ProgramSztuka Rozak IV VI

S Z T U KA

( M UZ Y KA I P L A S T Y KA )

Program nauczania przedmiotu blokowego

w klasach IV–VI szko∏y podstawowej

(II etap edukacyjny)

Maria Tomaszewska

Katarzyna Turowska-Zakrzewicz

Recenzenci:
dr hab. Tomasz Szkudlarek
mgr Witold Rzedzicki
mgr Alicja Chachulska

Wydanie I

ISBN 83–86608–92–7

ak Sp. z o.o.

SPIS TREÂCI

Wyjàtki z rozporzàdzeƒ MEN w sprawie programów nauczania . . . . . . . . . . . . . I–IV

Wst´p . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Cele kszta∏cenia i wychowania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Materia∏ nauczania zwiàzany z celami edukacyjnymi muzyki i plastyki:

Klasa IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

Klasa V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Klasa VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18

Opis procedury osiàgania celów:

Klasa IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Klasa V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Klasa VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19

Za∏o˝one osiàgni´cia uczniów:

Klasa IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

Klasa V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16

Klasa VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Propozycje metod oceny osiàgni´ç uczniów:

Klasa IV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13

Klasa V . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

Klasa VI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

KII P

grr M

arriia

a T

asszze

wssk

a – nauczycielka muzyki, kompozytorka i autorka s∏ów

do 150 piosenek dzieci´cych, autorka wydanych przez Wydawnictwo M. Ro˝ak
i zatwierdzonych przez MEN podr´czników do muzyki dla klas I–III
uzupe∏nionych kasetami magnetofonowymi oraz podr´czników do klasy IV i V.
Od 10 lat prowadzi zaj´cia muzyczne wed∏ug swojego programu z dzieçmi
w ró˝nych przedzia∏ach wiekowych.

grr K

atta

arrzzyyn

a T

urro

wssk

a--Z

krrzze

wiicczz – nauczycielka z oÊmioletnim

doÊwiadczeniem w nauczaniu plastyki. W pracy realizuje swoje zainteresowanie
zagadnieniami wspólnymi dla plastyki i literatury. Jest autorkà trzech
podr´czników do plastyki dla klas IV–VI przygotowywanych przez
Wydawnictwo M. Ro˝ak.

YJJÑ

ÑT

KII Z

Z R

ZÑ

ÑD

E¡

¡ M

W S

WIIE

E P

MÓ

ÓW

W N

NIIA

ozzp

orrzzà

àd

dzze

niie

e M

N zz d

niia

a 1

5 llu

utte

o 1

9 rr..

w ssp

prra

wiie

e w

arru

kó

ów

w ii ttrryyb

u d

usszzcczza

niia

a d

o u

u˝˝yyttk

u sszzk

olln

prro

grra

mó

ów

w n

ucczza

niia

a zz zza

krre

essu

u k

ksszztta

a∏∏cce

niia

a o

gó

ólln

o o

orra

azz w

arru

kó

ów

ii ttrryyb

u d

usszzcczza

niia

a d

o u

u˝˝yyttk

u sszzk

olln

o p

drr´

´cczzn

niik

kó

ów

ii zza

alle

ecca

niia

a ÊÊrro

kó

ów

w d

dyyd

kttyycczzn

nyycch

((w

wyyjjà

àttk

kii))

§ 2

1. Przez program nauczania z zakresu kszta∏cenia ogólnego, zwany dalej „pro-

gramem nauczania”, dla szeÊcioletniej szko∏y podstawowej, gimnazjum i szkó∏ po-
nadpodstawowych nale˝y rozumieç opis sposobu realizacji celów i zadaƒ, ustalo-
nych w podstawie programowej kszta∏cenia ogólnego, okreÊlonej odr´bnymi prze-
pisami, zwanej dalej „podstawà programowà”, lub innych zadaƒ wspomagajàcych
realizacj´ tych celów. Program nauczania powinien obejmowaç co najmniej jeden
etap edukacyjny.

2. Program nauczania dopuszczony do u˝ytku szkolnego przez ministra w∏aÊci-

wego do spraw oÊwiaty i wychowania powinien zawieraç:

1)) d

dlla

a sszze

eÊÊcciio

olle

ettn

niie

ejj sszzk

o∏∏yy p

dsstta

ejj ii g

giim

azzjju

m::

a)) sszzcczze

gó

ó∏∏o

e cce

elle

e e

accyyjjn

e –

– k

ksszztta

a∏∏cce

niia

a ii w

wyycch

niia

a,,

b)) m

atte

erriia

a∏∏ n

ucczza

niia

a zzw

wiià

àzza

nyy zz cce

ella

mii e

accyyjjn

nyym

mii,,

cc)) p

prro

occe

urryy o

ossiià

àg

niia

a cce

elló

ów

w,,

d)) o

piiss zza

a∏∏o

o˝˝o

nyycch

h o

ossiià

àg

nii´

´çç u

ucczzn

niia

a ii p

prro

ozzyyccjje

e m

etto

d iicch

h o

occe

nyy,,

2)) d

dlla

a sszzk

o∏∏yy p

dsstta

ejj::

a)) sszzcczze

gó

ó∏∏o

e cce

elle

e e

accyyjjn

e –

– k

ksszztta

a∏∏cce

niia

a ii w

wyycch

niia

a,,

b)) m

atte

erriia

a∏∏ n

ucczza

niia

a zzw

wiià

àzza

nyy zz cce

ella

mii e

accyyjjn

nyym

mii,,

cc)) p

prro

occe

urryy o

ossiià

àg

niia

a cce

elló

ów

w..

§ 6

1. Dopuszczone do u˝ytku szkolnego programy nauczania wpisywane sà do wy-

kazu programów nauczania z zakresu kszta∏cenia ogólnego dopuszczonych do u˝yt-
ku szkolnego, ze wskazaniem:

1) typu szko∏y, przedmiotu, bloku przedmiotowego lub innego rodzaju zaj´ç edu-

kacyjnych, dla których program jest przeznaczony,

2) autora (wspó∏autorów), tytu∏u programu, a w przypadku programu przezna-

czonego do publikacji – tak˝e wydawc´,

3) numeru dopuszczenia.

2. Wykaz programów nauczania, o którym mowa w ust. 1, ustalany jest odr´bny-

mi przepisami.

§ 8

1. W szeÊcioletniej szkole podstawowej i gimnazjum program nauczania dla za-

j´ç edukacyjnych dla danego oddzia∏u uj´tych w szkolnym planie nauczania,
o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania w szko∏ach
publicznych, dobiera nauczyciel prowadzàcy te zaj´cia, uwzgl´dniajàc mo˝liwoÊci
uczniów i wyposa˝enie szko∏y.

2.. N

ucczzyycciie

ell m

o˝˝e

e w

wyyb

brra

açç o

wiie

nii p

prro

grra

m n

ucczza

niia

a ssp

oÊÊrró

ód

d p

prro

grra

a--

mó

ów

w w

piissa

nyycch

h d

o w

wyyk

azzu

u,, o

o k

kttó

órryym

m m

a w

w §

§ 6

6 u

usstt.. 1

1,, a

allb

o o

prra

acco

açç w

w∏∏a

assn

nyy

prro

grra

m,, ssa

dzziie

elln

niie

e llu

b zz w

wyyk

orrzzyysstta

niie

m p

prro

grra

mó

ów

w n

ucczza

niia

a w

piissa

nyycch

o tte

o w

wyyk

azzu

u..

3. Nauczyciele prowadzàcy zaj´cia w danym oddziale ustalajà zestaw progra-

mów nauczania, na który sk∏adajà si´ programy dla poszczególnych zaj´ç edukacyj-
nych, zwany dalej „szkolnym zestawem programów”.

4. Program nauczania opracowany samodzielnie przez nauczyciela mo˝e zostaç

wprowadzony do szkolnego zestawu programów po uzyskaniu pozytywnej opinii na-
uczyciela mianowanego, posiadajàcego wykszta∏cenie wy˝sze z dziedziny wiedzy
zgodnej z zakresem treÊci, które program obejmuje.

5. Szkolny zestaw programów musi uwzgl´dniaç ca∏oÊç podstawy programowej

dla danego etapu edukacyjnego.

6. Szkolny zestaw programów dopuszcza do u˝ytku szkolnego dyrektor szko∏y

po zasi´gni´ciu opinii rady pedagogicznej i rady szko∏y, a je˝eli nie zosta∏a ona po-
wo∏ana – opinii rady rodziców.

§ 9

Kuratorzy oÊwiaty oraz publiczne placówki doskonalenia nauczycieli sà zobo-

wiàzani do udzielania szko∏om i nauczycielom niezb´dnej pomocy metodycznej
w sprawach szkolnego zestawu programów.

III

ozzp

orrzzà

àd

dzze

niie

e M

N zz d

niia

a 1

5 llu

utte

o 1

9 rr..

w ssp

prra

wiie

e p

dsstta

wyy p

prro

grra

ejj k

ksszztta

a∏∏cce

niia

a o

gó

ólln

((w

wyyjjà

àttk

kii))

a∏∏à

àcczzn

niik

k n

nrr 1

1.. P

dsstta

a p

prro

grra

a k

ksszztta

a∏∏cce

niia

a o

gó

ólln

o d

dlla

a sszze

eÊÊcciio

olle

ettn

niicch

sszzk

kó

ó∏∏ p

dsstta

wyycch

h ii g

giim

azzjjó

ów

Dzia∏alnoÊç edukacyjna szko∏y powinna byç okreÊlona przez:

1. S

Szzk

olln

nyy zze

esstta

w p

prro

grra

mó

ów

w n

ucczza

niia

a, który – uwzgl´dniajàc wymiar wycho-

wawczy – obejmuje ca∏à dzia∏alnoÊç szko∏y z punktu widzenia dydaktycznego;

2. P

Prro

grra

m w

wyycch

wcczzyy sszzk

o∏∏yy, który opisuje w sposób ca∏oÊciowy wszystkie

treÊci i dzia∏ania o charakterze wychowawczym i jest realizowany przez wszystkich
nauczycieli.

Szkolny zestaw programów nauczania oraz program wychowawczy szko∏y win-

ny tworzyç spójnà ca∏oÊç. Ich przygotowanie i realizacja sà zadaniem zarówno ca∏ej
szko∏y, jak i ka˝dego nauczyciela.

IIII E

P E

YJJN

Y –– k

kllaassyy IIV

V––V

VII

Poczàwszy od II etapu edukacyjnego wprowadza si´, obok przedmiotów i blo-

ków przedmiotowych, Êcie˝ki edukacyjne o charakterze wychowawczo-dydaktycz-
nym:

1. Edukacja prozdrowotna
2. Edukacja ekologiczna
3. Edukacja czytelnicza i medialna
4. Wychowanie do ˝ycia w spo∏eczeƒstwie:

a) Wychowanie do ˝ycia w rodzinie
b) Wychowanie regionalne – dziedzictwo kulturowe w regionie
c) Wychowanie patriotyczne i obywatelskie

Dyrektor szko∏y odpowiedzialny jest za uwzgl´dnienie problematyki Êcie˝ek

edukacyjnych w szkolnym zestawie programów nauczania. Za realizacj´ Êcie˝ek
edukacyjnych odpowiedzialni sà nauczyciele wszystkich przedmiotów, którzy do
w∏asnego programu w∏àczajà odpowiednio treÊci danej Êcie˝ki.

Cz´Êciowej realizacji tych treÊci mo˝na dokonaç w czasie odr´bnych, modu∏o-

wych, kilkugodzinnych zaj´ç, stanowiàcych dla uczniów wa˝ny punkt odniesienia.
Dotyczy to zw∏aszcza Êcie˝ki edukacyjnej „Wychowanie do ˝ycia w spo∏eczeƒstwie”.

GIIM

ZJJU

M –– IIIIII eettaap

p eed

kaaccyyjjn

nyy

Âcciie

e˝˝k

kii e

accyyjjn

W gimnazjum, obok przedmiotów (bloków przedmiotowych), wprowadza si´

nast´pujàce Êcie˝ki edukacyjne:

• edukacja filozoficzna
• edukacja czytelnicza i medialna
• edukacja prozdrowotna
• edukacja ekologiczna
• edukacja regionalna – dziedzictwo kulturowe w regionie
• obrona cywilna
• edukacja europejska
• kultura polska na tle cywilizacji Êródziemnomorskiej.

Dyrektor szko∏y odpowiedzialny jest za uwzgl´dnienie problematyki Êcie˝ek

Cz´Êciowej realizacji tych treÊci mo˝na dokonaç w czasie odr´bnych, modu∏o-

wych, kilkugodzinnych zaj´ç, które b´dà dla uczniów wa˝nym punktem odniesienia.

Dotychczasowy przedmiot „Wiedza o ˝yciu seksualnym cz∏owieka” b´dzie re-

alizowany w ramach przedmiotu „Wiedza o spo∏eczeƒstwie”.

T¢

¢P

Wyraz „plastyka” wywodzi si´ od greckiego s∏owa

plastike, które oznacza∏o czyn-

noÊç modelowania w materia∏ach mi´kkich. Dzisiaj tym s∏owem okreÊla si´ dziedzin´
twórczoÊci artystycznej, w której kszta∏tujàc przestrzeƒ, oddzia∏uje si´ g∏ównie na zmys∏
wzroku. ArtyÊci uprawiajàcy sztuki plastyczne pos∏ugujà si´ obrazem utrwalonym w ró˝-
norodnym materiale. Dziedziny sztuk plastycznych to przede wszystkim: rzeêba, archi-
tektura, malarstwo, grafika. Niektórzy zaliczajà do nich równie˝ taniec, a nawet litera-
tur´. I ku temu szerokiemu znaczeniu s∏owa „plastyka” si´ sk∏aniam.

W przysz∏ym systemie edukacyjnym na poziomie klas starszych szko∏y podstawowej

przewidziano przedmiot „sztuka”, obejmujàcy swym zakresem materia∏ dotyczàcy sztuk
plastycznych i muzyki. Jak powiàzaç te dwie dziedziny ludzkiej dzia∏alnoÊci? Zw∏aszcza
˝e dzie∏a pierwszej sà tworami wizualnymi i obiektami konkretnymi, a wytwory drugiej
– strukturà dêwi´kowà rozwijajàcà si´ procesualnie.

Na przestrzeni dziejów artyÊci mieli ró˝ne pomys∏y na ∏àczenie tych dwu sztuk.

Efekty estetyczne ich poczynaƒ zwykle by∏y oceniane przez wspó∏czesnych im jako mier-
ne. DziÊ t∏umy zachwycajà si´, gdy Jean Michael Jearre gra na swej laserowej harfie. ¸à-
czono, kojarzono, tworzono dzie∏a b´dàce syntezà sztuk aby uzyskaç pe∏nà harmoni´
estetycznà. Przypomn´ tu dramat muzyczny Ryszarda Wagnera, „teatr ogromny” Stani-
s∏awa Wyspiaƒskiego. Teatr pozwoli∏ im na ukazanie dramaturgicznego napi´cia idei.
Wykorzystali elementy, które uzupe∏nia∏y si´ funkcjonalnie: s∏owo, muzyk´, rytm, pla-
styk´, Êwiat∏ocieƒ, organizacj´ przestrzennà. W ich dzie∏ach ka˝dy z tych elementów by∏
konieczny i wa˝ny.

Niewàtpliwie umys∏ ludzki i zmys∏y posiadajà sk∏onnoÊç do synestezji, której od-

mianà jest s∏yszenie barwne. U niektórych osób bodêce dêwi´kowe wywo∏ujà stale i nie-
odparcie coÊ w rodzaju „obrazów” czy te˝ „wizji” poszczególnych barw. Bywa te˝ od-
wrotnie – obrazy wywo∏ujà u cz∏owieka pewne skojarzenia dêwi´kowe. Byç mo˝e prze-
ceniam to zjawisko, ale wydaje mi si´, ˝e mo˝e stanowiç ono podstaw´ do tworzenia
analogii pomi´dzy poj´ciami plastycznymi i muzycznymi, a tym samym stanowiç pomost
pomi´dzy plastycznym i muzycznym oglàdem Êwiata.

Wspó∏czesna kultura wyda∏a wiele tekstów kulturowych, które pos∏ugiwa∏y si´ Êrod-

kami wyrazu charakterystycznymi dla wielu dziedzin ludzkiej dzia∏alnoÊci. MyÊl´ tu o fil-
mie, widowisku telewizyjnym, s∏uchowisku radiowym, poezji typograficznej, malarstwie
komputerowym, muzyce elektronicznej. Sàdz´, ˝e ujmowanie zjawisk kulturowych
w kontekÊcie semiologicznym, dostrzeganie ich znakowego charakteru u∏atwi kontakt ze
sztukami konkretnymi: malarstwem, muzykà, literaturà oraz pozwoli kojarzyç ze sobà
ró˝ne dyscypliny sztuki i dostrzegaç zwiàzki mi´dzy nimi. Czy to trudne uj´cie? Mo˝na te
zwiàzki ujawniç przy pomocy poj´ç i narz´dzi semiologicznych na bardzo wysokim pozio-
mie, ale mo˝liwe jest to tylko wtedy, gdy odbiorca nie dysponuje jeszcze j´zykiem inter-
pretacji, gdy Êwie˝oÊç odbioru jest w stanie zamanifestowaç w pozawerbalny sposób.

Plastyka i muzyka sà zjawiskami kultury. Zatem to, czego dziecko b´dzie si´ uczy-

∏o, powinno je w∏àczaç w proces kulturotwórczy. To w∏aÊnie szeroko poj´ta kultura na-
daje sens naszym dzia∏aniom. Po co malowaç, rysowaç, graç i Êpiewaç? Chyba nie tylko
po to, aby nauczyç si´ poprawnie technicznie wykonywaç wizerunki rzeczywistoÊci. Ra-
czej po to, aby bawiç si´, marzyç, pami´taç, tworzyç, komunikowaç si´ – s∏owem, uczest-
niczyç w kulturze.

Dziecko nie jest wychowywane „do uczestnictwa w kulturze”. Ono si´ po prostu ro-

dzi w pewnym jej kr´gu, ca∏e jest w niej zatopione. Lekcje sztuki powinny byç powolnym
procesem uÊwiadamiajàcym dziecku, unaoczniajàcym jego uczestnictwo w kulturze.

Niewàtpliwie celem lekcji sztuki powinno byç kszta∏cenie w uczniach twórczej po-

stawy, rozumianej jako zespó∏ dyspozycji poznawczych, emocjonalno-motywacyjnych
i dzia∏aniowych, który zapewnia jednostce mo˝liwoÊç reorganizowania dotychczasowych
doÊwiadczeƒ, odkrywania i konstruowania czegoÊ (rzeczy, idei, sposobu postrzegania
Êwiata) dla niej nowego i wartoÊciowego. Zatem w niniejszym programie wa˝ne b´dà nie
tylko podawane wiadomoÊci, ale i dzia∏alnoÊç ucznia: artystyczna, wychowawcza, orga-
nizatorska. Lekcje sztuki powinny uczyç procesu twórczego, polegajàcego przede
wszystkim na dzia∏alnoÊci kombinatorycznej.

Katarzyna Turowska-Zakrzewicz

II.. C

Ceellee k

ksszzttaa∏∏cceen

niiaa ii w

wyycch

waan

niiaa::

aa)) d

ottyycczzààccee ssffeerryy p

ozzn

naaw

wcczzeejj o

osso

oÊÊccii u

ucczzn

niiaa::

– rozwijanie podstawowych zdolnoÊci i umiej´tnoÊci myÊlenia twórczego,

– stymulowanie ró˝nych form aktywnoÊci twórczej uczniów,
– pobudzanie aktywnego stosunku do uzyskiwania informacji, uczenie umiej´tnoÊci

selekcji i analizy,

– poznanie j´zyka plastyki i muzyki,
– rozwijanie wyobraêni ruchowo- przestrzennej.

b)) d

ottyycczzààccee ssffeerryy eem

occjjo

naalln

o--m

ottyyw

waaccyyjjn

neejj::

– rozbudzanie motywacji do zajmowania si´ muzykà i plastykà,
– budzenie i rozwijanie ciekawoÊci poznawczej,
– pomaganie uczniom w odkrywaniu w∏asnych mo˝liwoÊci twórczych oraz przezwy-

ci´˝aniu barier poznawczo-emocjonalnych i motywacyjnych, utrudniajàcych aktyw-
noÊç twórczà,

– rozwijanie optymistycznego podchodzenia do problemów poznawczych i realiza-

cyjnych,

– pobudzanie otwartoÊci wobec odmiennych opinii, uczenie asertywnego wyra˝ania

uczuç i krytyki,

– kszta∏towanie empatycznego wspó∏dzia∏ania w grupie,
– rozwijanie tolerancji dla ludzi ró˝nych ras, kultur i narodowoÊci,
– rozwijanie szacunku dla przejawów twórczoÊci ludzkiej w jej ró˝nych postaciach.

cc)) d

ottyycczzààccee ssffeerryy d

dzziiaa∏∏aan

niio

weejj

– pobudzanie uczniów do zaradnoÊci, podejmowania dzia∏aƒ w sytuacjach otwartych

i niepewnych,

– rozwijanie umiej´tnoÊci pe∏nego realizowania w∏asnych pomys∏ów, zach´cania do

wdra˝ania i sprawdzania idei rozwiàzaƒ,

– przygotowanie do uczestnictwa w kulturze.

Kllaassaa IIV

II.. M

Maatteerriiaa∏∏ n

naau

ucczzaan

niiaa zzw

wiiààzzaan

nyy zz cceellaam

mii

1. Poznanie instrumentów perkusyjnych. åwiczenia pomagajàce uczniowi tworzyç

analogie pomi´dzy barwà w plastyce a barwà instrumentu.

2. Pierwiastki narodowe w muzyce Fryderyka Chopina.

3. Granie akompaniamentów do piosenek.

4. Recytowanie rytmiczne tekstów z zastosowaniem ró˝nych Êrodków wyrazu muzycz-

nego.

5. Âpiewanie uk∏adów dwug∏osowych.

6. Âpiew w kanonie.

7. Âpiewanie g∏ównych wàtków niektórych poznawanych utworów z literatury muzycz-

nej.

8. Âpiewanie nazwami solmizacyjnymi i odczytywanie z nut wzorów melodii pozna-

nych w klasach m∏odszych.

9. Metronom, kamerton – budowa.

10. Rytmizowanie tekstów i uk∏adanie do nich melodii.

11. Ilustracje muzyczne utworów literackich. Ilustracje plastyczne utworów literackich

i muzycznych.

12. Tworzenie formy AB, ABA.

13. Polskie obrz´dy i obyczaje ludowe wybranych regionów, w tym w∏asnego regionu.

Stroje ludowe.

14. Polskie taƒce narodowe (krakowiak, oberek, mazur, polonez). Stroje ludowe.

15. Budowa ronda oraz utworów dwu- i trzycz´Êciowych.

16. Wiedza o sztukach plastycznych:

– podstawowe Êrodki wyrazu plastycznego: kreska, linia, plama, barwa (równie˝ ja-

ko zjawisko przyrodnicze: barwa a Êwiat∏o), faktura, przestrzeƒ, ruch;

– barwy podstawowe i pochodne, czyste i z∏amane;

– j´zyk koloru: wymowa barw, ich wartoÊci ekspresywne oraz oddzia∏ywanie po-

szczególnych kolorów na psychik´ cz∏owieka;

– linia i kreska: kreska konturowa, kontur kreskowy, kreska fakturowa, kreska jako

ograniczenie przestrzeni, kreska jako przestrzeƒ; kreska a znaczenie: kszta∏ty, eks-
presja (gest);

– litera jedno- i dwuelementowa; alfabet i jego jednoÊç stylistyczna;

– kompozycja jako organizacja p∏aszczyzny: otwarta, zamkni´ta, zrównowa˝ona, ryt-

miczna; kompozycja kadru, zasada z∏otego podzia∏u: mocne punkty kadru;

– strój i jego znaczenie we wspó∏czesnym Êwiecie;

– j´zyk cia∏a – mimika (ekspresja twarzy, portret, zdj´cie);

– relatywnoÊç i wielopostaciowoÊç pi´kna i formy w poj´cia sztuce klasycznej i no-

woczesnej pokazane w oparciu o obserwacje indywidualnej twórczoÊci artystów
czasowo od siebie odleg∏ych;

– relatywnoÊç i wielopostaciowoÊç pi´kna obserwowana na przyk∏adzie dwóch okre-

sów stylistycznych odleg∏ych od siebie.

17. Dzia∏alnoÊç plastyczna:

– obserwacja i okreÊlanie cech natury, rzeczy, zjawisk interesujàcych go, wyszuka-

nych pod wzgl´dem proporcji, kszta∏tu, barw, faktury, po∏o˝enia oraz wzajemnych
relacji;

– dostrzeganie ró˝nicy pomi´dzy mimetycznà funkcjà Êrodków plastycznych a ich

funkcjà semiotycznà;

– dostrzeganie analogii pomi´dzy dêwi´kiem i jego barwà;

– indywidualna interpretacja poobserwacyjna wybranych rzeczy i zjawisk znanymi

Êrodkami wyrazu plastycznego (rysowanie, malowanie, modelowanie, konstruowa-
nie, rzeêbienie lub lepienie, taniec lub interpretacja ruchowa);

– przedstawianie wydarzeƒ realnych lub fantastycznych, uwzgl´dniajàc nastrój

i charakter postaci, przedmiotów, zjawisk, korzystajàc z poznanych Êrodków wyra-
zu;

– dostrzeganie zwiàzku pomi´dzy nastrojem czy charakterem przedstawianego frag-

mentu Êwiata a u˝ywanymi Êrodkami wyrazu; wyra˝anie swoich nastrojów przy
u˝yciu znanych Êrodków wyrazu;

– dostrzeganie zwiàzku pomi´dzy nastrojem czy charakterem przedstawianego frag-

mentu Êwiata a u˝ywanymi Êrodkami wyrazu; wyra˝anie swoich nastrojów przy
u˝yciu znanych Êrodków wyrazu;

– komponowanie indywidualnie lub zbiorowo form p∏askich na u˝ytek w∏asny lub

zespo∏u

– komponowanie napisów informacyjnych

Proponujemy, aby nauczyciel w organizowaniu procesu nauczania uwzgl´dni∏:

a) çwiczenia rozwijajàce samowiedz´:

– analiza sàdów i wyobra˝eƒ na w∏asny temat,

– wyobra˝enia, marzenia i fantazje twórcze,

– mocne strony osobowoÊci jej zalety i wady,

– zainteresowania.

b) çwiczenia stymulujàce pomys∏owoÊç i oryginalnoÊç:

– warunki oryginalnoÊci wytworów i zachowaƒ,

– metafory i analogie,

– wyobra˝enia twórcze,

– nowe zastosowania i niekonwencjonalnoÊç pomys∏ów.

c) çwiczenia ekspresji twórczej (s∏owna, plastyczna, muzyczna, ruchowa

oraz zintegrowane jej formy):

– wyra˝anie w∏asnych myÊli i uczuç,

– poznanie siebie, refleksja nad sobà przez poznanie wytworów w∏asnej ekspresji

i poddanie ich refleksji.

d) çwiczenia kszta∏tujàce umiej´tnoÊç wspó∏dzia∏ania w grupie:

–– wspó∏praca w grupie twórczej,

–– tworzenie wspólnych dzie∏, wspólnych form ekspresji,

–– wady i zalety dzia∏aƒ grupowych i indywidualnych,

–– odyfikowanie cudzych pomys∏ów a ich zwalczanie,

–– dyskusje grupowe i ich cechy.

IIII.. O

piiss p

prro

occeed

urryy o

ossiiààggaan

niiaa cceelló

ów

Na tym etapie nauki powinno si´ stworzyç dziecku mo˝liwoÊç swobodnej twórczo-

Êci. W miar´ mo˝liwoÊci nale˝a∏oby si´ skupiç na usuwaniu barier poznawczo-emocjo-
nalnych i motywacyjnych, utrudniajàcych aktywnoÊç twórczà. Dziecko w tym okresie
cz´sto znajduje si´ pod przemo˝nym wp∏ywem rodziców. Nale˝a∏oby stworzyç mu takie
warunki, aby stopniowo usamodzielnia∏o si´ w wyra˝aniu swoich upodobaƒ i fascynacji.
Temu celowi ma s∏u˝yç budowanie i ugruntowywanie poczucia w∏asnej wartoÊci oraz od-
krywanie w∏asnej osobowoÊci.

Podawanie materia∏u z historii sztuki powinno odbywaç si´ w taki sposób, aby

dziecko zaczyna∏o jej poznanie od dzie∏ pos∏ugujàcych si´ najprostszymi Êrodkami wyra-
zu (plama, kreska). Dziecko, poznajàc je, buduje poczucie w∏asnej wartoÊci. Jego dzie-
∏a zyskujà w jego oczach („Tak maluj´, jak wielki artysta”). Pozwoli to uwolniç si´
uczniowi i nauczycielowi od wp∏ywu opinii najbli˝szego otoczenia ucznia, a tak˝e na wy-
zwolenie swobodnej ekspresji twórczej. Zatem dziecko powinno swojà dzia∏alnoÊç za-
czynaç od najprostszych czynnoÊci plastycznych (rozlewania, chlapania, gryzdania), od
pos∏ugiwania si´ najprostszymi Êrodkami wyrazu (plama, kreska). Pami´tajmy o tym, ˝e
plama to obszar magiczny, w niej kapryÊnie jawi si´ i znika kszta∏t. To nieoswojony ob-
szar obrazu – obszar pierwotny. To dobry moment do pojawienia si´ çwiczeƒ pozwala-
jàcych uczniowi poznaç siebie i swojà osobowoÊç oraz tworzenie na poziomie elemen-
tarnym analogii istniejàcych pomi´dzy muzykà i plastykà.

Na tym etapie nauczania uczeƒ powinien uÊwiadomiç sobie relatywnoÊç i wielopo-

staciowoÊç pi´kna jako wytworu dzia∏ania jednostek o odmiennych upodobaniach,
a tak˝e uwik∏ania kulturowe swoje i swoich najbli˝szych oraz znaczenie, jakie w jego naj-
bli˝szym otoczeniu odgrywa barwa, kszta∏t, ruch, taniec i Êpiew. Uczeƒ w kulturze
uczestniczy od urodzenia i w jej przejawy jest uwik∏any od dnia narodzin. (np. biel – nie-
winnoÊç, chrzest, Êlub, obrus wigilijny itp.).

Drugim etapem powinno byç nauczenie dziecka postrzegania siebie jako cz∏onka

grupy i wykszta∏cenie w nim umiej´tnoÊci wspó∏dzia∏ania w grupie. Wprowadzenie po-
stulatu ludycznoÊci mo˝e przybieraç ró˝ne formy i s∏u˝yç ró˝nym celom:

• rozbudzanie motywacji do zajmowania si´ muzykà; „klasyka na weso∏o” – s∏ucha-

nie znanych, instrumentalnych utworów muzyki powa˝nej z ˝artobliwymi s∏owami,
np.:

– „Lot trzmiela” M. Rimskiego-Korsakowa,
– preludium Deszczowe Des-dur op.28 nr 15 F. Chopina,
– „Kuku∏ka” C. Daquina,
– polonez a-moll „Po˝egnanie Ojczyzny” M. Ogiƒskiego,
– „Dla Elizy” L. van Beethovena,
– „Marsz weselny” F. Mendelssohna,
– krakowiak z baletu „Pan Twardowski” L. Ró˝yckiego,
– mazur z opery „Straszny dwór” St. Moniuszki.

• uczenie zabawy Êrodkami plastycznego wyrazu.

Podczas ca∏ego procesu nauczania nale˝y wyszukiwaç te momenty, w których da

si´ wskazaç ró˝norodne zwiàzki istniejàce pomi´dzy plastykà i muzykà, np.:

• tworzenie plastycznych interpretacji wybranych utworów muzycznych oraz mu-

zycznych i dêwi´kowych „podk∏adów” do dzie∏ plastycznych;

• rozwijanie wyobraêni ruchowo-przestrzennej – „kompozycje ruchowe” (uk∏ady

ruchowe do fragmentów wybranych utworów muzyki powa˝nej, tj. „Kuku∏ka”
C. Daquina, „Dla Elizy” L. van Beethovena, „Lot trzmiela” M. Rimskiego-Korsa-
kowa, orkiestra perkusyjna „Po˝egnanie Ojczyzny” M. Ogiƒskiego).

Zadania powinny byç tak skomponowane, aby tworzy∏y celowy i sensowny cykl za-

koƒczony zdarzeniem kulturowym, b´dàcym uwieƒczeniem procesu twórczego. W kla-
sie czwartej proponuj´, aby uczniowie przygotowali wystaw´ swoich prac plastycznych
oraz koncert. Wszelkie niezb´dne prace, czynnoÊci i rekwizyty (np. oprawa prac, zapro-
szenia, elementy dekoracji itp.) potrzebne do przeprowadzenia takiego wydarzenia
uczniowie wykonujà sami.

Ka˝dy naród tworzy swojà niepowtarzalnà kultur´. Jednym ze sposobów uÊwiada-

miania uczniom, ˝e na co dzieƒ uczestniczà w kulturze mogà byç nast´pujàce zaj´cia:

• s∏uchanie hymnów naszych krajów oÊciennych (Rosji, Litwy, Ukrainy, Bia∏orusi,

Czech, S∏owacji, Niemiec) oraz poznanie ich gode∏ i flag;

• poznawanie piosenek i strojów ludowych naszych najbli˝szych sàsiadów;
• taƒce ludowe naszych najbli˝szych sàsiadów – proste uk∏ady ruchowe do tych

taƒców;

• poznawanie piosenek, taƒców, strojów, ornamentyki i innych przejawów sztuki lu-

dowej mniejszoÊci narodowych (¸emków, ˚ydów, Romów).

IIIIII.. Z

Zaa∏∏o

o˝˝o

nee o

ossiiààggn

nii´´cciiaa u

ucczzn

niió

ów

1. Uczeƒ rozró˝nia instrumenty perkusyjne.

2. Uczeƒ wykazuje podstawowà wiedz´ na temat znaczenia muzyki Fryderyka Chopi-

na w muzyce Êwiatowej.

3. Uczeƒ zna terminy: kreska, plama, barwa, bry∏a, faktura, ruch; barwy podstawowe

i pochodne, czyste i z∏amane.

4. Uczeƒ Êwiadomie organizuje p∏aszczyzn´ swoich prac plastycznych, korzystajàc z po-

siadanej wiedzy na temat komponowania oraz Êwiadomie dobierajàc spoÊród zna-

nych Êrodków wyrazu te, które najtrafniej majà oddaç ide´ dzie∏a; komponuje kadry

wykonywanych przez siebie zdj´ç, uwzgl´dniajàc mocne punkty kadru.

5. Âpiew w kanonie.

6. Uczeƒ rozró˝nia g∏ówne wàtki niektórych poznawanych utworów z literatury mu-

zycznej.

7. Zna polskie obrz´dy, stroje i obyczaje ludowe wybranych regionów, w tym w∏asne-

go regionu.

8. Zna polskie taƒce i stroje narodowe.

9. Uczeƒ obserwuje i okreÊla cechy natury, rzeczy, zjawisk interesujàcych go, wyszu-

kanych pod wzgl´dem proporcji, kszta∏tu, barw, faktury, po∏o˝enia oraz wzajem-

nych relacji.

10. Dostrzega analogi´ istniejàcà pomi´dzy dêwi´kiem i jego barwà.

11. Obserwuje i dostrzega relatywnoÊç zjawisk barwnych w powiàzaniu z zagadnie-

niem Êwiat∏a.

12. Przeprowadza proste doÊwiadczenia, zabawy pozwalajàce obserwowaç zmiennoÊç

zjawisk barwnych.

13. Poddaje indywidualnej interpretacji wybrane rzeczy, zjawiska znanymi Êrodkami

wyrazu plastycznego (rysuje, maluje, modeluje, konstruuje, rzeêbi lub lepi, taƒczy

lub poddaje interpretacji ruchowej).

14. Wydarzenia realne lub fantastyczne przedstawia uwzgl´dniajàc nastrój i charakter

postaci, przedmiotów, zjawisk wyra˝anych za pomocà poznanych Êrodków wyrazu.

15. Umie dostrzec funkcje stroju we wspó∏czesnym Êwiecie.

16. Âmia∏o wyra˝a swoje zdanie na temat w∏asnych upodobaƒ artystycznych, szanujàc

przekonania innych.

17. Jest otwarty na ekspresj´ s∏ownà, plastycznà, muzycznà, ruchowà oraz jej zintegro-

wane formy.

18. Potrafi wspó∏dzia∏aç w grupie i przynajmniej zauwa˝yç swojà w niej rol´.

19. Umie wskazaç wady i zalety dzia∏aƒ indywidualnych i zbiorowych.

20. Odró˝nia sytuacje, w których modyfikuje si´ cudze pomys∏y, od tych, w których si´

je zwalcza.

21. Uczeƒ potrafi dostrzec relatywnoÊç i wielopostaciowoÊç pi´kna w kontekÊcie przy-

nale˝noÊci do pewnej grupy spo∏ecznej, np. grupy m∏odzie˝y kontestujàcej, grupy

wiekowej (babcia i wnuk).

IIV

V.. P

Prro

ozzyyccjjee m

meetto

d o

occeen

nyy u

ucczzn

niió

ów

1. Indywidualne testy muzyczne sporzàdzane przez nauczyciela.

2. Mi´dzyklasowe quizy wiedzy o muzyce z elementami plastyki.

3. Szkolne studio nagraƒ – utrwalanie na taÊmie g∏osów najzdolniejszych uczniów.

4. Szkolna galeria.

5. Recenzje przygotowanych przez uczniów spektakli, koncertów itp.

Kllaassaa V

II.. M

Maatteerriiaa∏∏ n

naau

ucczzaan

niiaa zzw

wiiààzzaan

nyy zz cceellaam

mii

1. Instrumenty strunowe. åwiczenia pomagajàce uczniowi tworzyç analogie pomi´dzy

barwà w plastyce a barwà instrumentu .

2. Moniuszko i jego dzie∏a – „Âpiewniki domowe”, opery. Plastyczne tradycje Polski

(architektura, malarstwo, rzeêba).

3. Budowa utworu – motyw, fraza, zdanie muzyczne.

4. Tworzenie fraz, zdaƒ i okresów muzycznych.

5. Recytowanie rytmiczne tekstów z zastosowaniem ró˝nych Êrodków wyrazu.

6. Rytmizowanie tekstów i uk∏adanie do nich melodii.

7. Âpiewanie uk∏adów dwug∏osowych.

8. Âpiewanie g∏ównych wàtków niektórych poznawanych utworów z literatury muzycz-

nej.

9. Granie na instrumentach perkusyjnych, uk∏adanie akompaniamentów do piosenek.

10. Granie utworów instrumentalnych na instrumentach melodycznych za pomocà szy-

fru muzycznego i nie tylko.

11. Wariacyjne przetwarzanie tematu. Wariacje plastyczne na temat utworów plastycz-

nych i muzycznych.

12. Polska muzyka ludowa ró˝nych regionów (pieÊni, taƒce, stroje, instrumenty).

13. Mikrofon – budowa.

14. Wiedza o sztukach plastycznych (tworzenie, tam gdzie to mo˝liwe, analogii pomi´-

dzy Êrodkami wyrazu plastycznego i muzycznego):

– barwa i jej nasycenie (g∏oÊne, ciche), jasnoÊç barwy, temperatura barw, gama

barwna, barwy kontrastowe i dope∏niajàce, akcent kolorystyczny (solista), domi-
nanta, walor;

– barwa a nastrój dzie∏a; barwa i jej wartoÊci wyrazowe;
– zale˝noÊç zjawisk barwnych od Êwiat∏a; Êwiat∏o i jego wp∏yw

na postrzeganie barw;

– walor (cicho–g∏oÊno);
– plama ostra, mi´kka, ograniczona konturem jako Êrodek wyrazu plastycznego

(dêwi´k staccato, dêwi´k „rozlany”);

– rysunek czegoÊ (pejza˝, portret) i uk∏ad kresek; techniki rysunkowe, typy kresek;

mimetycznoÊç i znaczenie;

– kontrast i podobieƒstwo, statyka i dynamika w kompozycji plastycznej

i muzycznej;

– plany w kompozycji kadru;
– komiks, reporta˝ zdj´ciowy;
– znak graficzny;
– napis powiàzany z elementem graficznym (plakat, reklama, opakowanie itp.);
– j´zyk cia∏a – gest;
– j´zyk koloru: jak w klasie poprzedniej, ale uwzgl´dniajàc wprowadzone poj´cia

dotyczàce koloru;

– tradycje i ewolucja stroju na przestrzeni dziejów.

waaggaa!!

Poniewa˝ tylko niektóre analogie zosta∏y dostrze˝one i potwierdzone naukowymi

metodami, tworzenie ich nie mo˝e mieç charakteru kategoryzmów. To mogà byç tylko
zadania o charakterze otwartym.

15. Dzia∏alnoÊç plastyczna:

– obserwacja i okreÊlanie cech natury, rzeczy, zjawisk interesujàcych ucznia, wyszu-

kanych pod wzgl´dem proporcji, kszta∏tu, barw, ich nasycenia, jasnoÊci, uszerego-
wania lub pogrupowania w gamy barwne i zestawieƒ barwnych, faktury, po∏o˝enia
oraz wzajemnych relacji; obserwacja i ocena ró˝nic walorowych w naturze (malar-
stwo, rysunek);

– dostrzeganie analogii istniejàcych pomi´dzy nat´˝eniem dêwi´ku, barwy, waloru

(ciemne – jasne, ciche – g∏oÊne);

– obserwacja postaci w ruchu i przedstawienie jej na p∏aszczyênie lub w bryle;

– indywidualna interpretacja poobserwacyjna wybranych rzeczy i zjawisk znanymi

Êrodkami wyrazu plastycznego (rysowanie, malowanie, modelowanie, konstru-
owanie, fotografowanie, rzeêbienie lub lepienie, taniec lub interpretacja rucho-
wa);

– przedstawianie wydarzeƒ realnych lub fantastycznych, uwzgl´dniajàc nastrój

i charakter postaci, przedmiotów, zjawisk oraz posiadane wiadomoÊci;

– komponowanie indywidualnie lub zbiorowo form p∏askich i przestrzennych na

u˝ytek w∏asny lub zespo∏u;

– komponowanie napisów informacyjnych z elementem graficznym;

– forma i funkcja w dziele plastycznym; sztuki u˝ytkowe i ich rola w ˝yciu codzien-

nym.

Proponujemy, aby nauczyciel w organizowaniu procesu nauczania uwzgl´dni∏:

a) çwiczenia pobudzajàce twórczà obserwacj´ Êwiata:

– dysproporcje post´pu cywilizacyjnego w ró˝nych dziedzinach ˝ycia

(nauka, kultura),

– problemy procesu przekazywania informacji (wycieczka do jednego z interneto-

wych muzeów poza granicami kraju),

– prawa twórcy do w∏asnoÊci intelektualnej.

b) çwiczenia w dostrzeganiu problemów i ich formu∏owaniu:

– wra˝liwoÊç zmys∏owa i jej rola w procesie odkrywania problemów,

– analiza ró˝nych cech wytworów twórczych,

– sztuka trafnego okreÊlania problemów,

– dystans w procesie okreÊlania problemów.

c) çwiczenia w rozwiàzywaniu problemów:

– przeszkody i reakcje na przeszkody w rozwiàzywaniu problemów,

– p∏ynnoÊç i gi´tkoÊç myÊlenia,

– oryginalnoÊç myÊlenia i jej cechy,

– rola odleg∏ych skojarzeƒ w poszukiwaniu rozwiàzaƒ.

d) czynniki wspomagajàce powstawanie nowych pomys∏ów:

– potrzeby,

– inspiracja przyrodà,

– twórcza wyobraênia,

– ˝àdza sukcesu.

e) czynniki utrudniajàce powstawanie nowych pomys∏ów:

– nieÊmia∏oÊç,

– l´k przed nieznanym,,

– sztywnoÊç myÊlenia.

IIII.. O

piiss p

prro

occeed

urryy o

ossiiààggaan

niiaa cceelló

ów

Na tym etapie chcia∏abym, aby prezentowany materia∏ stwarza∏ mo˝liwoÊç obser-

wacji problemów, okreÊlania ich i rozwiàzywania. Ca∏oÊç procesu powinna byç skonstru-
owana tak, aby koƒcowe zdarzenie prezentowa∏o proces dochodzenia do rozwiàzania
problemu. Oto propozycje zadaƒ:

• rozbudzanie motywacji do zajmowania si´ muzykà: „Klasyka na weso∏o”– s∏ucha-

nie znanych, instrumentalnych utworów muzyki powa˝nej z ˝artobliwymi s∏owa-
mi, np.:

– „We∏tawa” z poematu „Moja Ojczyzna” B. Smetany,

– „Humoreska” A. Dworzaka,

– „Eine kleine Nachtmusik” W. A. Mozarta,

– „Kujawiak” H. Wieniawskiego,

– mazurek a-moll op.68 nr 2 F. Chopina,

– menuet G-dur L. van Beethovena.

Dalsze integrowanie obrazu muzyki i plastyki obejmowaç mo˝e poprzez nast´pu-

jàce zadania:

• rozwijanie wyobraêni ruchowo-przestrzennej poprzez „kompozycje ruchowe” –

uk∏ady ruchowe do fragmentów wybranych utworów muzyki powa˝nej, np.:

– „Eine kleine Nachtmusik” W.A. Mozarta,

– „We∏tawa” z poematu „Moja Ojczyzna” B. Smetany,

– „Kujawiak” H. Weniawskiego,

– mazurek a-moll op.68 nr 2 F. Chopina,

– menuet G-dur L. van Beethovena,

– „PrzàÊniczka” St. Moniuszki,

– „Humoreska” A. Dworzaka.

• tworzenie plastycznych interpretacji wybranych utworów muzycznych oraz mu-

zycznych i dêwi´kowych „podk∏adów” do dzie∏ plastycznych; akcje i przedstawie-
nia muzyczno-plastyczne.

Ka˝dy naród tworzy swojà niepowtarzalnà kultur´. Nast´pnym etapem uÊwiada-

miania dzieciom, ˝e na co dzieƒ uczestniczà w kulturze mo˝e byç:

• s∏uchanie hymnów, poznawanie gode∏ i flag krajów ludów Pó∏nocy (¸otwy, Esto-

nii, Szwecji, Finlandii, Norwegii, Danii);

• poznawanie piosenek i strojów ludowych ludów Pó∏nocy; taƒce ludów Pó∏nocy

i proste uk∏ady ruchowe do taƒców ludowych;

• poznawanie piosenek, taƒców, strojów, ornamentyki i innych przejawów sztuki

ludowej mniejszoÊci narodowych (¸emków, ˚ydów, Romów).

Proponowane do zorganizowania zdarzenie kulturalne to happening oraz stwo-

rzenie komiksowego lub reporta˝owego sprawozdania z jego przebiegu.

IIIIII.. Z

Zaa∏∏o

o˝˝o

nee o

ossiiààggn

nii´´cciiaa u

ucczzn

niió

ów

1. Uczeƒ rozró˝nia instrumenty strunowe.

2. Uczeƒ wykazuje podstawowà wiedz´ na temat znaczenia muzyki Stanis∏awa Mo-

niuszki w kszta∏towaniu uczuç patriotycznych.

3. Âpiew w dwug∏osie.

4. Uczeƒ rozró˝nia g∏ówne wàtki niektórych poznawanych utworów z literatury muzycznej.

5. Uczeƒ wykazuje podstawowà wiedz´ dotyczàcà sztuk plastycznych: barwa i jej nasy-

cenie (g∏oÊne, ciche), jasnoÊç barwy, temperatura barw, gama barwna, barwy kontra-
stowe i dope∏niajàce, akcent kolorystyczny (solista), dominanta; barwa i jej wartoÊci
wyrazowe; walor (cicho-g∏oÊno), plama ostra, mi´kka, ograniczona konturem jako
Êrodek wyrazu plastycznego (dêwi´k

staccato, dêwi´k „rozlany”); kontrast i podo-

bieƒstwo, statyka i dynamika w kompozycji plastycznej i muzycznej.

6. Zna polskie obrz´dy, stroje i obyczaje ludowe wybranych regionów, w tym w∏asnego

regionu.

7. Poddaje indywidualnej interpretacji poobserwacyjnej wybrane rzeczy i zjawiska zna-

nymi Êrodkami wyrazu plastycznego (rysuje, maluje, modeluje, konstruuje, fotogra-
fuje, rzeêbi lub lepi, taƒczy lub poddaje interpretacji ruchowej).

8. Ilustruje wydarzenia realne lub fantastyczne, uwzgl´dniajàc nastrój i charakter po-

staci, przedmiotów, zjawisk oraz posiadane wiadomoÊci.

9. Komponuje Êwiadomie swoje prace plastyczne, wykorzystujàc posiadanà wiedz´ na

temat kompozycji plastycznej.

10. Rozumie ró˝nic´ pomi´dzy mimetycznà a znaczàcà funkcjà sztuki.

11. Dostrzega rol´ kontynuacji, tradycji w tworzeniu kultury.

12. UÊwiadamia sobie procesualny, ewolucyjny charakter tworzenia niektórych wspó∏-

czesnych form plastycznych.

13. Podejmuje próby interpretacji zachowaƒ pozawerbalnych ludzi.

14. Potrafi, pos∏ugujàc si´ formà komiksu lub reporta˝u zdj´ciowego, przedstawiç prze-

bieg zdarzenia.

15. Dostrzega zwiàzek pomi´dzy formà a funkcjà przedmiotów codziennego u˝ytku.

IIV

V.. P

Prro

ozzyyccjjee m

meetto

d o

occeen

nyy o

ossiiààggn

nii´´çç u

ucczzn

niió

ów

1. Indywidualne testy muzyczne sporzàdzone przez nauczyciela.

2. Mi´dzyklasowe quizy wiedzy o muzyce z elementami plastyki.

3. Szkolne studio nagraƒ – utrwalanie na taÊmie g∏osów najzdolniejszych uczniów.

4. Szkolna galeria prac plastycznych.

5. Recenzje przygotowanych przez uczniów spektakli, koncertów itp.

A V

VII

II.. M

Maatteerriiaa∏∏ n

naau

ucczzaan

niiaa zzw

wiiààzzaan

nyy zz cceellaam

mii

1. Instrumenty d´te drewniane i blaszane. Tworzenie analogii pomi´dzy barwà w pla-

styce a barwà instrumentu.

2. Wariacja.

3. Wariacyjne przetwarzanie tematu, tworzenie wariacji. Interpretacje plastyczne te-

matu plastycznego i muzycznego.

4. Triada harmoniczna – tonika, subdominanta, dominanta.

5. Pierwiastki narodowe w muzyce Karola Szymanowskiego (balet „Harnasie”).

6. Budowa ronda – powtórzenie i utrwalenie.

7. Tworzenie formy dwu- i trzycz´Êciowej ronda.

8. Ró˝ne typy zespo∏ów instrumentalnych: orkiestra symfoniczna, orkiestra d´ta, ze-

spo∏y kameralne.

9. Faktura polifoniczna i homofoniczna utworów.

10. Muzyka taneczna sprzed stu lat – J. Strauss. Plastyczna dekoracja epoki.

11. Wspó∏czesna muzyka taneczna. Plastyczna dekoracja epoki.

12. Studio muzyczne – podstawowe wyposa˝enie.

13. Wiedza o sztukach plastycznych:

– ró˝ne konwencje przedstawiania przestrzeni, rysowania perspektywy (przestrzeƒ

ukszta∏towana hierarchicznie, perspektywa pasowa, rz´dowa, kulisowa; perspek-
tywa linearna, powietrzna; figury niemo˝liwe, bry∏y);

– j´zyk cia∏a – postawa: przestrzeƒ w kontaktach mi´dzyludzkich (intymna, osobi-

sta, spo∏eczna, publiczna);

– j´zyk przestrzeni, typy przestrzeni i ich znaczenie:

a) otwarta i zamkni´ta, pozytywna (przestrzeƒ domu, ogrodu a przestrzeƒ Êwiata

„poza”),

b) przestrzeƒ zamkni´ta, negatywna (klatka, wi´zienie, loch),

c) przestrzeƒ w´drówki (∏àka, las , bezdro˝e, droga, ziemia, kosmos).

14. Architektura we wspó∏czesnym Êwiecie. Typy zabudowy.

15. Przestrzeƒ w teatrze (scena, kulisy, dekoracje itp.). Elementy ruchu scenicznego.

UmownoÊç sztuki teatru.

16. Strój – kostium, maska.

17. Âwiat∏o jako Êrodek budujàcy nastrój.

18. Proces twórczy: rozpoznanie problemu, wyciàganie wniosków, szukanie rozwiàzaƒ,

wyl´ganie si´ pomys∏ów, upowszechnianie pomys∏u.

19. Efekty twórczoÊci: odkrycia, wynalazki, utwory.

20. Dzia∏alnoÊç plastyczna (na tym etapie kszta∏cenia proponowane treÊci sà ÊciÊle zwià-

zane z zagadnieniem przestrzeni):

– obserwacja i okreÊlanie cech natury, rzeczy, zjawisk interesujàcych ucznia, wyszu-

kanych pod wzgl´dem proporcji, kszta∏tu, barw, ich nasycenia, jasnoÊci, uszerego-
wania lub pogrupowania w gamy barwne i zestawienia barwne, faktury, po∏o˝enia
oraz wzajemnych relacji; obserwacja i ocena ró˝nic walorowych w naturze (rzeê-
ba, kompozycje przestrzenne, instalacje, taniec); dostrzeganie analogii istniejà-
cycch pomi´dzy nat´˝eniem dêwi´ku i barwy, waloru (ciemne – jasne, ciche – g∏o-
Êne);

– obserwacja postaci w ruchu i przedstawienie jej na p∏aszczyênie lub w bryle;

– indywidualna interpretacja poobserwacyjna wybranych rzeczy i zjawisk znanymi

Êrodkami wyrazu plastycznego (rysowanie, malowanie, modelowanie, konstru-
owanie, fotografowanie, rzeêbienie lub lepienie, taniec i interpretacja ruchowa);

– ilustrowanie wydarzeƒ realnych lub fantastycznych, uwzgl´dniajàc nastrój i cha-

rakter postaci, przedmiotów, zjawisk oraz posiadane wiadomoÊci;

– komponowanie indywidualnie lub zbiorowo form p∏askich i przestrzennych na

u˝ytek w∏asny lub zespo∏u;

– komponowanie napisów informacyjnych z elementem graficznym;

– aktywne uczestnictwo w procesie twórczym.

IIII.. O

piiss p

prro

occeed

urryy o

ossiiààggaan

niiaa cceelló

ów

Chcia∏abym, aby projektowane w tej klasie zdarzenie kulturowe by∏o ca∏kowicie wy-

myÊlone w procesie twórczym przez uczniów i przez nich te˝ przeprowadzone oraz by
wszystkie dzia∏ania w ciàgu roku czy pó∏rocza podporzàdkowane by∏y temu celowi. Bio-
ràc pod uwag´ interdyscyplinarny charakter sztuki teatru, jako projektowane zdarzenie
proponuj´ przedstawienie teatralne.

Integrowanie muzyki i plastyki odbywaç si´ mo˝e poprzez nast´pujàce zadania:

• „klasyka na weso∏o” – s∏uchanie znanych, instrumentalnych utworów muzyki po-

wa˝nej z ˝artobliwymi s∏owami, np.:

– „Poranek” E. Griega,

– „Toccata” i fuga d-moll J.S. Bacha,

– „Walc” J. Straussa,

– „W grocie króla gór” E. Griega,

– „Bolero” M. Ravela,

– kaprys a-moll nr 24 N. Paganiniego.

• rozwijanie wyobraêni ruchowo-przestrzennej: „kompozycje ruchowe” – uk∏ady

ruchowe do fragmentów wybranych utworów muzyki powa˝nej, np.:

– walc „Nad pi´knym, modrym Dunajem” J. Straussa,

– „W grocie króla gór” E. Griega,

– „Pstràg” F. Schuberta,

– IX symfonia d-moll op.125 cz. IV – fina∏ L. van Beethovena.

• tworzenie plastycznych interpretacji wybranych utworów muzycznych oraz mu-

zycznych i dêwi´kowych „podk∏adów” do dzie∏ plastycznych;

• akcje i przedstawienia muzyczno-plastyczne.

Ka˝dy naród tworzy swojà niepowtarzalnà kultur´. Nast´pnym etapem uÊwiada-

miania uczniom, ˝e na co dzieƒ uczestniczà w kulturze mo˝e byç:

• s∏uchanie hymnów, poznawanie gode∏ i flag krajów Unii Europejskiej (nie pozna-

nych we wczeÊniejszych klasach) – Portugalii, Irlandii, W∏och, Wielkiej Brytanii,
Francji, Hiszpanii;

• poznawanie piosenek i strojów ludowych i innych przejawów sztuki ludowej kra-

jów Unii Europejskiej (nie poznanych we wczeÊniejszych klasach);

• taƒce ludowe niektórych krajów Unii Europejskiej i proste uk∏ady ruchowe do

tych taƒców;

• poznawanie piosenek, taƒców, strojów, ornamentyki i innych przejawów sztuki

ludowej mniejszoÊci narodowych (¸emków, ˚ydów, Romów).

IIIIII.. Z

Zaa∏∏o

o˝˝o

nee o

ossiiààggn

nii´´cciiaa u

ucczzn

niió

ów

1. Uczeƒ rozró˝nia instrumenty d´te drewniane i blaszane.

2. Uczeƒ wykazuje podstawowà wiedz´ na temat znaczenia muzyki Stanis∏awa Mo-

niuszki w kszta∏towaniu uczuç patriotycznych.

3. Âpiew w dwug∏osie.

4. Uczeƒ rozró˝nia g∏ówne wàtki niektórych poznawanych utworów z literatury mu-

zycznej.

5. Zna polskie obrz´dy, obyczaje, stroje ludowe wybranych regionów, w tym w∏asnego

regionu.

6. Uczeƒ wykazuje podstawowà wiedz´ dotyczàcà sztuk plastycznych i umie jà powià-

zaç z niektórymi terminami muzycznymi: barwa i jej nasycenie (g∏oÊne, ciche), ja-
snoÊç barwy, temperatura barw, gama barwna, barwy kontrastowe i dope∏niajàce,
akcent kolorystyczny (solista), dominanta; barwa i jej wartoÊci wyrazowe; walor (ci-
cho, g∏oÊno); plama ostra, mi´kka, ograniczona konturem jako Êrodek wyrazu pla-
stycznego (dêwi´k staccato, dêwi´k „rozlany”); kontrast i podobieƒstwo, statyka i dy-
namika w kompozycji plastycznej i muzycznej; ró˝ne konwencje przedstawiania per-
spektywy (perspektywa kulisowa, rz´dowa, linearna, powietrzna; figury niemo˝liwe).

7. Znane mu sà elementy historii sztuki: propedeutyka stroju i architektury.

8. Potrafi okreÊliç rol´ i funkcj´ tworów architektonicznych.

9. Zna tradycje i ma ÊwiadomoÊç ewolucji historycznej wybranych form architektonicz-

nych na przestrzeni dziejów (np. dworek polski, koÊció∏).

10. Zna j´zyk cia∏a, umie odczytaç intencje mówiàcego w sytuacjach typowych. UÊwia-

damia sobie mow´ w∏asnego cia∏a.

11. Zdaje sobie spraw´ z konwencjonalnych, kulturowych znaczeƒ koloru i przestrzeni.

Dostrzega ró˝nice interpretacyjne w ró˝nych kr´gach kulturowych w podawanym
materiale i swoim otoczeniu.

12. Poddaje indywidualnej interpretacji poobserwacyjnej wybrane rzeczy, zjawiska zna-

nymi Êrodkami wyrazu plastycznego (rysuje, maluje, modeluje, konstruuje, fotogra-
fuje, rzeêbi lub lepi, taƒczy lub poddaje interpretacji ruchowej).

13. Ilustruje wydarzenia realne lub fantastyczne, uwzgl´dniajàc nastrój i charakter po-

staci, przedmiotów, zjawisk oraz posiadane wiadomoÊci.

14. Komponuje Êwiadomie swoje prace plastyczne, wykorzystujàc posiadanà wiedz´.

IIV

V.. P

Prro

ozzyyccjjee m

meetto

d o

occeen

nyy o

ossiiààggn

nii´´çç u

ucczzn

niió

ów

1. Indywidualne testy muzyczne sporzàdzone przez nauczyciela.

2. Mi´dzyklasowe quizy wiedzy o muzyce z elementami plastyki.

3. Szkolne studio nagraƒ – utrwalanie na taÊmie g∏osów najzdolniejszych uczniów.

4. Szkolna galeria prac plastycznych.

5. Recenzje przygotowanych przez uczniów spektakli, koncertów itp.

W w

wyyn

niik

u rreeaalliizzaaccjjii p

prro

oggrraam

u eed

kaaccyyjjn

neeggo

o u

ucczzeeƒ

ƒ p

wiin

niieen

n w

wyyk

kaazzyyw

waaçç ssii´´ n

naasstt´´--

ujjààccyym

mii u

miieejj´´ttn

oÊÊcciiaam

mii::

aa)) w

w zzaak

krreessiiee w

wiiaad

oÊÊccii ii u

miieejj´´ttn

oÊÊccii p

ozzn

naaw

wcczzyycch

– umiej´tnoÊç p∏ynnego, gi´tkiego tworzenia pomys∏ów;

– umiej´tnoÊç tworzenia rozwiàzaƒ rzadkich, zaskakujàcych i niekonwencjonalnych,

adekwatnych do wymogów sytuacji;

– umiej´tnoÊç tworzenia metafor i ∏àczenia odleg∏ych skojarzeƒ, przekszta∏cania

i modyfikowania pomys∏ów i przedmiotów oraz abstrahowania;

– umiej´tnoÊç krytycznej analizy, doboru i selekcji ró˝nych informacji;

– umiej´tnoÊç dostrzegania, rozumienia i okreÊlania problemów z ró˝nych dziedzin

twórczoÊci.

b)) w

w zzaak

krreessiiee rro

ozzw

ojju

u eem

occjjo

naalln

o--m

ottyyw

waaccyyjjn

neeggo

– umiej´tnoÊç Êwie˝ego, nieskonwencjonalizowanego postrzegania sytuacji proble-

mowej;

– umiej´tnoÊç przezwyci´˝ania barier poznawczo-emocjonalnych w procesie twór-

czym, tj. sztywnoÊç myÊlenia, nieÊmia∏oÊç, obawy przed nieznanym;

– poszerzona i pog∏´biona samowiedza oraz poprawa samooceny;

– umiej´tnoÊç otwartego udzia∏u w dyskusji grupowej i asertywne wyra˝anie w∏asne-

go zdania oraz przyjmowanie krytyki;

– zwi´kszona tolerancja dla ludzi ró˝nych ras, kultur i narodowoÊci oraz otwartoÊç

na przejawy ich twórczoÊci w ró˝nych dziedzinach kultury, sztuki i nauki.

cc)) w

w zzaak

krreessiiee d

dzziiaa∏∏aaƒ

ƒ ((zzaacch

waaƒ

ƒ))

– podejmowanie dzia∏aƒ innowacyjnych, wprowadzanie twórczych zmian w ˝yciu

szko∏y, rodziny i szerzej;

– zwi´kszona zaradnoÊç i umiej´tnoÊç dzia∏ania w sytuacjach ryzyka i niepewnoÊci;

– umiej´tnoÊç doprowadzania w∏asnych pomys∏ów do ich realizacji, wdra˝ania i we-

ryfikowania w praktycznych zastosowaniach.

Biib

blliio

oggrraaffiiaa

Barthes R.,

Mit i znak, Warszawa 1975.

Bia∏kowski G.,

Wyobraênia i emocje w nauce i sztuce, „Wiedza i ˚ycie”, nr 10, 1989.

Borz´cki A., Okraszewski K., Rakowiecka B., Szmidt K.J.,

Program nauczania. Porzàdek

i przygoda. Lekcje twórczoÊci, Warszawa 1997.
Brzeziƒska A.,

Szko∏a twórcza – autorskie klasy, programy..., „Kwartalnik Pedagogiczny”,

nr 2, 1992.
Go∏aszewska M.,

Zarys estetyki, Kraków 1973.

Guiraud P.,

Semiologia, Warszawa 1974.

J´drychowska M.,

Lektura i kultura, Kraków 1994.

Lalewicz J.,

Przedstawienie i znaczenie, Gdaƒsk 1995.

Lotman J.,

Semiotyka sceny, „Dialog”, nr 11, 1984.

Piaget J.,

Psychologia i epistemologia, Warszawa 1977.

Por´bski M.,

Ikonosfera, Warszawa 1972.

Szmidt K.J.,

Przewodnik metodyczny dla nauczycieli. Porzàdek i przygoda. Lekcje twórcz-

zoÊci, Warszawa 1977.
Wallon P., Cambier A., Engelhart D.,

Rysunek dziecka, Warszawa 1993.

Wojnar I.,

Estetyka i wychowanie, Warszawa 1964.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
MM program muzyka Rozak IV VI
dostosowanie programu j ang IV VI
program IV VI AO id 395233 Nieznany
Przedmiotowy Program wychowawczy, KATECHEZA DLA DZIECI, konspekty - szkoła podstawowa IV- VI
Program koła matematycznego dla klas IV-VI (Matematyka), Szkoła
Program zajęć przeciwko agresji i przemocy dla klas IV – VI
Program zajęć wyrównawczych z matematyki kl IV-VI, Nowy folder
Program zajęć wyrównawczych z matematyki dla uczniów klas IV VI szkoly podstawowej
Informatyka Europejczyka Program nauczania informatyki w szkole podstawowej kl IV VI Edycja Windows
podstawa programowa przedmiotu historia i spoleczenstwo ii etap edukacyjny klasy iv vi zgodna z rozp
PROGRAM SZKOLNEGO KÓŁKA WZOROWEGO CHRZEŚCIJANINA kl IV VI
ODNALEŹĆ SIEBIE PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA AGRESJi DLA KLAS IV VI OPRACOWAŁY Edyta Drągałgorzata Pry

więcej podobnych podstron