Jak powstaje ustawa?

Zasadnicza˛ role˛ w tworzeniu nowego prawa odgrywa Sejm, kto´ry pracuje nad projektami ustaw

podczas obrad plenarnych i na posiedzeniach komisji sejmowych. Senat ma za zadanie weryfikowac´

ustawy uchwalane przez Sejm. W procesie legislacyjnym bierze jednak udział nie tylko legislatywa

— prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje rza˛dowi i prezydentowi. Prezydent moz˙e ponadto

wpływac´na ostateczny kształt stanowionego prawa, dysponuja˛c prawem weta zawieszaja˛cego ba˛dz´

moz˙liwos´cia˛ skierowania nowej ustawy do Trybunału Konstytucyjnego.

Cele

Po zaje˛ciach uczniowie powinni umiec´:

✓

wymienic´ organy władzy pan´stwowej uczest-

nicza˛ce w procesie legislacyjnym;

✓

przedstawic´ gło´wne etapy powstawania usta-

wy;

✓

okres´lic´ role˛ Sejmu, Senatu i prezydenta

w procesie legislacyjnym;

✓

wskazac´ zalez˙nos´ci (wspo´łpraca, kontrola, ry-

walizacja) mie˛dzy gło´wnymi uczestnikami

działan´ prawodawczych;

✓

przedstawic´tryb podejmowania decyzji przez

Senat.

S

´ rodki dydaktyczne

1. Konstytucja RP (fragmenty).
2. Role w inscenizacji prac parlamentu.
3. Argumenty „za” i „przeciw”.
4. Słowniczek termino´w dotycza˛cych pracy par-

lamentu.

5. Schemat ilustruja˛cy procedure˛ uchwalania

ustawy.

Przebieg zaje˛c´

1. Wyjas´nij, z˙e tematem lekcji be˛dzie przedstawie-

nie trybu tworzenia zwykłych ustaw. Zaznacz, z˙e

nie be˛dziecie mo´wili o pracach nad budz˙etem,

kto´re maja˛ swoja˛ specyfike˛. Popros´, aby ucznio-

wie przypomnieli, na czym polega zasada tro´j-

podziału władzy. Zapytaj, kto ich zdaniem ma

w Polsce wpływ na tworzenie prawa. Uczniow-

skie sugestie zapisuj na tablicy.

2. Rozdaj materiał pomocniczy nr 1. Popros´o wni-

kliwa˛ lekture˛ fragmento´w konstytucji. W trakcie

pracy uczniowie moga˛ korzystac´ ze słowniczka

(materiał pomocniczy nr 4). Polec´ wskazanym

uczniom wymienienie, kto i na jakim etapie prac

legislacyjnych uczestniczy w tworzeniu ustawy

(kto ma inicjatywe˛ ustawodawcza˛, kto uchwala

ustawe˛, kto moz˙e wprowadzac´ do niej poprawki,

kto ma prawo weta itp.). Zrekonstruujcie wspo´l-

nie zasadnicza˛ kolejnos´c´ działan´ w procesie le-

gislacyjnym (w drugiej cze˛s´ci lekcji schemat ten

zostanie uszczego´łowiony). Efekty moga˛ zostac´

zapisane na duz˙ym arkuszu papieru.

3. Zaproponuj uczniom udział w socjodramie,

kto´ra ma ukazac´ etapy pracy nad ustawa˛. Przed-

miotem prac legislacyjnych w socjodramie jest no-

welizacja kodeksu karnego — w nowej ustawie

kwestia˛sporna˛pozostaje jednak sprawa utrzyma-

nia ba˛dz´ zniesienia kary s´mierci. Popros´ ucznio´w

o stworzenie dwo´ch podobnej wielkos´ci grup:

zwolenniko´w (retencjonisto´w) i przeciwniko´w

(abolicjonisto´w) kary s´mierci i rozdaj kaz˙demu

z uczestniko´w socjodramy materiał pomocniczy

nr 2.

4. Wskaz˙ ucznio´w, kto´rzy be˛da˛ grac´ role˛ posło´w

i senatoro´w („Sejm” powinien byc´ dwukrotnie

liczniejszy) w taki sposo´b, by w „Sejmie” prze-

waz˙ali retencjonis´ci, a w „Senacie” abolicjonis´ci.

Po utworzeniu obu izb senatorowie i posłowie

wybieraja˛ ze swego grona marszałko´w, posła-

-sprawozdawce˛ i senatoro´w-mo´wco´w: przeciw-

nika i zwolennika kary s´mierci (senator A i R).

Wyznacz takz˙e sekretarzy Sejmu i Senatu, kto´-

rych zadaniem be˛dzie liczenie głoso´w w czasie

głosowania (zaro´wno marszałkowie, jak i posło-

wie-sekretarze ro´wniez˙ głosuja˛). Rozdaj marszał-

kom, posłowi-sprawozdawcy i senatorom, kto´rzy

wezma˛ udział w dyskusji, materiał pomocniczy

nr 3 zawieraja˛cy instrukcje poste˛powania (scena-

riusz zachowan´ w parlamencie).

5. Kiedy ustawa — po symulacji trzeciego czy-

tania, obradach Senatu i ponownych obradach

w Sejmie — zostanie skierowana do prezydenta,

popros´o powto´rna˛lekture˛lekture˛art. 122 konsty-

tucji. Polec´ kilku uczniom przedstawienie moz˙-

liwych działan´ prezydenta: akceptacja ustawy,

weto, skierowanie ustawy do Trybunału Konsty-

tucyjnego i reakcji Sejmu na decyzje prezydenta.

6. Zaproponuj uczniom ponowne przes´ledzenie

loso´w projektu ustawy. Ochotnicy kro´tko oma-

wiaja˛kolejne fazy prac legislacyjnych: zgłoszenie

projektu i pierwsze czytanie, drugie i trzecie czy-

tanie, prace w Senacie i zatwierdzenie ich wyni-

ko´w przez Sejm, działania prezydenta.

7. Spytaj ucznio´w, w kto´rych stadiach poste˛po-

wania legislacyjnego prace nad ustawa˛ zakon´cza˛

sie˛ wynikiem negatywnym (odrzucenie projektu

w pierwszym czytaniu, wycofanie projektu przez

autoro´w podczas pierwszego czytania, odrzuce-

nie projektu w trzecim czytaniu, weto Senatu

138

ba˛dz´ prezydenta, kto´rego Sejm nie jest w stanie

przełamac´). Przedstaw graficzny schemat procesu

uchwalania ustawy posługuja˛c sie˛materiałem po-

mocniczym nr 5 i razem z uczniami poro´wnajcie

go z efektem waszej klasy.

8. Na zakon´czenie zwro´c´uwage˛ucznio´w, z˙e prace

legislacyjne nie odbywaja˛sie˛ w pro´z˙ni. Parlamen-

tarzys´ci nieustannie znajduja˛ sie˛ pod naciskiem

opinii publicznej, kto´ra dociera do nich w ro´z˙-

nej postaci — w opiniach s´rodko´w masowego

przekazu, deklaracjach ro´z˙nych organizacji, wy-

nikach badan´ socjologicznych. Popros´ ucznio´w

o podanie przykłado´w takich włas´nie nacisko´w

opinii publicznej na legislatywe˛ (na przykład go-

ra˛ca dyskusja woko´ł aborcji, reprywatyzacji czy

reformy administracyjnej).

Poje˛cia i terminy

•

czytanie sejmowe

•

klub parlamentarny

•

ko-

misja sejmowa

•

Konwent Senioro´w

•

marszałek

Sejmu (Senatu)

•

posiedzenie plenarne

•

inicjaty-

wa ustawodawcza

•

Prezydium Sejmu (Senatu)

•

kworum

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 1

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

(fragmenty)

Art. 95.1. Władze˛ ustawodawcza˛ w Rzeczypospolitej Polskiej sprawuja˛ Sejm i Senat.

Art. 118.1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczy-

pospolitej i Radzie Ministro´w.

2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje ro´wniez˙ grupie co najmniej 100 000 obywateli

maja˛cych prawo wybierania do Sejmu. Tryb poste˛powania w tej sprawie okres´la ustawa.

3. Wnioskodawcy, przedkładaja˛c Sejmowi projekt ustawy, przedstawiaja˛ skutki finansowe

jej wykonania.

Art. 119.1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm

przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministro´w.

3. Marszałek Sejmu moz˙e odmo´wic´ poddania pod głosowanie poprawki, kto´ra uprzednio

nie była przedłoz˙ona komisji.

4. Wnioskodawca moz˙e wycofac´ projekt ustawy w toku poste˛powania ustawodawczego

w Sejmie do czasu zakon´czenia drugiego czytania projektu.

Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykła˛wie˛kszos´cia˛głoso´w w obecnos´ci co najmniej połowy

ustawowej liczby posło´w, chyba z˙e Konstytucja przewiduje inna˛ wie˛kszos´c´. W tym samym

trybie Sejm podejmuje uchwały, jez˙eli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Art. 121.1. Ustawe˛ uchwalona˛ przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.

2. Senat w cia˛gu 30 dni od dnia przekazania ustawy moz˙e ja˛ przyja˛c´ bez zmian, uchwalic´

poprawki albo uchwalic´ odrzucenie jej w całos´ci. Jez˙eli Senat w cia˛gu 30 dni od dnia przeka-

zania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawe˛ uznaje sie˛ za uchwalona˛ w brzmieniu

przyje˛tym przez Sejm.

3. Uchwałe˛ Senatu odrzucaja˛ca˛ ustawe˛ albo poprawke˛ zaproponowana˛ w uchwale Senatu

uwaz˙a sie˛ za przyje˛ta˛, jez˙eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgle˛dna˛wie˛kszos´cia˛głoso´w w obecnos´ci

co najmniej połowy ustawowej liczby posło´w.

Art. 122.1. Po zakon´czeniu poste˛powania okres´lonego w art. 121 Marszałek Sejmu przed-

stawia uchwalona˛ ustawe˛ do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.

2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawe˛ w cia˛gu 21 dni od dnia przedstawienia

i zarza˛dza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej moz˙e wysta˛pic´ do Trybunału

Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnos´ci ustawy z Konstytucja˛. Prezydent Rze-

czypospolitej nie moz˙e odmo´wic´ podpisania ustawy, kto´ra˛ Trybunał Konstytucyjny uznał za

z godna˛ z Konstytucja˛.

4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, kto´ra˛ Trybunał Konstytucyjny

uznał za niezgodna˛ z Konstytucja˛. Jez˙eli jednak niezgodnos´c´ z Konstytucja˛ dotyczy poszcze-

go´lnych przepiso´w ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, z˙e sa˛ one nierozerwalnie

zwia˛zane z cała˛ ustawa˛, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasie˛gnie˛ciu opinii Marszałka Sejmu,

podpisuje ustawe˛ z pominie˛ciem przepiso´w uznanych za niezgodne z Konstytucja˛albo zwraca

ustawe˛ Sejmowi w celu usunie˛cia niezgodnos´ci.

139

5. Jez˙eli Prezydent Rzeczypospolitej nie wysta˛pił z wnioskiem do Trybunału Konstytu-

cyjnego w trybie ust. 3, moz˙e z umotywowanym wnioskiem przekazac´ ustawe˛ Sejmowi do

ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wie˛kszos´cia˛

3

⁄

5

gło-

so´w w obecnos´ci co najmniej połowy ustawowej liczby posło´w Prezydent Rzeczypospolitej

w cia˛gu 7 dni podpisuje ustawe˛ i zarza˛dza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej

Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej

nie przysługuje prawo wysta˛pienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.

6. Wysta˛pienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem

w sprawie zgodnos´ci ustawy z Konstytucja˛lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie

ustawy wstrzymuje bieg, okres´lonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 2

Argumenty „za” i „przeciw”

Dla zwolenniko´w kary s´mierci (retencjonisto´w):

Zagroz˙enie ta˛ kara˛ odstrasza od popełniania najcie˛z˙szych zbrodni

Kara s´mierci:

— chroni społeczen´stwo przed jednostkami zupełnie zdemoralizowanymi, nie poddaja˛cymi

sie˛ reedukacji,

— jest sprawiedliwa˛ zapłata˛ dla szczego´lnie okrutnych i bezwzgle˛dnych morderco´w,
— winna byc´ stosowana wobec terrorysto´w, zdrajco´w ojczyzny, patologicznych morderco´w.

W opinii wie˛kszos´ci Polako´w kara ta powinna byc´ stosowana.

Dla przeciwniko´w kary s´mierci (abolicjonisto´w):

Kara s´mierci:

— nie odstrasza przeste˛pco´w, zniesienie kary s´mierci nie powoduje wzrostu liczby szczego´lnie

cie˛z˙kich przeste˛pstw,

— pozbawia przeste˛pce˛ szansy wewne˛trznej przemiany, co jest istotnym celem kary,
— stanowi zemste˛, jest kara˛ okrutna˛ i niehumanitarna˛,
— zawsze zachodzi niebezpieczen´stwo popełnienia pomyłki, kto´ra w przypadku kary s´mierci

jest nieodwracalna,

— jest niezgodna z dekalogiem, łamie przykazanie „nie zabijaj”.

W pan´stwach Unii Europejskiej, do kto´rej Polska chce przysta˛pic´, nie stosuje sie˛kary s´mierci.
Fragment protokołu szo´stego z Konwencji o Obronie Praw Człowieka i Podstawowych

Wolnos´ciach (z kwietnia 1983 r.) stosowanej w pan´stwach członkowskich Rady Europy:

Art. 1. Znosi sie˛ kare˛ s´mierci. Nikt nie moz˙e byc´ skazany na taka˛kare˛ ani nie moz˙e nasta˛pic´

jej wykonanie.

Art. 2. Pan´stwo moz˙e przewidziec´ w swoich ustawach kare˛ s´mierci za czyny popełnione

podczas wojny lub w okresie bezpos´redniego zagroz˙enia wojna˛; kara ta be˛dzie stosowana

jedynie w przypadkach przewidzianych przez te ustawy i zgodnie z ich postanowieniami. (…)

140

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 3

Role w inscenizacji prac parlamentu

a) Marszałek Sejmu

Otwierasz posiedzenie Sejmu, kto´rego tematem jest nowelizacja kodeksu karnego. Jest to

tzw. trzecie czytanie, kon´cza˛ce prace legislacyjne nad ta˛ ustawa˛. Prosisz posła–sprawozdawce˛

o zaprezentowanie stanu prac legislacyjnych. Po tym wysta˛pieniu zarza˛dzasz głosowanie nad

zaproponowanymi przez posła sprawozdawce˛ wnioskami. Przed przysta˛pieniem do głosowa-

nia sprawdzasz, czy jest na sali kworum, i objas´niasz sposo´b głosowania: najpierw głosowane

sa˛ wnioski wie˛kszos´ci, naste˛pnie wnioski mniejszos´ci. Na kon´cu głosuje sie˛ w całos´ci tekst

ustawy z wprowadzonymi poprawkami, kto´re przed chwila˛ uzyskały aprobate˛ wie˛kszos´ci

posło´w. Ustawa została uchwalona, jez˙eli „za” opowiedziało sie˛ wie˛cej posło´w niz˙ „przeciw”

(tzw. zwykła wie˛kszos´c´głoso´w). Ostateczna˛wersje˛ ustawy podpisujesz i przesyłasz do Senatu.

W przypadku zastosowania przez Senat weta ba˛dz´wprowadzenia poprawek do tekstu ustawy

ustawa wraca do ciebie i poddajesz poprawki Senatu pod głosowanie — tym razem do podje˛cia

decyzji wymagana jest wie˛kszos´c´ bezwzgle˛dna. Poddajesz uchwałe˛ Senatu pod głosowanie,

udzielaja˛c wczes´niej głosu posłowi-sprawozdawcy, kto´ry wnosi o odrzucenie weta ba˛dz´ po-

prawek Senatu. Kaz˙da poprawka Senatu głosowana jest oddzielnie. Gdy wniosek o odrzucenie

uchwały Senatu nie uzyska wie˛kszos´ci bezwzgle˛dnej, weto Senatu lub proponowane poprawki

uznajesz za przyje˛te. W przypadku oddalenia weta Senatu podpisujesz przegłosowany tekst

ustawy i kierujesz go do prezydenta.

b) Marszałek Senatu

Prowadzisz obrady Senatu, kto´rych przedmiotem jest wyraz˙enie opinii izby w sprawie

nowelizacji kodeksu karnego, przygotowanej przez Sejm. Informujesz zebranych, z˙e po wy-

słuchaniu sprawozdania Komisji Praw Człowieka i Praworza˛dnos´ci w sprawie sejmowej no-

welizacji kodeksu karnego otwierasz debate˛ w tej kwestii. Prosisz, by senatorowie, kto´rzy chca˛

zabrac´ głos w debacie, zgłosili ten zamiar.

Pouczasz, z˙e wysta˛pienia mo´wco´w winny sie˛ kon´czyc´ wnioskiem dotycza˛cym stanowiska

senatora w sprawie rozpatrywanej ustawy: jest za przyje˛ciem ustawy bez poprawek, proponuje

odrzucenie ustawy, chce wprowadzic´ poprawki do rozpatrywanej ustawy.

Po tych wyjas´nieniach odczytujesz liste˛ mo´wco´w (senator A i R) i udzielasz głosu senato-

rowi A, a naste˛pnie senatorowi R. Po ich wysta˛pieniach zamykasz debate˛. Informujesz zebra-

nych o przysta˛pieniu do głosowania, kto´re ma naste˛puja˛cy porza˛dek: najpierw głosowany jest

wniosek o odrzucenie ustawy w całos´ci; oddalenie tego wniosku zwykła˛ wie˛kszos´cia˛ głoso´w

umoz˙liwia głosowanie wniosku o przyje˛cie ustawy bez poprawek, a gdy i ten wniosek nie

zostanie przegłosowany, naste˛puje głosowanie zaproponowanych poprawek. Przy kolejnych

głosowaniach najpierw prosisz o podniesienie re˛ki zwolenniko´w głosowanych wniosko´w, po-

tem przeciwniko´w, a na kon´cu wstrzymuja˛cych sie˛ od głosu. Po głosowaniu ogłaszasz jego

wyniki i stwierdzasz, z˙e Senat przyja˛ł ba˛dz´odrzucił wniosek.

Po ostatnim głosowaniu ogłaszasz, z˙e Senat przyja˛ł uchwałe˛ w sprawie nowelizacji kodeksu

karnego (odrzucił, przyja˛ł bez poprawek, zaproponował poprawki).

Uwaga! Poprawki głosowane sa˛ oddzielnie, a naste˛pnie głosowana jest cała, zawieraja˛ca

przyje˛te poprawki ustawa.

Ostatnim twoim zadaniem jest podpisanie podje˛tej uchwały i przesłanie jej marszałkowi

Sejmu.

c) Poseł–sprawozdawca

Referujesz efekty pracy dwo´ch komisji sejmowych: Komisji Ustawodawczej i Komisji Spra-

wiedliwos´ci. Na wste˛pie przypominasz historie˛ prac nad ustawa˛: rza˛dowy projekt nowelizacji

kodeksu karnego — proponuja˛cy m.in. zasta˛pienie kary s´mierci kara˛ doz˙ywotniego wie˛zienia

— został po pierwszym czytaniu skierowany do prac w komisjach sejmowych, kto´re zaapro-

bowały wie˛kszos´c´ proponowanych regulacji prawnych. Podczas drugiego czytania pochlebne

dla projektu rza˛dowego opinie komisji sejmowych napotkały zdecydowana˛ krytyke˛ ze strony

zwolenniko´w kary s´mierci. Zgłoszono wiele wniosko´w sprzecznych z pierwotna˛wersja˛nowe-

lizacji. W toku prac w komisjach wie˛kszos´c´poparła propozycje rza˛dowe, a mniejszos´c´członko´w

komisji zgłosiła własne wnioski. W imieniu wie˛kszos´ci posło´w z komisji proponujesz poparcie

dla zasta˛pienia kary s´mierci w przypadku najcie˛z˙szych zbrodni (zdrada ojczyzny, wielokrotne

141

morderstwa, szczego´lnie okrutne morderstwo, terroryzm) kara˛ doz˙ywotniego wie˛zienia. Pro-

ponujesz Wysokiej Izbie poparcie wniosko´w wie˛kszos´ci.

W imieniu mniejszos´ci przedkładasz wnioski: orzekania kary s´mierci w przypadkach

najcie˛z˙szych zbrodni, rezygnacji z moratorium na niewykonywanie orzeczonych wyroko´w

s´mierci, obniz˙enie granicy orzekanie tej kary z 18. do 17. roku z˙ycia. Proponujesz Sejmowi

odrzucenie wniosko´w mniejszos´ci.

Jez˙eli ustawa powro´ci z Senatu, w imieniu komisji wnioskowac´ be˛dziesz o odrzucenie weta

ba˛dz´zaproponowanych przez Senat poprawek.

d) Senator A (abolicjonista)

Jako przeciwnik kary s´mierci krytykujesz idee˛ wymierzania kary s´mierci w przypadku ja-

kichkolwiek, choc´by nawet najcie˛z˙szych zbrodni. Wskazujesz na negatywne strony stosowania

tej kary. Jez˙eli Sejm opowiedział sie˛ za utrzymaniem kary s´mierci, w zakon´czeniu swojego wy-

sta˛pienia proponujesz Senatowi przyje˛cie ustawy z naste˛puja˛cymi poprawkami: a) zasta˛pienie

kary s´mierci kara˛ doz˙ywotniego wie˛zienia; b) w przypadku szczego´lnie okrutnych zbrodni

lub zdrady stanu odsta˛pienie od moz˙liwos´ci darowania cze˛s´ci kary w drodze (1) amnestii,

(2) prezydenckiego prawa łaski, (3) warunkowego zwolnienia (za dobre sprawowanie).

e) Senator R (retencjonista)

Jako zwolennik kary s´mierci polemizujesz z wysta˛pieniem senatora A w kwestii zasad-

nos´ci stosowania kary s´mierci. Krytykujesz zgłoszone przez niego poprawki. Stwierdzasz na

przykład, z˙e ograniczanie prawa łaski wkracza w kompetencje prezydenta, zas´ problem wa-

runkowego zwolnienia reguluje kodeks karny wykonawczy, kto´rego nowelizacji Sejm nie

rozpatrywał. Kon´czysz wysta˛pienie wnioskiem o przyje˛cie przez Senat ustawy sejmowej bez

poprawek. Jez˙eli jednak w ustawie uchwalonej przez Sejm kara s´mierci została zniesiona,

proponujesz wprowadzenie poprawki, kto´ra ja˛ przywraca.

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 4

Słowniczek termino´w dotycza˛cych pracy parlamentu

czytania sejmowe — omawianie przez posło´w, w komisjach sejmowych i podczas obrad ple-

narnych, projekto´w ustaw; przeprowadza sie˛ trzy czytania:
pierwsze czytanie — odbywa sie˛ na ogo´ł w komisjach, na obradach plenarnych tylko w przy-

padku bardzo waz˙nych regulacji prawnych (np. ustawa budz˙etowa); polega na przedstawieniu

przez wnioskodawce˛ uzasadnienia wniesionego projektu i na debacie o ogo´lnych zasadach

projektu; projekt zyskuja˛cy aprobate˛ Sejmu kierowany jest do dalszych prac w komisjach

sejmowych, w czasie kto´rych wnoszone sa˛ poprawki;
drugie czytanie — poseł sprawozdawca referuje na obradach plenarnych wyniki prac komisji,

naste˛pnie odbywa sie˛ debata poselska, po kto´rej moga˛byc´proponowane kolejne poprawki, co

wymaga dalszych prac w komisjach;
trzecie czytanie — sprawozdanie z prac komisji i głosowanie — bez debaty — proponowanych

poprawek, a naste˛pnie całego projektu;
głosowanie — sposo´b podejmowania decyzji w parlamencie, zgodnej z wola˛wie˛kszos´ci; cze˛s´c´

decyzji wymaga uzyskania zwykłej wie˛kszos´ci głoso´w (wie˛cej głoso´w „za” niz˙ „przeciw”,

wstrzymuja˛cy sie˛ od głosu nie sa˛brani pod uwage˛), cze˛s´c´ wie˛kszos´ci bezwzgle˛dnej (przewaga

głoso´w „za” nad głosami „przeciw” i wstrzymuja˛cymi sie˛), niekto´re szczego´lnie istotne decyzje

wymagaja˛ aprobaty (głosy „za”) co najmniej

2

⁄

3

lub

3

⁄

5

głosuja˛cych — jest to tzw. wie˛kszos´c´

kwalifikowana;
klub parlamentarny — formalna grupa parlamentarzysto´w, w Sejmie co najmniej 15 posło´w,

złoz˙ona z członko´w jednej partii lub kilku organizacji o zbliz˙onym programie politycznym;

142

komisje sejmowe (senackie) — organy wewne˛trzne parlamentu złoz˙one z grupy parlamen-

tarzysto´w, rozpatruja˛ce problemy merytoryczne (ocena projektu ustawy, pracy ministra itp.);

istnieja˛ komisje stałe, maja˛ce charakter problemowy lub branz˙owy: 24 sejmowe i 13 senac-

kie, działaja˛ce przez cała˛ kadencje˛; komisje nadzwyczajne powoływane sa˛ do rozpatrzenia

problemo´w doraz´nych;
Konwent Senioro´w — organ doradczy w Sejmie złoz˙ony z członko´w prezydium i przewod-

nicza˛cych klubo´w poselskich; jego zadaniem jest zapewnienie wspo´łpracy mie˛dzy prezydium

a klubami;
kworum — liczba posło´w (senatoro´w) obecnych podczas obrad, kto´ra umoz˙liwia podje˛cie,

w drodze głosowania, prawomocnych uchwał; do uchwalenia lub zmiany ustawy wymagany

jest udział co najmniej połowy ustawowej liczby posło´w, tj. dwustu trzydziestu;
marszałek Sejmu (Senatu) — wybierany jest z grona parlamentarzysto´w, kieruje pracami izby;

symbolem jego władzy jest laska marszałkowska; reprezentuje izbe˛ wobec innych organo´w

władzy; marszałek Sejmu posiada uprawnienia pozaparlamentarne, m.in. zarza˛dza wybory

prezydenckie;
posiedzenie plenarne — Sejm i Senat obraduja˛ przez czas trwania kadencji na zasadzie tzw.

permanencji obrad, tj. stałej gotowos´ci izb do przeprowadzenia obrad. Posiedzenia plenarne,

zwoływane od kilku do kilkunastu razy w roku, trwaja˛ od jednego do trzech dni;
prawo inicjatywy ustawodawczej — prawo zgłoszenia projektu ustawy, kto´ry musi byc´ roz-

patrzony przez Sejm; projekt ustawy moz˙e zgłosic´ grupa co najmniej 15 posło´w, prezydent,

Senat (uchwała poparta przez wie˛kszos´c´ izby), Rada Ministro´w lub grupa 100 000 obywateli;
Prezydium Sejmu (Senatu) — organ kieruja˛cy pracami izb, złoz˙ony z marszałka i wicemar-

szałko´w. Prezydium zwołuje posiedzenia i ustala porza˛dek obrad izby, czuwa nad przebiegiem

obrad, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu (Senatu).

143

MATERIAŁ POMOCNICZY NR 5

Jak powstaje ustawa?

144