monter sieci komunalnych 713[03] z3 06 u

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Anna Gołębiowska

Montaż i instalacja stacji gazowych

713[03].Z3.06

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
dr inż. Władysława Maria Francuz
mgr inż. Anna Kusina

Opracowanie redakcyjne:
inż. Anna Gołębiowska

Konsultacja:
mgr inż. Mirosław Żurek

Korekta:
mgr inż. Mirosław Żurek

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 713[03].Z3.06

„Montaż i instalacja stacji gazowych” zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu „Monter sieci komunalnych”.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu stacji gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Rodzaje stacji gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Rodzaje i montaż gazomierzy sieciowych

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Wyposażenie stacji gazowych

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Stacje redukcyjne i ich montaż

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Próba szczelności i odbiór stacji gazowych

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Eksploatacja stacji gazowych

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zasadach montażu przewodów

i uzbrojenia stacji gazowych.

W poradnik zamieszczono:

−

wymagania wstępne, stanowiące wykaz niezbędnych wiadomości i umiejętności, które
powinieneś mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej,

−

cele kształcenia jednostki modułowej, czyli wiadomości i umiejętności jakie ukształtujesz
podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania, który obejmuje niezbędne wiadomości teoretyczne umożliwiające
samodzielne przygotowanie się do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Chcąc
dobrze przygotować się do ćwiczeń wykorzystaj oprócz poradnika wskazaną literaturę
oraz inne źródła informacji,

−

zestaw pytań, który umożliwi Ci sprawdzenie opanowania podanego materiału nauczania.

−

ćwiczenia, dzięki którym będziesz mógł zweryfikować swoje wiadomości teoretyczne
i ukształtować umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów, dzięki któremu określisz zakres posiadanej wiedzy. Zaliczenie
tego sprawdzianu z wynikiem pozytywnym potwierdzi Twoją wiedzę i umiejętności z
zakresu jednostki modułowej. Wynik negatywny jest wskazaniem do powtórzenia
materiału nauczania i poprawienia umiejętności z pomocą nauczyciela,

−

sprawdzian osiągnięć stanowiący przykładowy zestaw pytań testowych, dzięki któremu
sprawdzisz czy opanowałeś materiał w stopniu umożliwiającym zaliczenie całej jednostki
modułowej,

−

wykaz literatury uzupełniającej.

Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem materiału nauczania lub ćwiczenia, to poproś

nauczyciela lub instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz
daną czynność.

Jednostka modułowa: „Montaż i instalacja stacji gazowych”, której treści teraz poznasz

jest jednym z modułów koniecznych do zapoznania się z technologią montażu sieci gazowych
– schemat 1.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

713[03].Z1/2/3/4.03

Montaż rurociągów stalowych

Moduł 713[03].Z3

Technologia montażu sieci gazowych

713[03].Z1/2/3/4.01

Prace przygotowawczo-zakończeniowe przy

montażu sieci komunalnych

713[03].Z1/2/3/4.02

Montaż instalacji z rur stalowych

713[03].Z3.05

Montaż sieci gazowej

713[03].Z1/2/3.04

Montaż rurociągów z tworzyw sztucznych

713[03].Z3.06

Montaż i instalacja stacji gazowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu budownictwa,

−

posługiwać się dokumentacją techniczną,

−

rozróżniać materiały budowlane,

−

rozróżniać sieci komunalne,

−

wykonywać roboty przygotowawczo-zakończeniowe przy montażu sieci gazowych,

−

wykonywać połączenia rur stalowych sieciowych i z tworzyw sztucznych,

−

dobrać sprzęt, narzędzia i materiały do wykonania prac przygotowawczo-
zakończeniowych oraz do wykonania montażu połączeń rur sieciowych i montażu
gazociągów,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii,

−

przestrzegać przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska,

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

współpracować w grupie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zastosować przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu lub instalacji stacji gazowej,

−

przygotować materiały potrzebne do montażu lub instalacji stacji gazowej,

−

ocenić stan techniczny elementów stacji gazowych przygotowywanych do montażu,

−

dobrać sprzęt i narzędzia, przyrządy kontrolno-pomiarowe potrzebne do montażu
i instalacji stacji gazowych,

−

dobrać środki do transportu elementów stacji gazowych na miejsce montażu,

−

dostarczyć elementy stacji gazowych na miejsce montażu,

−

ustalić kolejność montażu elementów stacji gazowych,

−

wyznaczyć miejsce montażu poszczególnych elementów stacji gazowych,

−

zamontować urządzenia i wyposażenie stacji gazowych,

−

zainstalować kompaktowe stacje gazowe,

−

zamontować osprzęt stacji gazowych,

−

zainstalować aparaturę kontrolno-pomiarową i urządzenia zabezpieczające i sygnalizujące
w stacjach gazowych,

−

wykonać podłączenie stacji gazowych do sieci gazowej,

−

przeprowadzić próbę szczelności elementów stacji gazowych po wykonaniu montażu lub
instalacji,

−

dokonać regulacji zamontowanych urządzeń stacji gazowych,

−

zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń stosowanych w stacji
gazowej,

−

usunąć usterki powstałe podczas montażu lub instalacji stacji gazowych,

−

skontrolować pracę urządzeń stacji gazowych,

−

skontrolować urządzenia pomiarowe i dokonać odczytu,

−

zlokalizować awarie eksploatowanych stacji gazowych,

−

sporządzić obmiar wykonanych robót,

−

wykorzystać budowlaną dokumentację techniczną.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy bhp i ochrony ppoż. przy montażu stacji gazowych

4.1.1. Materiał nauczania

Podstawowym obowiązkiem każdego pracownika jest zapoznanie się i przestrzeganie

przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas montażu i eksploatacji stacji gazowych.

Podczas wykonywania robót montażowych stacji gazowych ma się do czynienia

z robotami gazoniebezpiecznymi. Zalicza się do nich wszelkie prace na czynnych sieciach
i urządzeniach gazowniczych, podczas których wydzielają się (lub mogą się wydzielać) ilości
gazu powodujące zatrucie, wybuch lub pożar:

−

podłączenia nowo wybudowanych stacji gazowych,

−

wyłączania i włączanie po kapitalnych remontach,

−

usuwanie skutków awarii stacji gazowych,

−

demontaż i montaż wyposażenia stacji gazowej [4, s. 284].
Podczas prac dotyczących montażu i eksploatacji stacji gazowych należy przestrzegać

następujących przepisów:

−

każde stanowisko robocze powinno być zorganizowane zgodnie z zasadami bhp,

−

wszystkie roboty powinny być przygotowane i prowadzone obowiązków uwzględnieniem i
stosowaniem niezbędnych zabezpieczeń przed wypadkami podczas pracy,

−

przy każdym stanowisku pracy powinna znajdować się instrukcja obowiązków zakresu
bhp.
Każdy pracownik powinien być wyposażony w środki ochrony indywidualnej:

−

odzież roboczą: ubranie drelichowe, kurtka lub kamizelka ciepłochronna, kurtka
przeciwdeszczowa, kamizelka z elementami odblaskowymi,

−

środki ochrony kończyn dolnych: trzewiki skórzano-gumowe,

−

środki ochrony kończyn górnych: rękawice ochronne drelichowe lub gumowe,

−

środki ochrony głowy: kask ochronny,

−

środki ochrony słuchu: nauszniki przeciwhałasowe i wkładki przeciwhałasowe.
Przy montażu stacji gazowych teren stacji powinien być ogrodzony, a ogrodzenie

usytuowane nie bliżej niż na granicy strefy zagrożenia wybuchem. Na ogrodzeniu stacji
względnie w innym widocznym miejscu należy umieścić tablice ostrzegawcze z informacją o
niebezpieczeństwie wybuchu obowiązków zakazie zbliżania się z ogniem.

Podczas montażu przewodów, armatury i urządzeń stacji gazowych należy przestrzegać

następujących zasad:

−

prace spawalnicze mogą wykonywać tylko pracownicy posiadający odpowiednie
uprawnienia spawalnicze,

−

wszelkie ciężary (rury, armaturę, urządzenia) należy opuszczać i podnosić za pomocą
odpowiednich urządzeń; przy opuszczaniu rur izolowanych należy posługiwać się
szerokimi pasami w celu ochrony przed zniszczeniem,

−

zabronione jest ponowne łączenie zerwanych lin, pętli, łańcuchów, należy je zawsze
zastępować nowymi,

−

wszystkie prace zespołowe przy transporcie ręcznym powinny być kierowane przez
odpowiednio przeszkolonych pracowników,

−

do oświetlenia pomieszczeń, w których znajdują się urządzenia gazowe, pomiarowe lub
redukcyjne należy używać włącznie lamp elektrycznych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

do oświetlenia skrzyń zasuwowych i sączkowych należy używać wyłącznie lamp
elektrycznych, akumulatorowych lub zasilanych z baterii w wykonaniu szczelnym,

−

obowiązków każdym pomieszczeniu urządzeń redukcyjno-pomiarowych należy umieścić
plan pracy danego urządzenia i dokładną instrukcję obsługi, a także instrukcję, co do
postępowania w razie awarii lub zakłóceń w pracy gazociągu.
Podczas prac związanych z naprawą urządzeń stacji gazowych należy przestrzegać

następujących zasad:

−

zabronione jest zbliżanie się z ogniem do miejsc zagrożonych pożarem,

−

rozłączanie i przecinanie przewodów czynnych w czasie przepływu gazu jest niedozwolone,
Często zachodzi konieczność wykonywania napraw urządzeń stacji gazowej w obecności

ulatniającego się gazu. Najbardziej niebezpieczne są prace w pomieszczeniach podziemnych
lub niedostatecznie wentylowanych pomieszczeniach naziemnych.

Niezależnie od możliwości zatrucia gazem lub wybuchu zdarzają się wypadki zapalenia

się gazu uchodzącego przez nieszczelności.

Awaryjne gaszenie palącego się gazu można wykonać za pomocą następujących

środków, zależnie od wielkości płomienia:

−

mokrej gliny o konsystencji ciasta,

−

mokrej płachty brezentowej lub koca azbestowego,

−

strumienia wody,

−

gaśnicy.
W wypadku gazociągów średnio- i wysokoprężnych trzeba najpierw obniżyć ciśnienie do

200÷300 Pa i gasić wyżej wymienionymi środkami.

Podczas prac prowadzonych w warunkach niebezpiecznych niedopuszczalne jest

wprowadzenie jakiegokolwiek źródła ognia lub iskry, które mogą spowodować zapłon lub
wybuch gazu.

Zapłon gazu może nastąpić wskutek;

−

oddziaływania nagrzanych powierzchni,

−

zaiskrzenia wyłącznika lub innego urządzenia elektrycznego,

−

wejścia z otwartym ogniem, np. papierosem, świecą,

−

iskrzenia narzędzia pracy,

−

uderzeń podkutymi butami o betonową podłogę,

−

wyładowań elektrycznych w ubraniach z włókien sztucznych.
W celu uniknięcia zapłonu gazu zespół wykonujący prace powinien zachować wszelkie

środki ostrożności oraz posługiwać się specjalnym sprzętem ochronnym i narzędziami nie
iskrzącymi [4, s. 288÷291].

Obsługa doraźna stacji powinna być właściwie przeszkolona w zakresie znajomości bhp

i ppoż. oraz powinna posiadać odpowiednie uprawnienia do eksploatacji stacji gazowych.
W stacjach gazowych powinien znajdować się podręczny sprzęt ppoż. [1, s. 123].

Nie należy odpowietrzać i opróżniać stacji gazowych podczas wyładowań atmosferycznych.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są ogólne obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy?
2. Jakie roboty podczas wykonywania robót montażowych stacji gazowych zaliczany do

gazoniebezpiecznych?

3. Jakie środki ochrony indywidualnej powinien posiadać pracownik przy montażu stacji

redukcyjnej gazu?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. Jakich szczegółowych przepisów bhp i ochrony ppoż. należy przestrzegać przy montażu

stacji gazowych?

5. Jakie są szczegółowe przepisy bhp i ochrony ppoż. podczas prac związanych

z eksploatacją i naprawą stacji gazowych?

6. W jaki sposób można wykonać awaryjne gaszenie palącego się gazu podczas prac

związanych z naprawą urządzeń stacji gazowych?

7. Jakie mogą być przyczyny zapłonu gazu?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp związanych z montażem stacji gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) Zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy przy montażu

stacji gazowych,

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające montaż stacji gazowych i stosowanie

przepisów bhp,

3) określić skutki nie przestrzegania przepisów bhp i wskazać sposoby zapobiegania im,
4) przeanalizować uzyskane informacje,
5) wskazać, dlaczego konieczne jest przestrzeganie przepisów bhp przy montażu stacji

gazowych,

6) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający montaż stacji gazowej,

–

zdjęcia lub ilustracje z miejsc budowy stacji gazowych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ skutki nieprzestrzegania przepisów bhp i ochrony p. poż. związanych z

prowadzeniem prac eksploatacyjnych i naprawą urządzeń stacji gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi bhp i p.poż. przy eksploatacji stacji redukcyjnych,
2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające przebieg prac eksploatacyjnych

i napraw stacji gazowych,

3) przeanalizować uzyskane informacje,
4) określić skutki nie przestrzegania przepisów bhp i p.poż. przy eksploatacji stacji gazowych

i wskazać sposoby zapobiegania im,

5) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film przedstawiający prace eksploatacyjne stacji gazowych,

–

zdjęcia lub ilustracje prac eksploatacyjnych i napraw urządzeń stacji gazowych,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić obowiązki pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny

pracy ppoż.?

¨ ¨

2) podać szczegółowe przepisy bhp związane z montażem stacji gazowych? ¨ ¨
3) podać szczegółowe przepisy bhp i ppoż. związane z wykonywaniem prac

eksploatacyjnych stacji gazowych?

¨ ¨

4) podać środki ochrony indywidualnej stosowane dla pracowników

przy budowie i eksploatacji stacji gazowych ?

¨ ¨

5) podać przyczyny zapłonu gazu przy budowie i eksploatacji stacji

gazowych?

¨ ¨

6) zastosować przepisy bhp i ppoż. przy wykonywaniu prac montażowych

stacji gazowych?

¨ ¨

7) zastosować przepisy bhp przy wykonywaniu prac eksploatacyjnych stacji

gazowych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Rodzaje stacji gazowych

4.2.1. Materiał nauczania

Stacją gazową nazywamy zespół urządzeń do redukcji, regulacji, pomiarów i rozdziału

paliwa gazowego [1, s. 119].

Zadaniem stacji gazowych jest redukowanie ciśnienia panującego w gazociągach

wysoko- i średnioprężnych do ciśnienia niskiego, jakie jest wymagane w przewodach
zasilających odbiorniki gazu, oraz kontrola wartości tego ciśnienia.

Istotnym zadaniem stacji jest podniesienie bezpieczeństwa korzystania z gazu przez

utrzymanie stałego niskiego ciśnienia, do jakiego są dostosowane przybory i palniki gazowe.
Utrzymanie stałego niskiego ciśnienia jest istotne również ze względów ekonomicznych, gdyż
zmniejszenie ciśnienia powoduje zmniejszenie wydajności cieplnej przyborów gazowych,
a ciśnienie zbyt wysokie – gorsze warunki spalania i większe zużycie przyborów.

Istnieje kilka rodzajów stacji gazowych:

−

obwodowe – do zasilania sieci niskoprężnej i zbiornika przejmującego nadmiar gazu
w okresie mniejszego zapotrzebowania,

−

miejskie – do zasilania sieci rozdzielczej miast (niskoprężnej),

−

przemysłowe – do zasilania sieci gazowej zakładów przemysłowych.
Oprócz wyżej wymienionych stacji gazowych są jeszcze:

1) stacje redukcyjne w skład których wchodzą urządzenia do obniżania i utrzymywania

ciśnienia gazu na określonym poziomie; stosuje się je gdy:

−

ciśnienie wejściowe nie przekracza 0,4 MPa, a objętość strumienia przepływającego
gazu jest większa niż 60 m

/h,

−

ciśnienie wejściowe jest większe niż 0,4 MPa przy dowolnej objętości strumienia
przepływającego gazu.

2) punkty redukcyjne (urządzenia redukcyjne), tj. reduktory wraz z wyposażeniem służące

do obniżania i utrzymania ciśnienia gazu na określonym poziomie; stosuje się je gdy
ciśnienie wejściowe wynosi od 0,005 do 0,4 MPa (włączanie), a objętość strumienia
przepływającego gazu jest mniejsza lub równa 60 m

/h [4, s.41÷42].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Podział stacji gazowych [1, s. 120].

Szafkowe stacje redukcyjne

W sieciach miejskich i sieciach zasilających średnie i małe zakłady przemysłowe

instalowane są stacje redukcyjne w szafkach metalowych. Stacje szafkowe dostarczane są
przez producentów z kompletnym wyposażeniem i można je szybko instalować w układach
sieciowych.

Rys. 2. Schemat jednostopniowej stacji redukcyjno – pomiarowej typu szafkowego [6, s. 53].

Swobodny dostęp do wszystkich zespołów jest zapewniony przez drzwi umieszczone

w ścianie czołowej i bocznych. Naziemne stacje gazowe powinny być ogrodzone. Otwory
nawiewne wentylacji powinny znajdować się w dolnej części pomieszczeń stacji, otwory
wywiewne w części górnej z wyprowadzeniem wylotów ponad dach i powinny być
zabezpieczone przed dostaniem się ognia z zewnątrz. Wyloty rur wydmuchowych powinny
umożliwić wypływ gazu do góry, być zabezpieczone przed opadami atmosferycznymi

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wyprowadzone co najmniej 3 m nad poziom obsługi i 1 m ponad dach obudowy urządzeń
technologicznych stacji. [1, s. 142].

W stacjach redukcyjnych o strumieniu objętości paliwa powyżej 300 m

i ciśnieniu

wejściowym większym niż 0,4 MPa stosuje się przewody awaryjne. Stacje te powinny być
ogrodzone.

Stacje gazowe na wolnym powietrzu

Duże stacje redukcyjne montuje się na wolnym powietrzu pod zadaszeniem lub bez

zadaszenia. Dla zabezpieczenia stacji przed dostępem niepowołanych osób wykonuje się
ogrodzenie z siatki metalowej. [1, s. 122].

Rys. 3. Schemat dwustopniowej stacji redukcyjno-pomiarowej [6, s. 52].

Stacje gazowe w budynkach

Stacje redukcyjne w budynkach projektuje się indywidualnie w przypadku zastosowania

skomplikowanych rozwiązań technicznych i konieczności zapewnienia odpowiednich
warunków pracy dla obsługi. Pomieszczenia stacji gazowych powinny spełniać warunki
bezpieczeństwa:

−

wyloty przewodów wydmuchowych z zaworów bezpieczeństwa, upustów i innych
urządzeń powinny być wyprowadzone ponad dach stacji gazowej na wysokość co
najmniej 2 m, ale jednocześnie 0,5 m powyżej wylotów wywietrzników i wylotu komina
kotłowni umieszczonej w stacji gazowej, przy odległości poziomej co najmniej 3 m,

−

powinien być zapewniony, co najmniej z jednej strony dostęp do urządzeń dla ich
obsługi,

−

ściany oddzielające pomieszczenia dla zespołu urządzeń technologicznych i dla urządzeń
do nawaniania gazu od innych pomieszczeń powinny być gazoszczelne, bez otworów –
z wyjątkiem gazoszczelnych przejść przewodów gazowych stacji i gazoszczelnego okna
umieszczonego w ścianie między pomieszczeniem dla urządzeń technologicznych
i pomieszczeniem dla obsługi,

−

pomieszczenia dla zespołu urządzeń technologicznych i do nawaniania gazu nie powinny
łączyć się ze sobą otworami drzwiowymi. Drzwi wejściowe i okna w zespole urządzeń
technologicznych i do nawaniania gazu nie powinny być umieszczone po tej samej
stronie zewnętrznej budynku stacji co drzwi i okna innych pomieszczeń. [4, s. 44÷45].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4. Rzut poziomy stacji redukcyjnej dwuciągowej w budynku [1, s. 151].

1 – przewód wlotowy wysokiego ciśnienia, 2 – zawór kulowy, 3 – filtr gazu, 4 – podgrzewacz gazu, 5 – zawór

szybko zamykający I, 6 – zawór szybko zamykający II, 7 – reduktor ciśnienia, 8 – króciec przejściowy

(podłączenie rurek impulsowych, wydmuchowych i upustowych), 9 – obejście, 10 – gazomierz turbinowy,

11 – przewód wylotowy średniego ciśnienia, 12 – zawór bezpieczeństwa wydmuchowy.

Podziemne kompaktowe stacje redukcyjne

Podziemne kompaktowe stacje redukcyjne mają wodoszczelną obudowę wentylowaną

lub obudowę ciśnieniową.

Obudowa wentylowana wykonana jest z blachy stalowej o grubości 8 mm i ma kształt

cylindryczny. Do części zewnętrznej obudowy są przyspawane uchwyty montażowe.
Połączenie zespołu redukcyjnego z przewodami wlotu i wylotu gazu uzyskuje się za pomocą
złączy stożkowych do szybkiego łączenia zaopatrzonych w pierścienie uszczelniające typu O-
ring.

W skład standardowego wyposażenia stacji wchodzą:

−

filtr gazu z pokrywą umożliwiającą wymianę wkładu filtracyjnego bez demontażu ciągu,

−

mały zawór szybko zamykający o przepływie osiowym,

−

zblokowany zespół monitor – reduktor typu MFL-BP,

−

zawór wydmuchowy [1, s.154].

Rys. 5. Zespół urządzeń podziemnego, wentylowanego modułu redukcyjnego [1, s. 154].

1, 10 – złącza izolujące, 2, 11 – armatura zaporowa, 3, 8 – złącza stożkowe do szybkiego łączenia,

4 – obudowa modułu, 5 – filtr, 6 – zawór szybko zamykający, 7 – zablokowany zespół monitor-reduktor,

9 – anoda magnezowa.

Część wewnętrzna obudowy ciśnieniowej zespołu redukcyjnego jest wykorzystana jako

przewód doprowadzający

gaz do współśrodkowego wkładu składającego się z:

−

filtru gazowego wyłożonego specjalną folią (chroniącą przed zawilgoceniem) i watą
szklaną,

−

zespołu redukcyjnego (reduktor ciśnienia o przepływie osiowym).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szczelność obudowy zapewnia specjalnie skonstruowana pokrywa z uszczelkami

i dociskami śrubowymi.

Rys. 6. Stacja gazowa w obudowie ciśnieniowej [4, s. 45].

1 – filtr, 2 – zacisk komory, 3 – pokrywa zabezpieczająca, 4 – blok rozgałęziony, 5 – zatrzaskowy zawór

odcinający, 6 – układ sterowania i kontroli, 7 – przewód upustowy, 8 – przewód giętki, 9 – zawór osiowy,

10 – dyfuzor.

Stacja gazowa może służyć do redukcji, pomiaru i rozdziału gazu – spełniając jedną,

dwie lub wszystkie wymienione funkcje.

Aby zapewnić ciągłość dostawy gazu stacje redukcyjne wyposaża się w dwa ciągi

redukcyjne – jeden podstawowy, drugi rezerwowy.

Przepustowość każdego ciągu powinna pokrywać 100% zapotrzebowania gazu. Ciągi

powinny pracować wymiennie pełniąc rolę ciągu podstawowego lub rezerwowego.
W stacjach wielociągowych pozwala się, aby każdy z ciągów miał przepustowość mniejszą
niż przepustowość stacji. Stosowanie ciągów rezerwowych o ręcznej regulacji jest
dopuszczalne w przypadku stacji redukcyjnych szafkowych pracujących w układach
miejskich sieci gazowych pod warunkiem, że sąsiadujące stacje zdolne są do przejęcia
zwiększonego obciążenia w razie awaryjnego wyłączenia się jednej stacji [1, s. 122].

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje stacji gazowych?
2. Jakie zadania spełniają stacje gazowe?
3. Czym charakteryzują się szafkowe stacje redukcyjne?
4. Czym charakteryzują się stacje gazowe na wolnym powietrzu?
5. Czym charakteryzują się stacje gazowe w budynkach?
6. Czym charakteryzują się podziemne stacje kompaktowe?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj zakres redukcji ciśnienia gazu stacji redukcyjnej gazu jednostopniowej

i dwustopniowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami stacji redukcyjnych gazu i zakresem ich działania,
2) przeanalizować rysunki i schematy przedstawiające stacje redukcyjne jedno- i dwustopniowe,
3) porównać wyposażenia określając jednocześnie zadania jakie mogą te stacje spełniać,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele stacji redukcyjnych gazu,

–

schematy stacji redukcyjnych jedno- i dwustopniowych,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Uzasadnij, dlaczego obecnie coraz częściej stosuje się kompaktowe stacje gazowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować informacje techniczne dotyczące właściwości, charakterystyki z zakresu

działania stacji gazowych, które są zawarte w katalogach technicznych, na stronach
internetowych i w literaturze,

3) określić możliwości stosowania stacji gazowych kompaktowych w różnych warunkach ,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować efekty swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

katalogi techniczne modułowych stacji gazowych,

–

stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu,

–

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1. określić rodzaje stacji gazowych?

¨ ¨

2. określić zadania jakie mogą spełniać stacje gazowe?

¨ ¨

3. scharakteryzować szafkowe stacje gazowe?

¨ ¨

4. scharakteryzować stacje gazowe na wolnym powietrzu?

¨ ¨

5. scharakteryzować stacje gazowe w budynkach?

¨ ¨

6. scharakteryzować podziemne stacje gazowe?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Rodzaje i montaż gazomierzy sieciowych

4.3.1. Materiał nauczania

Do pomiaru objętości przepływającego gazu w stacjach redukcyjno-pomiarowych

w zależności od maksymalnego strumienia objętości i maksymalnego ciśnienia mierzonego
gazu stosuje się gazomierze:

−

zwężkowe,

−

turbinowe,

−

rotorowe.

Tablica 1. Rodzaje gazomierzy w zależności od maksymalnego strumienia objętości i maksymalnego ciśnienia

gazu mierzonego [1, s.75].

Rodzaj

gazomierza

Maksymalna

średnica

nominalna

DN (mm)

Strumień

objętości

min

/h)

Strumień

objętości

max

/h)

Maksymalne

ciśnienie

(kPa)

Dopuszczalna

prędkość gazu

(m/s)

zwężkowy

300

4000

250 000

10 000

turbinowy

300

4000

250 000

10 000

rotorowy

200

1600

8000

400

Przepływomierzem (gazomierzem) zwężkowym nazywa się urządzenie w skład,

którego wchodzą:

−

zwężka pomiarowa,

−

przetworniki ciśnienia i różnicy ciśnień,

−

czujniki pomiaru temperatury sprzęgnięte z mikrokomputerowym urządzeniem do
pomiaru strumienia objętości gazu [1, s. 83].

Rys. 7. Zestaw przepływomierza zwężkowego[1, s. 83].

1 – rura przewodowa, 2 – przetwornik ciśnienia, 3 – mikroprocesorowy układ pomiarowy, 4 – zwężka, 5 –

przetwornik różnicy ciśnień, 6 – przetwornik temperatury.

Dzięki nowoczesnym mikroprocesowym przetwornikom różnicy ciśnień możliwe jest

zastosowanie kryzy pomiarowej o wysokiej dokładności pomiaru przy niewielkiej stracie
ciśnienia.

Gazomierz turbinowy składa się z następujących części;

−

komory wlotowej z kołnierzem wlotowym i przetwornicą strumienia,

−

komory pomiarowej z wirnikiem turbiny,

−

przekładni wielostopniowej,

−

głowicy licznikowej,

−

komory wylotowej z kołnierzem wylotowym [1, s. 78].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 8. Gazomierz turbinowy [1, s. 79].

1 – prostownica strumienia, 2 – kanał wlotowy, 3 – wirnik pomiarowy, 4 – licznik, 5 – przekładnia

wielostopniowa, 6, 7, 8 – nadajniki przelicznika ciśnienia, temperatury i objętości.

Komora pomiarowa wyposażona jest w prostownicę strumienia (1) zwiększającą

prędkość przepływu gazu i eliminującą turbulencję przed wlotem do komory pomiarowej.
Wirnik pomiarowy turbiny ma skośnie ustawione łopatki. Wpływający gaz napierając na
łopatki wirnika wprawia go w ruch obrotowy. Ruch obrotowy turbiny redukowany jest przez
przekładnię wielostopniową i przenoszony na licznik rolkowy. Gazomierze turbinowe
wyposażone są w specjalne złącza do przeliczników objętości gazu na warunki normalne oraz
nadajniki impulsów do podłączenia urządzeń elektronicznych (np. drukarki). Gazomierze
o większych średnicach mogą być wyposażone w nadajniki wysokiej częstotliwości dla
potrzeb telemetrii. Zestaw montażowy gazomierza turbinowego składa się z odcinka
dopływowego gazomierza i odcinka odpływowego. Przy pomiarze gazu średniego
i wysokiego ciśnienia w odcinek dopływowy należy wbudować prostownicę strumienia. Przy
pomiarze gazu pod ciśnieniem do 5 kPa można zastosować prosty odcinek rurociągu
o długości odpowiadającej 9 Dn. Odcinek odpływowy powinien być prostym odcinkiem
rurociągu z gniazdami do termometrów użytkowego i kontrolnego. Dla Średnic do 200 mm
gazomierze turbinowe przystosowane są do montażu poziomego i pionowego, powyżej 200
mm – wyłącznie poziomego. [1, s. 80].

Gazomierz rotorowy

Rys. 9. Przekrój gazomierza rotorowego [1, s. 76].

1 – przestrzeń pomiarowa, 2 – wirnik dwuskrzydłowy (rotor), 3 – komora miernicza.

Gaz przepływający przez gazomierz rotorowy porusza w komorze mierniczej (3) dwa

dwuskrzydłowe wirniki (2) o kształcie podobnym do ósemek, które przy każdym obrocie
odmierzają jednakowe ilości gazu. Osie wirników są wyprowadzone z przestrzeni pomiarowej
do komór olejowych, w których sprzężone są z zazębiającymi się kołami zębatymi. Wirniki są
tak ustawione, że nie ocierają się o siebie. Koła zębate są zanurzone w oleju, a łożyska
smarowane natryskowo.

Gazomierze rotorowe mierzą przepływający gaz w określonych warunkach ciśnienia

i temperatury i montuje się na nich tzw. przeliczniki objętości gazu na warunki normalne.

Gazomierze rotorowe stosowane są dla ciśnień do 1,6 MPa i w zakresie temperatur 5÷55 ºC.

Przystosowane są do montażu poziomego i pionowego. Producenci gazomierze rotorowe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

dostarczają z pustymi miskami olejowymi. Przed uruchomieniem ciągu pomiarowego należy
miski olejowe napełnić olejem właściwym dla zakresu temperatury eksploatacji zgodnie ze
wskazówkami producenta [1, s. 77].

Rurociąg układu pomiarowego nie powinien przenosić żadnych naprężeń na obudowę

gazomierza. Zawsze gaz musi być pozbawiony zanieczyszczeń w filtrach odpylających.
Badania wytrzymałościowe układu redukcyjno-pomiarowego powinny być przeprowadzone
bez udziału gazomierza. Na okres prób należy wbudować króciec kołnierzowy odpowiadający
wymiarom podłączeniowym gazomierza. Przed zainstalowaniem gazomierza należy
sprawdzić, czy rurociąg jest czysty i suchy. Układ redukcyjno-pomiarowy powinien pracować
co najmniej 7 dni bez gazomierza – do czasu osiągnięcia wymaganej czystości gazociągu.

Urządzenia zaporowe na wlocie i wylocie ciągu pomiarowego powinny posiadać otwory

o przekroju odpowiadającym przy całkowitym otwarciu – przekrojowi króćców gazomierza.
Instalowanie gazomierzy, rozruch i eksploatację należy prowadzić ściśle wg wskazań
dokumentacji techniczno-ruchowej dostarczanej przez producenta[1, s. 90].

Przed magazynowaniem i transportem zamyka się króćce gazomierza korkami lub

nakrętkami dla zabezpieczenia części wewnętrznych przed zanieczyszczeniem. Gazomierze
przeznaczone do transportu należy pakować w pudełka z tektury falistej lub specjalne
pojemniki. Przy odbiorze gazomierzy z transportu należy przeprowadzić oględziny liczydła,
obudowy zewnętrznej oraz plomb legalizacyjnych.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje gazomierzy sieciowych?
2. Jak jest zbudowany przepływomierz zwężkowy?
3. Jaka jest zasada działania gazomierza turbinowego?
4. Jaka jest zasada działania gazomierza rotorowego?
5. Jakie są zasady montażu gazomierzy?
6. Jak się sprawdza stan techniczny materiałów i urządzeń do budowy zestawu gazomierza?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

podstawie

dokumentacji

technicznej

stacji

redukcyjnej

gazu

sporządź

zapotrzebowanie materiałowe do układu pomiarowego z gazomierzem rotorowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami montażu układu gazomierzowego z zainstalowanym gazomierzem

rotorowym,

2) zapoznać się z dokumentacją techniczną przedstawioną przez nauczyciela,
3) określić rodzaj i ilość materiałów potrzebnych do montażu,
4) wykonać zestawienie materiałów, urządzeń i aparatury kontrolno-pomiarowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

projekt budowlany stacji redukcyjnej gazu,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca zasady sporządzania zapotrzebowania materiałowego,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wykonaj montaż i demontaż zestawu przepływomierza zwężkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu zestawu przepływomierza

zwężkowego wraz z aparaturą kontrolno-pomiarową,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem i warunkami technicznymi montażu,

3) określić kolejne czynności związane z montażem gazomierza i aparatury kontrolno-

pomiarowej,

4) dobrać narzędzia, sprzęt, przyrządy kontrolno-pomiarowe potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu materiały,
6) ocenić stan techniczny materiałów do montażu,
7) wykonać montaż zestawu przepływomierza zwężkowego wraz z armaturą kontrolno-

-pomiarową,

8) wykonać demontaż zestawu przepływomierza zwężkowego wraz z armaturą kontrolno-

-pomiarową.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w rury gazowe,
gazomierze oraz aparaturę kontrolno-pomiarową, (najkorzystniej by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu stacji redukcyjnej gazu),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp,

–

materiały potrzebne do montażu: zwężka, akp, króćce kołnierzowe

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur.

Ćwiczenie 3

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

montaż i demontaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu gazomierzy,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń, oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu gazomierzy i aparatury kontrolno-pomiarowej,

3) określić w kolejności czynności związane z montażem gazomierza,
4) dobrać sprzęt, przyrządy kontrolno-pomiarowe i narzędzia potrzebne do montażu,
5) ocenić stan techniczny gazomierza i materiałów do montażu,
6) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń,
7) wyznaczyć miejsca montażu poszczególnych elementów,
8) wykonać montaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym,
9) wykonać demontaż układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w rury gazowe,
gazomierze, aparaturę kontrolno-pomiarową (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych, tj. na miejscu montażu stacji redukcyjnej gazu),

–

instrukcja montażu urządzeń,

–

dokumentacja techniczna,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp,

–

materiały potrzebne do montażu: gazomierz turbinowy, króćce kołnierzowe,

–

sprzęt potrzebny do montażu: przymiar, klucze do rur.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić rodzaje gazomierzy sieciowych?

¨ ¨

2) sprawdzić stan materiałów i urządzeń do montażu zestawów

gazomierzowych?

¨ ¨

3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie

materiałowe do montażu zestawów gazomierzowych?

¨ ¨

4) zaplanować czynności związane z montażem gazomierzy?

¨ ¨

5) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu gazomierzy?

¨ ¨

6) wykonać montaż zestawu gazomierzowego?

¨ ¨

7) wykonać demontaż zestawu gazomierzowego?

¨ ¨

8) zastosować przepisy bhp przy montażu elementów stacji gazowych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wyposażenie stacji gazowych

4.4.1. Materiał nauczania

W skład wyposażenia stacji gazowych wchodzą następujące elementy:

−

filtry do oczyszczania gazu z zanieczyszczeń mechanicznych,

−

podgrzewacze gazu,

−

urządzenia zabezpieczające przed nadmiernym wzrostem lub spadkiem ciśnienia,

−

reduktory ciśnienia,

−

aparatura pomiarowo-kontrolna do pomiaru objętości, ciśnienia i temperatury
przepływającego gazu,

−

urządzenia do nawaniania gazu,

−

wyposażenie telemetryczne lub tele-mechaniczne.

Filtry odpylające

Dla ochrony reduktorów ciśnienia i innych elementów wyposażenia stacji gazowych

przed zanieczyszczeniami pyłem z gazociągów instaluje się filtry gazowe. Zabezpieczają one
przed zanieczyszczeniami i erozją, a w konsekwencji wadliwym działaniem reduktorów,
zaworów szybko zamykających i aparatury pomiarowo-kontrolnej [1, s. 125].

Rys. 10. Filtr przeciwpyłowy z układem tulejowym [1, s. 126].

1 – kołnierz wlotowy, 2 – pokrywa korpusu, 3 – wkład filtracyjny tulejowy, 4 – króciec do podłączenia

manometru, 5 – komora osadowa korpusu, 6 – króciec spustowy wytrąconych osadów.

W stalowym korpusie filtru (5) znajduje się wkład filtracyjny (3). Górna i dolna część

wkładu zamknięta jest pierścieniowymi nakładkami dociskanymi specjalną nakrętką. Gaz
przez króciec wlotowy (1) dostaje się do dolnej części korpusu, gdzie na skutek nagłego
zmniejszenia prędkości przepływu wytrąca się część zanieczyszczeń. Następnie gaz
przedostaje się do wnętrza wkładu filtracyjnego (3), zostawiając zanieczyszczenia na jego
powierzchni i wewnątrz wypełnienia. Z wnętrza wkładu gaz jest wyprowadzany króćcem
kolanowym na zewnątrz korpusu filtra. Filtr jest wyposażony w dwa króćce do pomiaru straty
ciśnienia (4), króciec do odprężania oraz króciec do usuwania zanieczyszczeń (6) [1, s. 126].

Wkład filtracyjny ma kształt tulei, której podwójne ścianki stanowi siatka (3) wykonana z

drutu aluminiowego lub stalowego ocynkowanego. Wewnątrz znajduje się materiał filtrujący
plisowany w formie gwiazdy. Materiałem tym może być specjalny papier celulozowy, tkaniny
polietylenowe lub filc igiełkowy. Papier filtrujący jest zwykle wzmacniany włóknami
poliestrowymi i impregnowanymi żywicą fenolową, dzięki czemu jest odporny na działanie
wilgoci i uszkodzenia mechaniczne. Wkłady z papieru celulozowego mają czterokrotnie
większą powierzchnię filtrowania niż wkłady filcowe. Górna i dolna część wkładu jest
zaopatrzona w pierścień uszczelniający wykonany z elastycznego materiału (np. filcu lub
polietylenu) [1, s. 127].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Kształt korpusu zamawianego filtru należy dobrać do układu przewodów stacji

redukcyjnej. W standardowym wykonaniu wkłady filtru dostosowane są do temperatury od –
20 do +50 ºC. Projektowane są najczęściej dla zakresu ciśnień nominalnych 1,6 i 10 MPa.

Podgrzewacze gazu

Przed urządzeniami redukcyjnymi o ciśnieniu wejściowym powyżej 0,4 MPa należy

stosować podgrzewacze gazu. Urządzenia do podgrzewania gazu powinny być
zaprojektowane w sposób zabezpieczający przed wybuchem i pożarem.

Rys. 11. Przekrój podgrzewacza gazu [1, s. 129].

1 – komora wlotowa, 2 – korpus wymiennika, 3 – rury kotłowe, 4 – króciec do zamocowania zaworu

bezpieczeństwa, 5 – podłączenie gorącej wody z kotła, 6 – dno sitowe.

Podgrzewany gaz wpływa do komory wlotowej (1), skąd przez pęk stalowych rur

kotłowych (3) przedostaje się do komory wylotowej. Przestrzeń między rurkami (3),
a korpusem grzewczym (2) wypełniona jest gorącą wodą. Rury grzewcze wspawane są w dno
sitowe (6). W górną część korpusu grzewczego wmontowany jest króciec kołnierzowy, do
podłączenia zaworu bezpieczeństwa chroniącego część wodną przed nagłym wzrostem
ciśnienia, w przypadku pęknięcia jednej z rurek prowadzących gaz. W stacjach redukcyjnych
I stopnia są monitorowane także urządzenia łączące w sobie funkcje podgrzewania gazu
i odpylania. W wydłużoną komorę wlotową wymiennika wbudowuje się wkład filtrujący
[1, s. 130].

Zawory szybko zamykające

Szybko zamykający zawór zaporowy maksymalno-minimalnego ciśnienia ma za zadanie

odciąć dopływ gazu do reduktora w przypadku nagłego podniesienia lub obniżenia ciśnienia
wylotowego w stosunku do ustalonych dla niego granic. Instalowany jest przed reduktorem
ciśnienia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 12. Zawór zamykający typuBM5 [1, s. 135].

a) przekrój zaworu: 1 – gniazdo zaworowe, 2 – ruchoma tuleja zaworowa, 3 – zaczep tulei, 4 – sprężyna

dociskowa tulei; b) Mechanizm wyzwalający OS/80: 1 – układ dźwigni wyzwalających, 2 – oś zaczepu tulei

zaworowej, 3 – pokrętło regulacji ciśnienia minimalnego, 4 – pokrętło regulacji ciśnienia maksymalnego,

5 – sprężyna ciśnienia minimalnego, 6 – sprężyna ciśnienia maksymalnego, 7 – przepona, 8 – rurka impulsowa

ciśnienia wylotowego.

W przedniej rozszerzonej części zaworu szybko zamykającego typu BM5 wbudowane

jest gniazdo zaworowe (1). Ruchoma tuleja zaworowa (2) utrzymana jest w położeniu
otwartym przez zaczep (3).Docisk tulei zaworowej do gniazda po uruchomieniu mechanizmu
wyzwalającego następuje za pomocą sprężyny (4). Zawór otwiera się kluczem nakładanym na
zakończenie osi zaczepu (3). Zawór BM5 może być wyposażony w mechanizm wyzwalający
typu OS/66 lub OS/80.

Schemat budowy mechanizmu wyzwalającego typu OS/80 pokazane na rys. „b”. Na

przeponę (8) oddziałuje zarówno minimalne, jak i maksymalne ciśnienie wylotowe. Ciśnienie
gazu równoważy siłę działania sprężyn (5) i (6) dla ciśnienia maksymalnego i sprężyny (5)
dla ciśnienia minimalnego.

Jeżeli siła oddziaływania ciśnienia gazu na przeponę (8) jest większa lub mniejsza od siły

oddziaływania nastawionych sprężyn wprawiony zostaje w ruch układ dźwigni
wyzwalających (1), zaczep tulei zaworowej (3) zostaje zwolniony, a tuleja dociśnięta do
gniazda. Napięcie obydwu sprężyn ustawia się pokrętłami (3) i (4).

Ciśnienie gazu działa na przeponę za pośrednictwem rurki impulsowej (9). Jeżeli

nastawiona wartość ciśnienia maksymalnego zostanie przekroczona, wówczas przepona (8)
naciśnie i przesunie ku górze trzpień (7), pokonując ciśnienie obydwu sprężyn.

Przesunięcie trzpienia uruchamia układ dźwigni wyzwalających (1) zwalniając zaczep

tulei zaworowej. Przy spadku ciśnienia wylotowego z reduktora poniżej wartości nastawionej
na wyzwalaczu ciśnienia minimalnego, przepona (8) wraz z trzpieniem (7), pod działaniem
sprężyny (5), przesunie się do dołu, uruchamiając układ dźwigni wyzwalających (1).

Zawór BM5 może być instalowany w położeniu poziomym i pionowym pod warunkiem,

że przepona mechanizmu wyzwalającego OS/80 będzie w dolnym położeniu poziomym.
Zawór ten łatwo się instaluje. Ma wysoki współczynnik przepływu i skutecznie działa [1, s. 135].

Elementy zaworów szybko zamykających mogą być wbudowane w reduktory ciśnienia

gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 13. Reduktor ciśnienia typu „Reduxi” 2000 HP z wbudowanym zaworem szybko zamykającym

VS 2000 [1, s.135].

a) usytuowanie poszczególnych modułów konstrukcyjnych: 1 – mechanizm wyzwalający zaworu szybko

zamykającego, 2 – korpus zaworowy, 3 – moduł reagujący reduktora, 4 – pilot; b) korpus zaworowy:

1 – grzybek zaworu szybko zamykającego, 2 – gniazdo zaworowe dwustronne, 3 – grzybek reduktora ciśnienia.

Reduktor typu „Reduxi” zbudowany jest z czterech modułów konstrukcyjnych.

Mechanizm wyzwalający zaworu szybko zamykającego przymocowany jest do górnej części
korpusu zaworowego (2), a moduł reagujący reduktora (3) do części dolnej korpusu.

Wewnątrz korpusu znajduje się dwustronne gniazdo (2). Górna część gniazda służy do

zamknięcia przepływu gazu w przypadku zadziałania mechanizmu wykonawczego
i opuszczenia w dolne położenie grzybka zaworu. Dolna część służy do redukcji ciśnienia
gazu w zależności od położenia grzybka zaworowego reduktora ciśnienia (3). Maksymalne
ciśnienie wlotowe reduktora z korpusem stalowym wynosi 10 MPa, a z korpusem żeliwnym
2,5 MPa. Maksymalne ciśnienie wyzwalające zaworu szybko zamykającego VS 2000 może
wynosić w zależności od dobranego mechanizmu wyzwalającego 1,5 – 4 MPa.

Miejsce włączenia rurek impulsowych i odziaływujących do przewodu wylotowego

powinno być poprzedzone prostym odcinkiem rurociągu o długości równej co najmniej 4 DN.
Odcinek prosty za miejscem włączenia tych przewodów powinien wynosić co najmniej 2 DN
[1, s. 133].

Zawory wydmuchowe

Przez zawory wydmuchowe wypuszczana jest nadmierna ilość gazu z przewodu

wylotowego reduktora, przy wzroście ciśnienia powyżej dopuszczalnej granicy. Wzrost
ciśnienia po stronie wylotowej reduktora następuje najczęściej na skutek niedotykania się jego
zaworu lub uszkodzenia przepony.

Przy niskim ciśnieniu wylotowym do 5 kPa stosowano dotychczas zawory wydmuchowe

cieczowe. Przy normalnej pracy reduktora warstwa cieczy zamyka wypływ gazu. Gdy
ciśnienie gazu przekroczy ciśnienie cieczy zamykającej, nadmiar gazu uchodzi do atmosfery.
Zawory bezpieczeństwa cieczowe powinny mieć trwałe oznakowanie wymaganego poziomu
cieczy na cieczowskazie, dostosowane do gęstości cieczy wypełniającej. Rodzaj zastosowanej
cieczy powinien być określony w instrukcji obsługi stacji lub zaznaczony wyraźnie na
zaworze. Ciecz musi być niepalna, niezamarzająca i nie powodująca korozji.

Obecnie do zabezpieczania ciągów redukcyjnych o niskim i średnim ciśnieniu

wylotowym stosowane są zawory wydmuchowe membranowe.

W zaworach tych siła nacisku sprężyny na grzybek zaworu powinna być tak

wyregulowana, aby zawór otwierał się po przekroczeniu ciśnienia zadziałania.

Jeżeli w jakimś momencie ciśnienie gazu pod membraną (4) jest wyższe niż siła nacisku

wywierana przez sprężynę (3), membrana unosi się podnosząc jednocześnie zawieradło
i otwierając dyszę upustową. Zawór reguluje się przez ustawienie siły nacisku sprężyny (3)
pokrętłem (2).

Ciśnienie otwarcia zaworu wydmuchowego powinno w zasadzie stanowić średnią

ciśnienia zadziałania reduktora lub monitora i ciśnienia zadziałania zaworu szybko
zamykającego. Zawór może być montowany w dowolnym położeniu[1, s. 136].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 14. Zawór wydmuchowy membranowy niskiego ciśnienia [1, s. 136].

1 – sworzeń zaworu, 2 – pierścień do regulacji siły docisku sprężyny, 3 – sprężyna, 4 – membrana,

5 – zawieradło.

W celu ograniczenia ilości gazu uchodzącego przez zawory wydmuchowe w przypadku

ich zadziałania, w nowych stacjach redukcyjnych o dużej przepustowości stosuje się zawory
membranowe o przepływie osiowym, wspomagane pneumatycznie i precyzyjnie sterowane za
pomocą pilota.

Rys. 15. Zawór wydmuchowy membranowy (sterowany pilotem) typu VS - FL [1, s. 137].

1 – membrana pilota, 2 – zaworek, 3 – pokrętło do regulacji ciśnienia otwarcia, 4 – sprężyna pilota,

5 – membrana sterująca zaworkiem ciśnienia pośredniego, 6 – tuleja zaworowa, 7 – komora zaworu

wydmuchowego, 8 – membrana główna, 9 – sprężyna, 10 – komora wlotowa pilota,

11 – przewód upustowy pilota.

Ciśnienie gazu znajdującego się w części wlotowej zaworu działa na membranę

znajdującą się w komorze (10), wywołując nacisk równoważony przez sprężynę (4).

Jeżeli ciśnienie w zabezpieczanym przewodzie spowoduje przekroczenie wartości

ustawienia sprężyny pilota, nacisk wywierany na membranę (1) jest większy od nacisku
sprężyny (4), w wyniku czego membrana ta podnosi się otwierając zaworek (2). Umożliwia to
przejście gazu do komory (7), z której przez przewód doprowadzony do pilota i przez jego
otworek (5) oraz przewód (11) jest odprowadzany na zewnątrz. Szybkość zadziałania zaworu
jest zależna od ilości gazu wypuszczanego przez otwór (5). Piloty są fabrycznie dostarczane
z otworem upustowym dobranym do średnich warunków eksploatacyjnych.

Jeżeli mimo otwartego otworu upustowego pilota ciśnienie gazu dalej wzrasta, nacisk

wywierany na przeponę główną zaworu pokonuje siłę sprężyny (9), gaz zaczyna przepływać
przez tuleję zaworową (6) i jest wydmuchiwany na zewnątrz. [1, s. 137].

Reduktory ciśnienia

Zadaniem reduktorów ciśnienia jest przetwarzanie wysokich i zmiennych ciśnień

wlotowych na niskie i stałe ciśnienia wylotowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Reduktor ciśnienia składa się układu dławiącego w postaci zaworu oraz układu

reagującego w postaci ruchomej przepony (membrany). Układ reagujący jest połączony
z układem dławiącym za pomocą mechanizmu wykonawczego w postaci metalowego
wrzeciona lub układu dźwigni.

Rys. 16. Schemat reduktora bezpośredniego działania z dodatkową przeponą odciążającą [1, s. 91].

1 – przepona robocza, 2 – sprężyna obciążająca przeponę, 3 – przepona odciążająca, 4 – otwór wyrównawczy,

5 – grzybek zaworu, 6 – gniazdo zaworu.

Jeżeli ilość gazu dostarczonego przez reduktor w danym momencie jest równa

zapotrzebowaniu, ustala się równowaga pomiędzy siłą wywieraną przez gaz na powierzchnię
zaworu i powierzchnię dolną przepony, a siłą skierowaną na drugą stronę zaworu wywieraną
za pośrednictwem mechanizmu wykonawczego przez obciążenie przepony. Gdy zużycie gazu
przez odbiorcę maleje, wzrost ciśnienia oddziałuje przez rurkę wyrównawczą na przeponę,
która wygina się ku górze, podnosi zawór i zmniejsza przepływ gazu. Ze wzrostem zużycia
gazu zmniejsza się ciśnienie za zaworem i pod przeponą, która wygina się do dołu, otwiera
zawór i zwiększa przepływ gazu aż do momentu, kiedy ilość gazu dopływającego do
przewodu zasilanego zrówna się z ilością pobieranego gazu. Proces redukcji ciśnienia ma
charakter cykliczny.

Ze względu na sposób przenoszenia ruchu przepony na zawór, reduktory dzieli się na:

−

bezpośredniego działania, kiedy zawór porusza się pod wpływem siły działającej
bezpośrednio na przeponę,

−

bezpośredniego działania ze wzmocnieniem prostym, kiedy do wzmocnienia siły
wywieranej przez przeponę na zawór dławiący wykorzystuje się mechanizm
wykonawczy w postaci układu dźwigni,

−

pośredniego działania ze wzmocnieniem złożonym z wykorzystaniem energii
doprowadzonej spoza reduktora ( gaz pobierany z przestrzeni wlotowej) [1, s. 92].
Reduktory pracujące pod wysokim ciśnieniem wlotowym i wysokim lub średnim

ciśnieniem wylotowym są wyposażone w pomocniczy regulator sterujący (pilot), który służy
do uruchomienia i sterowania zaworu dławiącego. Energia potrzebna do przesuwania
przepony głównej jest pobierana od gazu pod ciśnieniem wlotowym [1, s. 93].

Reduktory bezpośredniego działania znajdują zastosowanie do redukcji ciśnienia gazu

w punktach redukcyjnych i stacjach redukcyjnych małej przepustowości. W stacjach
redukcyjnych I stopnia, redukcyjnych ciśnienie gazu z wysokiego na średnie są stosowane
reduktory pośredniego działania. Reduktory pośredniego działania pobierają energię
pomocniczą od ciśnienia wlotowego gazu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 17. Reduktor „Axial Flow” w stanie rozłożonym [1, s. 115].

1, 4 – wymienne gniazda klatkowe, 2 – korpus reduktora, 3 – gumowa tuleja przeponowo-zaworowa.

W stalowym korpusie (2) umieszcza się gumową tuleje przeponową-zaworową (3),

a następnie dwa wymienne gniazda klatkowe (1) i (4). Części te są skręcane za pomocą
centralnej śruby zakończonej nakrętką stożkową. Reduktor nie posiada własnych złączy
kołnierzowych i montuje się go pomiędzy dwoma kołnierzami rurociągów wlotowego
i wylotowego w ciągu redukcyjnym [1, s. 115].

Rys. 18. Przekrój reduktora ciśnienia z tuleją typu FL i FLE [1, s. 117].

1 – kołnierz wylotowy, 2 – rurka impulsowa, 3 – wskaźnik położenia, 4 – sprężyna dociskowa, 5 – ruchoma

tuleja zaworowa, 6 – kołnierz wlotowy, 7 – pierścień uszczelniający tuleję zaworową, 8,12 – pierścienie

mocujące przeponę i tuleję zaworową, 9 – przepona, 10, 11 – część wlotowa i wylotowa korpusu reduktora,

13 – pierścień uszczelniający, 14 – gniazdo zaworowe zamykające przepływ.

Zasadniczym elementem konstrukcyjnym reduktora jest tuleja zaworowa (5) połączona

za pośrednictwem pierścieni mocujących (8) i (12) z przeponą (9). Ruchami przepony
zaworowej steruje regulator sterujący (pilot) połączony za pomocą rurki impulsowej (2)
z przestrzenią wewnątrz obudowy. Gniazdo zaworowe (14) o zamkniętym przekroju
kołowym zaopatrzone w pierścień uszczelniający (13) zamyka przepływ gazu po dociśnięciu
tulei zaworowej do pierścienia uszczelniającego. Jeżeli tuleja sterowana za pośrednictwem
pilota przez przeponę zostaje cofnięta gaz przepływ wolną przestrzenią między gniazdem,
a częścią wylotową obudowy.

Reduktor typu FL zaopatrzony w typ pilota odpowiedni do zakresu ciśnienia wylotowego

może służyć jako tzw. reduktor główny w układach redukcyjnych monitorowanych.

Reduktor typu FLE z odpowiednio dobranym pilotem może służyć jako reduktor

nadzorujący „monitor” przejmujący pracę po uszkodzeniu reduktora głównego.

Reduktory FL i FLE mogą być połączone za pomocą specjalnej tulei łącznikowej tworząc

zestaw monitorowy MFL [1, s. 116].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 19. Szkic wymiarowy reduktora typu FL i FLE [1, s. 118].

Aparatura pomiarowo-kontrolna

Do podstawowego wyposażenia stacji redukcyjnych należą następujące urządzenia:

–

manometr wskaźnikowy ciśnienia wlotowego i manometr rejestrujący ciśnienie wlotowe,

–

manometr wskaźnikowy ciśnienia wylotowego i manometr rejestrujący ciśnienie
wylotowe,

–

termometr do pomiaru temperatury gazu,

–

termometr do pomiary temperatury pomieszczenia,

–

manometr wskaźnikowy do pomiaru ciśnienia pośredniego w przypadku redukcji
dwustopniowej,

–

manometr różnicowy do pomiaru spadku ciśnienia w filtrze,

–

urządzenia do pomiaru ilości przepływającego gazu (gazomierze rotorowe, turbinowe,
zwężkowe), które instaluje się w miarę potrzeby,

–

wyposażenie specjalne uzależnione od stopnia telemetrii i telemechanizacji stacji
redukcyjnej [1, s. 138].
Urządzenia do pomiaru przepływu gazu wyposażone są fabrycznie w różnego typu

nadajniki umożliwiające przenoszenie cyfrowych sygnałów wyjściowych zależnych od
obciążeń.

Rys. 20. Zasada działania nadajników[1, s. 84].

a) niskiej częstotliwości: 1 – pole magnetyczne, 2 – przekaźnik impulsów, 3 – magnes stały;

b) wysokiej częstotliwości: 1 – źródło światła, 2 – fotokomórka.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Nadajnik niskiej częstotliwości (a) przekazuje ilość impulsów dziesiętnych wynikających

z oddziaływania pola magnetycznego magnesu stałego zamocowanego na liczniku rolkowym
gazomierza. Może służyć do połączenia elektronicznych urządzeń taryfowych, drukarek,
przeliczników objętości.

W nadajnikach wysokiej częstotliwości (b) wykorzystywane są impulsy przekaźnika

optycznego, w którym sygnał optyczny obwodzi radialnie łopatki wirnika gazomierza
turbinowego. Nadawana częstotliwość jest iloczynem liczby obrotów wirnika pomiarowego
i liczby łopatek. Zastosowanie nadajników wysokiej częstotliwości umożliwia elektroniczne
przetwarzanie wartości pomiarowych gazomierzy i stosowanie ich dzięki przetwornikowi
analogowemu do wyświetlania wyników, ich rejestrowania oraz sterowania i regulacji[1, s. 85].

Elektroniczne przeliczniki sterowane mikroprocesorem objętości gazu na warunki

normalne są stosowane do pomiaru gazu przez wszystkie typy urządzeń pomiarowych. Mogą
być montowane bezpośrednio na gazomierzu lub oddzielnie na ścianie. Elektroniczny system
przeliczania objętości gazu składa się z przelicznika oraz przetworników ciśnienia
i temperatury. Czterokanałowe urządzenie telemetryczne będące elementem przelicznika
pozwala na włączenie do komputerowego systemu gromadzenia i przetwarzania danych.
Przelicznik jest zasilany z dwóch baterii litowych wymienianych raz na 5 lat. Przekazywane
są najczęściej następujące dane: objętość gazu w warunkach normalnych, objętość gazu
w warunkach ruchowych, wartości obciążeń maksymalnych, temperatura i ciśnienie gazu
[1, s. 84÷85].

Stacje redukcyjne mogą być wyposażone w urządzenia do telekontroli (w wersji

przeciwwybuchowej):

−

przekaźniki ciśnienia wlotowego i wylotowego,

−

zespół sterowania pilotem reduktora,

−

przekaźnik temperatury gazu wraz z korektorem.
Zawór szybko zamykający i reduktor mogą być wyposażone w elektroniczne

sygnalizatory:

−

informujące o otwarciu (zamknięciu) zaworu szybko zamykającego,

−

informujące o otwarciu (zamknięciu) reduktora,

−

dające sygnały o proporcjonalnym otwarciu zawieradła reduktora umożliwiające
obliczenie chwilowej przepustowości ciągu redukcyjnego [1, s. 155].

Urządzenia do nawaniania gazu

Gaz ziemny nie posiada charakterystycznego zapachu pozwalającego na szybkie

wykrycie ulatniania się gazu. Konieczne jest nawanianie gazu przed wprowadzeniem go do
sieci rozdzielczej. Urządzenia nawaniające instaluje się w stacjach pobierających gaz
bezpośrednio z gazociągów dalekosiężnych.

W stacjach o małych lub średnich przepustowościach (do 10 000 m

) powszechnie

stosowane są urządzenia do nawaniania dyfuzyjno-desorpcyjne [1, s. 139].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 21. Urządzenie nawaniające dyfuzyjno-desorpcyjne [1, s. 140].

1 – gazociąg główny, 2 – manometr różnicowy, 3 – przepustnica, 4 – butla z THT, 5 – zbiornik nawaniający,

6 – przewód gazowy bocznikowy, 7 – przewody do uzupełniania stopnia napełnienia środkiem nawaniającym.

W gazociąg (1) jest wbudowana przepustnica (3). Od gazociągu wyprowadzone są

odgałęzienia (6). Przez odpowiednie przydławienie przepływu za pomocą przepustnicy, część
gazu przepływa przez zbiornik nawaniacza. (5) i łączy się z głównym strumieniem gazu za
przepustnicą. W zbiorniku nawaniacza znajduje się tzw. ekran nawilżający wyłożony tkaniną
typu frotte z powierzchni, której następuje desorpcja środka nawaniającego do nasycenia
strumienia bocznego gazu. Stopień nasycenia środkiem nawaniającym głównego strumienia
gazu zależy od stosunku objętości strumienia bocznego do głównego. Potrzebny stopień
nasycenia uzyskuje się przez odpowiednie ustawienie przepustnicy dławiącej (3). Do
uzupełnienia zawartości zbiornika nawaniającego THT wykorzystuje się ciśnienie gazu
w rurociągu przesyłowym przez odpowiednie ustawienie kurków odcinających.

Dla dużych stacji redukcyjnych i wysokich wartości ciśnienia wylotowego stosuje się

urządzenia nawaniające z pompą dozującą. Nawaniacz jest zasysany przez pompę ze
zbiornika. Wielostopniowa pompa dozująca ma regulowane obroty. Niezależnie od tego na
przewodzie gazowym można zamontować kilka dysz o różnych średnicach otworów
wylotowych [1, s. 140].

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie elementy wchodzą w skład wyposażenia stacji gazowych?
2. Jakie jest zadanie filtru przeciwpyłowego?
3. Jaka jest zasada działania podgrzewacza gazu?
4. Jakie jest zadanie zaworu szybko zamykającego?
5. Jaka jest zasada działania zaworów wydmuchowych?
6. Jakie jest zadanie reduktora ciśnienia?
7. Jakie znasz rodzaje reduktorów ciśnienia?
8. Jakie urządzenia aparatury kontrolno – pomiarowej stanowią wyposażenie stacji

gazowych?

9. Jaka jest zasada działania urządzenia do nawaniania gazu?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania filtru

przeciwpyłowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wyposażeniem stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę filtru przeciwpyłowego z wkładem tulejowym posługując się

modelem, rysunkami lub zdjęciem tego urządzenia,

3) określić zasadę działania filtru przeciwpyłowego – sposób działania wkładu filtracyjnego ,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model filtr przeciwpyłowego,

–

rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania filtru,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania zaworu

szybko zamykającego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami uzbrojenia stacji gazowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę zaworów szybko zamykających,
3) określić zasadę działania zaworu szybko zamykającego,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele zaworów szybko zamykających,

–

rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę i zasadę działania zaworów szybko
zamykających,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Posługując się modelem i rysunkiem przedstaw budowę zaworu wydmuchowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami zaworów wydmuchowych i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę zaworu wydmuchowego posługując się modelem, rysunkiem lub

zdjęciem tego urządzenia,

3) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
4) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model zaworu wydmuchowego,

–

rysunki i zdjęcia przedstawiające budowę zaworu wydmuchowego,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 4

Porównaj zasadę działania reduktorów ciśnienia bezpośredniego i pośredniego działania.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami reduktorów ciśnienia i ich charakterystyką,
2) przeanalizować rysunki, zdjęcia i modele reduktora ciśnienia bezpośredniego i pośredniego

działania,

3) porównać budowę reduktora ciśnienia bezpośredniego i pośredniego działania,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model reduktorów ciśnienia gazu,

–

rysunki i zdjęcia reduktorów ciśnienia gazu,

–

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 5

Posługując się modelem lub rysunkiem przedstaw budowę i zasadę działania urządzenia

do nawaniania gazu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z urządzeniami stacji redukcyjnej gazu i ich charakterystyką,
2) przeanalizować budowę urządzenia do nawaniania gazu,
3) określić zasadę działania urządzenia do nawaniania gazu,
4) zapisać wyniki swoich spostrzeżeń w zeszycie,
5) zaprezentować wyniki swojej pracy grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

model urządzenia do nawaniania gazu,

–

rysunki i zdjęcia urządzenia do nawaniania gazu,

–

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wskazać elementy wyposażenia stacji gazowych?

¨ ¨

2) scharakteryzować rodzaje i zastosowanie aparatury kontrolno-pomiarowej

stacji gazowych?

¨ ¨

3) określić zasadę działania filtru przeciwpyłowego?

¨ ¨

4) scharakteryzować podgrzewacz gazu?

¨ ¨

5) rozpoznać i nazwać rodzaje zaworów szybko zamykających?

¨ ¨

6) określić zasadę działania zaworu wydmuchowego?

¨ ¨

7) rozpoznać i nazwać rodzaje reduktorów?

¨ ¨

8) określić zasadę działania i zastosowanie nadajników niskiej i wysokiej

częstotliwości?

¨ ¨

9) określić zasadę działania urządzenia do nawaniania gazu?

¨ ¨

10) wykorzystać zdobyte wiadomości w praktycznym działaniu?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Stacje redukcyjne i ich montaż

4.5.1. Materiał nauczania

Lokalizacja stacji gazowej powinna zapewnić do niej dostęp z zachowaniem zasad

bezpieczeństwa i ochrony pożarowej. Ciągi redukcyjne, urządzenia zabezpieczające
i redukcyjne oraz aparatura kontrolno-pomiarowa powinny być zainstalowane w obudowie
stacji gazowej, chyba że są przystosowane do zainstalowania na wolnym powietrzu. Stacje
gazowe powinny być usytuowane na powierzchni ziemi z tym, że dopuszcza się usytuowanie
stacji redukcyjnych, w których ciśnienie wejściowe nie przekracza 0,4 MPa w ziemi
w wodoszczelnych i wentylowanych obudowach lub obudowach ciśnieniowych, pod
warunkiem zapewnienia możliwości obsługi stacji z powierzchni terenu.

Poszczególne elementy stacji gazowych są dobierane w zależności od wymaganych

parametrów ciśnienia, temperatury i przepustowości, aktualnie obowiązujących przepisów,
zaleceń producenta oraz wymagań użytkownika. Ciśnienie nominalne urządzeń stacji nie
może być niższe od ciśnienia nominalnego gazociągu doprowadzającego gaz. Temperatura
gazu na wlocie stacji jest zależna od sposobu jej zasilania. Przy zasilaniu z gazociągów
dalekosiężnych przyjmuje się temperaturę +5 ºC.

Przepustowość stacji podaje się dla gazu w warunkach nominalnych, tj. 0 ºC i 101,3 kPa

[1, s. 124].

Rurociągi stacji gazowych powinny być wykonane z rur stalowych czarnych bez szwu

łączonych za pomocą spawania elektrycznego.

Należy ograniczyć do niezbędnego minimum stosowanie połączeń rozbieralnych. [1, s. 150].
W stacji gazowej powinny być stosowane złącza izolacyjne do elektrycznego oddzielenia

stacji od gazociągów stalowych zasilających stację i wychodzących ze stacji. Należy
stosować złącza izolacyjne nierozbieralne przeznaczone do wspawania w rurociąg.

Na przewodach wejściowych i wyjściowych stacji gazowych z wyjątkiem stacji

o ciśnieniu wejściowym nie przekraczającym 0,4 MPa należy zamontować w miejscu łatwo
dostępnym, aby w przypadku awarii armatura mogła być szybko uruchomiona.

W stacji gazowej dopuszcza się instalowanie odwadniaczy do gromadzenia skroplin

wytrącających się z gazu (odwadniacze i filtry przeciwpyłowe mogą stanowić konstrukcyjną
całość).

Aby zapewnić ciągłość dostawy gazu stacje redukcyjne wyposaża się w dwa ciągi

redukcyjne – jeden podstawowy, drugi rezerwowy. Przepustowość każdego ciągu powinna
pokrywać 100% zapotrzebowana gazu. Ciągi powinny pracować wymiennie pełniąc role
ciągu podstawowego lub rezerwowego. [1, s. 122].

Przed każdym ciągiem redukcyjnym powinien być zainstalowany filtr przeciwpyłowy

wyposażony w manometr różnicowy do pomiaru spadku ciśnienia gazu. Przy montażu filtra
należy zwrócić uwagę na wymiary kołnierzy połączeniowych i wg jakich norm zostały
wykonane.

Przed urządzeniami redukcyjnymi o ciśnieniu wejściowym powyżej 0,4 MPa stosuje się

ciśnieniowe wymienniki ciepła (podgrzewacze gazu) – zasilane gorącą woda z kotła
gazowego. Do króćca kołnierzowego w górnej części korpusu należy zamontować zawór
bezpieczeństwa, chroniący część wodną przed nagłym wzrostem ciśnienia. W stacjach
redukcyjnych I stopnia są montowane urządzenia łączące w sobie funkcję podgrzewania
i odpylania gazu.

Przy montażu należy zwrócić uwagę na dużą wysokość takiego filtru w porównaniu

z innymi urządzeniami stacji gazowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Szybko zamykający zawór zaporowy maksymalno-minimalnego ciśnienia instalowany

jest przed reduktorem (lub może być jego integralna częścią). W celu zapewnienia
niezawodnego działania zaworu szybko zamykającego i reduktora konieczne jest podłączenie
rurek impulsowych w miejscach o uspokojonym przepływie gazu (prosty odcinek rurociągu
o długości równej co najmniej 4 DN przed miejscem włączenia i co najmniej 2 DN – za
miejscem włączenia). Przy montażu należy zwrócić uwagę na wymiary i rodzaj kołnierzy
oraz położenie, w jakim może być instalowany.

Reduktor ciśnienia bezpośredniego działania w stacjach redukcyjnych II stopnia

montuje się w ciągu redukcyjnym:

Rys. 22. Schemat instalacyjny reduktora z wbudowanym zaworem szybko zamykającym [1, s. 106].

1 – przewód wydmuchowy, 2 – przewód wywietrzający przestrzeń nadprzeponową, 3 – przewód impulsowy

reduktora, 4 – przewód wywietrzający dla potrzeb eksploatacyjnych, 5 – upustowy zawór bezpieczeństwa SBV,

6 – przewód upustowy, 7 – przewód impulsowy zaworu szybko zamykającego.

Jeżeli reduktor ciśnienia został fabrycznie wykonany z jednakowymi króćcami

wlotowymi i wylotowymi należy wykonać przewód wylotowy ciągu redukcyjnego o większej
średnicy z redukcją od strony połączenia z reduktorem. Korpus reduktora może być
montowany w pozycji poziomej i pionowej. Przewody impulsowe są wbudowane wewnątrz
reduktora [1, s. 107].

Reduktory pośredniego działania są powszechnie stosowane w stacjach redukcyjnych I

stopnia redukujących ciśnienie z wysokiego na średnie. Żeby reduktor prawidłowo działał
miejsce włączenia rurek impulsowych pilota do przewodu wylotowego poprzedza się prostym
odcinkiem rurociągu o długości równej co najmniej 5÷6 DN. Odcinek prosty za miejscem
włączenia przewodów impulsowych pilota np. do najbliższego kołnierza lub zaworu powinien
wynosić co najmniej 3÷4DN. [1, s. 113].

Rys. 23. Schemat instalacyjny reduktora typu Cl [1, s. 114].

1 – podłączenie ciśnienia wlotowego, 2 – filtr, 3 – pilot, 4 – odprowadzenie ciśnienia wylotowego, 5 – rurka

impulsowa ciśnienia wylotowego, 6 – zwężka stalowa, 7 – reduktor Cl.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przed montażem należy sprawdzić średnice króćców wlotowego i wylotowego. Przewód

wylotowy w ciągu redukcyjnym należy wykonać o większej średnicy z redukcją od strony
połączenia.

Prawidłowe i niezawodne działanie reduktorów i urządzeń zabezpieczających zależy od

sposobu usytuowania i wykonania przewodów impulsowych, wydmuchowych i upustowych
(odpowietrzających) [1, s. 152].

Rys. 24. Przykład usytuowania przewodów impulsowych, wydmuchowych i upustowych (odpowietrzających)

segmentu redukcyjnego [1, s. 152].

1 – zawór szybko zamykający I, 2 – zawór szybko zamykający II, 3 – reduktor ciśnienia z pilotem, 4 – rurki

impulsowe reduktora i zaworów szybko zamykających, 5 – gazomierz rejestrujący ilość gazu wypuszczanego

przez zawór wydmuchowy, 6 – kolektory wydmuchowe, 7 – zawór wydmuchowy, 8 – przewody upustowe

(odpowietrzające).

Podczas montażu urządzeń i armatury kontrolno-pomiarowej należy ściśle przestrzegać

zaleceń producentów.

Stacje redukcyjne szafkowe dostarczane są prze producentów z kompletnym

wyposażeniem i można je szybko montować w układach sieciowych. Obudowa stacji jest
wykonana z elementów blaszanych giętych, ocieplonych i zabezpieczonych antykorozyjnie
przez malowanie. Swobodny dostęp do wszystkich zespołów jest zapewniony przez drzwi
umieszczone w ścianie czołowej i bocznych. Obudowa ma wymiary: 3520×2020×2250 mm.
Stacja powinna być posadowiona na betonowym fundamencie. [1, s. 146].

Rys. 25. Schemat aksonometryczny rurociągów stacji gazowej [1, s. 142].

1 – ogrodzenie stacji, 2 – izolujące połączenie kołnierzowe, 3 – zespoły zaporowo-upustowe, 4 – odwadniacz

wysokiego ciśnienia, 5 – stacja redukcyjno – pomiarowa I stopnia w obudowie metalowej, 6 – fundament.

Do zespołu redukcyjno – pomiarowego należy podłączyć przewody wejściowe

i wyjściowe wyposażone w armaturę zaporową i upustową. Należy zainstalować złącza
izolujące do elektrycznego oddzielenia stacji od gazociągów stalowych zasilających stację
i wychodzących ze stacji. Przewody wlotowy i wylotowy stacji łączy się z gazociągiem za
pomocą spawania elektrycznego. Na przewodzie wlotowym można zamontować odwadniacz
do gromadzenia skroplin wydzielających się z gazu. Rurociągi stacji gazowej oraz przewody
wejściowe i wyjściowe stacji gazowych powinny być wykonane z rur stalowych czarnych bez
szwu fabrycznie izolowanych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Montaż kompaktowej stacji redukcyjnej podziemnej z obudową wentylowaną

należy wykonać w gotowym wykopie o głębokości 2÷2,5 m z zabezpieczonymi ścianami za
pomocą deskowania. Moduł montuje się na betonowej płycie (10) ułożonej na podsypce
z piasku. Górną część obudowy należy osłonić płytką murowaną studzienką (6) o głębokości
40÷50 cm z włazem. Pokrywę obudowy (5) należy docisnąć do kołnierza śrubami
z uchwytami do odkręcenia. Czerpnię powietrza należy wyprowadzić ponad poziom terenu,
aby nie dopuścić do infiltracji wody lub zasypania śniegiem. W odległości co najmniej 2 m od
czerpni należy wyprowadzić ponad teren na wysokość 1,5÷2 m wyrzutnię powietrza. Otwory
wlotu i wylotu powietrza wentylowanego zabezpiecza się od wewnątrz siatką
przeciwwybuchową.

Stacja może być wyposażona w hydrauliczny system bezpieczeństwa uniemożliwiający

wyjęcie zespołu redukcyjnego przed całkowitym odcięciem zespołu od sieci i opróżnieniem
układu z gazu. System ten składa się z dwóch cylindrów pneumatycznych blokujących
zamkniętą pokrywą mocowaną za pomocą mosiężnych śrub. Umieszczanie i demontaż
zespołu redukcyjnego wewnątrz obudowy ułatwiają specjalne prowadnice.

Rys. 26. Przekrój poprzeczny wentylowanego modułu podziemnego [1, s. 156 ].

1 – wylot gazu, 2 – obudowa modułu, 3 – czerpnia powietrza wentylowanego, 4 – szafka aparatury pomiarowej

i regulacyjnej, 5 – pokrywa obudowy, 6 – murowana studzienka, 7 – wyrzutnia powietrza wentylowanego,

8 – przewód wylotowy zaworu wydmuchowego, 9 – zawór wydmuchowy, 10 – płyta betonowa.

Przewody wlotowy i wylotowy stacji łączy z gazociągiem stalowym za pomocą spawania

elektrycznego. Dla zapewnienia szczelności połączeń szybkich do obudowy stacji są
przyspawane dwie klamry blokujące, skręcane śrubami z konstrukcją podporową zespołu
redukcyjnego. Armaturę odcinającą montuje się na głębokości układania gazociągu, a jej
wrzeciona umieszcza w studzienkach. Między armaturą odcinającą, a wlotem i wylotem
przewodów gazowych stacji redukcyjnej należy zainstalować złącza izolacyjne. Obudowę
stacji starannie zabezpieczoną antykorozyjne należy połączyć przewodem z anodą
magnezowa. Specjalne uchwyty umożliwiają podłączenie ochrony katodowej. Zawór
wydmuchowy ma oddzielny przewód łączący z gazociągiem wylotowym i oddzielnie
odprowadzenie wydmuchu, nie przeszkadzające w demontażu zespołu redukcyjnego.
Przewód wylotowy z zaworu wydmuchowego jest prowadzony przez środek przewodu
wentylacyjnego wylotowego aż do jego wylotu.

Stacja redukcyjna podziemna może być wyposażona w urządzenia do telekontroli

(w wersji przeciwwybuchowej). Zawór szybko – zamykający i reduktor mogą być
wyposażone w elektroniczne sygnalizatory. Przewody te wyprowadzone są do szafki (4)
usytuowanej ponad poziomem terenu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Montaż kompaktowej stacji redukcyjnej z obudową ciśnieniową wykonuje się

w gotowym wykopie ze ścianami zabezpieczonymi za pomocą deskowania. Podstawowe
wymiary stacji w zależności od wielkości są następujące:

−

długość

– 3100÷3700 mm,

−

wysokość całkowita

– 1500÷1900 mm,

−

szerokość

– 1700÷2000 mm,

−

średnica nominalna przyłącza DN

– 100÷200 mm.

Stacja ta jest połączona z armaturą odcinającą i umocowana do ramy podporowej. Rama

i obudowa stacji ustawione są na płycie betonowej ułożonej na podsypce z piasku. Wyloty
przewodów wydmuchowych i upustowych należy wyprowadzić do specjalnej kolumny
wywietrzającej. Obudowa jest zabezpieczona przed korozją warstwy kopolimeru winylowego.

Ze względu na oszczędność miejsca, podziemne stacje redukcyjne buduje się bez ciągu

rezerwowego z regulacją ręczną.

Rys. 27. Przykład usytuowania w terenie podziemnego modułu redukcyjnego z obudową ciśnieniową [1, s. 156].

1, 5 – armatura zaporowa, 2 – obudowa ciśnieniowa, 3 – osłona górnej części obudowy z włazem, 4 – kolumna

aparatury pomiarowej i sterującej (manometr, piloty i zawór wydmuchowy), 6 – kolumna wywietrzająco-

upustowa, 7 – rama podporowa armatury i obudowy, 8 – płyty betonowe, 9 – podsypka.

Wszystkie elementy stacji gazowej powinny być dostarczone na miejsce budowy w nie

uszkodzonym stanie. Rury stalowe izolowane powinny być dostarczane transportem
samochodowym. Rozładowanie powinno się odbywać z dużą ostrożnością. Do przenoszenia
na miejsce magazynowania trzeba używać taśm nylonowych lub parcianych. Rury składuje
się warstwami na płaskiej powierzchni albo na podkładkach tak, aby wysokość stosu rur nie
przekraczała 2 m. Do transportowania urządzeń stacji gazowych należy używać samochodów
wyposażonych w hydrauliczne urządzenia dźwigowe. Umożliwiają one wyładunek urządzeń
bezpośrednio w miejscu montażu. Do montażu urządzeń można używać żurawiki przesuwne
obrotowe – są to urządzenia do transportu pionowo – poziomego. Montaż przewodów,
kształtek, armatury i urządzeń stacji gazowych odbywa się mechanicznie przy użyciu żurawi
na samochodach lub samojezdnych bezpośrednio ze środków transportu. Armaturę,
urządzenia, kołnierze rurowe do połączeń o małych średnicach przewozi się w skrzyniach.
Należy je magazynować w pomieszczeniach zamkniętych. Przed rozpoczęciem prac
montażowych należy sprawdzić dostarczone materiały i wyeliminować elementy wymagające
naprawy [1, s. 156].

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Z jakich rur wykonuje się rurociągi stacji gazowych?
2. W jaki sposób instaluje się przewody wejściowe i wyjściowe stacji gazowych?
3. Jaką armaturę i urządzenia instaluje się na przewodach wejściowych i wyjściowych stacji

gazowych?

4. Jakie są zasady montażu przewodu awaryjnego stacji gazowych?
5. W jaki sposób sprawdza się materiały i urządzenia do budowy stacji gazowych?
6. Jakie są zasady montażu urządzeń i uzbrojenia stacji gazowych?
7. Jakie są zasady montażu aparatury kontrolno-pomiarowej urządzeń zabezpieczających

i sygnalizacyjnych?

8. Jaki sprzęt i narzędzia potrzebne są do wykonania robót montażowych?
9. Jakie są zasady montażu kompaktowych stacji gazowych?
10. W jaki sposób wykonuje się podłączenie stacji gazowych do sieci gazowej?
11. W jaki sposób dostarcza się elementy stacji gazowych na miejsce montażu?
12. Jakie są zasady transportu materiałów i urządzeń stacji gazowych?

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń stan techniczny i jakość wskazanych elementów i materiałów do budowy stacji

gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami sprawdzania stanu technicznego urządzeń armatury i materiałów

do budowy stacji gazowej,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,
3) rozpoznać znajdujące się na stanowisku do ćwiczeń urządzenia i materiały,
4) dokonać sprawdzenia stanu armatury, urządzeń i rur do budowy stacji gazowych,
5) swoje spostrzeżenia zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko do wykonania ćwiczenia powinno być wyposażone w urządzenia, armaturę,
przewody do budowy stacji gazowych – zarówno dobre, jak i wadliwe (najkorzystniej, by

ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, tj.: na miejscu budowy stacji
gazowej),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp,

–

literatura z pkt. 6.

Ćwiczenie 2

Określ środki transportu i sposoby dostarczania na miejsce montażu elementów stacji

gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze środkami i zasadami transportu i składowania elementów stacji

gazowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) obejrzeć film, zdjęcia lub ilustracje przedstawiające zasady transportu oraz składowania

elementów do budowy stacji gazowych,

3) określić sposób transportu poszczególnych elementów w zależności od rodzaju,
4) wyniki swojej pracy zapisać w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

film, zdjęcia, ilustracje przedstawiające zasady transportu poszczególnych elementów
w zależności od ich rodzaju,

–

literatura z pkt. 6.

Ćwiczenie 3

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

montaż reduktora gazu wraz z aparaturą kontrolno-pomiarową.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie. powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu uzbrojenia i akp stacji redukcyjnych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu uzbrojenia stacji gazowych,

3) określić w kolejności czynności związane z montażem elementów stacji redukcyjnej,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne do montażu urządzenia, przewody, uzbrojenie i urządzenia

sygnalizujące,

6) wyznaczyć miejsce montażu urządzeń sygnalizacyjnych,
7) ocenić stan techniczny materiałów i uzbrojenia,
8) wykonać montaż reduktora ciśnienia i aparatury kontrolno-pomiarowej,
9) dokonać regulacji ciśnienia wylotowego gazu,
10) skontrolować urządzenia pomiarowe i dokonać odczytu,
11) wykonać demontaż reduktora ciśnienia gazu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne do wykonywania montażu uzbrojenia (najkorzystniej by
ćwiczenie zostało wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy stacji
gazowej),

–

dokumentacja techniczna,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu stacji gazowych,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur,

–

materiały potrzebne do montażu: reduktor gazu, akp, króćce kołnierzowe, przewody
impusowe.

Ćwiczenie 4

Na podstawie przedstawionej przez nauczyciela dokumentacji technicznej wykonaj

instalacje kompaktowej podziemnej stacji gazowej w gotowym wykopie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu stacji gazowych,
2) zapoznać się z dokumentacją techniczną oraz instrukcją zawierającą przepisy bhp na

stanowisku do ćwiczeń oraz czynności związane z przebiegiem i warunkami
technicznymi montażu stacji gazowych,

3) ustalić kolejność i miejsce montażu elementów przy instalacji kompaktowej stacji

gazowej,

4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować i ocenić potrzebne do montażu elementy i materiały,
6) wykonać montaż kompaktowej podziemnej stacji redukcyjnej w gotowym wykopie,
7) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu stacji gazowej,
8) wykonać podłączenie stacji gazowej do przewodów wejściowych i wyjściowych sieci

gazowej.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne z wykonanym wykopem (najkorzystniej by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych tj. na miejscu budowy stacji gazowej),

–

dokumentacja techniczna,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
i warunkami technicznymi montażu stacji gazowych,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: samochód z urządzeniem dźwigowym, klucze
do rur,

–

materiały i aparatura kontrolno-pomiarowa potrzebne do montażu – w tym kompaktowa
stacja redukcyjna, króćce kołnierzowe, kształtki.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić zasady transportu i składowania rur, armatury i urządzeń

do budowy stacji gazowych?

¨ ¨

2) sprawdzić stan rur, armatury, urządzeń i akp. do budowy stacji gazowych? ¨ ¨
3) sporządzić na podstawie dokumentacji technicznej zapotrzebowanie

materiałowe?

¨ ¨

4) ustalić kolejność montażu elementów stacji gazowej?

¨ ¨

5) wyznaczyć miejsce montażu poszczególnych elementów stacji gazowych? ¨ ¨
6) zamontować urządzenia i wyposażenie stacji gazowych?

¨ ¨

7) zainstalować aparaturę kontrolno – pomiarową i urządzenia sygnalizujące

w stacjach gazowych?

¨ ¨

8) dokonać regulacji zamontowanych urządzeń stacji gazowych?

¨ ¨

9) zastosować wymagania zawarte w instrukcji montażu urządzeń

stosowanych w stacji gazowej?

¨ ¨

10) zastosować przepisy bhp przy montażu stacji gazowych?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Próba szczelności i odbiór stacji gazowej

4.6.1. Materiał nauczania

Próbę szczelności stacji gazowej należy wykonać w granicach skrajnych połączeń na

doprowadzeniu i odprowadzeniu gazu, powietrzem:

−

bez zabudowanego reduktora,

−

z zabudowanym reduktorem.
W miejscu gazomierza na okres prób należy wbudować w układ króciec kołnierzowy

odpowiadający wymianom podłączeniowym gazomierza.

Tłoczenie czynnika próbnego do rurociągu powinno odbywać się płynnie, bez przerwy,

aż do uzyskania ciśnienia badania szczelności p

Ciśnienie to powinno być równe:

−

0,4 MPa – dla ciśnienia roboczego p

nie większego niż 0,4 MPa,

−

ciśnieniu p

– dla ciśnienia roboczego p

powyżej 0,4 MPa.

Próbę szczelności przeprowadza się po uprzednim ustabilizowaniu się temperatury

czynnika próbnego. Czas badania szczelności powinien wynosić co najmniej 24 godz. Zależy
on od średnicy przewodów i dokładności wskazań manometru do precyzyjnego pomiaru
ciśnienia próbnego. Próbę uważa się za pozytywną, jeżeli po zakończeniu nie stwierdza się
żadnych nieprawidłowości na wykresie pomiarowym przyrządu rejestrującego oraz
rzeczywisty względny spadek ciśnienia jest mniejszy od dopuszczalnego obliczonego wg
uproszczonego wzoru: ( dla wsp. W

= 1) [1, s.186].

⋅

≤

∆

gdzie: t – czas próby
jeżeli w tych warunkach próba szczelności trwała tylko 24 godz. Dopuszczalny spadek

ciśnienia wyniesie:

⋅

≤

∆

Nieszczelne połączenia kołnierzowe i gwintowane należy rozebrać i ponownie

zamontować.

Odbiór stacji gazowej może być przeprowadzony po wykonaniu pozytywnych prób

szczelności instalacji dokonanych w obecności dostawcy gazu, inwestora i wykonawcy.

Po zakończeniu prac montażowych należy wykonać obmiar wykonanych robót według

następujących zasad:

−

długość rurociągów mierzy się po osi na odcinkach prostych, a na łukach po zewnętrznej
ich stronie,

−

pomierzone długości zestawia się według rodzaju rur, średnic oraz grubości ścianek,

−

od pomierzonej długości rurociągów odejmuje się długości armatury kołnierzowej,

−

armaturę i uzbrojenie podaje się w liczbie sztuk lub kompletów,

−

urządzenia podaje się w liczbie kompletów,

−

przejścia przez ściany budynków obmierza się w sztukach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel przeprowadzania próby szczelności?
2. Jaki jest przebieg próby szczelności?
3. Jakie warunki techniczne należy spełnić podczas próby szczelności (jakie powinno być

ciśnienie próbne, czas próby, jakie urządzenia nie są zamontowane na okres próby)?

4. Jakie są zasady określania dopuszczalnego spadku ciśnienia?
5. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem urządzeń i uzbrojenia?
6. Jakie są zasady obmiaru robót związanych z montażem rur i kształtek?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj próbę szczelności wykonanej stacji gazowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi przeprowadzenia próby szczelności stacji

gazowej,

2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

czynności związane z przebiegiem próby szczelności i warunkami technicznymi,

3) dobrać sprzęt do wykonania próby szczelności,
4) określić przebieg próby szczelności stacji gazowej,
5) wykonać próbę szczelności stacji gazowej,
6) określić wyniki próby.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne z zamontowaną stacją gazową (najkorzystniej, by ćwiczenie
zostało wykonane w warunkach rzeczywistych, t.j.: na miejscu budowy stacji gazowej),

–

sprzęt do wykonania próby szczelności,

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz czynności związane z przebiegiem
próby szczelności i warunkami technicznymi.

Ćwiczenie 2

Dokonać obmiaru robót stacji gazowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami obmiaru robót przy budowie stacji gazowej,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą zasady obmiaru robót przy budowie stacji gazowej

oraz przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,

3) przygotować sprzęt do wykonania pomiarów,
4) dokonać niezbędnych pomiarów i obliczeń,
5) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne z wykonaną stacją gazową (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało
wykonane w warunkach rzeczywistych tj.: na miejscu budowy stacji gazowej),

–

sprzęt do wykonania obmiaru,

–

instrukcja dla ucznia zawierająca zasady obmiaru robót przy budowie stacji gazowej oraz
przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń,

–

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) określić cel badania próby szczelności stacji gazowej?

¨ ¨

2) przygotować sprzęt do wykonania próby szczelności?

¨ ¨

3) określić przebieg próby szczelności?

¨ ¨

4) wykonać próbę szczelności?

¨ ¨

5) określić dopuszczalny spadek ciśnienia?

¨ ¨

6) wykonać obmiar robót związanych z montażem?

¨ ¨

7) zastosować przepisy bhp w czasie próby?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Eksploatacja stacji gazowych

4.7.1. Materiał nauczania

Prawidłowa eksploatacja stacji gazowej polega na utrzymaniu jej w stanie

zapewniającym ciągłą i prawidłową pracę:

−

utrzymywać

przewody,

uzbrojenie

urządzenia

całkowitej

sprawności

przeprowadzając systematycznie przeglądy i prace konserwacyjne,

−

powstałe uszkodzenia jak najszybciej lokalizować i usuwać,

−

badać, kontrolować i regulować urządzenia.
W celu dokonania oceny stanu technicznego stacji gazowych należy przeprowadzać:

1) oględziny urządzeń stacji gazowych,
2) próby i regulację działania urządzeń stacji gazowych,
3) przeglądy stacji gazowych.

Oględziny urządzeń stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na

tydzień. Oględziny urządzeń stacji gazowych powinny obejmować:
1) oględziny instalacji i urządzeń,
2) sprawdzenie działania:

a) podstawowego i rezerwowego ciągu redukcyjnego ciśnienia gazu.
b) wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa.
c) instalacji elektrycznej.
d) urządzeń do nawaniania gazu.
e) automatycznych wykrywaczy gazu, wentylacji nawiewnej i awaryjnej, aparatury

kontrolno-pomiarowej i rejestrującej.

3) sprawdzenie szczelności wszystkich połączeń instalacji i urządzeń stacji gazowej.
4) sprawdzenie stanu:

a) dróg, przejść, pomieszczeń, ogrodzeń i zabezpieczeń stacji.
b) sprzętu ochronnego.
c) instalacji i urządzeń przeciwpożarowych, sprzętu pożarniczego oraz instalacji

odgromowej.

5) odnotowanie w książce ruchu odczytanych wielkości parametrów pracy stacji gazowych,
6) porównanie odczytanych wielkości parametrów z wielkościami określonymi w instrukcji

eksploatacji stacji gazowych, w szczególności w zakresie:
a) wielkości ciśnienia gazu po stronie wlotu i wylotu stacji gazowej.
b) wymaganego ciśnienia gazu po stronie wylotu stacji niezależnie od strumienia

i wielkości ciśnienia gazu po stronie wlotu stacji.

c) temperatury gazu.
d) zużycia środka nawaniającego.
e) wartości spadku ciśnienia gazu na filtrach przeciwpyłowych.
f) jakości gazu i innych parametrów właściwych dla funkcji, jakie spełnia stacja

gazowa.

Próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych powinny być dokonywane nie

rzadziej niż dwa razy w roku. Próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych powinny
obejmować:
1) wykonanie prób działania poszczególnych instalacji i urządzeń stacji, a w szczególności:

a) urządzeń gazowych i zabezpieczających.
b) urządzeń pomiarowych i elektrycznych.
c) reduktorów ciśnienia gazu.
d) zaworów bezpieczeństwa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

e) filtrów przeciwpyłowych.
f) automatycznych wykrywaczy gazu w atmosferze pomieszczeń stacji.
g) wentylacji awaryjnej.
h) aparatury kontrolno – pomiarowej.
i) instalacji i osprzętu elektrycznego.

2) sprawdzenie i regulacje ciśnienia wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa i zaworów

szybko zamykających.
Przeglądy stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż raz na 2 lata.
Eksploatację urządzeń należy prowadzić ściśle wg wskazań dokumentacji techniczno –

ruchowej dostarczonej przez producenta.

Okresowe sprawdzanie prawidłowości działania reduktora

Należy zamknąć powoli zawór na przewodzie między reduktorem a zaworem. Powinien

nastąpić minimalny wzrost ciśnienia wylotowego, a następnie stabilizacja ciśnienia. Dalszy
wzrost ciśnienia świadczy o tym, że reduktor działa wadliwie. Konieczne jest więc
zamknięcie zaworu wlotowego na badanym ciągu i dokonanie naprawy reduktora.

Wymiana wkładu filtru

Wymiana wkładu filtru powinna nastąpić wtedy, kiedy spadek ciśnienia odczytany na

manometrze różnicowym wyniesie 20÷30 kPa. W przypadku braku manometrów
różnicowych przegląd i ewentualną wymianę wkładów powinno przeprowadzać się dwa razy
w roku, tj. przed i po sezonie zimowym. Wymiana wkładu filtru należy do prac
niebezpiecznych ze względu na gaz.

Podstawowe czynności przy wymianie wkładu filtru są następujące:

−

zamknięcie armatury odcinającej przed i za filtrem,

−

odprężenie filtru, t.j. spuszczenie gazu zawartego w korpusie przez specjalny króciec,

−

zdjęcie pokrywy korpusu,

−

wyjęcie wkładu,

−

oczyszczenie z nagromadzonych osadów, wnętrza korpusu i powierzchni zamykających
górną i dolna część wkładu,

−

oczyszczenie uszczelki i powierzchni pokrywy korpusu,

−

włożenie śrub i równomierne dociśnięcie nakrętek mocujących pokrywę filtru [1, s. 127].

Zapewnienie wymiennej pracy ciągów redukcyjnych-podstawowego i rezerwowego.

W stacjach gazowych z automatycznym włączeniem ciągu redukcyjnego rezerwowego,

po zamknięciu przepływu gazu w ciągu głównym przez zawór szybko zamykający, należy w
ciągu rezerwowym nastawić:

−

reduktor na odpowiednio niższe ciśnienie zredukowane niż w reduktorze ciągu głównego
(zgodnie z instrukcją eksploatacyjna),

−

zawór szybko zamykający na wyższe ciśnienie maksymalne i niższe minimalne niż na
zaworze szybko zamykającym ciągu głównego (uwzględniając ich tolerancję działania).
W tym przypadku dopuszcza się nastawienie wydmuchowych zaworów bezpieczeństwa

na ciśnienie otwarcia jednakowe dla obu ciągów [1, s.122].

Usuwanie usterek urządzeń stacji gazowych.
Defekty urządzeń stacji gazowych dotyczą najczęściej:

−

uszkodzeń reduktorów i monitorów wraz z pilotami,

−

uszkodzeń zaworów szybko zamykających, filtrów, ogrzewania, pomiaru,

−

nieszczelności na armaturze i połączeniach.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

W czasie usuwania awarii, stacja powinna pracować na ciągu rezerwowym lub bajpasie.

Naprawy urządzeń stacji (reduktorów, zaworów bezpieczeństwa), należy prowadzić zgodnie
z instrukcjami techniczno-ruchowymi tych urządzeń, a po zakończeniu prac, sprawdzić
działanie urządzeń, wyregulować reduktory i ustawić zawory bezpieczeństwa na odpowiednie
ciśnienie. Obydwa ciągi – główny i rezerwowy, należy pozostawić otwarte przy założeniu
nastaw reduktora i monitora na ciągu rezerwowym na ciśnienie niższe jak na podstawowym.
Należy również sprawdzić działanie poszczególnych urządzeń na obydwu ciągach stacji.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega eksploatacja stacji gazowych?
2. Na czym polega ocena stanu technicznego stacji gazowych?
3. Jakie podstawowe czynności obejmuje kontrola urządzeń stacji gazowych?
4. Jakie czynności obejmują próby działania i regulacja urządzeń stacji gazowych?
5. Jak można rozpoznać prawidłowość działania reduktora?
6. Jakie są podstawowe czynności przy zapewnieniu wymiennej pracy ciągów

redukcyjnych?

7. Jakie usterki urządzeń stacji gazowych występują najczęściej?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, w jaki sposób kontroluje się prawidłowość działania reduktora.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z metodami kontroli pracy urządzeń stacji gazowych,
2) obejrzeć film lub zdjęcia z kontroli pracy urządzeń stacji gazowych ,
3) opisać czynności jakie należy wykonać podczas sprawdzania prawidłowości pracy

reduktora,

4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele i rysunki reduktorów gazu,

–

instrukcja montażu urządzeń stosowanych w stacji gazowej,

–

literatura rozdział 6.

Ćwiczenie 2

Określ typowe działania związane z oględzinami urządzeń stacji gazowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami przeglądów i oceniania stanu technicznego stacji gazowych,
2) opisać czynności i odczyty jakie należy wykonać podczas eksploatacji stacji gazowych,
3) porównać odczyty wielkości parametrów z wielkościami określonymi w instrukcji

eksploatacji,

4) zapisać wyniki swojej pracy w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

modele, zdjęcia, rysunki przedstawiające elementy stacji gazowych,

–

instrukcja eksploatacji urządzeń gazowych,

–

odczyty wielkości parametrów pracy stacji gazowej,

–

literatura rozdział 6.

Ćwiczenie 3

Wykonaj wymianę układu filtru przeciwpyłowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wymaganiami dotyczącymi montażu i demontażu urządzeń gazowych,
2) zapoznać się z instrukcją zawierającą przepisy bhp na stanowisku do ćwiczeń oraz

wymaganiami zawartymi w instrukcji montażu urządzeń stosowanych w stacji gazowej,

3) ustalić kolejność demontażu i montażu wkładu filtru,
4) dobrać sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu,
5) przygotować potrzebne materiały i ocenić ich stan techniczny,
6) wykonać wymianę wkładu,
7) skontrolować spadek ciśnienia odczytany na manometrze różnicowym.

Wyposażenie stanowiska pracy:

–

stanowisko symulacyjne (najkorzystniej, by ćwiczenie zostało wykonane w warunkach
rzeczywistych tj.: w stacji gazowej),

–

instrukcja dla ucznia obejmująca przepisy bhp oraz wymagania związane z przebiegiem
i warunkami montażu urządzeń stacji gazowych,

–

sprzęt i narzędzia potrzebne do montażu: przymiar, klucze do rur,

–

materiały potrzebne do montażu: filtr przeciwpyłowy, wkład filtru, króćce kołnierzowe.

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) wymienić główne zasady eksploatacji stacji gazowych?

¨ ¨

2) określić na czym polega ocena stanu technicznego urządzeń gazowych?

¨ ¨

3) wykonać wymianę wkładu filtru przeciwpyłowego?

¨ ¨

4) sprawdzić prawidłowość działania reduktora?

¨ ¨

5) określić jakich urządzeń najczęściej dotyczą usterki i sposoby ich

usunięcia?

¨ ¨

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań. Do każdego dołączone są 4 możliwości odpowiedzi. Tylko jedna

z nich jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi stawiając w odpowiedniej

rubryce znak X. W przypadku pomyłki błędną odpowiedź należy zakreślić kółkiem
a następnie ponownie zaznaczyć odpowiedź prawidłową.

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Gdy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, odłóż jego rozwiązanie na

później i wróć do tego zadania, gdy zostanie Ci wolny czas.

8. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Przy opuszczaniu rur stalowych izolowanych należy posługiwać się:

a) szerokimi pasami.
b) łańcuchami.
c) hakami.
d) linami stalowymi.

2. Do robót gazoniebezpiecznych nie zalicza się:

a) podłączenia nowo wybudowanych stacji gazowych.
b) montażu przewodów i urządzeń nowych stacji gazowych.
c) wyłączanie i włączanie po kapitalnych remontach.
d) usuwanie skutków awarii stacji gazowych.

3. Urządzenia do obniżania i utrzymywania ciśnienia gazu na stałym poziomie wchodzą w

skład:
a) stacji pomiarowych.
b) stacji rozdzielczych.
c) stacji redukcyjnych.
d) punktów pomiarowych.

4. Jakich gazomierzy nie stosuje się w stacjach gazowych:

a) zwężkowych.
b) turbinowych.
c) rotorowych.
d) miechowych.

5. Jakie urządzenie przedstawia rysunek:

a) podgrzewacz gazu.
b) gazomierz.
c) odwadniacz gazu.
d) filtr przeciwpyłowy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. Zawór szybko zamykający ma za zadanie:

a) mierzyć ciśnienie wylotowe.
b) zamykać dopływ gazu.
c) zabezpieczać przed nadmiernym spadkiem ciśnienia.
d) wypuszczać nadmierną ilość gazu.

7. Jakie urządzenie przedstawia rysunek:

a) reduktor ciśnienia.
b) zawór wydmuchowy.
c) zawór szybko zamykający.
d) gazomierz.

8. W nadajnik wysokiej częstotliwości może być wyposażony:

a) reduktor bezpośredniego działania.
b) gazomierz turbinowy.
c) filtr przeciwpyłowy.
d) podgrzewacz gazu.

9. Rurociągi stacji gazowych powinny być wykonane z rur:

a) polietylenowych HDPE.
b) stalowych czarnych bez szwu.
c) miedzianych.
d) żeliwnych.

10. Przed reduktorem instalowany jest zawór:

a) szybko zamykający.
b) odcinający.
c) wydmuchowy.
d) bezpieczeństwa.

11. Odcinek prosty przed miejscem włączenia rurek impulsowych powinien wynosić:

a) co najmniej 10 DN.
b) co najmniej 4 DN.
c) co najmniej 8 DN.
d) co najmniej 1 DN.

12. Jaką stację gazową przedstawia rysunek:

a) kompaktową w obudowie wentylowanej.
b) kompaktową szafkową.
c) kompaktową w obudowie ciśnieniowej.
d) na wolnym powietrzu.

13. Przy odbiorze, jakich urządzeń należy przeprowadzić oględziny plomb legalizacyjnych:

a) reduktorów.
b) urządzeń do nawaniania gazu.
c) filtrów przeciwpyłowych.
d) gazomierzy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14. Dopuszczalny spadek ciśnienia podczas próby szczelności wynosi:

≤

∆

≤

∆

p 10

≤

∆

≤

∆

15. Czas badania szczelności stacji gazowej powinien wynosić:

a) 24 godziny.
b) 1 godzinę.
c) 8 godzin.
d) 2 godziny.

16. Manometr różnicowy służy do pomiaru:

a) wartości ciśnienia przed filtrem.
b) spadku ciśnienia na filtrze.
c) wartości ciśnienia za filtrem.
d) strumienia przepływającego gazu.

17. Obmiaru urządzeń stacji redukcyjnej dokonuje się :

a) w sztukach.
b) w kilogramach.
c) w kompletach.
d) w metrach.

18. Przeglądy stacji gazowych należy przeprowadzać nie rzadziej niż:

a) raz na rok.
b) raz na dwa lata.
c) raz na pięć lat.
d) raz na dziesięć lat.

19. Ciąg rezerwowy stacji gazowej należy włączać:

a) w razie awarii.
b) wymiennie z ciągiem podstawowym.
c) od czasu do czasu.
d) można nie włączać.

20. Stacja gazowa nie może służyć:

a) do redukcji gazu.
b) do pomiaru gazu.
c) do rozdziału gazu.
d) do magazynowania gazu

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.............................................................................................................................

Montaż i instalacja stacji gazowych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

6..

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bąkowski K.: Gazyfikacja. WNT, Warszawa 1996.
2. Cieślowski S., Krygier K.: Instalacje sanitarne. Technologia. WSiP, Warszawa 1998.
3. Czajkowski M., Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1992.
4. Dzierżawski T.: Gazownictwo i Ciepłownictwo. WSiP, Warszawa 1996.
5. Furtak L., Rabiej ST., Wild J.: Warunki techniczne wykonania i odbioru rurociągów

z tworzyw sztucznych. Polska Korporacja Techniki Sanitarnej, Grzewczej, Gazowej
i Klimatyzacji, Warszawa 1994.

6. Karpiński M.: Instalacja gazu. WSiP, Warszawa 2000.
7. Warunki Techniczne Wykonania i Odbioru Robót Budowlano–Montażowych. Tom II.

Instalacje Sanitarne i Przemysłowe. Arkady, 1988.

8. Zajda R., Gebhardt Z.: Instalacje gazowe oraz lokalne sieci gazów płynnych. Warszawa

1995.

Czasopisma:
1. Gaz, Woda i Technika Sanitarna,
2. Polski Instalator,
3. Rynek instalacyjny,
4. Instalacje sanitarne.

Obowiązujące normy:
PGNiG-ZN-G-3150

„Gazociągi – rury polietylenowe – wymagania i badania”.

PN-EN 10208-1:2000

„Rury stalowe przewodowe dla mediów palnych – o klasie
wymagań A”.

ZN-G-3001:2001

„Gazociągi – Oznakowanie trasy gazociągu – Wymagania ogólne”.

ZN-G-3002:2001

„Taśmy ostrzegawcze i lokalizacyjne”.

PN-82/M-74001

„Armatura przemysłowa. Wymagania i badania”.

BN-72/8976-57

„Odwadniacze średniego ciśnienia dla gazociągów”.

BN-72/8976-58

„Odwadniacze wysokiego ciśnienia”.

PN-92/M-34503

„Gazociągi i instalacje gazownicze. Próby rurociągów”.

PN-91/M-34501

„Gazociągi i instalacje gazownicze. Skrzyżowania gazociągów
z przeszkodami terenowymi. Wymagania”.

PGNiG-ZN-94/G-1003

„Pomiary paliw gazowych. Stacje pomiarowe. Wymagania”.

PN-93/M-53950/01

„Pomiar strumienia masy i strumienia objętości za pomocą zwężek
pomiarowych”.

PN-92/M-54832/03

„Gazomierze turbinowe. Wymagania i badania”.

PN-94/M-54832/04

„Gazomierze rotorowe. Wymagania i badania”.

Katalogi techniczne producentów i dystrybutorów materiałów rurowych do budowy
gazociągów i stacji gazowych oraz informacje techniczne zawarte na stronach
internetowych tych firm.