieniem:

−

gazociągów z rur stalowych

– 0,4 MPa,

−

gazociągów z rur polietylenowych

– 0,1 MPa.

Nieszczelności wykrywa się za pomocą wodnego roztworu mydła. Czas badania

powinien trwać co najmniej 1 godzinę od chwili osiągnięcia ciśnienia próby. Wykryte
nieszczelności powinny być usunięte, a złącza ponownie zbadane.

Oczyszczanie wnętrza gazociągów odbywa się poprzez przedmuchiwanie go.

Rys. 29. Przedmuchiwanie rurociągów powietrzem [1, s. 184].

1 – sprężarka, 2 – rurociąg przyległy, 3 – płyty podporowe, 4 – rurociąg przedmuchiwany, 5 – rura

wydmuchowa

Przedmuchiwanie ma na celu usunięcie z przewodów zanieczyszczeń pozostałych

z okresu budowy, jak ziemia, piasek, drobne kamienie, rdza, części elektrod, woda itp.
Przedmuchiwaniu strumieniem powietrza bez przepuszczania tłoków czyszczących podlegają
gazociągi o średnicy poniżej 200 mm oraz gazociągi polietylenowe.

Po opuszczeniu rur do wykopu oraz zamknięciu zaślepkami otworów i odgałęzień

rurociąg należy zasypać warstwą ziemi o grubości 30 cm, z wyjątkiem styków, które
pozostawia się odkryte. Ziemia użyta do wypełniania przestrzeni bezpośrednio otaczającej
rurociąg nie może zawierać kamieni, desek i innych materiałów mogących uszkodzić izolację.

Powietrze należy podawać ze zbiornika utworzonego z przyległego odcinka rurociągu.

Stosunek długości przewodu przyległego do przedmuchiwanego powinien wynosić
przynajmniej 2:1. Ciśnienie powietrza w zbiorniku powinno wynosić 0,6 MPa dla rurociągów
stalowych o średnicy nie większej od 400 mm i 0,1 MPa dla rurociągów z PE.
Przedmuchiwanie rurociągów powinno być wykonywane zgodnie z instrukcją dostosowaną
do warunków lokalnych.

Próby szczelności gazociągów wykonuje się w celu sprawdzenia szczelności gazociągu

przed oddaniem do eksploatacji z zastosowaniem:

−

nawanianego gazu ziemnego,

−

mieszaniny gazu ziemnego z gazem obojętnym,

−

powietrza,

−

gazu obojętnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W razie zastosowania gazu ziemnego jako czynnika próbnego, tłoczenie powinno być

połączone z jednoczesnym odpowietrzaniem. Odpowietrzanie można uznać za zakończone,
jeżeli zawartość tlenu w gazie ziemnym będzie mniejsza niż 2%.

Badane rurociągi powinny być w sposób wyraźny oznakowane za pomocą znaków

i tablic ostrzegawczych ustawionych po ich obu stronach w odległości zgodnej z dokumentacją
techniczną, jednak nie mniejszej niż 4,0 m. Tablice ostrzegawcze powinny mieć napis: „Uwaga:
Próba ciśnieniowa. Zagrożenie wybuchem. Wstęp wzbroniony”.

Komisja odbioru dopuszcza rurociąg do prób po otrzymaniu pisemnego oświadczenia

przedsiębiorstwa montażowego i inspektora nadzoru inwestorskiego stwierdzającego
zgodność wykonawstwa z dokumentacją techniczną oraz przygotowanie rurociągu do prób.

Tłoczenie czynnika próbnego do rurociągu powinno odbywać się płynnie i bez przerwy,

aż do uzyskania ciśnienia badania szczelności p

Ciśnienie to powinno być równe:

−

0,4 MPa

– dla ciśnienia roboczego p

nie większego niż 0,4 MPa,

−

ciśnieniu p

– dla ciśnienia roboczego p

powyżej 0,4 MPa.

Próbę szczelności przeprowadza się po uprzednim ustabilizowaniu się temperatury

czynnika próbnego.

Czas badania szczelności od momentu ustabilizowania temperatury powinien wynosić co

najmniej 24 godziny. Zależy on od średnicy gazociągu i dokładności wskazań manometru do
precyzyjnego pomiaru ciśnienia próbnego. Czas badania przyłączy domowych powinien
wynosić co najmniej 1 godzinę.

Po upływie 2 godzin od chwili osiągnięcia ciśnienia badania szczelności p

należy

dokonać wstępnych oględzin rurociągu. Gazociąg uważa się za szczelny, jeżeli po 24
godzinach próby szczelności spadek ciśnienia ∆p (liczony w procentach) spełni warunek:

⋅

≤

∆

gdzie:
– t

– czas próby,

– W

– współczynnik zależny od średnicy rur,

– W

– współczynnik zależny od liczby kompensatorów dławicowych (przy braku
kompensatorów W

=1).

Dla gazociągów o średnicach mniejszych niż 250 mm współczynnik W

=1, W

=1, wzór

upraszcza się:

≤

∆

[1, s.184÷187].

Rys. 30. Stanowisko kontrolno-pomiarowe dla przeprowadzenia prób szczelności gazociągów [1, s. 186].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Odbiór gazociągu polega na sprawdzeniu zgodności wykonawstwa z projektem, jakości

użytych materiałów i staranności wykonania. Przy odbiorze gazociągu charakterystyczne jest
zwrócenie uwagi na sprawdzenie stanu izolacji antykorozyjnej i na jakość wykonanych spoin
oraz na szczelność rurociągu [4, s. 65].

Po zakończeniu prac montażowych należy wykonać obmiar wykonanych robót:

−

Zewnętrzna sieć gazowa obejmuje montaż gazociągów przesyłowych od miejsca ujęcia
lub produkcji gazu do stacji redukcyjno-pomiarowej wraz z zakładkami przemysłowymi
i rozdzielniami oraz montaż gazociągów rozdzielczych, obejmujących rozprowadzanie
gazu od stacji redukcyjno-pomiarowych do użytkowników.

−

Gazociągi przesyłowe mierzy się po osi na odcinkach prostych, prostych na łukach po
zewnętrznej ich stronie. Pomierzone długości zestawia się według rodzaju rur, średnic
oraz grubości ścianek. Oddzielnie należy wyodrębnić roboty wykonywane w gruntach
nawodnionych, w lasach przy szerokości strefy montażowej do 10,5 m oraz w warunkach
podgórskich i górskich przy nachyleniach stoku powyżej 5%. Wówczas stosuje się
dodatki za zwiększony nakład pracy. Od pomierzonej długości gazociągu odejmuje się
długość łuków, kompensatorów i armatury kołnierzowej. Przewierty i przeciski obmierza
się w metrach, a armaturę i uzbrojenie rurociągów w kompletach i sztukach.

−

Rurociągi rozdzielcze obmierza się według takich samych zasad jak rurociągi
przesyłowe.

−

Armaturę i uzbrojenie gazociągu podaje się w liczbie sztuk lub kompletów.

−

Przyłącza i przejścia przez ściany budynków obmierza się w sztukach.

Dodatkowo różnicuje się montaż rurociągów w zależności od stopnia uzbrojenia

technicznego terenu. Stosuje się przy tym następujące kryteria:

−

teren o dużym uzbrojeniu podziemnym, jeżeli na 100 m gazociągu przypada ponad
5 kolizji,

−

teren o średnim uzbrojeniu, jeżeli na 100 m gazociągu przypada 3÷5 kolizji,

−

teren o małym uzbrojeniu podziemnym, jeżeli na 100 m gazociągu przypada do 2 kolizji.

4.10.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel przeprowadzenia próby szczelności sieci gazowej?
2. Jaki jest przebieg prób szczelności?
3. Jakie warunki techniczne należy spełnić w trakcie próby szczelności (jakie powinno być

ciśnienie próbne, czas próby)?

4. Jakie badanie wstępne poprzedza próbę szczelności gazociągu?
5. Jaki jest przebieg przedmuchiwania gazociągu?
6. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem gazociągów?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj czynności związane z przedmuchiwaniem gazociągu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia przedmuchiwania gazociągu,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub schemat z przeprowadzenia przedmuchiwania gazociągu,
3) opisać przebieg przedmuchiwania gazociągu,
4) wskazać, dlaczego konieczne jest przedmuchiwanie gazociągu,
5) zapisać wyniki pracy w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający przedmuchiwanie gazociągu,

–

zdjęcia, schematy przedmuchiwania rurociągów gazowych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Wykonaj próbę szczelności odcinka sieci gazowej PE.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności sieci

gazowej z rur polietylenowych,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem próby szczelności i warunkami technicznymi,

3) dobrać sprzęt i stanowisko pomiarowe do wykonania próby szczelności,
4) określić przebieg próby szczelności sieci gazowej,
5) wykonać próbę szczelności odcinka sieci gazowej,
6) określić wynik próby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica z zamontowanym odcinkiem sieci gazowej
z rur polietylenowych (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach
rzeczywistych t.j. na miejscu budowy sieci gazowej),

–

sprzęt do wykonania próby szczelności gazociągu,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności gazociągu i warunkami technicznymi.

Ćwiczenie 3

Dokonaj obmiaru robót wykonanego odcinka sieci gazowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie sieci gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz zasady

obmiaru robót przy budowie sieci gazowej,

3) przygotować sprzęt do wykonania obmiaru,
4) dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne tzw. „piaskownica z zamontowanym odcinkiem sieci gazowej
z (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na
miejscu budowy sieci gazowej),

–

sprzęt do wykonania obmiaru,

–

instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót przy budowie sieci gazowej oraz
przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić konieczność wykonywania próby szczelności gazociągów?

¨ ¨

2) przygotować sprzęt do wykonania próby szczelności?

¨ ¨

3) określić przebieg próby szczelności?

¨ ¨

4) wykonać próbę szczelności kanału?

¨ ¨

5) określić przebieg przedmuchiwania gazociągu?

¨ ¨

6) wykonać obmiar robót związanych z montażem sieci gazowych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Eksploatacja sieci gazowej

4.11.1. Materiał nauczania

Głównym celem prawidłowej eksploatacji sieci gazowej jest zapobieganie

powstawaniu uszkodzeń i wyeliminowanie przerw w dostawie gazu do odbiorców. Podstawą
jej jest okresowa kontrola stanu armatury i szczelności przewodów, wykonanie drobnych
napraw i usuwanie stwierdzonych uszkodzeń.

Kontrolę szczelności sieci gazowej przeprowadzają Brygady Sieciowe poszczególnych

Rozdzielni Gazu Zakładu Gazowniczego zajmujące się bezpośrednio eksploatacją
dystrybucyjnej sieci gazowej. Pełnią one rolę pogotowia sieciowego na swoim terenie
działania. W przypadku wystąpienia awarii czy zagrożenia mają za zadanie: zabezpieczyć i
usunąć awarię gazociągów dystrybucyjnych, zabezpieczyć i usunąć awarię stacji gazowych,
ograniczyć do minimum zakłócenia w dostawie gazu w przypadku zaistnienia awarii,
przywrócić w jak najkrótszym czasie normalny ruch gazu w systemie dystrybucji.

Stopnie zagrożenia ulatniania się gazu:
–

I stopień zagrożenia

– nieszczelności powodujące niewielkie uszkodzenia sieci
gazowej, nie stwarzające niebezpieczeństwa dla otoczenia;
rejestruje się je i usuwa przy najbliższej sposobności,

–

II stopień zagrożenia

– nieszczelności powodujące większe uszkodzenia sieci
gazowej, lecz z dala od zabudowań; należy je usunąć
w najbliższych dniach,

–

III stopień zagrożenia

– nieszczelności niewielkie, stanowiące bezpośrednie
zagrożenie

otoczenia

względu

sąsiednie

pomieszczenia lub instalacje podziemne, albo duże
nieszczelności znajdujące się na terenach zabudowanych;
należy je usunąć natychmiast [4, s. 121].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Częstotliwość badań szczelności sieci gazowej w zależności od rodzaju gruntu (rury

żeliwne kielichowe i rury stalowe spawane)

−

piasek

– co 3 lata,

−

glina, ił

– co 2 lata,

−

grunt nawodniony i bagnisty

– co 1 rok,

−

grunt kamienisty

– co 1 rok,

−

grunt zagrożony prądami błądzącymi – rury żeliwne co 1,5 roku, rury stalowe co 0,5
roku [4, s. 121].

Tablica 4. Częstotliwość badań szczelności elementów sieci gazowej w zależności od rodzaju urządzeń [4, s. 121].

Urządzenie

Częstotliwość badań

Piwnice z dopływami gazu

podczas każdego obchodu

Piwnice bez dopływów gazu

raz w miesiącu

Studzienki sieci ciepłowniczej i
telekomunikacyjnej przy przewodach :
– w kanałach

dwa razu w miesiącu

– bez kanałów

raz w miesiącu

Studzienki kanalizacyjne

co 6 miesięcy

Studzienki przewodów podwodnych i wyloty rur ochronnych

raz w tygodniu

Metody wykrywania nieszczelności przewodów gazowych ułożonych w ziemi:

–

Metoda szpilkowania gruntu nad gazociągiem lub w jego bliskim sąsiedztwie polega na
wykonywaniu szeregu otworów o głębokości 30÷40 cm. W otwory te wkłada się
wykrywacz gazu i oznacza się ewentualną zawartość gazu w powietrzu. Szpilkowanie
można wykonać ręcznie lub mechanicznie przy użyciu sprężarki (na samochodzie),
świdrów pneumatycznych i wykrywacza gazu.

–

Metoda zasysania powietrza z powierzchni gruntu nad gazociągiem przez specjalną
pompkę zainstalowana na zderzaku samochodu. Próbki powietrza bada się w aparacie
wykrywającym metan już przy stężeniu 0,0006% (objętościowo).

–

Za pomocą detektorów przenośnych o bardzo dużej czułości. Każdy detektor
przenośny ma sondę pomiarową zasysającą mieszankę powietrza z gazem. Mieszanina ta
jest kierowana przez filtr do układu elektronicznego. Mikroprocesor ustala stężenie gazu,
a jego wartość można odczytać na skali miernika. Stosuje się sondy różnych kształtów:
dzwonowe, dywanowe, do otworów sondażowych [4, s. 125-129].

Awarie gazociągów i sposoby ich usuwania.
Awarie gazociągów występują najczęściej w postaci:

−

nieszczelności na skutek korozji lub pęknięć rur i połączeń spawanych,

−

nieszczelności połączeń zgrzewanych i pęknięć na gazociągach PE,

−

uszkodzenia gazociągów sprzętem mechanicznym,

−

zawodnienie gazociągów,

−

zakorkowanie gazociągów przez hydraty lub zamarzanie.
Likwidację nieszczelności powstałych na gazociągach przeprowadza się w zależności od

wysokości ciśnienia, jaki w tym czasie panuje w gazociągu oraz rodzaju i wymiarów
geometrycznych nieszczelności. W przypadku małych nieszczelności oraz niewielkich
ciśnień, nieszczelności takie likwiduje się przez założenie na skorodowane miejsce opaski
ratunkowej
z podkładką gumową. Nieszczelności większe, dające znaczny wypływ gazu przy wysokim
ciśnieniu, należy likwidować przez założenie dwudzielnych dławików ratunkowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z kurkiem upustowym. Dla gazociągów rozdzielczych w przypadku możliwości wyłączenia
z ruchu danego odcinka gazociągu przy wstrzymaniu dostawy gazu do nieznanej liczby
odbiorców gazu, usuwanie nieszczelności powinno nastąpić przez wycięcie nieszczelnego
odcinka rury i zastąpienie go nowym. Podobnie należy postąpić w przypadku, gdy
zastosowanie opaski ratunkowej lub dławika dwudzielnego nie jest możliwe.

Podstawowymi uszkodzeniami armatury są nieszczelności

na połączeniach

kołnierzowych, dławikach oraz korpusach armatury lub uszkodzenia powodujące zaburzenia
w przepływie gazu (np. zerwanie serca zasuwy). Usuwa się je przez dokręcenie śrub,
wymianę uszczelnień, ewentualnie wymianę armatury.

Awarie sieci gazowej średniego i niskiego ciśnienia z polietylenu (PE) w zależności od

wielkości uszkodzenia oraz posiadanych elementów naprawczych należy usuwać stosując
jedną z poniższych metod:

Metoda I z dwoma cięciami gazociągu:

−

przy zastosowaniu dwóch muf elektrooporowych,

−

przy zastosowaniu jednej elektromufy i zgrzewania doczołowego.
Metoda II z jednym cięciem gazociągu:

−

z jedną elektromufą (przy bardzo małych – punktowych uszkodzeniach).
Metoda II bez cięcia gazociągu:

−

przy zastosowaniu dwustronnej i jednostronnej elektromufy dzielonej,

−

przy zastosowaniu siodła naprawczego elektrooporowego.
Zawodnienie gazociągów można zlikwidować przez: syfonowanie odwadniaczy,

przedmuchanie zawodnionego gazociągu gazem, przedmuchanie sprężonym powietrzem lub
gazem obojętnym po zamknięciu przepływu gazu i zablindowaniu całego odcinka odcinając
go od reszty gazociągu z gazem, usunięcie wody przez nawiercenie otworu w najniższym
punkcie zawodnionego odcinka gazociągu. Należy pamiętać, że

−

w przypadku przedmuchiwania gazociągów niskiego ciśnienia, konieczne jest odłączenie
wszystkich instalacji gazowych wewnętrznych,

−

w przypadku usuwania wody przez nawiercanie gazociągu, należy uzyskać pewność, że
nie dostała się ona do gazociągu przez nieszczelność gazociągu. W takim przypadku
najważniejsze jest zlokalizowanie nieszczelności i jej usunięcie. Otwory nawiercane w
gazociągu, należy zlikwidować przez nałożenie opasek ratunkowych z podkładką
gumową, a przy najbliższym wyłączeniu gazu na tym odcinku gazociągu – przez
zaspawanie,

−

w przypadku użycia do przedmuchiwania gazociągów sprężonego powietrza, należy po
ich przedmuchiwaniu gazociągi odpowietrzyć.
Remonty sieci gazowych polegają na wymianie uszkodzonych odcinków sieci stosując

nowoczesne metody bezodkrywkowe:

−

Pierwsza metoda polega na wprowadzeniu w istniejący przewód głowicy rozpierającej,
która miażdży i rozkrusza go w trakcie przesuwania się wzdłuż jego osi. W tylnej części
urządzenie zawiera tuleję rozpierającą z doprowadzonym nowym przewodem.
Urządzenie przeciąga się przez niszczony przewód za pomocą liny nawijanej na
wciągarkę. Wciągany do niszczonej rury przewód stanowi rurę ochronną dla
umieszczonego w następnej kolejności przewodu gazowego. Rura ochronna z tworzywa
sztucznego zapobiega stykaniu się nowego przewodu z pokruszonym starym przewodem
oraz twardymi i ostrymi składnikami gruntu znajdującego się wokół rozkruszonej rury.
Wprowadzony do rury ochronnej nowy przewód może mieć średnicę równą lub większą
od rury zniszczonej [4, s. 133].

−

Druga metoda polega na wprowadzeniu do uszkodzonej rury elastycznego rękawa ze
specjalnego tworzywa sztucznego wzmocnionego tkaniną z włókien nylonowych
i poliestrowych. Powłoka ta jest wklejona do uprzednio oczyszczonej starej rury przy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

użyciu kleju epoksydowego. Wklejanie przeprowadza się za pomocą specjalnego
urządzenia, które jest zamontowane na samochodzie. Po wprowadzeniu powłoki na całej
długości uszczelnionego odcinka, w celu przyspieszenia utwardzania kleju, doprowadza
się parę o temperaturze 105ºC pod ciśnieniem 80÷150 kPa. Zaletami tej metody są:
elastyczność powłoki umożliwiająca renowację gazociągu na łukach, możliwość
renowacji odcinków do 500 m długości, absolutna szczelność powłoki [4, s. 134].

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są główne cele eksploatacji sieci gazowej?
2. Jakie są stopnie zagrożenia związane z ulatnianiem się gazu?
3. Jakie są metody wykrywania nieszczelności przewodów gazowych ułożonych w ziemi?
4. Jakie są sposoby usuwania awarii gazociągów?
5. Na czym polegają remonty przewodów sieci gazowych?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj sposób sprawdzania szczelności gazociągów w ramach prac eksploatacyjnych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś

1) zapoznać się z metodami badania szczelności gazociągów,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z badania szczelności gazociągów,
3) opisać zasady przeglądów sieci gazowej,
4) zapisać swoje spostrzeżenia w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film lub zdjęcia z badania szczelności gazociągów,

–

zdjęcia aparatów do wykrywania obecności gazu,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ, w jaki sposób usuwa się awarię odcinka gazociągu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z metodami zamykania przepływu gazu na okres usunięcia awarii,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające prace przy usuwaniu awarii gazociągu,
3) opisać sposób wykonania czynności związanych z zamknięciem przepływu gazu

u demontażu gazociągu,

4) opisać czynności po usunięciu awarii,
5) określić warunki, jakie musza być spełnione przy wykonywaniu usunięcia awarii,
6) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający usuwanie awarii sieci gazowej,

–

zdjęcia lub rysunki przedstawiające sposoby zamykania dopływu gazu,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Opisz metody remontów sieci gazowej metodami bezodkrywkowymi.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z metodami remontów sieci gazowych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub rysunki przedstawiające remonty sieci gazowych różnymi

metodami,

3) opisać sposób wykonania czynności związanych z remontem sieci gazowych,
4) określić warunki jakie muszą być spełnione przy poszczególnych metodach,
5) porównać metody remontów wykonywanych bezodkrywkowo z metodami tradycyjnymi.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający remonty sieci gazowych metodami bezodkrywkowymi,

–

zdjęcia lub rysunki przedstawiające metody remontów kanałów,

–

literatura z rozdziału 6.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić główne cele eksploatacji sieci gazowych?

2) określić sposoby lokalizowania awarii sieci gazowych?

3) określić metody usuwania awarii eksploatowanych sieci gazowych?

4) określić sposoby demontażu elementów sieci gazowych?

5) scharakteryzować bezodkrywkowe metody remontów kanałów?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

z nich jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Do robót niebezpiecznych podczas montażu sieci gazowych nie należą:

a) podłączenia gazociągów nowo wybudowanych.
b) podłączenie przyłączy domowych do czynnej sieci.
c) układanie taśmy ostrzegawczej nad gazociągiem.
d) usuwanie skutków awarii sieci gazowych.

2. Do gazów sztucznych nie należy:

a) gaz węglowy.
b) gaz ziemny.
c) gaz generatorowy.
d) gaz wodny.

3. Rezerwy magazynowanego gazu umożliwiają:

a) zachowanie ciągłości dostawy gazu.
b) mierzenie ilości gazu.
c) pokrycie nierównomierności zużycia gazu.
d) utrzymanie stałego ciśnienia gazu w gazociągach.

4. Zbiorniki niskiego ciśnienia są to zbiorniki:

a) o stałej objętości i zmiennym ciśnieniu.
b) o stałej objętości i stałym ciśnieniu.
c) o stałym ciśnieniu i zmiennej objętości.
d) o zmiennej objętości i zmiennym ciśnieniu.

5. Przedstawiony na rysunku schemat układu sieci gazowej

oznacza:
a) sieć rozgałęzioną.
b) sieć gazu płynnego.
c) sieć pierścieniową.
d) sieć mieszaną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Do budowy gazociągów wysokiego ciśnienia stosuje się:

a) rury stalowe czarne bez szwu.
b) rury miedziane.
c) rury żeliwne.
d) rury z tworzyw sztucznych.

7. Rury stalowe gazowe łączy się za pomocą:

a) spawania gazowego.
b) spawania elektrycznego.
c) lutowania.
d) zgrzewania.

8. Do budowy gazociągów średniego i niskiego ciśnienia stosowane są przewody:

a) z polietylenu o małej gęstości.
b) z polietylenu o dużej gęstości.
c) z polipropylenu.
d) z butylenu.

9. Łączenia rur gazowych polietylenowych nie można wykonać za pomocą:

a) zgrzewania czołowego.
b) zgrzewania elektrooporowego.
c) połączeń mechanicznego PE/stal.
d) spawania.

10. Montaż gazociągu z rur polietylenowych należy wykonywać w temperaturze otoczenia:

a) poniżej 5ºC.
b) powyżej 0ºC.
c) powyżej 5ºC.
d) poniżej 0ºC.

11. Armaturę zaporową w sieciach niskiego ciśnienia instaluje się:

a) w studzienkach.
b) w ziemi.
c) ponad terenem.
d) w pomieszczeniach.

12. Pozycja 4 na rysunku oznacza:

a) połączenie spawane.
b) połączenie kołnierzowe.
c) połączenie PE/stal.
d) połączenie zgrzewane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Rur ochronnych nie stosujemy przy skrzyżowaniu gazociągu z drogą:

a) autostradą.
b) ekspresową.
c) powiatową.
d) krajową.

14. Armaturę stalową łączy się z rurami polietylenowymi za pomocą:

a) spawania.
b) połączeń kołnierzowych.
c) kształtki PE/stal.
d) zgrzewania.

15. Balony gumowe i zamknięcia sierpowe służą do:

a) zamknięcia przepływu gazu w gazociągach.
b) zamknięcia przepływu gazu na krótki okres.
c) odpowietrzenia gazociągów.
d) odwodnienia gazociągów.

16. Sączki węchowe służą do:

a) wpuszczania gazu.
b) odpowietrzania gazociągu.
c) wykrywania nieszczelności gazociągów.
d) zabezpieczania gazociągów.

17. Rurę ochronną należy izolować cieplnie przy skrzyżowaniu:

a) z linami elektroenergetycznymi o napięciu 15 kV.
b) z kablami telekomunikacyjnymi.
c) z kanałem ciepłowniczym.
d) z wodociągiem.

18. Przy wykonaniu próby szczelności gazociągu nie należy stosować:

a) nawanianego gazu ziemnego.
b) wody.
c) powietrza.
d) mieszaniny gazu ziemnego z gazem obojętnym.

19. Czas badania szczelności gazociągu od momentu ustabilizowania temperatury dla

gazociągów powinien wynosić co najmniej:
a) 1 godzinę.
b) 2 godziny.
c) 8 godzin.
d) 24 godziny.

20. Przygotowanie gazociągu do próby szczelności nie obejmuje:

a) kontroli jakości złącz.
b) badania wstępnego szczelności złączy.
c) próby wytrzymałości rurociągów.
d) przedmuchiwania gazociągu..

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Montaż sieci gazowej

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996.
2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Technologia. WSiP, Warszawa 1998.
3. Czajkowski M., Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1992.
4. Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1996.
5. Furtak L., Rabiej ST., Wild J.: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurociągów

z tworzyw sztucznych. Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej
i Klimatyzacji, Warszawa 1994.

6. Karpiński M.: Instalacja gazu. WSiP, Warszawa 2000.
7. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano–Montażowych. Tom II.

Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.

8. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. Warszawa

1995.

Czasopisma:
1. Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2. Polski Instalator,
3. Rynek instalacyjny,
4. Instalacje sanitarne.

Obowiązujące normy:
PGNiG-ZN-G-3150

„Gazociągi – rury polietylenowe – wymagania i badania”.

PN-EN 10208-1:2000

„Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych – o klasie
wymagań A”.

ZN-G-3001:2001

„Gazociągi – Oznakowanie trasy gazociągu – Wymagania ogólne”.

ZN-G-3002:2001

„Taśmy ostrzegawcze i lokalizacyjne”.

PN-82/M-74001

„Armatura przemysłowa. Wymagania i badania”.

BN-72/8976-57

„Odwadniacze średniego ciśnienia dla gazociągów”.

BN-72/8976-58

„Odwadniacze wysokiego ciśnienia”.

PN-92/M-34503

„Gazociągi i instalacje gazownicze. Próby rurociągów”.

PN-91/M-34501

„Gazociągi i instalacje gazownicze. Skrzyżowania gazociągów
z przeszkodami terenowymi. Wymagania”.

PGNiG-ZN-94/G-1003

„Pomiary paliw gazowych. Stacje pomiarowe. Wymagania”.

PN-93/M-53950/01

„Pomiar strumienia masy i strumienia objętości za pomocą zwężek
pomiarowych”.

PN-92/M-54832/03

„Gazomierze turbinowe. Wymagania i badania”.

PN-94/M-54832/04

„Gazomierze rotorowe. Wymagania i badania”.

Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do budowy
gazociągów i stacji gazowych oraz informacje techniczne zawarte na stronach
internetowych tych firm.