UMYSŁ, ZACHOWANIE
I NAUKA

Psychologia, wykład – Michał Olszanowski

Czym jest psychologia?



Po grecku psyche znaczy -

umysł



Zaś ology znaczy – przedmiot nauki…



…zatem psychologia to nauka o umyśle 



Jednak bardziej ogólna definicja mówi:

Psychologia to nauka o mechanizmach i

prawach rządzących zachowaniem

i procesami umysłowymi

Psychologia - nauka czy mity?



Możemy oddziaływać na człowieka
za pomocą komunikatów
podprogowych, skłaniając np. do
zakupu wybranych towarów



Dla większości ludzi imperatyw
moralny „nie zabijaj” jest na tyle
silny, że nie podjęliby działań
mogących zagrozić życiu innych



Dzięki urządzeniom takim jak
wariograf („wykrywacz kłamstw”)
możemy skutecznie orzekać o
prawdomówności

Czy reklama podprogowa działa?



W 1957 roku James Vicary

przekonywał o skuteczności

komunikatów przekazywanych
podporgowo



Według niego wyświetlane w podczas
seansu kinowego na pojedynczych

klatkach hasła typu „pij colę” i „jedz

popcorn” podniosły o 18.1% sprzedaż

Coli i aż o 57.8% sprzedaż popcornu!



Po czasie okazało się, że Vicary

zmyślał, jednak…



…w większości krajów istnieją

regulacje zabraniające reklam
podporgowych 

Co na to przemysł reklamowy?

Ucz się psychologii!!!

Ukryty przekaz czy ukryte
pragnienia?

Czy to znaczy, że podprogowy
przekaz nie działa?



Badania wykazują jednak, że podprogowe

bodźce mogą wpłynąć na nasz sposób

działania

Oceń, jak Ci się podoba?

1 --- --- --- 5 --- --- --- 10

Wcale --------------------- Bardzo

6

4

2/1000 sekundy

Eksperyment Stanleya Miligrama

–

uległość wobec autorytetu



Uczestnicy badania byli podzieleni na grupy

–

„nauczycieli” i „uczniów”



Badanie miało dotyczyć skuteczności nauki



„Nauczyciele” zadawali pytania, zaś
„uczniowie” odpowiadali na nie. Za błędną
odpowiedź mieli być „karani” krótkim
porażeniem prądem. Z każdą kolejną błędną
odpowiedzią poziom napięcia prądu był
wyższy.



W rzeczywistości prawdziwym uczestnikiem
badania był „nauczyciel”, zaś „uczeń” był
pomocnikiem eksperymentatora, który
udawał, że otrzymuje szok elektryczny.



Aż 65% (26 z 40 uczestników) zaaplikowało
„uczniowi” najwyższy, „śmiertelny” szok o
napięciu 450V.

Czy można skutecznie złapać kłamcę?



Powszechnie uważa się, że
wariograf jest skutecznym

narzędziem określania

prawdomówności



Jednak wariograf jedynie mierzy

reakcję fizjologiczną, która

pojawia się w odpowiedzi na
bodziec (czyli pytanie)



Ogólnie rzecz ujmując większa
reakcja fizjologiczna jest
traktowana jako implikacja

kłamstwa…



…jednak pobudzenie

fizjologiczne może wynikać z

wielu źródeł.

Magia kłamstwa

Psychologia

– nauka czy mity?



Możemy oddziaływać na człowieka
za pomocą komunikatów
podprogowych, skłaniając np. do
zakupu wybranych towarów



Dla większości ludzi imperatyw
moralny „nie zabijaj” jest na tyle
silny, że nigdy nie podjęliby działań
mogących zagrozić innym



Dzięki urządzeniom takim jak
wariograf („wykrywacz kłamstw”)
możemy skutecznie orzekać o
prawdomówności



Nasze wspomnienia mogą
zmieniać swoją treść



W obecności grupy potrafimy
stwierdzić, że „białe jest
czarne, a czarne jest białe”



Nawet bardzo subtelne
emocje wpływają na nasze
sądy i decyzje (nie jesteśmy
racjonalni!).

Psychologia

– nauka czy mity?

Zobaczmy krótki film…



Mark Webber

szczęśliwie wyszedł cało z groźnie

wyglądającego wypadku, który przytrafił mu się na torze w
Valencji. Na 10-

tym okrążeniu, w trakcie próby wyprzedzania

Heikki Kovalainena

, Australijczyk zahaczył przednim prawym

kołem w tylne koło Kovalainena i pofrunął w górę. Samochód
Red-Bull

był na swoim szybkim okrążeniu, i dla pędzącego

ponad 250km/h samochodu to zetknięcie zakończyło się
kręceniem fikołków w powietrzu. Samochód Webbera lecąc
dobre kilkanaście metrów wylądował na ziemi do góry nogami
i nadal z dużą prędkością sunął w kierunku ogrodzenia toru.
Szczęśliwie zakręt nr 12, na którym przydarzył się wypadek,
miał dużo wolnej przestrzeń, ale i tak bolid kręcąc się do okoła
własnej osi niczym łyżwiarz na lodzie zatrzymał się dopiero na
barierze z opon ustawionej na krańcu trasy. Patrząc na to
wszystko, aż trudno uwierzyć, że nic się nikomu nie stało.

Odpowiedzcie na kilka pytań



Kto brał udział w wypadku?



Czy Webber

udeżył w

samochód jadący przed nim?



Czy przednia lewa opona

zaczepiła tylną prawą oponę
samochodu Kovalainena?



Czy samochód koziołkował?



Czy samochód wylądował na

„dachu”?



Czy samochód obracał się

zanim uderzył w barierę?



Czy samochód utknął w
barierze z opon?

Konstruktywny charakter pamięci



Nasze wspomnienia są

rozlokowane w różnych

miejscach naszego umysłu,

które przechowują
specyficzne informacje

– o

czasie i miejscu zdarzenia

czy też informacjach
wzrokowych lub werbalnych.



W trakcie

odpamiętywania

zdarzenia wydobywamy te

informacje, łącząc ze sobą…



Może jednak się zdarzyć, że

jedno ze źródeł nie będzie

„oryginałem”

Czas

Miejsce

„Słyszałem”

„Widziałem”

Konformizm grupowy

– badania

Ascha



Badanie odbywało się w grupie osób,

jednak prawdziwy uczestnik było tylko
jeden

– reszta była pomocnikami badacza



Uczestnicy byli pytani o ocenę długości

narysowanych linii. Każdy z „uczestników”

miał udzielać odpowiedzi na głos.



Jednak w większości prób pomocnicy
badacza podawali ewidentnie
nieprawdziwe odpowiedzi.



Około 75% uczestników udzieliło

przynajmniej raz błędnie zgodziła się z

grupą



Średnio 32% odpowiedzi wszystkich

badanych była błędna, ale zgodna z

odpowiedzią grupy.

•

“Jak zadowolony jesteś ze
swojego życia?”

•

Podobne pytanie

zadawano uczestnikom

badania w deszczowy lub

słoneczny dzień

•

Ich zadowolenie było

znacznie niższe, kiedy

padało.

Nastrój a satysfakcja z życia

Jak się robi psychologię naukową?



Wiedza psychologiczna powinna być tworzona
na podstawie nauki:



Weryfikowanie hipotez



Kontrola warunków badania



Obiektywny pomiar



Analiza statystyczna danych



Replikowalność wyników

Jak jest natura ludzka?



Podstawowe
koncepcje
psychologiczne

człowieka:



Ewolucyjna



Psychodynamiczna



Behawiorystyczna



Poznawcza



Humanistyczna



Sociokulturowa



Biologiczna



Podstawowe pytania:



Jakie są źródła natury
ludzkiej?



Co kieruje naszym
zachowaniem?



Co należy badać?

Koncepcja ewolucyjna



Adaptacja do wymagań środowiska



Mechanizmy doboru i selekcji
naturalnej



Zachowania służące przeżyciu i
kontynuacji gatunku

Koncepcja psychodynamiczna



Jesteśmy kierowani przez
nieuświadamiane siły i instynkty,
które jednak podlegają społecznej
i socjalizacyjnej regulacji



Instynkty, potrzeby, reguły
społeczne i konflikt tych trzech
czynników



Wszelkie zaburzenia i odchylenia
od normy, jako objaw
wewnętrznych konfliktów

Koncepcja behaviorystyczna



Reagujemy na bodźce z
otoczenia, zgodnie z
regułami uczenia poprzez
warunkowanie



Bodźce, których organizm
wyuczył się jako nagrody lub
kary



Zasady łączenia bodźców
środowiskowych z reakcjami

Koncepcja poznawcza



Jesteśmy jednostkami
nastawionymi na przetwarzanie
informacji



Analiza i interpretacja danych



Procesy umysłowe takie jak
spostrzeganie, pamięć czy
rozumowanie

Perspektywa humanistyczna



Mamy wolną wolę i
nieograniczone możliwości,
jednak działamy zgodnie z
tym, co o sobie wiemy



Koncepcja siebie, relacje z
innymi, potrzeby



Możliwości samorealizacji w
toku życia, wartości i cele
jednostek

Koncepcja socio-kulturowa



Ludzie to istoty społeczne i

ich zachowanie musi być
interpretowane w

kontekście grupy, w której

żyja



Kultura, normy i

oczekiwania społeczne,
proces socjalizacji



Interakcja społeczne,
normy kulturowe,
socjalizacja

Koncepcja bilogiczna



Jesteśmy organizmami
bilogicznymi

, które reagują na

bodźce wewnętrzne i
środowiskowe



Układ nerwowy i procesy
przetwarzania bodźców w tym
układzie



Układ nerwowy.

Podsumowanie



Psychologia to nauka o mechanizmach i

prawach rządzących zachowaniem

i procesami umysłowymi



Nie wszystko co tłumaczy ludzkie

zachowania jest psychologią



Psychologia nie jest jednorodna

– istnieją

odmienne koncepcje dotyczące źródeł

natury ludzkiej i zachowania…



…jednak wiedza psychologiczna jest

gromadzona zgodnie z regułami wiedzy
naukowej