Demokracja –

idee instytucje paradoksy

idee, instytucje, paradoksy

M G R M A R C I N G A J E K

C O L L E G I U M C I V I T A S

Zasada suwerenności ludu

Zasada suwerenności ludu

Możliwe rozumienia terminu ‘lud’

Możliwe rozumienia terminu lud



dosłownie wszyscy;

dosłownie wszyscy;



klasy niższe;



klasy niższe;



lud jako nierozdzielny byt organiczna całość naród



lud jako nierozdzielny byt, organiczna całość, naród

(Volk)



wszyscy obywatele (aspekt formalno-prawny)



lud jako większa część wyrażona poprzez zasadę

absolutnej większości

absolutnej większości

Zasada ‘rządów większości’

Zasada rządów większości



Zasada rządów większości jako logiczne następstwo idei

ą

ę

j

g

ęp

równości



Rodzaje większości



Rodzaje większości



zwykła



kwalifikowana



bezwzględna



bezwzględna



„Tyrania większości”



„Zasada ograniczonej większości”



Lord Acton: Najpewniejszy test za pomocą którego oceniamy czy jakiś



Lord Acton: Najpewniejszy test, za pomocą którego oceniamy, czy jakiś

kraj jest naprawdę wolny, to stopień bezpieczeństwa, jakim cieszą się

mniejszości.



Rządy większości, czy... największej z pośród mniejszości?

Zasada suwerenności ludu



To społeczeństwo (lud, naród) jest źródłem władzy, a jedyną

j

l

l i

j

ł d

bli

j

j

f k ż

ł

racjonalną

legitymacją władzy publicznej

jest fakt, że została

wyłoniona na podstawie ujawnionej woli suwerena. Władza wykonuje

więc mandat w imieniu ludu i z jego woli oraz kierując się jego dobrem

(interesem społeczeństwa)

(interesem społeczeństwa).



Formuła Lincolna: demokracja to rządy ludu, dla ludu i przez lud

Z

d

ś i l d

t ż

i

ń t

l d



Zasada suwerenności ludu oznacza też

pierwszeństwo ludu

(społeczeństwa) przed państwem

. To lud jest suwerenem (a nie

państwo). Władza jest zatem sprawowana w interesie ludu, a nie

odwrotnie (to nie lud istnieje dla władzy)

odwrotnie (to nie lud istnieje dla władzy).



Władza publiczna ponosi (przed ludem) odpowiedzialność z tytułu

wykonywania swych funkcji

rozliczalność

wykonywania swych funkcji –

rozliczalność



Z zasady suwerenności ludu wynika również – istniejący w wielu

ń t

h d

k t

h

k

t

bd l

ji i ń

państwach demokratycznych –

zakaz

tzw.

subdelegacji uprawnień.

Narzędzia artykulacji woli suwerena

Narzędzia artykulacji woli suwerena



Instrumenty demokracji bezpośredniej (np.

Instrumenty demokracji bezpośredniej (np.

referendum, ludowa inicjatywa ustawodawcza, weto

ludowe)



Wybory

y

y



Opinia publiczna (sondaże)

Opinia publiczna (sondaże)



Manifestacje demonstracje strajki itp



Manifestacje, demonstracje, strajki, itp.



Konsultacje społeczne



Konsultacje społeczne

d

fil

fi

id

Podstawy filozoficzno-ideowe

demokracji

demokracji

Równość

Równość

Równość – jako zasada demokracji

Równość jako zasada demokracji



Dlaczego nazywamy tak różne systemy polityczne



Dlaczego nazywamy tak różne systemy polityczne
(prezydencki, kanclerski, semi-prezydencki,
parlamentarno-gabinetowy, itd.) demokratycznymi?

parlamentarno gabinetowy, itd.) demokratycznymi?
Co jest wyznacznikiem demokracji – pozwalającym
odróżnić ją od innych, niedemokratycznych, reżimów?

odróżnić ją od innych, niedemokratycznych, reżimów?



Robert Dahl sugeruje że wyznacznikiem



Robert Dahl sugeruje, że wyznacznikiem
demokratycznego ustroju jest

zasada politycznej

równości wszystkich obywateli

: wszyscy członkowie

równości wszystkich obywateli

: wszyscy członkowie

demokratycznego społeczeństwa są równo uprawnieni
do uczestniczenia w podejmowaniu dotyczących ich

do uczestniczenia w podejmowaniu dotyczących ich
wszystkich decyzji.

Możliwe rozumienia równości

Możliwe rozumienia równości



prawno polityczna (równość pod względem statusu



prawno-polityczna (równość pod względem statusu
prawnego i politycznego)



społeczna (związana ze statusem społecznym i układem
klasowym)

klasowym)



socjalno ekonomiczna (związana ze statusem materialnym)



socjalno-ekonomiczna (związana ze statusem materialnym)

ó

ść



równość szans:



- równość startu;



równość dostępu (do urzędów instytucji dóbr itd ); brak



- równość dostępu (do urzędów, instytucji, dóbr, itd.); brak
dyskryminacji.

Równość doskonałą, czy...

równowaga pomiędzy nierównościami

równowaga pomiędzy nierównościami



Wzrost równości dokonuje się najczęściej dzięki



Wzrost równości dokonuje się najczęściej dzięki
ustanowieniu lepszej i pełniejszej równowagi między
nierównościami.

Dążenie do jednej, absolutnej,

nierównościami.

Dążenie do jednej, absolutnej,

wszechogarniającej równości bywa niebezpieczną
utopią.

utopią.



Sartori: Problem równości zawsze polega na osiągnięciu



Sartori: „Problem równości zawsze polega na osiągnięciu
wydajnego systemu wzajemnej kompensacji między
nierównościami, to znaczy systemu równoważących sił,

h

d

ó

ść k

sprawiających, że jedna nierówność rekompensuje inną”.

Wolność

Wolność

Wymiary wolności

Wymiary wolności



Wyrażenie „Jestem wolny do...” może znaczyć:

Wyrażenie „Jestem wolny do... może znaczyć:



wolno mi



mogę



mam władzę do...



Zdaniem Clintona Rossitera na ideę wolności składają

się 4 pojęcia:



niezależność – sytuacja, w której człowiek czuje się związany

przez minimalną liczbę zewnętrznych ograniczeń



prywatność – osobista autonomia



prywatność osobista autonomia



władza – uprawnienia jednostki związane z jej wolnością



szanse – możliwość samorealizacji i osiągania stawianych sobie

celów

Wolność negatywna” a wolność pozytywna”

Wolność „negatywna a wolność „pozytywna



Wolność negatywna



Wolność negatywna



Oznacza brak zewnętrznych przeszkód; brak zewnętrznych ograniczeń,
brak przymusu. Jest to zatem „wolność od” (przymusu).



To rozumienie wolności kieruje naszą uwagę głównie na relacje
pomiędzy obywatelem a państwem (rządem, władzą).



Nie jest tożsama z wolnością absolutną (brakiem jakichkolwiek



Nie jest tożsama z wolnością absolutną (brakiem jakichkolwiek

ograniczeń dla naszego działania).



Wolność negatywna jest podstawowa z powodów proceduralnych

–

i k

i

ki h i

h

l ś i

stanowi warunek sine qua non wszystkich innych wolności.

W l ść



Wolność pozytywna



Jest prawem do...



partycypacji w życiu publicznym;



partycypacji w życiu publicznym;



aktywnego korzystania ze swej wolności negatywnej .

Narzędzia ochrony wolności

Narzędzia ochrony wolności



Rządy prawa (Cyceron: „praw niewolnikami jesteśmy,

Rządy prawa (Cyceron: „praw niewolnikami jesteśmy,

żebyśmy wolnymi być mogli”); idea wolności pod rządami

prawa



konstytucjonalizm – ograniczający m. in. samą władzę prawodawczą

(stanowione przez nią prawo musi pozostawać w zgodzie z prawem

wyższego rzędu)



Niezależne sądy oraz instytucje takie jak Rzecznik Praw

Ob

t l ki h (

b d

)

Obywatelskich (ombudsman)

Ni

l ż di



Niezależne media

Pra a do r es ania się olności sło a rażania



Prawa do zrzeszania się, wolności słowa, wyrażania

poglądów, itp.

Teoria i praktyka demokracji

w perspektywie historycznej

w perspektywie historycznej



Demokracja ateńskiej polis.



Republika rzymska

p

y



Renesans: republiki włoskie (Wenecja, Florencja,
Mediolan)

ed o a )



Rozwój idei demokratycznych i liberalnych w XVII-
wiecznej Anglii i Holandii

wiecznej Anglii i Holandii



Rewolucje XVIII-wieczne
XIX i k

i

d

k t

j

b

h

A lii



XIX wiek i demokratyzacja praw wyborczych w Anglii



Demokracja przed i po II wojnie światowej

Klasyczna demokracja ateńska

Klasyczna demokracja ateńska

Ateńska polis w VI-IV w p n e

Ateńska polis w VI IV w p.n.e



Miasto-państwo” – charakterystyka



„Miasto państwo charakterystyka

W V

At

li

k t

i

k ń ó

•

W V w p.n.e. Ateny liczą ok. 40 tys. mieszkańców:



obywatele ateńscy

t jk

i



metojkowie



niewolnicy (w czasach Peryklesa – ok. 80-100 tys.)



Ramy chronologiczne ateńskiej demokracji: lata 508/7

– 322 p.n.e.

Funkcjonowanie demokracji ateńskiej

Funkcjonowanie demokracji ateńskiej

Ob d Ekl ji



Obrady Eklezji



Rządy prawa



Rządy prawa



Ostracyzm



Wybory przez losowanie



Brak partii politycznych



Krótkie kadencje (częsta rotacja na stanowiskach

publicznych)

publicznych)

ż

d

k

j

Nowożytne demokracje

liberalne (przedstawicielskie)

liberalne (przedstawicielskie)

Innowacje instytucjonalne

w nowożytnym modelu demokracji

w nowożytnym modelu demokracji



Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji)



Zasada przedstawicielstwa (reprezentacji)

K

t t j

li



Konstytucjonalizm



Trójpodział władzy oraz mechanizm hamulców i
równowagi



Bikameralizm

Bikameralizm



Partie polityczne



Partie polityczne

Wyborcza teoria demokracji

Wyborcza teoria demokracji

Demokracja zakłada autonomiczną opinie publiczną

Demokracja zakłada autonomiczną opinie publiczną,

która za pośrednictwem wyborów podtrzymuje rządy z

przyzwolenia;

które to rządy, z kolei, reagują na opinie ludzi.

ą y,

,

g ją

p

Parlament

Rząd

Sądy i trybunały

Parlament

(władza

ustawodawcza)

-Stanowienie prawa

Rząd

(władza

wykonawcza)

k

i

t

Sądy i trybunały

(władza sądownicza)

-orzekanie w sprawach
cywilnych i karnych

Stanowienie prawa

-Udzielanie votum zaufania
władzy wykonawczej

-Obsadzanie niektórych

-wykonywanie ustaw

- realizacja budżetu

- nadzór nad
administracją centralną

cywilnych i karnych

-nadzór nad systemem
penitencjarnym (wspólnie z
Ministrem Sprawiedliwości
oraz MSWiA)

y

urzędów

-Kontrolowanie pozostałych
gałęzi władzy

administracją centralną

-prowadzenie bieżącej
polityki wewnętrznej i
zagranicznej

oraz MSWiA)

-kontrola konstytucyjności
stanowionego prawa

Partie polityczne

-(współ)obsadzanie
niektórych urzędów i
agencji rządowych

Wybory

Elektorat

(obywatele powyżej określonego wieku

Media,

opinia publiczna

y

y

Wolny rynek, sfera
społeczeństwa
obywatelskiego

(obywatele powyżej określonego wieku,

bez względu na płeć, wyznanie, poglądy)

p

p

obywatelskiego

(stowarzyszenia, NGO, itp.)

Odmiany (modele) współczesnych

demokracji przedstawicielskich

demokracji przedstawicielskich



Model parlamentarno-gabinetowy (tzw



Model parlamentarno gabinetowy (tzw.
westminserski)



Model prezydencki



Model semi-prezydencki



Model demokracji konsensusualnej

Model demokracji konsensusualnej

k

j b

ś d i

Demokracja bezpośrednia a

demokracja przedstawicielska

demokracja przedstawicielska

Argumenty za demokracją bezpośrednią

Argumenty za demokracją bezpośrednią



pełne i faktyczne urzeczywistnienie zasady



pełne i faktyczne urzeczywistnienie zasady
suwerenności ludu



zwiększenie demokratycznej legitymacji

d j

h d

ji

podejmowanych decyzji



możliwość definitywnego rozwiązania politycznego
konfliktu – przez odwołanie się do suwerena



polityczna aktywizacja społeczeństwa

p

y

y

j

p

Ułomności ateńskiego modelu demokracji

Ułomności ateńskiego modelu demokracji

Ni t bil ść (

t k

lit

i

lki



Niestabilność (częste kryzysy polityczne i walki

klasowe))



Brak mechanizmów bezpieczeństwa



Brak gwarancji wolności indywidualnej



„Tyrania większości”

P d t ść

li



Podatność na populizm



„Polityczna hipertrofia”

„Polityczna hipertrofia

Słabości demokracji bezpośredniej

Słabości demokracji bezpośredniej

i t bil ść i d t ść

li



niestabilność i podatność na populizm



mała efektywność podejmowanych działań – w



mała efektywność podejmowanych działań w

warunkach masowych społeczeństw



nierealistyczny wymóg kompetencji i pełnej

racjonalności względem każdego obywatela



premia dla ekstremistów”



„premia dla ekstremistów



polityka jako gra o sumie zerowej

p

y

j

g

j

Demokracja bezpośrednia vs

republika przedstawicielska

republika przedstawicielska



Współczesne demokracje mają więcej wspólnego z



Współczesne demokracje mają więcej wspólnego z
ideami republikańskimi (zasada reprezentacji,
trójpodział władz, mechanizm hamulców i równowagi)

trójpodział władz, mechanizm hamulców i równowagi)
niż z klasycznym modelem demokracji bezpośredniej



Antyczny ideał jednomyślności ludu a pluralistyczna
teoria demokracji

teoria demokracji



Współczesne demokracje to przede wszystkim
demokracje liberalne

j

l

i

Instytucjonalny wymiar

demokracji

demokracji

Konstytucjonalizm

Konstytucjonalizm



Konstytucja jako element rządów prawa



Konstytucja jako element rządów prawa

Od i

k

t t ji



Odmiany konstytucji:



a) pisana – niepisana
b) f d

l

t li



b) federalna – scentralizowana



Kontrola konstytucyjności stanowionego prawa przez
Sąd/Trybunał Konstytucyjny.

Trójpodział władzy oraz mechanizm

hamulców i równowagi

hamulców i równowagi



Przesłanki filozoficzne



Przesłanki filozoficzne



Lord Acton: Władza deprawuje, władza absolutna deprawuje w
sposób absolutny

p

y



Wymiar instytucjonalny



Wymiar instytucjonalny

M h i

h

l ó i ó

i

i



Mechanizm hamulców i równowagi – zaprzeczenie, czy
kongenialne uzupełnienie zasady trójpodziału władzy?

Rządy prawa

- składniki instytucjonalno-proceduralne

składniki instytucjonalno proceduralne



Uprawnienia poszczególnych władz są jasno określone

p

p

g

y

ą j

(najczęściej w konstytucji)



Jasne gwarancje podstawowych praw jednostkowych (które nie



Jasne gwarancje podstawowych praw jednostkowych (które nie

mogą być naruszone przez władzę)

d ó

ś i b

(

ó

b

li

j k

i



Zasada równości wobec prawa (zarówno obywateli, jak i

przedstawicieli władzy)



Proces legislacyjny musi być zgodny z przyjętymi regułami

J

ść t

i



Jawność stanowionego prawa



Niezależna władza sądownicza oraz możliwość dochodzenia

Niezależna władza sądownicza oraz możliwość dochodzenia

swych praw przez obywateli przed niezależnymi sądami

Cechy dobrego” prawa

Cechy „dobrego prawa



Ogólność (generalność)



Ogólność (generalność)

U i

l ść



Uniwersalność



Trwałość (długowieczność)



umożliwiająca ludziom planowanie swych działań z
wyprzedzeniem;



na trwałości opiera się też w dużym stopniu autorytet prawa



Bezosobowość (bezstronność)

b

Wybory

„

Demokracja to system rządów, w którym rządząca

partia przegrywa wybory” (A. Przeworski)

partia przegrywa wybory (A. Przeworski)

Funkcje wyborów

Funkcje wyborów



wyłonienie rządzących (w tym również: wymiana elit)

wyłonienie rządzących (w tym również: wymiana elit)



wyłonienie struktury opinii publicznej

wyłonienie struktury opinii publicznej



potwierdzenie lub cofnięcie danej we wcześniejszych

p

ę

j

j y

wyborach legitymacji (także legitymacji całego systemu)



funkcja kontrolna (rozliczenie rządzących z ich działań po

zakończeniu kadencji)



funkcja rytualna (swoisty rytuał społeczny, „święto”

demokracji)

demokracji).

Wolne demokratyczne wybory – kryteria

Wolne, demokratyczne wybory kryteria



wolność zgłaszania kandydatur



wolność głosowania

t

i t j ś i ł

i



zagwarantowanie tajności głosowania



równy dostęp kandydatów do mediów a wyborców do informacji nt.

kandydatów i konkurencyjnych partii

kandydatów i konkurencyjnych partii



powszechność i równość wyborów w odniesieniu do wyborców (brak cenzusów,

itp )

itp.)



nadzór nad prawidłowym przebiegiem wyborów oraz zliczanie i ogłoszenie

wyników przez niezależny organ

wyników przez niezależny organ



możliwość obserwowania przebiegu wyborów przez niezależnych obserwatorów



organizacja i przebieg wyborów w oparciu o jawne, znane wcześniej przepisy

(ordynacja wyborcza)

i dl d

k

ji

Wyzwania dla demokracji u

progu XXI wieku

progu XXI wieku

D e m o k r a c j a j e s t n a j p o w s z e c h n i e j p o d z i w i a n y m

s y s t e m e m p o l i t y c z n y m , a l e z a p e w n e t e ż

n a j t r u d n i e j s z y m d o u t r z y m a n i a . P o ś r ó d

w s z y s t k i c h f o r m r z ą d ó w w y r ó ż n i a s i ę t y m ż e

w s z y s t k i c h f o r m r z ą d ó w w y r ó ż n i a s i ę t y m , ż e

o p i e r a s i ę n a m i n i m u m p r z y m u s u i m a k s i m u m

p r z y z w o l e n i a .

( L a r r y D i a m o n d )

( L a r r y D i a m o n d )

Demokracja a organizacje międzynarodowe

Demokracja a organizacje międzynarodowe

Ni

l (?)

ść k t

ść



Nieusuwalna (?) sprzeczność: skuteczność, czy
reprezentatywność?



Zagadnienie realnej partycypacji tzw. szarego
obywatela



Rządy ludu, czy rządy elit?



Legitymizacja – realna, czy symboliczna?

Demokracja a globalizacja

Demokracja a globalizacja

C

k ń

i

i

j

j

i

dk



Czy po zakończeniu zimnej wojny i upadku
komunizmu faktycznie mamy do czynienia z
triumfem demokracji?

triumfem demokracji?



Claude Ake: ... jeśli

demokracja

w istocie uległa

globalnemu upowszechnieniu, dzieje się tak jedynie
dl

iż

ł

ł

ki

i

ż

i

dlatego, iż

została spłycona

w takim stopniu, że nie

stanowi już zagrożenia dla elit władzy, które mogą

i

ć i d

k

ś i

teraz cieszyć się demokratyczną prawomocnością,
unikając powszechnie znanych wynikających z

kt k

i d

k

ji i d

d ś i

praktykowania demokracji niedogodności.

Demokracja a wolny rynek

Demokracja a wolny rynek



Wzajemne relacje pomiędzy demokracją a



Wzajemne relacje pomiędzy demokracją a
kapitalizmem w ujęciu historycznym



Globalizacja światowej gospodarki oraz problemy z
t

i

tym związane

Demokracja a media (1)

Demokracja a media (1)



Klasyczna koncepcja mediów jako czwartej władzy”



Klasyczna koncepcja mediów jako „czwartej władzy .



Funkcje mediów w systemie demokratycznym:



Informowanie



Informowanie



Kreowanie poglądów i postaw



Edukacja i wychowanie



Kontrolowanie władzy



Wyrażanie opinii (woli ludu)

Modero anie” debat public nej



„Moderowanie” debaty publicznej



Integrowanie (np. zwracanie uwagi na problemy społeczne

mniejszości i innych grup)

Demokracja a media (2)

Demokracja a media (2)



Szum informacyjny” (przeładowanie informacjami) –



„Szum informacyjny (przeładowanie informacjami)
utrudniające obywatelom oddzielenie informacji
ważnych od trywialnych

ważnych od trywialnych

N t

i i

j i

k



Nastawienie na sensację i rozrywkę



Wchodzenie w rolę graczy politycznych



„Demokracja sondażowa”

Krytyka demokracji sondażowej”

Krytyka „demokracji sondażowej

Sondaże opinii publicznej stanowią jedynie pozór woli politycznej i

politycznego wyboru. Sondaże przedstawiają polityczną wolę i

polityczny wybór jako fakty i dane statystyczne, unicestwiając

ł i

j ki

j

d

k

ji

zupełnie sens, jaki mają w demokracji.

Istota i specyfika woli politycznej i politycznego wyboru w ramach

p yf

p

y

j p

y

g

y

demokratycznego życia politycznego polega na tym, że są one

dynamicznymi procesami; żywymi doświadczeniami wyboru i

pragnienia,

wyrażania

woli

i

aktywnego

negocjowania

i i

k

ti h t

i

h

d i t

ól

porozumienia w kwestiach stanowiących przedmiot wspólnego

zainteresowania. Sondaż opinii publicznej stanowi dokładne

przeciwieństwo tego procesu politycznego, ponieważ od początku

nie ma w nim życia; ma charakter pasywny niezmienny i jest

nie ma w nim życia; ma charakter pasywny, niezmienny i jest

zbiorem danych statystycznych niemających nic wspólnego ze

społecznym współuczestnictwem, łączeniem się czy wymianą

społeczną (Claude Ake).

p

ą (

)

Problemy nowych demokracji”

Problemy „nowych demokracji



Rozczarowanie demokracją (problem zawiedzionych



Rozczarowanie demokracją (problem zawiedzionych

oczekiwań)



Pojawienie się oligarchii

Pojawienie się oligarchii



„Jazda na gapę” (stosunek do dóbr publicznych)



Funkcjonalna autonomia pewnych instytucji

Funkcjonalna autonomia pewnych instytucji

wymykających się demokratycznej kontroli



Współzależność (wynikająca z globalizacji)



Ślepe naśladownictwo



Przeciążenie i niesterowność



Korupcja



Bezpieczeństwo wewnętrzne



Większa „niespójność” społeczna

Demokracja i jej alternatywy

Demokracja i jej alternatywy

Zalety demokracji wg J Linza

Zalety demokracji wg J. Linza



Demokracja

eliminuje przemoc

jako metodę zdobywania władzy



Demokracja

eliminuje przemoc

jako metodę zdobywania władzy



Demokracja wprowadza element zasadniczej

równości obywateli

pozwalającej na wyrażanie jednostkowych preferencji

pozwalającej na wyrażanie jednostkowych preferencji



Demokracja zapewnia wszystkim obywatelom możliwość

r

ali o ania o d iał e ład

rywalizowania o udział we władzy



Demokracja zakłada obowiązywanie całej

listy swobód i praw

,

k ó

h i

i d j

b

l

i

h

j h

k ó

których nie posiadają obywatele w innych ustrojach, a które są

wartościowe same w sobie



Ograniczenie władzy politycznej



Odpowiedzialność władzy przed obywatelami

p

y p

y

Zalety demokracji wg R Dahla

Zalety demokracji wg R. Dahla



Uniknięcie tyranii/autorytaryzmu



Uniknięcie tyranii/autorytaryzmu



Demokracja gwarantuje obywatelom wiele podstawowych praw



Demokracja zapewnia swym obywatelom większy zakres indywidualnej

l ś i iż j k k l i k i

f

j

wolności niż jakakolwiek inna forma ustrojowa



Demokracja pomaga ludziom w realizowaniu ich podstawowych interesów



Demokracja zapewnia jednostkom maksimum możliwości samodzielnego

j

p

j

g

decydowania o własnym losie (wyboru własnej drogi życiowej)



Demokracja stwarza jednostkom warunki do bycia (moralnie)

odpowiedzialnymi (za siebie i innych)

p

y

(

y )



Demokracja sprzyja rozwojowi ludzi bardziej niż jakikolwiek inny wyobrażalny
ustrój



Demokracja sprzyja wysokiemu poziomowi równości politycznej



Demokracja sprzyja wysokiemu poziomowi równości politycznej



Nowoczesne demokracje sprzyjają pokojowi (praktycznie nie prowadzą ze sobą

wojen)
D

k

ji t

kl

l d i ki i

d b b t



Demokracji towarzyszy zwykle względnie wysoki poziom dobrobytu

Słabości demokracji

Słabości demokracji



Zasada merytokracji poświęcona na „ołtarzu

Zasada merytokracji poświęcona na „ołtarzu

równości”.



Słabość „operacyjnej zasady” demokracji, jaką jest podejmowanie

decyzji przez większość



Podatność na populizm/demagogię



Lud (demos) nie ponosi politycznej odpowiedzialności

za własne decyzje



Niebezpieczeństwo przekształcenia się w dykataturę

Tematy esejów

Tematy esejów



Wymień i pokrótce omów najważniejsze różnice



Wymień i pokrótce omów najważniejsze różnice
pomiędzy sposobem funkcjonowania klasycznej
demokracji ateńskiej i współczesnych demokracji

demokracji ateńskiej i współczesnych demokracji
przedstawicielskich. Wyraź własną opinię na temat
wad i zalet obu systemów.

wad i zalet obu systemów.



Jaką rolę odgrywają w demokracji wybory?



Jaką rolę odgrywają w demokracji wybory?



Wymień i pokrótce opisz najważniejsze problemy i
wyzwania stojące przed systemami demokratycznymi.