1 

 

1. Strategia i jej rodzaje 

Strategia to określona koncepcja systemowego działania (plan działań), polegająca na 

formułowaniu  zbioru  długookresowych  celów  przedsiębiorstwa  i  ich  modyfikacji  w 
zależności  od  zmian  zachodzących  w  jego  otoczeniu,  określaniu  zasobów  i  środków 
niezbędnych  do  realizacji  tych  celów  oraz  sposobów  postępowania  (reguł  działania, 
dyrektyw,  algorytmów)  zapewniających  optymalne  ich  rozmieszczenie  i  wykorzystanie  w 
celu  elastycznego  reagowania  na  wyzwania  rynku  i  zapewnienia  przedsiębiorstwu 
korzystnych warunków egzystencji i rozwoju.   

Koncepcja  strategii  zarządzania  przedsiębiorstwem  jest  wieloaspektowo  rozwijana 

przez różne dziedziny nauk ekonomicznych.  Mnogość występujących w literaturze definicji 
strategii  skłania  do  ich  uporządkowania  (jedne  są  bardziej  ogólne,  inne  zaś  bardziej 
szczegółowe, precyzyjne).  

Pierwotne  zdefiniowanie  strategii  odnosiło  się  do  działań  wojennych  Zdefiniował  to 

pojęcie K. von Clausewitz (strategia to „stworzenie planu wojny i określenie poszczególnych 
kampanii wojennych oraz indywidualnych przedsięwzięć w ich ramach”). Natomiast później 
została  ona  przeniesiona  na  grunt  zarządzania  przedsiębiorstwem  i  przykładowo                 
A.D.  Chandler  definiuje  strategię  jako  „ustalenie  długoterminowych  celów  i  zamierzeń, 
kierunku działania oraz alokacji zasobów służących do osiągnięcia tych celów” . 

 

Kanadyjski uczony H. Minzberg, definiuje pojęcie strategii za pomocą 5P: 



  Plan, czyli świadome i zamierzone działanie, 



  Pattern – wzorzec – model sformalizowanego działania, 



  Ploy  -  manewr  strategiczny  –  działanie  sterowane  zmierzające  do  realizacji 

określonego celu, 



  Position-  pozycja  –  działanie  mające  na  celu  osiągnięcie  korzystnej  pozycji  w 

otoczeniu, 



  Perspective  –  perspektywa  –  postrzeganie  pozycji  organizacji  w  dającej  się 

przewidzieć przyszłości. 

 
Strategie  mają  nadawać  ogólny  kierunek  rozwojowi  przedsiębiorstwa.  Odzwierciedlają 

one sposób, w jaki przedsiębiorstwo wykorzystuje swoje obecne i potencjalne możliwości, by 
sprostać  zmianom  zachodzącym  w  otoczeniu,  a  jednocześnie  realizować  wyznaczone  cele. 
Poprawnie 

opracowana 

strategia 

stanowi 

warunek 

skutecznego 

zarządzania 

przedsiębiorstwem.  Strategia  winna  charakteryzować  się  dynamiką,  tzn.  że  w  miarę  zmian 
zachodzących w otoczeniu przedsiębiorstwa, zmianie powinny ulegać również jego cele oraz 
sposoby ich osiągania.  

Dobrze pomyślana strategia koncentruje się na czterech podstawowych obszarach:  



 

zasięgu – określa, na jakich rynkach organizacja będzie konkurować; 



  dystrybucji  zasobów  –  określa  sposób,  w  jaki  organizacja  rozdziela  zasoby  pomiędzy 

różne zastosowania; 



 

wyróżniającej  kompetencji  –  określa  dziedziny,  w  których  firma  ma  szczególne 
kompetencje, dające jej przewagę nad konkurentami; 



  synergii – określa sposób, w jaki różne dziedziny działalności firmy uzupełniają się lub wspomagają.  

Wielość  rodzajów  strategii  prezentowana  w  literaturze  i  funkcjonująca  w  praktyce 

przedsiębiorstw jest odbiciem różnorodnych sytuacji, w jakich znajdują się obecnie lub znajdą się 
w przyszłości poszczególne przedsiębiorstwa. Przegląd rodzajów strategii przedstawia tabela 1.  

 
 
 
 
 

2 

 

Tabela 1. Przegląd rodzajów strategii 

Kryterium różnicowania/  

przedmiot 

Określenie 

A.  Organizacyjny zakres 

ważności 



 

Ogólne strategie przedsiębiorstwa  



 

Strategie obszarów działalności  (jednostek biznesu) 



 

Strategia obszarów funkcyjnych  (funkcjonalne) 

B.  Funkcja 



 

Strategie zbytu 



 

Strategie produkcji 



 

Strategie badań naukowych i rozwoju 



 

Strategie inwestycyjne 



 

Strategie finansowania 



 

Strategie personalne 

C.  Zachowanie się na 

rynku/aktywność 



 

Strategie ataku - ofensywne  (np. strategie promocji innowacji) 



 

Strategie obrony – defensywne (np. strategie imitacji) 

D.  Relacje między zmianami  

     w produkcie i w rynku 



 

Strategia penetracji rynku 



 

Strategia rozwoju rynku 



 

Strategia rozwoju produktu 



 

Strategia dywersyfikacji 

E.  Przewaga konkurencyjna/ 

pokrycie rynku 



 

Strategia przewodnictwa w zakresie kosztów 



 

Strategia różnicowania produktu 



 

Strategia koncentracji  

F.  Relacje miedzy 

przedsiębiorstwami  



 

Strategia konkurencji 



 

Strategia współpracy 

G.  Zachowanie względem 

konkurencji 



 

Strategia konfrontacji 



 

Strategia luk rynkowych (niszy rynkowej) 



 

Strategia rezygnacji lub wycofania się z rynku 



 

Strategia imitacji działań konkurencyjnych 



 

Strategia kooperacji 



 

Strategia walki 

H.  Narzędzia konkurencji 



 

Strategia produktowa 



 

Strategia cenowa 



 

Strategia dystrybucji 



 

Strategia promocji 

Źródło: opracowanie własne. 

 

Najbardziej  ogólną  typologią  strategii  zarządzania  jest  ich  podział  oparty  na  kryterium 

strukturalnym,  któremu  odpowiada  poziom  hierarchii  organizacyjnej  firmy.  Z  tego  punktu 
widzenia ramowy podziała strategii zarządzania przebiega na trzech poziomach:  
A. Na poziomie korporacji (przedsiębiorstwa) – strategie podstawowe; 
B. Na poziomie SJG (strategicznych jednostek gospodarczych) – strategie konkurowania, 
C. Na poziomie funkcjonalnym – strategie funkcjonalne. 

 

A.  Strategie  podstawowe  mają  charakter  globalny  (ogólny)  i  dotyczą  organizacji  oraz 

funkcjonowania przedsiębiorstwa jako całości. Są one ukierunkowane na wybór efektywnych 
dziedzin gospodarowania (biznesów, domen) i sposoby ich finansowania, ale także wytyczają 
rodzaj  i  zakres  zmian  w  działalności  wewnętrznej  firmy.    Podział  podstawowych  typów 
strategii  zarządzania  jest  różnorodny,  tutaj  zostanie  omówiony  syntetycznie  podział  według 
A. Stabryły. Wyróżnia on: 



 

strategie  rozwojowe  –  dowodzą  ekspansywności  firmy,  czego  wyrazem  może  być 
zdobywanie  nowych  rynków  zbytu,  dywersyfikacja  produkcji,  działalność  inwestycyjna. 
Ważnym kierunkiem rozwoju jest strategia zmian strukturalnych (organizacyjnych), która

 

należy  rozpatrywać  jako  element  całej  strategii  zarządzania  przedsiębiorstwem.  Chodzić  tu 
będzie  zarówno  o  przekształcenia  własnościowe,  jak  i  o  poszukiwanie  nowych  rozwiązań 
strukturalnych dotyczących np. tworzenia korporacji i koncernów, a także połączeń, takich jak 
fuzje i przejęcia, 



  strategie  stabilizacyjne  –  polegają  na  utrzymaniu  aktualnie  realizowanej  koncepcji 

funkcjonowania firmy. Odmianą strategii stabilizacyjnej jest strategia zachowawcza., będąca 
rodzajem  „gry  na    zwłokę”.  Odpowiada  to  kunktacji,  a  więc  wyczekiwaniu  przez 
przedsiębiorstwo  na  najbardziej  sprzyjający  moment  do  działania  np.  przy  wprowadzaniu 
innowacji na rynek czy też dokonując przejęcia aktywów innej firmy.  , 



  strategie restrukturyzacyjne: 

- 

strategia naprawcza – z jednej strony ukierunkowana na reorganizację przedsiębiorstwa, 
w  związku  ze  stwierdzonymi  niesprawnościami  i  błędami  działania,  z  drugiej  zaś  jej 

3 

 

celem  jest    stworzenie  mechanizmów  zabezpieczających  firmę  przed  potencjalnymi 
zewnętrznymi i wewnętrznymi zakłóceniami, 

- 

strategia  dynamiczna  –  jest  procesem  permanentnego  doskonalenia  organizacji  firmy, 
kadry kierowniczej i pracowników, usprawniania produkcji i jakości wyrobów lub usług, 
usprawniania pracy, 



  strategie  defensywne  –  to  orientacje  nastawione  na  przetrwanie,  właściwym  zaś  dla  nich 

kryterium efektywności jest minimalizacja strat. Są on reakcją na naciski otoczenia i stanowią 
naturalną odpowiedź firmy na jej niepowodzenia finansowe, organizacyjne i rynkowe. Mogą 
one polegać na ograniczaniu dotychczasowej wielkości produkcji, wycofaniu się z niektórych 
rynków,  rezygnacji  z  zamierzeń  inwestycyjnych,  zaniechania  produkcji  wysoko 
specjalistycznej,  redukcji  zatrudnienia,  sprzedaży  części  majątku,  w  krańcowym  zaś 
przypadku likwidacji firmy. 

B.  Strategie  dziedzin  gospodarowania  (SJG)  zwane  strategiami  biznesów  lub  domen,  dotyczą 
jednego  sektora  (segmentu  działalności  lub  segmentu  rynku)  i  są  określone  we  wszystkich 
istotnych  wymiarach  przedsięwzięć  rynkowych  (produkt  –  rynek).  Musza  one  być  dostosowane 
do  strategii  korporacji  (przedsiębiorstwa).  Strategiczne  jednostki  gospodarcze  są  zakładami 
przedsiębiorstwa,  wyspecjalizowanymi  przedmiotowo,  działają  w  sektorach  i  w  określonym 
środowisku konkurencyjnym. Mają własną, charakterystyczną misję, cele wiodące oraz strategie. 
Przykładami  klasyfikacji  strategii  dziedzin  gospodarowania  są  koncepcje:  konkurencyjności 
według modelu M. Portera oraz  macierz H.I. Ansoffa.  
M.Porter wyróżnił: 

1. 

Strategia  przywództwa  kosztowego  -  działania  w  firmie  sprowadzają  się  do  dbałości  o 
rozwój  produktu  zapewniający  obniżenie  kosztów  produkcji  przez  uproszczenie  konstrukcji, 
zmniejszenie  kosztów  materiałowych,  itp.  Zmiany  odbywają  się  też  w  procesie  produkcji  dla 
zwiększenia korzyści skali. 

2. 

Strategia  różnicowania  produktu  -  firma  podejmuje  działania  zapewniające  rozwój 
produktu poprzez ciągłe doskonalenie jego jakości, lepszą kontrolę przebiegu produkcji oraz 
tworzy produkt o unikatowej wartości użytkowej dla klienta (np. wzór, marka, cechy wyrobu, 
technologia itp.). 

3. 

Strategia  koncentracji  -  rozwój  produktu  odbywa  się  poprzez  zaspokojenie  wymagań 
jakościowych  wybranego  segmentu  rynku  (koncentracji  na  lukach  rynkowych).  Występuje 
doskonalenie  (w  szerokim  zakresie)  obsługi  danego  segmentu  w  zakresie  produktu, 
dystrybucji, ceny, promocji oraz usług posprzedażowych. 

H.I. Ansoff wyróżnił strategie: 
1.  penetracji rynku - ma na celu lepsze wykorzystanie obecnej pozycji firmy na rynku. Można 

to  osiągnąć  poprzez  weryfikację  kryteriów  segmentacji,  przyjęcie  wyrazistej  strategii 
plasowania  lub  lepsze  wykorzystanie  elementów    marketingu-mix.  Niezwykle  istotne  jest 
utrzymanie klientów, zwiększanie zakupu produktów przez dotychczasowych nabywców oraz 
zainteresowanie stymulowaniem zakupów przez nabywców potencjalnych, dzięki utrzymaniu 
niskich cen. 

2.  rozwoju  rynku  -  polega  na  wychodzeniu  przedsiębiorstwa  poza  już  istniejący  rynek,  czyli 

poszukiwanie  nowych  grup  nabywców  dla  dotychczasowego  produktu.  Możliwości  takie 
mogą zaistnieć dzięki   wzrostowi sprzedaży, ekspansji na nowe rynki, „wniknięcie” w rynki 
dodatkowe  poprzez  znalezienie  nowych  zastosowań  dla  wytwarzanych  produktów,  zmianę 
radykalną dotychczasowych sposobów sprzedaży  i  promocji produktów. 

3.  rozwoju  produktu  -  polega  na  rozwoju  przedsiębiorstwa  poprzez  oferowanie  na 

dotychczasowym  rynku  nowych  lub  zmodernizowanych  produktów,  ale  wciąż  spełniających 
swoje  podstawowe  przeznaczenie.  Rozwój    produktu  dokonuje  się  poprzez    następujące 
działania:  wynalezienie  nowych  właściwości  i  zastosowań  produktu;    produkcję 
zróżnicowanych pod względem jakości odmian wyrobów;  opracowanie dodatkowych modeli 
i wielkości produktu.  Możliwości działania przedsiębiorstwa w ramach tej strategii są duże i 
zależą głownie od jego zdolności innowacyjnych przedsiębiorstwa.  

4.  dywersyfikacji  -  oznacza  ona  najogólniej  wchodzenie  przez  firmę  na  nowe  rynki  zbytu  z 

nowymi produktami. Może ona przyjmować trzy podstawowe formy:  

4 

 

- 

dywersyfikacji  koncentrycznej  polegającej  na  oferowaniu  produktów  nowych,  choć 
zbliżonych  technologicznie  do  dotychczas  wytwarzanych,  nowej  grupie  nabywców, 
będących dotąd poza zainteresowaniem firmy;  

- 

dywersyfikacji  horyzontalnej  polegającej  na  utrzymaniu  dotychczasowych  klientów  i 
zaoferowaniu  im  nowego  produktu  lub  produktów  (wiąże  się  z  nią  kreowanie  nowości 
rynkowych), oraz  

- 

dywersyfikacji 

konglomeratowej 

oznaczającej 

rozszerzenie 

oferty 

poprzez 

zaproponowanie  nowych  produktów,  często  zupełnie  nie  związanych  z  wytwarzanymi 
przednio produktami, dla nowych typów odbiorców. 

C.  Strategie  funkcjonalne  są  programami  dotyczącymi  funkcji  przedsiębiorstwa,  które 
opracowuje  się  na  poziomie  działów  (departamentów)  korporacji  i  strategicznych  jednostek 
gospodarczych.  Strategie  funkcjonalne  są  przygotowywane  w  takich  obszarach  jak:  marketing, 
zasoby ludzkie, procesy informacyjne, produkcja, system jakości, B + R, finanse.  

Strategie  funkcjonalne  są  strategiami  cząstkowymi,  które  wspomagają  strategie 

podstawowe  i  strategie  biznesów  bądź  są  ich  integralnymi  częściami  (strategie  marketingowe, 
strategie produkcji, strategie finansowe, strategie personalne itp.).