Zespół Metaboliczny

Zespół Metaboliczny

Dr n. med. Marcin Gierach

Dr n. med. Marcin Gierach

Katedra i Klinika Endokrynologii

Katedra i Klinika Endokrynologii

i Diabetologii CM UMK

i Diabetologii CM UMK

Zespół metaboliczny wg IDF

Zespół metaboliczny wg IDF

•

•

otyłość brzuszna (trzewna) zdefiniowana jako obwód

otyłość brzuszna (trzewna) zdefiniowana jako obwód

w talii ≥ 80 cm u Europejek i ≥94 cm u Europejczyków

w talii ≥ 80 cm u Europejek i ≥94 cm u Europejczyków

•

•

oraz 2 z 4 następujących czynników:

oraz 2 z 4 następujących czynników:

-

-

zwiększone stężenie TG > 1,7

zwiększone stężenie TG > 1,7

mmol

mmol

/l (150 mg/dl) lub

/l (150 mg/dl) lub

leczenie

leczenie

hipertriglicerydemii

hipertriglicerydemii

-

-

zmniejszone stężenie HDL

zmniejszone stężenie HDL

-

-

C <1,0

C <1,0

mmol

mmol

/l (40 mg/dl)

/l (40 mg/dl)

u M i <1,3

u M i <1,3

mmol

mmol

/l (50 mg/dl) u K lub leczenie tego

/l (50 mg/dl) u K lub leczenie tego

zaburzenia lipidowego

zaburzenia lipidowego

-

-

podwyższone ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 130

podwyższone ciśnienie tętnicze skurczowe ≥ 130

mmHg

mmHg

lub rozkurczowe ≥ 85

lub rozkurczowe ≥ 85

mmHg

mmHg

lub leczenie

lub leczenie

rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego

rozpoznanego wcześniej nadciśnienia tętniczego

-

-

zwiększone stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥ 5,6

zwiększone stężenie glukozy w osoczu na czczo ≥ 5,6

mmol

mmol

/l (100 mg/dl) lub rozpoznana wcześniej cukrzyca

/l (100 mg/dl) lub rozpoznana wcześniej cukrzyca

typu 2

typu 2

Epidemiologia

Epidemiologia

•

•

w Polsce w populacji dorosłej stwierdza się

w Polsce w populacji dorosłej stwierdza się

występowanie zespołu metabolicznego u ok.

występowanie zespołu metabolicznego u ok.

20 % ludności [ok. 5,7

20 % ludności [ok. 5,7

mln

mln

osób]

osób]

•

•

(22% K i 18% M)

(22% K i 18% M)

•

•

częstość występowania zwiększa się wraz

częstość występowania zwiększa się wraz

z wiekiem

z wiekiem

Etiologia i patogeneza

Etiologia i patogeneza

•

•

patogeneza nie jest do końca wyjaśniona, jednak za istotne

patogeneza nie jest do końca wyjaśniona, jednak za istotne

czynniki sprawcze uważa się otyłość brzuszną

czynniki sprawcze uważa się otyłość brzuszną

i insulinooporność

i insulinooporność

•

•

nadprodukcja wolnych kwasów tłuszczowych przez trzewną

nadprodukcja wolnych kwasów tłuszczowych przez trzewną

tkankę tłuszczową zwiększa oksydację tłuszczów

tkankę tłuszczową zwiększa oksydację tłuszczów

w mięśniach i wątrobie, co hamuje metabolizm glukozy

w mięśniach i wątrobie, co hamuje metabolizm glukozy

poprzez zmniejszenie aktywności

poprzez zmniejszenie aktywności

heksokinazy

heksokinazy

. Ta

. Ta

„

„

lipotoksyczność

lipotoksyczność

” w odniesieniu do metabolizmu glukozy

” w odniesieniu do metabolizmu glukozy

jest przyczyną kompensacyjnego wydzielania insuliny przez

jest przyczyną kompensacyjnego wydzielania insuliny przez

komórki B. Zwiększone wydzielanie insuliny szybciej

komórki B. Zwiększone wydzielanie insuliny szybciej

doprowadza u osób otyłych do wyczerpania rezerw

doprowadza u osób otyłych do wyczerpania rezerw

komórek B i załamania metabolizmu glukozy.

komórek B i załamania metabolizmu glukozy.

Obraz

Obraz

kliniczny

kliniczny

•

•

związany z definicją

związany z definicją

•

•

najczęściej występująca składowa zespołu

najczęściej występująca składowa zespołu

metabolicznego

metabolicznego

to nadciśnienie tętnicze

to nadciśnienie tętnicze

Postępowanie diagnostyczne

Postępowanie diagnostyczne

•

•

poszukiwanie składowych zespołu metabolicznego

poszukiwanie składowych zespołu metabolicznego

•

•

złotym standardem do oceny insulinowrażliwości jest

złotym standardem do oceny insulinowrażliwości jest

obliczanie zużycia tkankowego glukozy metodą klamry

obliczanie zużycia tkankowego glukozy metodą klamry

metabolicznej (metabolic

metabolicznej (metabolic

clamp

clamp

)

)

•

•

badanie to polega na wlewie

badanie to polega na wlewie

i.v

i.v

. insuliny utrzymującym jej

. insuliny utrzymującym jej

stężenie w surowicy ~ 100

stężenie w surowicy ~ 100

mj.m

mj.m

./l, oraz wlewie

./l, oraz wlewie

i.v

i.v

. glukozy,

. glukozy,

zapewniającym określoną

zapewniającym określoną

glikemię

glikemię

(np. 80 mg/dl)

(np. 80 mg/dl)

•

•

dzięki egzogennej

dzięki egzogennej

hiperinsulinemii

hiperinsulinemii

–

–

całkowita blokada

całkowita blokada

wytwarzania insuliny przez trzustkę i produkcji glukozy przez

wytwarzania insuliny przez trzustkę i produkcji glukozy przez

wątrobę

wątrobę

•

•

w tych warunkach podana ilość glukozy odzwierciedla jej

w tych warunkach podana ilość glukozy odzwierciedla jej

tkankowe zużycie, czyli pośrednio wrażliwość tkanek na

tkankowe zużycie, czyli pośrednio wrażliwość tkanek na

insulinę

insulinę

•

•

im mniejsza dawka glukozy jest potrzebna do utrzymania

im mniejsza dawka glukozy jest potrzebna do utrzymania

euglikemii

euglikemii

, tym większa insulinooporność

, tym większa insulinooporność

Postępowanie diagnostyczne

Postępowanie diagnostyczne

•

•

ocena obwodu talii i wskaźnika talia

ocena obwodu talii i wskaźnika talia

-

-

biodra

biodra

(

(

WHR

WHR

-

-

waist

waist

-

-

hip

hip

ratio

ratio

)

)

>0,8 u K oraz >1,0 u M

>0,8 u K oraz >1,0 u M

•

•

badania obrazowe: TK, MR, DXA (rzadko

badania obrazowe: TK, MR, DXA (rzadko

wykonywane)

wykonywane)

Leczenie

Leczenie

•

•

zmiana stylu życia

zmiana stylu życia

•

•

dieta ubogokaloryczna, zmniejszenie masy ciała

dieta ubogokaloryczna, zmniejszenie masy ciała

•

•

zwiększenie aktywności fizycznej

zwiększenie aktywności fizycznej

•

•

leczenie poszczególnych składowych zespołu

leczenie poszczególnych składowych zespołu

metabolicznego

metabolicznego

A. nadciśnienia tętniczego

A. nadciśnienia tętniczego

B.

B.

dyslipidemii

dyslipidemii

C. otyłości

C. otyłości

Leczenie

Leczenie

•

•

farmakologiczne zwiększanie wrażliwości na

farmakologiczne zwiększanie wrażliwości na

insulinę (w Polsce jedynie u pacjentów

insulinę (w Polsce jedynie u pacjentów

z

z

cukrzycą

cukrzycą

)

)

-

-

metformina

metformina

-

-

akarboza

akarboza

-

-

glitazony

glitazony

i

i

glitazary

glitazary

Zaburzenia odżywiania

Zaburzenia odżywiania

Jadłowstręt psychiczny

Jadłowstręt psychiczny

•

•

jest zespołem psychosomatycznym cechującym się

jest zespołem psychosomatycznym cechującym się

zmniejszeniem masy ciała i innymi następstwami

zmniejszeniem masy ciała i innymi następstwami

celowego

celowego

nieprzyjmowania

nieprzyjmowania

pokarmów

pokarmów

•

•

ponad 90% zachorowań dotyczy kobiet

ponad 90% zachorowań dotyczy kobiet

•

•

szczyt zachorowania przypada na 2 dekadę życia

szczyt zachorowania przypada na 2 dekadę życia

Etiologia i patogeneza

Etiologia i patogeneza

•

•

przyczyna choroby nie jest znana

przyczyna choroby nie jest znana

•

•

wyróżniamy podłoże:

wyróżniamy podłoże:

-

-

genetyczne

genetyczne

-

-

neurobiologiczne

neurobiologiczne

-

-

psychologiczne

psychologiczne

Czynniki ryzyka zachorowania

Czynniki ryzyka zachorowania

•

•

płeć żeńska

płeć żeńska

•

•

wiek młodzieńczy

wiek młodzieńczy

•

•

obciążający wywiad rodzinny

obciążający wywiad rodzinny

•

•

nieprawidłowe relacje z rodzicami

nieprawidłowe relacje z rodzicami

•

•

niska samoocena

niska samoocena

•

•

wcześniactwo, mała

wcześniactwo, mała

urodzeniowa

urodzeniowa

masa ciała

masa ciała

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

•

•

zmniejszenie masy ciała

zmniejszenie masy ciała

•

•

nietolerancja zimna, zimne ręce i stopy

nietolerancja zimna, zimne ręce i stopy

•

•

skóra sucha, łuszcząca się, meszek na plecach,

skóra sucha, łuszcząca się, meszek na plecach,

przedramionach i twarzy

przedramionach i twarzy

•

•

zawroty głowy i omdlenia, bradykardia,

zawroty głowy i omdlenia, bradykardia,

hipotensja, niewydolność serca

hipotensja, niewydolność serca

•

•

zaparcia, wzdęcia

zaparcia, wzdęcia

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

•

•

osłabienie i zaniki mięsni

osłabienie i zaniki mięsni

•

•

brak miesiączki, hipoplazja macicy

brak miesiączki, hipoplazja macicy

•

•

apatia, osłabienie koncentracji, depresja

apatia, osłabienie koncentracji, depresja

•

•

niedokrwistość,

niedokrwistość,

małopłytkowość

małopłytkowość

•

•

bóle kostne wskutek

bóle kostne wskutek

osteopenii

osteopenii

i osteoporozy

i osteoporozy

•

•

zmniejszenie stężenia we krwi potasu,

zmniejszenie stężenia we krwi potasu,

magnezu, fosforanów, glukozy, białka

magnezu, fosforanów, glukozy, białka

Rozpoznanie różnicowe

Rozpoznanie różnicowe

•

•

choroby przewodu pokarmowego (zespół

choroby przewodu pokarmowego (zespół

złego wchłaniania)

złego wchłaniania)

•

•

nowotwory

nowotwory

•

•

cukrzyca typu 1

cukrzyca typu 1

•

•

niewydolność kory nadnerczy

niewydolność kory nadnerczy

•

•

niedoczynność przysadki

niedoczynność przysadki

Leczenie

Leczenie

•

•

w ostrej fazie choroby

w ostrej fazie choroby

-

-

skojarzone leczenie psychiatryczne,

skojarzone leczenie psychiatryczne,

ogólnointernistyczne

ogólnointernistyczne

i żywieniowe

i żywieniowe

•

•

leczenie przewlekłe

leczenie przewlekłe

-

-

psychoterapia (

psychoterapia (

≥

≥

6 miesi

6 miesi

ę

ę

cy)

cy)

-

-

leczenie żywieniowe (wzrost masy ciała

leczenie żywieniowe (wzrost masy ciała

o 0,5

o 0,5

-

-

1,5 kg/tydzień

1,5 kg/tydzień

-

-

leczenie farmakologiczne:

leczenie farmakologiczne:

fluoksetyna

fluoksetyna

,

,

cyproheptadyna

cyproheptadyna

Ż

Ż

arłoczność psychiczna

arłoczność psychiczna

•

•

(bulimia) jest zespołem psychosomatycznym

(bulimia) jest zespołem psychosomatycznym

cechującym się regularnymi epizodami

cechującym się regularnymi epizodami

niekontrolowanego spożywania dużych ilości

niekontrolowanego spożywania dużych ilości

pokarmów oraz stosowaniem ekstremalnych

pokarmów oraz stosowaniem ekstremalnych

metod zwalczania skutków obżarstwa

metod zwalczania skutków obżarstwa

•

•

Ponad 90% zachorowań dotyczy kobiet

Ponad 90% zachorowań dotyczy kobiet

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

-

-

w wywiadzie epizody spożywania dużych ilości

w wywiadzie epizody spożywania dużych ilości

pokarmów, po których następuje prowokowanie

pokarmów, po których następuje prowokowanie

wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających

wymiotów, stosowanie środków przeczyszczających

-

-

objawy odwodnienia

objawy odwodnienia

-

-

zaburzenia elektrolitowe:

zaburzenia elektrolitowe:

hipokaliemia

hipokaliemia

,

,

hipochloremia

hipochloremia

,

,

zasadowica

zasadowica

metaboliczna wskutek wymiotów

metaboliczna wskutek wymiotów

-

-

hipomagnezemia

hipomagnezemia

i

i

hipofosfatemia

hipofosfatemia

wskutek nadużywania

wskutek nadużywania

śr

śr

.

.

przeczyszczających

przeczyszczających

-

-

zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni

zaburzenia rytmu serca i osłabienie mięśni

-

-

uszkodzenie szkliwa zębów

uszkodzenie szkliwa zębów

-

-

powiększenie ślinianek

powiększenie ślinianek

-

-

nadżerki błony śluzowej przełyku i żołądka

nadżerki błony śluzowej przełyku i żołądka

Leczenie

Leczenie

•

•

postępowanie

postępowanie

niefarmakologiczne

niefarmakologiczne

terapia poznawczo

terapia poznawczo

-

-

behawioralna

behawioralna

leczenie żywieniowe

leczenie żywieniowe

•

•

leczenie farmakologiczne

leczenie farmakologiczne

leki przeciwdepresyjne np.

leki przeciwdepresyjne np.

Fluoksetyna

Fluoksetyna

Otyłość

Otyłość

–

–

praktyczne aspekty

praktyczne aspekty

leczenia

leczenia

Otyłość naraża na wiele problemów

Otyłość naraża na wiele problemów

zdrowotnych, takich jak:

zdrowotnych, takich jak:

•

•

cukrzyca typu 2

cukrzyca typu 2

•

•

nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze

•

•

dyslipidemia

dyslipidemia

•

•

choroba niedokrwienna serca

choroba niedokrwienna serca

•

•

udar mózgowy

udar mózgowy

•

•

zmiany zwyrodnieniowe układu kostno

zmiany zwyrodnieniowe układu kostno

-

-

stawowego

stawowego

•

•

niektóre rodzaje nowotworów?????

niektóre rodzaje nowotworów?????

Przyczyny otyłości

Przyczyny otyłości

•

•

długotrwale utrzymujący się dodatni bilans

długotrwale utrzymujący się dodatni bilans

energetyczny

energetyczny

–

–

nadmiar pokarmu w stosunku

nadmiar pokarmu w stosunku

do wydatku energetycznego

do wydatku energetycznego

•

•

czynniki środowiskowe

czynniki środowiskowe

•

•

czynniki genetyczne

czynniki genetyczne

Diagnostyka

Diagnostyka

•

•

wskaźnik masy ciała

wskaźnik masy ciała

–

–

BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m2)

BMI = masa ciała (kg)/wzrost (m2)

Norma

Norma

-

-

18,5

18,5

-

-

24,9

24,9

Nadwaga

Nadwaga

-

-

25

25

-

-

29,9

29,9

Otyłość

Otyłość

-

-

>30

>30

•

•

otyłość brzuszna

otyłość brzuszna

–

–

w Europie

w Europie

–

–

obwód talii u K>80;

obwód talii u K>80;

u M>94 cm

u M>94 cm

•

•

ocena ryzyka otyłości u każdego pacjenta (masa ciała,

ocena ryzyka otyłości u każdego pacjenta (masa ciała,

wzrost, obwód talii)

wzrost, obwód talii)

Program Zdrowego Odchudzania

Program Zdrowego Odchudzania

ZODIAK

ZODIAK

(Zważenie, Odchudzanie, Dieta I Aktywność

(Zważenie, Odchudzanie, Dieta I Aktywność

fizyczna)

fizyczna)

Pacjent deklarujący chęć przystąpienia do

Pacjent deklarujący chęć przystąpienia do

programu „ Zodiak” wypełnia Kartę Kontrolną

programu „ Zodiak” wypełnia Kartę Kontrolną

Pacjenta, otrzymuje edukacyjny Poradnik „

Pacjenta, otrzymuje edukacyjny Poradnik „

Zodiak

Zodiak

–

–

Program zdrowego odchudzania” i

Program zdrowego odchudzania” i

Folder informacyjny z tabelką do wpisywania

Folder informacyjny z tabelką do wpisywania

kolejnych kontrolnych pomiarów masy ciała

kolejnych kontrolnych pomiarów masy ciała

dokonywanych w Poradni po 1, 2, 3, 6, 9 i 12

dokonywanych w Poradni po 1, 2, 3, 6, 9 i 12

miesiącach z podpisem personelu ważącego.

miesiącach z podpisem personelu ważącego.

Leczenie otyłych pacjentów

Leczenie otyłych pacjentów

•

•

redukcja masy ciała

redukcja masy ciała

•

•

wyrównanie zaburzeń metabolicznych

wyrównanie zaburzeń metabolicznych

•

•

leczenie towarzyszących otyłości powikłań:

leczenie towarzyszących otyłości powikłań:

nadciśnienia, cukrzycy,

nadciśnienia, cukrzycy,

dyslipidemii

dyslipidemii

, zaburzeń

, zaburzeń

oddechowych (zespół bezdechu w czasie snu) i

oddechowych (zespół bezdechu w czasie snu) i

sercowo

sercowo

-

-

naczyniowych (niewydolność wieńcowa i

naczyniowych (niewydolność wieńcowa i

krążenia)

krążenia)

•

•

poprawa stanu psychicznego

poprawa stanu psychicznego

•

•

poprawa stanu socjalnego

poprawa stanu socjalnego

•

•

indywidualnie dostosowane do wieku, płci,

indywidualnie dostosowane do wieku, płci,

stopnia zaawansowania i typu otyłości,

stopnia zaawansowania i typu otyłości,

czynników ryzyka metabolicznego i chorób

czynników ryzyka metabolicznego i chorób

towarzyszących

towarzyszących

•

•

doraźny cel leczenia

doraźny cel leczenia

–

–

redukcja 10%

redukcja 10%

aktualnej masy ciała w czasie 3

aktualnej masy ciała w czasie 3

-

-

6 miesięcy

6 miesięcy

•

•

cel odległy

cel odległy

–

–

utrzymanie uzyskanej redukcji

utrzymanie uzyskanej redukcji

masy ciała przez wiele lat

masy ciała przez wiele lat

•

•

Podstawą leczenia otyłości jest osiągnięcie

Podstawą leczenia otyłości jest osiągnięcie

ujemnego bilansu energetycznego dzięki

ujemnego bilansu energetycznego dzięki

zalecanej diecie, zwiększonej aktywności

zalecanej diecie, zwiększonej aktywności

fizycznej, modyfikacji zachowań i

fizycznej, modyfikacji zachowań i

farmakoterapii.

farmakoterapii.

Dieta

Dieta

•

•

aby uzyskać ujemny bilans energetyczny i zrealizować

aby uzyskać ujemny bilans energetyczny i zrealizować

zalecane chudnięcie 0,5

zalecane chudnięcie 0,5

-

-

1 kg/tydzień konieczne jest

1 kg/tydzień konieczne jest

odpowiednie zmniejszenie ilości pokarmu

odpowiednie zmniejszenie ilości pokarmu

–

–

należy

należy

spożywać codziennie o 600

spożywać codziennie o 600

-

-

1000 kcal mniej w stosunku do

1000 kcal mniej w stosunku do

potrzeb organizmu

potrzeb organizmu

•

•

najczęściej zalecana dieta dla kobiet

najczęściej zalecana dieta dla kobiet

–

–

1000

1000

-

-

1200 kcal/dobę

1200 kcal/dobę

•

•

najczęściej zalecana dieta dla mężczyzn

najczęściej zalecana dieta dla mężczyzn

–

–

1400

1400

-

-

1800

1800

kcal/dobę

kcal/dobę

Dieta niskotłuszczowa

Dieta niskotłuszczowa

•

•

jest korzystna, bo zmniejsza insulinooporność i stężenie

jest korzystna, bo zmniejsza insulinooporność i stężenie

frakcji LDL

frakcji LDL

•

•

ograniczenie powinno dotyczyć głównie tłuszczów

ograniczenie powinno dotyczyć głównie tłuszczów

pochodzenia zwierzęcego, sprzyjających rozwojowi

pochodzenia zwierzęcego, sprzyjających rozwojowi

miażdżycy

miażdżycy

•

•

kompensacja diety niskotłuszczowej nadmiarem

kompensacja diety niskotłuszczowej nadmiarem

węglowodanów, zwłaszcza o wysokim indeksie

węglowodanów, zwłaszcza o wysokim indeksie

glikemicznym (np. słodzone płyny, białe pieczywo,

glikemicznym (np. słodzone płyny, białe pieczywo,

ziemniaki) niekorzystnie zwiększa hiperinsulinemię

ziemniaki) niekorzystnie zwiększa hiperinsulinemię

•

•

należy wybierać pokarmy o niskim indeksie glikemicznym

należy wybierać pokarmy o niskim indeksie glikemicznym

(np. warzywa zielone, soja, soczewica, owoce, chleb żytni

(np. warzywa zielone, soja, soczewica, owoce, chleb żytni

pełnoziarnisty, dziki ryż, zawierające węglowodany

pełnoziarnisty, dziki ryż, zawierające węglowodany

złożone i dużo błonnika)

złożone i dużo błonnika)

Dieta niskowęglowodanowa

Dieta niskowęglowodanowa

•

•

obserwuje się przez pierwsze pół roku szybki

obserwuje się przez pierwsze pół roku szybki

ubytek masy ciała, poprawę insulinowrażliwości,

ubytek masy ciała, poprawę insulinowrażliwości,

zmniejszenie stężenia TG we krwi i redukcję

zmniejszenie stężenia TG we krwi i redukcję

głodu z powodu rozwijającej się ketozy

głodu z powodu rozwijającej się ketozy

•

•

po roku jednak nie obserwuje się różnic w ubytku

po roku jednak nie obserwuje się różnic w ubytku

masy ciała między tą dietą a dietą niskotłuszczową

masy ciała między tą dietą a dietą niskotłuszczową

•

•

związana jest z większym spożyciem tłuszczów,

związana jest z większym spożyciem tłuszczów,

grozi zwiększeniem ryzyka rozwoju miażdżycy

grozi zwiększeniem ryzyka rozwoju miażdżycy

oraz ubytkiem wapnia z kości predysponującym

oraz ubytkiem wapnia z kości predysponującym

do osteoporozy

do osteoporozy

Dieta wysokobiałkowa

Dieta wysokobiałkowa

•

•

ułatwia obniżenie masy ciała

ułatwia obniżenie masy ciała

•

•

zmniejsza ilość tłuszczu trzewnego

zmniejsza ilość tłuszczu trzewnego

•

•

długotrwałe nadmierne spożycie białka może jednak

długotrwałe nadmierne spożycie białka może jednak

doprowadzić do zmian w wątrobie i nerkach

doprowadzić do zmian w wątrobie i nerkach

•

•

jeżeli źródłem pokarmów białkowych jest mięso

jeżeli źródłem pokarmów białkowych jest mięso

zwierzęce, nadmiar tłuszczów nasyconych i

zwierzęce, nadmiar tłuszczów nasyconych i

cholesterolu zwiększa ryzyko powikłań sercowo

cholesterolu zwiększa ryzyko powikłań sercowo

-

-

naczyniowych i niektórych nowotworów

naczyniowych i niektórych nowotworów

Dobowe zapotrzebowanie na białko wynosi

Dobowe zapotrzebowanie na białko wynosi

0,8g/1kg

0,8g/1kg

m.c

m.c

., czyli 10

., czyli 10

-

-

15% wartości

15% wartości

kalorycznej pokarmów.

kalorycznej pokarmów.

W diecie odchudzającej niskokalorycznej

W diecie odchudzającej niskokalorycznej

należy zwiększyć do 20

należy zwiększyć do 20

-

-

25% procentowy

25% procentowy

udział białek.

udział białek.

Przy ograniczeniach dietetycznych w mniejszych

Przy ograniczeniach dietetycznych w mniejszych

porcjach pokarmów zawartość wody jest zmniejszona,

porcjach pokarmów zawartość wody jest zmniejszona,

dlatego osoby odchudzające się muszą zwiększyć

dlatego osoby odchudzające się muszą zwiększyć

podaż płynów do co najmniej 2 litrów/ dobę.

podaż płynów do co najmniej 2 litrów/ dobę.

(najlepsze są wody mineralne niegazowane o średniej

(najlepsze są wody mineralne niegazowane o średniej

mineralizacji z małą zawartością sodu polecane

mineralizacji z małą zawartością sodu polecane

i właściwą proporcją wapnia do magnezu 2:1.

i właściwą proporcją wapnia do magnezu 2:1.

Wody mineralne wysoko mineralizowane o dużej

Wody mineralne wysoko mineralizowane o dużej

zawartości sodu polecane są do uzupełniania płynów

zawartości sodu polecane są do uzupełniania płynów

podczas wysiłku fizycznego.

podczas wysiłku fizycznego.

•

•

Woda wodociągowa używana do

Woda wodociągowa używana do

przygotowywania posiłków, gotowania, nie

przygotowywania posiłków, gotowania, nie

powinna być używana jako woda do picia,

powinna być używana jako woda do picia,

ponieważ nie tylko nie uzupełnia niedoborów

ponieważ nie tylko nie uzupełnia niedoborów

mineralnych, ale nawet może je wypłukiwać.

mineralnych, ale nawet może je wypłukiwać.

Aktywność fizyczna

Aktywność fizyczna

•

•

ć

ć

wiczenia fizyczne powinny trwać przynajmniej 30

wiczenia fizyczne powinny trwać przynajmniej 30

minut, a przy odchudzaniu lepiej 60 minut codziennie

minut, a przy odchudzaniu lepiej 60 minut codziennie

•

•

zaleca się marsz, jazdę na rowerze, na nartach, grę w

zaleca się marsz, jazdę na rowerze, na nartach, grę w

piłkę, tenis

piłkę, tenis

•

•

nie zaleca się ćwiczeń siłowych: podnoszenie

nie zaleca się ćwiczeń siłowych: podnoszenie

ciężarów, zapasy; oraz ćwiczeń wymagających

ciężarów, zapasy; oraz ćwiczeń wymagających

bardzo krótkotrwałych i dużych wysiłków: sprint,

bardzo krótkotrwałych i dużych wysiłków: sprint,

rzuty, skoki

rzuty, skoki

Modyfikacja stylu życia

Modyfikacja stylu życia

•

•

umożliwia trwałe utrzymanie efektu odchudzania

umożliwia trwałe utrzymanie efektu odchudzania

•

•

regularna kontrola masy ciała

regularna kontrola masy ciała

•

•

regularna kontrola spożycia pokarmów i aktywności

regularna kontrola spożycia pokarmów i aktywności

fizycznej

fizycznej

•

•

radzenie sobie ze stresem i nieuspokajanie się

radzenie sobie ze stresem i nieuspokajanie się

jedzeniem

jedzeniem

•

•

wsparcie społeczne rodziny, przyjaciół lub grup

wsparcie społeczne rodziny, przyjaciół lub grup

samopomocy

samopomocy

•

•

wskazana jest współpraca lekarzy, dietetyków,

wskazana jest współpraca lekarzy, dietetyków,

psychologów i fizjoterapeutów

psychologów i fizjoterapeutów

Farmakoterapia

Farmakoterapia

•

•

kuracja odchudzająca może być wspomagana

kuracja odchudzająca może być wspomagana

lekami

lekami

•

•

ich działanie polega na zmniejszeniu

ich działanie polega na zmniejszeniu

dostarczanej energii z pożywienia lub

dostarczanej energii z pożywienia lub

zwiększeniu wydatku energetycznego poprzez

zwiększeniu wydatku energetycznego poprzez

nasilenie termogenezy

nasilenie termogenezy

(1)

(1)

Sibutramina

Sibutramina

•

•

hamując wychwyt zwrotny serotoniny nasila poposiłkowe

hamując wychwyt zwrotny serotoniny nasila poposiłkowe

uczucie sytości

uczucie sytości

•

•

hamując wychwyt zwrotny noradrenaliny nasila termogenezę,

hamując wychwyt zwrotny noradrenaliny nasila termogenezę,

zwiększając wydatek energetyczny

zwiększając wydatek energetyczny

•

•

działania niepożądane:

działania niepożądane:

· suchość w jamie ustnej, zaparcia i bezsenność, są na ogół

· suchość w jamie ustnej, zaparcia i bezsenność, są na ogół

łagodne

łagodne

· ze względu na możliwość działania presyjnego i wpływu na

· ze względu na możliwość działania presyjnego i wpływu na

częstotliwość rytmu serca należy podczas leczenia często

częstotliwość rytmu serca należy podczas leczenia często

kontrolować ciśnienie tętnicze i częstość pracy serca

kontrolować ciśnienie tętnicze i częstość pracy serca

•

•

przeciwwskazania do stosowania:

przeciwwskazania do stosowania:

-

-

choroba wieńcowa

choroba wieńcowa

-

-

zaburzenia rytmu

zaburzenia rytmu

-

-

niewyrównane

niewyrównane

nadciśnienie tętnicze

nadciśnienie tętnicze

-

-

jaskra

jaskra

-

-

nadczynność tarczycy

nadczynność tarczycy

-

-

łagodny przerost prostaty

łagodny przerost prostaty

-

-

ciężka niewydolność wątroby

ciężka niewydolność wątroby

-

-

ciężka niewydolność nerek

ciężka niewydolność nerek

-

-

u osób przyjmujących leki przeciwdepresyjne,

u osób przyjmujących leki przeciwdepresyjne,

neuroleptyki

neuroleptyki

, leki

, leki

przeciwmigrenowe

przeciwmigrenowe

,

,

opioidy

opioidy

-

-

ostrożnie u osób przyjmujących

ostrożnie u osób przyjmujących

ketokonazol

ketokonazol

,

,

erytromycynę,

erytromycynę,

cimetydynę

cimetydynę

Dawkowanie

Dawkowanie

•

•

10 mg rano raz na dobę ew. 15 mg/dobę

10 mg rano raz na dobę ew. 15 mg/dobę

(2)

(2)

Orlistat

Orlistat

•

•

hamuje w jelitach działanie lipazy

hamuje w jelitach działanie lipazy

trzustkowej i żołądkowej, dzięki czemu ok.

trzustkowej i żołądkowej, dzięki czemu ok.

30% zjedzonego tłuszczu nie jest trawione,

30% zjedzonego tłuszczu nie jest trawione,

nie wchłania się i zostaje wydalone ze

nie wchłania się i zostaje wydalone ze

stolcem

stolcem

•

•

objawy niepożądane:

objawy niepożądane:

· dolegliwości w obrębie przewodu

· dolegliwości w obrębie przewodu

pokarmowego: gazy jelitowe, tłuszczowe

pokarmowego: gazy jelitowe, tłuszczowe

stolce (krótkotrwałe)

stolce (krótkotrwałe)

•

•

leczenie: dawka 3 x 120mg/dobę

leczenie: dawka 3 x 120mg/dobę

CHOROBY JAJNIKÓW

CHOROBY JAJNIKÓW

•

•

Jajnik jest parzystym narządem leżącym

Jajnik jest parzystym narządem leżącym

wewnątrzotrzewnowo, o objętości 6

wewnątrzotrzewnowo, o objętości 6

-

-

8 ml,

8 ml,

zbudowanym z kory i rdzenia

zbudowanym z kory i rdzenia

•

•

Kora zawiera pęcherzyki, stanowiące środowisko

Kora zawiera pęcherzyki, stanowiące środowisko

komórek jajowych oraz zrąb.

komórek jajowych oraz zrąb.

•

•

Rdzeń jest utworzony z luźnej tkanki łącznej,

Rdzeń jest utworzony z luźnej tkanki łącznej,

zawierającej naczynia, nerwy oraz komórki

zawierającej naczynia, nerwy oraz komórki

wnękowe.

wnękowe.

•

•

Jajniki pełnią funkcję rozrodczą i są gruczołami

Jajniki pełnią funkcję rozrodczą i są gruczołami

wydzielania wewnętrznego.

wydzielania wewnętrznego.

OBJAWY PODMIOTOWE I

OBJAWY PODMIOTOWE I

PRZEDMIOTOWE

PRZEDMIOTOWE

•

•

Zaburzenia miesiączkowania:

Zaburzenia miesiączkowania:

-

-

brak miesiączki (

brak miesiączki (

amenorrhoea

amenorrhoea

)

)

-

-

nieprawidłowa częstotliwość miesiączek:

nieprawidłowa częstotliwość miesiączek:

rzadkie >32 dni

rzadkie >32 dni

częste < 21 dni

częste < 21 dni

-

-

nieprawidłowa objętość traconej krwi:

nieprawidłowa objętość traconej krwi:

obfite > 40ml

obfite > 40ml

skąpe

skąpe

-

-

bolesne miesiączkowanie (

bolesne miesiączkowanie (

algomenorrhoea

algomenorrhoea

)

)

Zespół bolesnego miesiączkowania

Zespół bolesnego miesiączkowania

(

(

dysmenorrhoea

dysmenorrhoea

)

)

–

–

bolesne miesiączki +

bolesne miesiączki +

objawy wegetatywne, takie jak wymioty,

objawy wegetatywne, takie jak wymioty,

biegunki, bóle głowy czy zasłabnięcia

biegunki, bóle głowy czy zasłabnięcia

-

-

pierwotny

pierwotny

–

–

pojawia się wraz z pierwszymi

pojawia się wraz z pierwszymi

cyklami owulacyjnymi

cyklami owulacyjnymi

-

-

wtórny

wtórny

–

–

na podłożu zmian organicznych

na podłożu zmian organicznych

BADANIA LABORATORYJNE

BADANIA LABORATORYJNE

•

•

Estradiol

Estradiol

•

•

Progesteron

Progesteron

•

•

LH, FSH i prolaktyna

LH, FSH i prolaktyna

•

•

Testosteron,

Testosteron,

androstendion

androstendion

, siarczan

, siarczan

dehydroepiandrosteronu

dehydroepiandrosteronu

(DHEA

(DHEA

-

-

S) i 17

S) i 17

-

-

OH

OH

-

-

progesteron

progesteron

•

•

Gonadotropina kosmówkowa (

Gonadotropina kosmówkowa (

hCG

hCG

) <3 j.m./l.

) <3 j.m./l.

[ciąża

[ciąża

-

-

>25

>25

-

-

100 j.m./l]

100 j.m./l]

•

•

Globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG)

Globulina wiążąca hormony płciowe (SHBG)

–

–

poza okresem ciąży: 30

poza okresem ciąży: 30

-

-

90 nmol/l

90 nmol/l

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

PRÓBY CZYNNOŚCIOWE

•

•

Próba

Próba

progesteronowa

progesteronowa

:

:

-

-

wykonywana w stanach braku miesiączki, po wykluczeniu

wykonywana w stanach braku miesiączki, po wykluczeniu

ciąży

ciąży

-

-

polega na wstrzyknięciu

polega na wstrzyknięciu

i.m

i.m

. 25

. 25

-

-

50 mg progesteronu przez

50 mg progesteronu przez

3 kolejne dni lub podawaniu

3 kolejne dni lub podawaniu

medroksyprogesteronu

medroksyprogesteronu

10 mg

10 mg

p.o. przez 10 dni

p.o. przez 10 dni

•

•

wynik dodatni

wynik dodatni

–

–

jeśli po kilku dniach przyjmowania

jeśli po kilku dniach przyjmowania

progestagenu

progestagenu

wystąpi krwawienie [zachowana produkcja

wystąpi krwawienie [zachowana produkcja

estrogenów w jajniku i brak czynności

estrogenów w jajniku i brak czynności

lutealnej

lutealnej

]

]

•

•

wynik ujemny

wynik ujemny

–

–

brak krwawienia [dowodzi niewydolności

brak krwawienia [dowodzi niewydolności

jajników lub braku miesiączki pochodzenia macicznego]

jajników lub braku miesiączki pochodzenia macicznego]

•

•

Próba

Próba

estrogenowo

estrogenowo

-

-

progesteronowa

progesteronowa

:

:

-

-

wykonywana w stanach braku miesiączki, po

wykonywana w stanach braku miesiączki, po

wykluczeniu ciąży, gdy wynik próby

wykluczeniu ciąży, gdy wynik próby

progesteronowej

progesteronowej

był ujemny

był ujemny

-

-

przez 20 dni podaje się estrogeny w dawce

przez 20 dni podaje się estrogeny w dawce

substytucyjnej np. estradiol 2 mg/d p.o. dodając

substytucyjnej np. estradiol 2 mg/d p.o. dodając

progestagen

progestagen

w ciągu ostatnich 10 dni np.

w ciągu ostatnich 10 dni np.

medroksyprogesteron

medroksyprogesteron

10 mg/d

10 mg/d

•

•

wynik dodatni

wynik dodatni

–

–

jeżeli po odstawieniu

jeżeli po odstawieniu

progestagenu

progestagenu

wystąpi krwawienie [świadczy o niewydolności

wystąpi krwawienie [świadczy o niewydolności

hormonalnej jajników i zachowanej reaktywności błony

hormonalnej jajników i zachowanej reaktywności błony

śluzowej macicy]

śluzowej macicy]

•

•

wynik ujemny

wynik ujemny

–

–

brak krwawienia [przemawia za

brak krwawienia [przemawia za

maciczną przyczyną braku miesiączki]

maciczną przyczyną braku miesiączki]

•

•

Test z

Test z

GnRH

GnRH

-

-

wykonywany w celu oceny rezerwy

wykonywany w celu oceny rezerwy

wydzielniczej LH i FSH

wydzielniczej LH i FSH

•

•

Test z

Test z

metoklopramidem

metoklopramidem

-

-

wykonywany w celu oceny zaburzeń

wykonywany w celu oceny zaburzeń

wydzielania prolaktyny

wydzielania prolaktyny

Zespół

Zespół

wielotorbielowatych

wielotorbielowatych

jajników

jajników

(PCOS)

(PCOS)

•

•

PCOS obejmuje liczne zaburzenia

PCOS obejmuje liczne zaburzenia

endokrynologiczno

endokrynologiczno

-

-

metaboliczne, wśród których

metaboliczne, wśród których

centralną pozycję zajmuje dysfunkcja jajników.

centralną pozycję zajmuje dysfunkcja jajników.

-

-

charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania,

charakteryzuje się zaburzeniami miesiączkowania,

niepłodnością i androgenizacją z często

niepłodnością i androgenizacją z często

występującym nadmiernym owłosieniem i otyłością,

występującym nadmiernym owłosieniem i otyłością,

zwykle u kobiet z powiększeniem i

zwykle u kobiet z powiększeniem i

wielotorbielowatością jajników oraz

wielotorbielowatością jajników oraz

hiperinsulinizmem

hiperinsulinizmem

Etiologia i patogeneza

Etiologia i patogeneza

•

•

wykazuje tendencję do występowania

wykazuje tendencję do występowania

rodzinnego i ma prawdopodobnie podłoże

rodzinnego i ma prawdopodobnie podłoże

wielogenowe

wielogenowe

Obraz kliniczny

Obraz kliniczny

•

•

objawy ujawniają się po pokwitaniu i trwają

objawy ujawniają się po pokwitaniu i trwają

przewlekle do okresu przekwitania

przewlekle do okresu przekwitania

-

-

u większości kobiet występują zaburzenia

u większości kobiet występują zaburzenia

miesiączkowania (rzadkie miesiączki lub wtórny brak

miesiączkowania (rzadkie miesiączki lub wtórny brak

miesiączki)

miesiączki)

-

-

skórne objawy androgenizmu (hirsutyzm i trądzik)

skórne objawy androgenizmu (hirsutyzm i trądzik)

-

-

otyłość u ok. 50% chorych

otyłość u ok. 50% chorych

•

•

PCOS może występować również u kobiet regularnie

PCOS może występować również u kobiet regularnie

miesiączkujących z hiperandrogenizmem lub

miesiączkujących z hiperandrogenizmem lub

wielotorbielowatością jajników.

wielotorbielowatością jajników.

Badania laboratoryjne

Badania laboratoryjne

•

•

zwiększone stężenie androgenów: testosteronu,

zwiększone stężenie androgenów: testosteronu,

androstendionu

androstendionu

, w części przypadków DHEA

, w części przypadków DHEA

-

-

S

S

•

•

zwiększone stężenie LH we krwi oraz stosunek

zwiększone stężenie LH we krwi oraz stosunek

LH/FSH >2 (60% przypadków)

LH/FSH >2 (60% przypadków)

•

•

hiperglikemia na czczo lub po obciążeniu glukozą

hiperglikemia na czczo lub po obciążeniu glukozą

•

•

oporność na insulinę występuje u 10

oporność na insulinę występuje u 10

-

-

25% młodych

25% młodych

kobiet i w 50% przypadków PCOS

kobiet i w 50% przypadków PCOS

•

•

upośledzona tolerancja glukozy występuje u 35%

upośledzona tolerancja glukozy występuje u 35%

kobiet z PCOS, cukrzyca u 7,5%

kobiet z PCOS, cukrzyca u 7,5%

Kryteria rozpoznania PCOS

Kryteria rozpoznania PCOS

•

•

Do rozpoznania PCOS muszą być wykluczone

Do rozpoznania PCOS muszą być wykluczone

inne przyczyny zaburzeń oraz spełnione 2 spośród

inne przyczyny zaburzeń oraz spełnione 2 spośród

3 kryteriów (tzw. Rotterdamskich)

3 kryteriów (tzw. Rotterdamskich)

1. rzadkie jajeczkowanie lub jego brak

1. rzadkie jajeczkowanie lub jego brak

2. kliniczne lub biochemiczne objawy

2. kliniczne lub biochemiczne objawy

hiperandrogenizmu

hiperandrogenizmu

3.

3.

wielotorbielowatość

wielotorbielowatość

jajników (w obrazie USG

jajników (w obrazie USG

obecność ≥12 pęcherzyków o średnicy 2

obecność ≥12 pęcherzyków o średnicy 2

-

-

9 mm,

9 mm,

przynajmniej w jednym jajniku o objętości >10ml)

przynajmniej w jednym jajniku o objętości >10ml)

–

–

kryterium to nie odnosi się do kobiet

kryterium to nie odnosi się do kobiet

przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne,

przyjmujących doustne środki antykoncepcyjne,

gdyż zmieniają one morfologię jajników,

gdyż zmieniają one morfologię jajników,

zwłaszcza w PCOS.

zwłaszcza w PCOS.

•

•

Badanie USG należy wykonać w

Badanie USG należy wykonać w

pierwszych dniach cyklu (2

pierwszych dniach cyklu (2

-

-

5dzień)

5dzień)

-

-

jeżeli stwierdzi się dominujący pęcherzyk (o

jeżeli stwierdzi się dominujący pęcherzyk (o

średnicy >10mm) lub ciałko żółte, to należy

średnicy >10mm) lub ciałko żółte, to należy

powtórzyć USG w następnym cyklu

powtórzyć USG w następnym cyklu

-

-

jeżeli obrazowi USG wielotorbielowatości

jeżeli obrazowi USG wielotorbielowatości

jajników nie towarzyszą zaburzenia

jajników nie towarzyszą zaburzenia

owulacji i hiperandrogenizm, to nie

owulacji i hiperandrogenizm, to nie

rozpoznaje się PCOS, lecz bezobjawową

rozpoznaje się PCOS, lecz bezobjawową

wielotorbielowatośc jajników (jajnik

wielotorbielowatośc jajników (jajnik

wielopęcherzykowy

wielopęcherzykowy

–

–

MFO)

MFO)

Postępowanie diagnostyczne

Postępowanie diagnostyczne

•

•

zaleca się oznaczenie wolnego testosteronu we krwi

zaleca się oznaczenie wolnego testosteronu we krwi

lub wskaźnika wolnego testosteronu

lub wskaźnika wolnego testosteronu

•

•

oznaczenia całkowitego testosteronu wraz z

oznaczenia całkowitego testosteronu wraz z

oznaczeniem DHEA

oznaczeniem DHEA

-

-

S mogą pomóc w odróżnieniu

S mogą pomóc w odróżnieniu

PCOS od nowotworów wydzielających androgeny

PCOS od nowotworów wydzielających androgeny

Rozpoznanie różnicowe

Rozpoznanie różnicowe

•

•

Zespół Cushinga

Zespół Cushinga

•

•

nowotwory wydzielające androgeny

nowotwory wydzielające androgeny

•

•

nieklasyczny przerost nadnerczy

nieklasyczny przerost nadnerczy

•

•

zaburzenia czynności tarczycy

zaburzenia czynności tarczycy

•

•

pierwotna i wtórna niedoczynność jajników

pierwotna i wtórna niedoczynność jajników

•

•

choroby przebiegające z hiperprolaktynemią

choroby przebiegające z hiperprolaktynemią

•

•

choroby z insulinoopornością tkankową (zespół

choroby z insulinoopornością tkankową (zespół

metaboliczny, stan

metaboliczny, stan

przedcukrzycowy

przedcukrzycowy

, cukrzyca

, cukrzyca

typu 2)

typu 2)

Leczenie

Leczenie

•

•

jest objawowe i zależy od aktualnego celu

jest objawowe i zależy od aktualnego celu

•

•

jest długie i praktycznie obejmuje cały okres

jest długie i praktycznie obejmuje cały okres

rozrodczy

rozrodczy

•

•

leki zmniejszające wytwarzanie lub hamujące

leki zmniejszające wytwarzanie lub hamujące

działanie androgenów

działanie androgenów

•

•

dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne

dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne

•

•

leki pobudzające jajeczkowanie

leki pobudzające jajeczkowanie

•

•

Metformina

Metformina

•

•

leczenie składowych zespołu metabolicznego

leczenie składowych zespołu metabolicznego

PYTANIA TESTOWE

PYTANIA TESTOWE

Pytanie 1

Pytanie 1

•

•

Wybierz poprawną odpowiedź:

Wybierz poprawną odpowiedź:

A. warstwa

A. warstwa

kłębkowata

kłębkowata

wydziela

wydziela

mineralokortykoidy

mineralokortykoidy

, a

, a

warstwa siatkowata

warstwa siatkowata

glikokortykosteroidy

glikokortykosteroidy

B. warstwa

B. warstwa

kłębkowata

kłębkowata

wydziela aldosteron, a warstwa

wydziela aldosteron, a warstwa

pasmowata

pasmowata

kortyzol

kortyzol

C. warstwa

C. warstwa

pasmowata

pasmowata

wydziela

wydziela

glikokortykosteroidy

glikokortykosteroidy

, a

, a

siatkowata

siatkowata

mineralokortykoidy

mineralokortykoidy

D. warstwa siatkowata wydziela DHEA, a warstwa

D. warstwa siatkowata wydziela DHEA, a warstwa

pasmowata

pasmowata

aldosteron

aldosteron

E. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

E. wszystkie odpowiedzi są prawidłowe

Pytanie 2

Pytanie 2

•

•

Najczęstszą przyczyną choroby Addisona

Najczęstszą przyczyną choroby Addisona

jest:

jest:

A. gruźlica

A. gruźlica

B. nowotwory

B. nowotwory

C. autoimmunizacja

C. autoimmunizacja

D. skrobiawica

D. skrobiawica

E. zespół Allgrove’a

E. zespół Allgrove’a

Pytanie 3

Pytanie 3

•

•

Jakie objawy

Jakie objawy

nie są

nie są

charakterystyczne dla

charakterystyczne dla

guza chromochłonnego:

guza chromochłonnego:

A. napadowe nadciśnienie tętnicze, ból głowy

A. napadowe nadciśnienie tętnicze, ból głowy

B. nadmierne pocenie się, kołatanie serca

B. nadmierne pocenie się, kołatanie serca

C. drżenie mięśniowe, bladość skóry

C. drżenie mięśniowe, bladość skóry

D. uczucie niepokoju, hipotonia ortostatyczna

D. uczucie niepokoju, hipotonia ortostatyczna

E. wszystkie objawy są charakterystyczne dla guza

E. wszystkie objawy są charakterystyczne dla guza

chromochłonnego

chromochłonnego

Pytanie 4

Pytanie 4

•

•

Do objawów zespołu Cushinga

Do objawów zespołu Cushinga

nie należy:

nie należy:

A. osłabienie siły mięśni

A. osłabienie siły mięśni

B. hipotonia ortostatyczna

B. hipotonia ortostatyczna

C. skłonność do zakażeń

C. skłonność do zakażeń

D. hirsutyzm

D. hirsutyzm

E. upośledzona tolerancja glukozy

E. upośledzona tolerancja glukozy

Pytanie 5

Pytanie 5

•

•

Najczęstszą przyczyną pierwotnej

Najczęstszą przyczyną pierwotnej

nadczynności nadnerczy jest:

nadczynności nadnerczy jest:

A. guz nadnerczy

A. guz nadnerczy

B. zespół

B. zespół

ektopowego

ektopowego

wydzielania ACTH przez

wydzielania ACTH przez

guz o lokalizacji

guz o lokalizacji

pozaprzysadkowej

pozaprzysadkowej

C. zespół

C. zespół

ektopowego

ektopowego

wydzialnia

wydzialnia

CRH

CRH

D. nadmierne wytwarzanie ACTH przez przysadkę

D. nadmierne wytwarzanie ACTH przez przysadkę

E. obustronny przerost nadnerczy

E. obustronny przerost nadnerczy