Nad poziomem morza

morze

…..nie wszystkie tafle mórz i oceanów, wbrew obiegowej opinii, znajdują się na tym samym
poziomie. Zazwyczaj przyjęto określać stopień wysokości różnych punktów na powierzchni
Ziemi w metrach nad poziomem morza. Opiera się to na założeniu, że poziom wody w
morzach i oceanach w przybliżeniu jest jednakowy i stały. Przyjęty w geografii i kartografii
przeciętny poziom morza jest średnią wszystkich poziomów morza, wynikających z jego
wahań wywołanych takimi zjawiskami jak falowanie czy

pływy

. Jednak przy bliższym

przyjrzeniu się powierzchniom mórz, okazuje się, że pojawiają się różnice. Stała różnica
poziomów wód w morzach i oceanach wywołana jest pewną bezwładnością mas wody w
stosunku do obrotu Ziemi wokół osi.

Ziemia

obraca się z zachodu na wschód, co powoduje

spychanie mas wodnych. Z tego powodu poziom Atlantyku jest nieco wyższy u wybrzeży
Meksyku niż przy brzegach Afryki, a poziom Pacyfiku wyższy u wybrzeży Japonii niż przy
plażach Kalifornii. Różnice te wahają się w granicach od 1 do 5 metrów. Pewne różnice mogą
wystąpić też w przypadku morza niemal zamkniętego, gdy parowanie z jego powierzchni jest
bardzo duże, a rzeki i opady wnoszą stosunkowo mało wody. Dlatego poziom Morza
Śródziemnego jest nieco niższy niż Atlantyku, a poziom Morza Czerwonego niższy niż
poziom Oceanu Indyjskiego.
Na wszystkich akwenach poziom wody ulega pewnym regularnym i nieregularnym
wahaniom. Stosunkowo regularne podnoszenie i opadanie powierzchni morza znamy jako
przypływy i odpływy. Ich przyczyną jest przyciąganie Księżyca i w mniejszym stopniu
przyciąganie Słońca. Na otwartym oceanie

fala

przypływowa jest niewysoka, ale w miarę

przybliżania się do brzegu staje się bardziej dostrzegalna. Szczególnie wysoko podnosi się
przypływ w zatokach o lejkowatym kształcie. Tak na przykład w zatoce Fundy u wybrzeży
Nowej Szkocji przypływ powoduje podniesienie się poziomu morza o 18 metrów. Ponad
10-cio metrową falę przypływową obserwuje się także na wybrzeżach północnej Francji, w
Argentynie, na Kamczatce. W morzach słabo połączonych ze światowym akwenem wodnym
np. Bałtyku czy Morzu Czarnym, przypływy i odpływy są prawie niedostrzegalne.
Poziom wody w oceanie zmienia się też, wprawdzie na krótko, w wyniku podmorskich
wstrząsów dna, co na lądzie nazywałoby się trzęsieniem ziemi. Powstają wtedy fale o dość
dużej wysokości (

tsunami

). Po wybuchu wulkanu Krakatau w Indonezji (1883r.)

trzydziestometrowa

fala

spowodowała poważne zniszczenia. W roku 1946 wstrząs dna

morskiego na północnym Pacyfiku wywołał falę 16,5 metra.

Fala

która spowodowała w 2004

roku katastrofę w Indonezji miała 10 m. wysokości. Fale wywołane sztormami osiągają na
otwartym oceanie wysokość do 15 metrów, a w wyjątkowych wypadkach do 22 metrów.
Jednak w miarę zbliżania się do brzegu

fala

taka może znacznie wzrosnąć. Zerwała ona

kiedyś dzwon z latarni morskiej Bishop-Rock w Angli, zawieszony na wysokości 31
metrów, a u wybrzeży Stanów Zjednoczonych w stanie Oregon rozbiła szyby latarni morskiej

1

na wysokości 48 metrów. Najwyższą falę sztormową obserwowano na Wyspach
Szetlandzkich na Morzu Północnym. Osiągnęła ona wysokość 59,5 metra. Wszystkie te
zmiany poziomu światowego akwenu wodnego mają jednak charakter niestały. Ogólną
tendencją jest dążenie do wyrównywania się poziomu i z reguły to wyrównanie następuje.
W ciągu ostatniego wieku średni globalny poziom morza wzrósł o około 15 cm. Liczne
badania wykazały, że morze podnosiło się o 1-2 mm rocznie przez ostatnie 100 lat.

MT

2